Ry5NmpHc4bDvk
Na ilustracji ukazany jest drewniany stolik, na którym leżą białe kartki z zapisanymi zadaniami geometrycznymi. Na jednej z kartek położona jest drewniana ekierka. Na ilustracji widoczna jest także dłoń osoby, która rozwiązuje zadania. W dłoni znajduje się długopis. Obok notatek leży kalkulator naukowy.

Rozwiązywanie zadania tekstowego za pomocą równania

Źródło: dostępny w internecie: Pexels.com, licencja: CC BY 3.0.

Już trzy tysiące lat temu starożytni Babilończycy na glinianych tabliczkach zamieszczali łamigłówki matematyczne. Współcześnie, też powstają łamigłówki. Jedną z nich spróbuj rozwiązać układając odpowiednie równanie. Twórcą tej zagadki jest Hubert Phillips, brytyjski ekonomista i dziennikarz.
Butelka i korek do niej kosztują razem 21 pensów, a sama butelka kosztuje 20 pensów więcej niż korek. Ile kosztuje każda rzecz z osobna?

RGCD45wF66Bag
Źródło: dostępny w internecie: Pexels.com, licencja: CC BY 3.0.

Jeśli będziesz mieć problem z rozwiązaniem zadania – przeanalizuj poniższy materiał.

  1. Interaktywna treść merytorycznaInteraktywna treść merytoryczna

  2. AnimacjaAnimacja

  3. Zestaw ćwiczeń interaktywnychZestaw ćwiczeń interaktywnych

  4. SłownikSłownik

Twoje cele
  • Opiszesz treść zadania za pomocą równania.

  • Rozwiążesz równanie pierwszego stopnia z jedną niewiadomą.

  • Sprawdzisz, czy dana liczba spełnia równanie.

1

Chcąc rozwiązać zadanie tekstowe za pomocą równania, należy je najpierw dokładnie przeczytać i ustalić czego szukamy. Następnie dokonać analizy zadania – czyli opisać wiadome i niewiadome oraz zależności między nimi. Po ułożeniu równania, trzeba je rozwiązać. W tym materiale równania będziemy rozwiązywać, przekształcając je równoważnie.
Dzięki takim przekształceniom nie będziemy musieli zawsze sprawdzać czy znaleziona liczba jest rozwiązaniem równania. Warto jednak ustalić, czy rozwiązanie równania jest również rozwiązaniem zadania. Bowiem może okazać się, że otrzymamy ujemną cenę towaru lub na przykład prędkość poruszania się rowerzysty wynoszącą 1000 kmh.
W takim przypadku sprawdzamy, czy ułożyliśmy poprawne równanie i czy dobrze je rozwiązaliśmy. Jeśli tak – możemy stwierdzić, że zadanie nie ma rozwiązania.

Przypomnijmy jeszcze na czym polega metoda równań równoważnychmetoda równań równoważnychmetoda równań równoważnych.

Aby otrzymać równanie równoważne danemu możemy:

  • obie strony równania przekształcić, stosując prawa działań lub przeprowadzając redukcję wyrazów podobnych,

  • pomnożyć lub podzielić obie strony równania przez tę samą liczbę różną od zera,

  • do obu stron równania (lub od obu stron równania) dodać (odjąć) to samo wyrażenie.

RcV42fGT2NpLI
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Przykład 1

Za 5 kg cebuli i 2 kg ziemniaków zapłacono 19 . Cena 1 kg ziemniaków była o 1  mniejsza od ceny 1 kg cebuli. Ile zapłacono za ziemniaki, a ile za cebulę?

R1XIWmrNY3Ohb
Źródło: dostępny w internecie: Pexels.com, licencja: CC BY 3.0.

Analiza zadania:
x – cena cebuli (w ),
x-1 – cena ziemniaków (w ),
5x – wartość kupionej cebuli (w ),
2x-1 – wartość zakupionych ziemniaków.
Układamy i rozwiązujemy równanie.

5x+2x-1=19

Wykonujemy mnożenie i redukujemy wyrazy podobne.

5x+2x2=19
7x-2=19

Do obu stron równania dodajemy 2 i obie strony dzielimy przez 7.

7x=19+2
7x=21:7
x=3

Obliczamy cenę ziemniaków.

x-1=2

Obliczamy ile zapłacono za ziemniaki, a ile za cebulę.
2·2=4 
5·3=15 

Odpowiedź:
Za ziemniaki zapłacono 4 , a za cebulę 15 .

Rozwiązując zadania z kontekstem realistycznym, warto zwrócić uwagę, jakie warunki musi spełnić liczba, będąca rozwiązaniem równania.

Przykład 2

Połowa znajomych Oli gra w koszykówkę, trzecia część znajomych gra w siatkówkę, a pozostałych 8 osób trenuje pływanie. Ilu znajomych ma Ola?

R1aXTnXkuWEH4
Źródło: dostępny w internecie: Pexels.com, licencja: CC BY 3.0.

Analiza zadania:
x – liczba znajomych Oli,
12x – tylu znajomych gra w koszykówkę,
13x – tylu znajomych gra w siatkówkę,
8 – tylu znajomych trenuje pływanie.
Zwróć uwagę, że liczba x musi być liczbą naturalną (jako liczba znajomych Oli).
Układamy i rozwiązujemy równanie.

12x+13x+8=x

Mnożymy obie strony równania przez 6 (najmniejsza wspólna wielokrotność liczb 23).

12x+13x+8=x·6
3x+2x+48=6x

Redukujemy wyrazy podobne i odejmujemy od obu stron równania 5x.

5x+48=6x-5x
48=6x-5x
48=x

Znaleziona liczb jest liczbą naturalną, zatem spełnia warunki zadania.

Odpowiedź:
Ola ma 48 znajomych.

Przykład 3

W prawej szufladzie było 5 razy więcej zielonych kulek niż w lewej. Z prawej szuflady przełożono do lewej 18 kulek i teraz w lewej szufladzie jest dwa razy więcej kulek niż w prawej.
Ile kulek było początkowo w każdej szufladzie?

RW3oPBWVSSDr3
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.

Analiza zadania:
x – początkowa liczba kulek w lewej szufladzie, x – liczba naturalna,
5x – początkowa liczba kulek w prawej szufladzie,
x+18 – liczba kulek w lewej szufladzie po przełożeniu kulek,
5x-18 – liczba kulek w prawej szufladzie po przełożeniu kulek.
Układamy i rozwiązujemy równanie.

x+18=25x-18

Wykonujemy mnożenie.

x+18=10x-36

Do obu stron równania dodajemy 36-x.

x+18+36-x=10x-36+36-x

Redukujemy wyrazy podobne.

54=9x

Dzielimy obie strony równania przez 9.

54=9x:9
6=x

Obliczamy, ile kulek było w prawej szufladzie.

5·6=30

Odpowiedź:
W prawej szufladzie było 30 kulek, a w lewej 6.

Przykład 4

Zosia jechała rowerem dwie godziny, a następnie godzinę szła piechotą. W sumie przebyła 29 km. Z jaką średnią prędkością jechała rowerem, jeżeli piechotą szła z prędkością o 7 kmh mniejszą niż jechała rowerem?

R7bthz6BUpJ3E
Źródło: dostępny w internecie: Pexels.com, licencja: CC BY 3.0.

Analiza zadania:
x – średnia prędkość, z jaką jechała Zosia rowerem (w kmh),
x-7 – średnia prędkość, z jaką szła Zosia (w kmh),
2x – odległość, jaką przebyła Zosia rowerem (w km),
1·x-7 – odległość, jaką Zosia przebyła piechotą (w km).
Zapisujemy i rozwiązujemy równanie.

2x+1·x-7=29

Wykonujemy mnożenie i redukujemy wyrazy podobne.

2x+x-7=29
3x-7=29

Do obu stron równania dodajemy 7 i redukujemy wyrazy podobne.

3x-7+7=29+7
3x=36

Dzielimy obie strony równania przez 3.

3x=36:3
x=12

Odpowiedź:
Zosia jechała rowerem ze średnią prędkością 12 kmh.

W przypadku wielu zadań tekstowych, analizę zadania można zapisać za pomocą tabelki.

Przykład 5

Wczoraj Ewa miała 14 kwoty, którą miała Ela. Dzisiaj każda z dziewcząt dostała od rodziców po 10  i teraz Ewa ma 23 kwoty, którą ma Ela. Ile teraz pieniędzy ma każda z dziewcząt?

Imię

Wczoraj

Dzisiaj

Ela

x

x+10

Ewa

14x

14x+10

Układamy i rozwiązujemy równanie.

14x+10=23x+10

Mnożymy obie strony równania przez 12, czyli najmniejszy wspólny mianownik ułamków 1423.

14x+10=23x+10·12
3x+120=8x+10

Wykonujemy mnożenie i do obu stron równania dodajemy -3x-80

3x+120=8x+80
3x+120-3x-80=8x+80-3x-80

Redukujemy wyrazy podobne i dzielimy obie strony równania przez 5.

40=5x:5
8=x

Obliczamy, ile pieniędzy ma dzisiaj Ela.
8+10=18 
Obliczamy, ile pieniędzy ma dzisiaj Ewa.
14·8+10=2+10=12 

Odpowiedź:
Ela ma 18 , a Ewa ma 12 .

W zadaniach geometrycznych dane i szukane można przedstawić na rysunku.

Przykład 6

W prostokącie jeden bok jest o 6 dłuższy od drugiego. Obwód prostokąta jest równy 32.
Oblicz długości boków tego prostokąta.

R1KHyp67tVd6n
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.

Analiza zadania:
x – długość krótszego boku prostokąta,
x+6 – długość dłuższego boku prostokąta.
Układamy i rozwiązujemy odpowiednie równanie.

2x+2x+6=32

Dzielimy obie strony równania przez 2.

2x+2x+6=32:2
x+x+6=16

Redukujemy wyrazy podobne i od obu stron równania odejmujemy 6.

2x+6=16-6
2x+6-6=16-6

Redukujemy wyrazy podobne i dzielimy obie strony równania przez 2.

2x=10:2
x=5

Obliczamy długość dłuższego boku prostokąta.

x+6=5+6=11

Odpowiedź:
Długości boków prostokąta są równe 511.

2

Animacja

Zapoznaj się z poniższą animacją, a następnie rozwiąż polecenia.

RoHSSeL6xKUTW1
Animacja nawiązująca do treści materiału
Polecenie 1

Przeanalizuj przykłady podane na filmie i w podobny sposób rozwiąż poniższe zadanie.
Uczniowie w kinie zajęli miejsca na krzesłach ustawionych w rzędach. W każdym rzędzie usiadło 5 uczniów. Gdyby w każdym rzędzie usiadło 7 uczniów, to zajęliby o dwa rzędy mniej. Ilu uczniów poszło do kina?

RgMFdZbiyz5Tt
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Polecenie 2

Córka ma 12 lat, a matka jest o 28 lat starsza. Ile lat temu wiek córki stanowił ósmą część wieku matki?

R2qGFN53VQbpZ
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Polecenie 3

W liczbie dwucyfrowej cyfra jedności jest o 5 większa od cyfry dziesiątek.
Suma tej liczby i liczby o przestawionych cyfrach jest równa 143. Znajdź tę liczbę dwucyfrową.

R1IYmyVQoyCvF
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
3

Zestaw ćwiczeń interaktywnych

R10DMy4tufEbB
Ćwiczenie 1
Pomyślano pewną liczbę x. Do liczby tej dodano 13. Wynik podzielono przez 3 i otrzymano liczbę o 7 mniejszą od pomyślanej. Wskaż równanie, które opisuje sytuację przedstawioną w zadaniu.
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
RLGEZyyZXlURH
Ćwiczenie 2
Suma cyfr liczby dwucyfrowej A jest równa 15. Jeśli przestawimy cyfry w tej liczbie, to otrzymamy liczbę B o 27 mniejszą od liczby A.
Zaznacz prawidłowe dokończenie zdania. Wynika z tego, że:
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
R1OExVbIx7hUV
Ćwiczenie 3
Matka jest 4 razy starsza od syna. Za 10 lat razem będą mieli 90 lat.
Wskaż, które zdanie jest prawdziwe, a które fałszywe.
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 4
R1aklParF2bX0
Obwód prostokąta jest równy 48. Jeden z boków jest o 2 krótszy od drugiego.
Uzupełnij zdania, wpisując odpowiednie liczby.
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 5
RVzqw5fPfkLpc
Uzupełnij odpowiedzi na zadane pytania, przeciągając odpowiednie liczby.
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
RHhwHb3GS2v6u
Ćwiczenie 6
Połącz w pary zadanie i jego dokończenie.
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 7

Dwieście kilogramów mąki przewieziono w 31 workach pięciokilogramowych i ośmiokilogramowych. Ile było worków poszczególnych rodzajów? Rozwiąż zadanie i zapisz odpowiedź.

R58orVN3KwS1s
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 8

Ala i Ola mają łącznie 28 lat. Sześć lat temu Ala była trzy razy starsza od Oli. Ile lat ma obecnie każda z nich? Rozwiąż zadanie i zapisz odpowiedź.

RxvQbzeLwx6u8
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
4

Słownik

metoda równań równoważnych
metoda równań równoważnych

metoda takiego przekształcania równania, aby po każdym przekształceniu otrzymać równanie równoważne danemu.

Bibliografia

Wells D., (2012), Cudowne i interesujące łamigłówki matematyczne, Poznań: Wydawnictwo ZYSK I S‑KA.

Notatki

R1Tc6LoFvGFAg
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.