Rozwój transportu a lokalizacja działalności gospodarczej
Wprowadzenie
Rozwój transportu odgrywa kluczową rolę w lokalizacji działalności gospodarczej. Wraz z postępem technologicznym i rosnącym popytem na towary i usługi coraz więcej przedsiębiorstw przenosi swoje firmy do strategicznych lokalizacji, które umożliwiają im szybki i skuteczny dostęp do różnych rynków. Dobre połączenia transportowe, takie jak autostrady, koleje, porty i lotniska, są kluczowe dla efektywnego prowadzenia działalności gospodarczej, umożliwiając szybkie dostawy, zwiększenie zasięgu rynkowego oraz redukcję kosztów transportu. Jednocześnie lokalizacja w pobliżu punktów dystrybucyjnych, składów i magazynów jest niezbędna dla efektywnego zarządzania łańcuchem dostaw i zapewnienia szybkiego i sprawnego przetwarzania towarów. Rozwój transportu wpływa na rozkwit innych gałęzi gospodarki.
Film dostępny pod adresem /preview/resource/R13anbTX46u4b
Film prezentujący kontenery w porcie.
sektory gospodarki narodowej;
rodzaje transportu;
wpływ transportu na jakość życia i gospodarkę.
Wyjaśnisz, czym jest obszar metropolitalny.
Omówisz główne gałęzie transportu rozwinięte na obszarze metropolitalnym Wrocławia.
Zidentyfikujesz związki między rozwojem transportu drogowego na obszarze metropolitalnym Wrocławia i rozwojem transportu morskiego w Trójmieście a lokalizacją przedsiębiorstw przemysłowych i usługowych.
Obszar metropolitalny to teren o wysokiej gęstości zaludnienia, w którym koncentrują się najważniejsze funkcje społeczno‑gospodarcze. W Polsce największe obszary metropolitalne to Warszawa, Trójmiasto i Wrocław.
Trójmiasto to aglomeracja składająca się z trzech miast: Gdańska, Gdyni i Sopotu, które połączone są ze sobą siecią dróg i linii kolejowych. Obszar ten zamieszkuje ponad 1,1 miliona osób. Jest to ważny ośrodek gospodarczy i turystyczny Polski, z dużą liczbą portów, elektrowni i zakładów przemysłowych. W Trójmieście znajdują się także liczne plaże, kąpieliska i kurorty przyciągające turystów z całego kraju i nie tylko.
Wrocław to stolica Dolnego Śląska i czwarte co do wielkości miasto Polski. Obszar metropolitalny Wrocławia obejmuje ponad 20 gmin i zamieszkuje ponad 1 milion osób. To ważne centrum kulturalne i naukowe Polski, z teatrami, muzeami, kinami i uczelniami, a także ważny ośrodek przemysłowy i usługowy z wieloma zakładami produkcyjnymi i biurowcami.
1. Rozwój transportu na obszarze metropolitalnym Wrocławia
Transport jest bardzo ważnym działem gospodarki, ponieważ wpływa na rozwój innych działów. Dlatego też w Polsce gęstość sieci autostrad i dróg ekspresowych z roku na rok wzrasta. W latach 2000–2021 całkowita długość tych dróg wzrosła niemal dziewięciokrotnie! Tereny w pobliżu dróg szybkiego ruchu są bardzo atrakcyjne dla firm.
Autostrady i drogi w Polsce
Na podstawie powyższej mapy ułóż poniższe nazwy miejscowości w kolejności, w której przejeżdżałbyś w ich okolicach na trasie ze Świecka do Lublina. Zacznij od Świecka i umieść nazwę tej miejscowości na samej górze.
Na podstawie powyższego wykresu wskaż, o ile zwiększyła się długość dróg w eksploatacji w 2022 roku w porównaniu do 2000 roku.
Wrocław jest dużym miastem, które zyskało miano metropolii. Wraz z okolicznymi terenami wchodzi w skład Wrocławskiego Obszaru Metropolitalnego (WrOM). Obejmuje on swoim zasięgiem także osiem innych, pobliskich powiatów: wrocławski, średzki, wołowski, trzebnicki, milicki, oleśnicki, oławski i strzeliński. Według danych GUS‑u liczba ludności WrOM‑u w 2020 r. wynosiła prawie 1,25 mln (w tym liczba ludności Wrocławia to niemal 642 tys.).
Na podstawie powyższej mapy wypisz oznaczenia autostrad, dróg ekspresowych i najważniejszych dróg krajowych WrOM‑u.
Na podstawie powyższej mapy wskaż liczbę województw, w których położony jest WrOM.
Na podstawie powyższej mapy wskaż 5 miast od 5 tys. do 25 tys. mieszkańców położonych w granicach WrOM.
Obszar metropolitalny Wrocławia ma dogodne powiązania komunikacyjne zarówno krajowe, jak i międzynarodowe. Sieć drogowa na tym obszarze należy do najgęstszych w całym kraju. Przebiegają przez niego:
autostrada A4 (prowadząca z zachodu na wschód Polski przez jej południową część),
droga krajowa nr 8 (na linii Warszawa–Praga),
droga krajowa nr 5 (na linii Gdańsk–Praga),
autostradowa obwodnica miasta (A8) znacznie ułatwiająca przejazdy tranzytowe przez Wrocław.
Warto dodać, że w jednej z dzielnic Wrocławia zlokalizowany jest międzynarodowy port lotniczy Wrocław‑Strachowice.
Ponadto obszar ten leży w stosunkowo niewielkiej odległości od stolic dwóch sąsiadujących państw – Niemiec i Czech (odległość z Wrocławia do Berlina i Pragi wynosi ok. 350 km).
2. Wpływ rozwoju transportu na lokalizację działalności gospodarczej na obszarze metropolitalnym Wrocławia
Miejscowością, w której znajduje się największy węzeł komunikacyjny dróg krajowych i międzynarodowych całego WrOM‑u, są Bielany Wrocławskie, leżące ok. 10 km od południowych granic administracyjnych Wrocławia, w gminie Kobierzyce, w powiecie wrocławskim. W tym rejonie zlokalizowano Specjalną Strefę EkonomicznąSpecjalną Strefę Ekonomiczną Wrocław–Kobierzyce, która przyciąga licznych inwestorów korzystnymi warunkami lokalizacji przedsiębiorstw.
Opis jednostek działalności gospodarczych występujących na terenie WrOM‑u
Centra logistyczne
Węzły komunikacyjne sprzyjają lokalizacji centrów logistycznych, czyli magazynów i infrastruktury przeładunkowej, dzięki której następuje przyjmowanie, magazynowanie i dalszy transport towarów. Jedno z takich centrów znajduje się właśnie w Bielanach Wrocławskich.
Centra handlowo‑rozrywkowe
Opisane wcześniej warunki sprzyjają także lokalizacji centrów handlowo‑rozrywkowych, w tym galerii handlowych w Bielanach Wrocławskich. Bardzo szybko bowiem mogą do nich dotrzeć zarówno mieszkańcy Wrocławia, jak i okolic.
Przedsiębiorstwa przemysłowe
Na obszarze metropolitalnym Wrocławia zlokalizowane są także zakłady przemysłowe wymagające szybkich i terminowych dostaw surowców i półproduktów oraz wywozów gotowych produktów. Są to głównie ośrodki przemysłu spożywczego, elektronicznego i środków transportu (w tym wytwarzania części do samochodów i silników). Przykłady światowych firm, które mają tam swoje oddziały:
Volvo (Wrocław),
Toyota (Jelcz‑Laskowice),
Hewlett Packard (Wrocław),
Toshiba (Wrocław),
LG (Biskupice Podgórne),
Amazon (Bielany Wrocławskie),
IKEA (Bielany Wrocławskie),
Bosch (Mirków),
Electrolux (Oława),
Coca‑Cola (Środa Śląska),
BASF (Środa Śląska),
Makro Cash&Carry (Bielany Wrocławskie).
3. Rozwój transportu w aglomeracji trójmiejskiej
Trójmiasto jest aglomeracją policentrycznąaglomeracją policentryczną, co oznacza, że obejmuje kilka miast. W przypadku Trójmiasta są to trzy miasta (Gdańsk, Gdynia i Sopot) powiązane ze sobą komunikacyjnie (siecią dróg i linią Szybkiej Kolei Miejskiej – SKM) i gospodarczo. Zamieszkuje je około 750 tys. osób.
Oprócz rozbudowanej sieci dróg (m.in. obecności drogi ekspresowej S6, dróg krajowych 89 i 91) i linii kolejowych, Gdańsk i Gdynia są ważnymi portami morskimi w naszym kraju – odnotowuje się tam największe przeładunki. Ponadto Gdańsk stanowi początek europejskiego korytarza transportowego między Morzem Bałtyckim a Morzem Adriatyckim (łączącego północ i południe Europy). Dodatkowy atut stanowi położenie na końcu szlaku rzecznego (ujście Wisły).
Korzystając z poniższej mapy, wskaż wśród podanych trzy czynniki sprzyjające rozwojowi działalności gospodarczej na terenie aglomeracji trójmiejskiej.
Opisz uwarunkowania rozwoju transportu w rejonie Trójmiasta.
4. Wpływ rozwoju transportu na lokalizację działalności gospodarczej w Trójmieście
Opisane wyżej uwarunkowania komunikacyjne przyczyniły się do rozwoju różnorodnej działalności przemysłowej i usługowej w Trójmieście.
Na podstawie poniższej prezentacji wskaż wśród niżej podanych zakłady przemysłowe i usługowe powstałe w Trójmieście, których rozwój był możliwy dzięki rozwojowi transportu morskiego.
Na podstawie sekwencji filmowych zamieszczonych w poniższej prezentacji i innych źródeł informacji wymień nazwy kilku firm funkcjonujących w sąsiedztwie portu w Gdańsku i Gdyni. Zapisz, czym się one zajmują.
Wyjaśnij, dlaczego rafinerie budowane są często blisko wybrzeży morskich.
Prezentacja multimedialna
Rozwój transportu morskiego w Trójmieście
Trójmiasto leży nad Morzem Bałtyckim, a konkretnie nad Zatoką Gdańską. Rozwój transportu morskiego na tym obszarze umożliwił rozwój innych form działalności przemysłowej i usługowej.
Film dostępny pod adresem /preview/resource/R1chyKgQTB4ZL
Materiał wideo będący pokazem slajdów, składający się głównie ze zdjęć prezentujących zabudowania portowe.
Przetwórstwo ropy naftowej
Przetwórstwo ropy naftowej stanowi jedną z najważniejszych gałęzi przemysłu w Trójmieście. W gdańskiej rafinerii przetwarza się ropę naftową na paliwa, smary i oleje napędowe.
Film dostępny pod adresem /preview/resource/RFQm3NWSsG3HH
Materiał wideo będący pokazem slajdów, składający się głównie ze zdjęć prezentujących infrastrukturę wykorzystywaną w przetwórstwie ropy naftowej.
Przemysł chemiczny
Kolejną gałęzią przemysłu rozwijającą się w Trójmieście jest przemysł chemiczny.
Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/a/DG0TZbqqL
Nagranie
Transport surowców mineralnych z Polski za granicę
Dzięki zlokalizowaniu portu morskiego w Gdańsku możliwy jest eksport surowców z obszarów całego kraju drogą morską.
Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/a/DG0TZbqqL
Treść nagrania: Transport surowców mineralnych z Polski zza granice. Węgiel kamienny na Górnym Śląsku oraz inne produkty masowe transportowane są koleją do trójmiasta, a stamtąd wywożone są do innych krajów drogą morską. Eksport tych surowców przynosi Polsce znaczne dochody.
Transport towarów za granicę
Transport towarów za granicę przez porty morskie odgrywa istotną rolę w handlu międzynarodowym i gospodarce.
Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/a/DG0TZbqqL
Nagranie
Przemysł stoczniowy
W Gdańsku i Gdyni zlokalizowane są stocznie. Zajmują się one budową i naprawą statków, a także ich wyposażeniem i przeglądami. Co ciekawe, produkowane są w nich także jachty.
Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/a/DG0TZbqqL
Nagranie
Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/a/DG0TZbqqL
Nagranie
Działalność usługowa
W obrębie portu morskiego rozwija się również działalność usługowa związana z logistyką i spedycją.
Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/a/DG0TZbqqL
Nagranie
Transport pasażerów
Trójmiasto ma dobrze skomunikowane połączenia morskie z krajami nadbałtyckimi.
Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/a/DG0TZbqqL
Nagranie
Szkolnictwo
Z uwagi na zapotrzebowanie na specjalistów w dziedzinie gospodarki morskiej, w Trójmieście funkcjonują wyspecjalizowane szkoły średnie i uczelnie wyższe kształcące w tym kierunku.
Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/a/DG0TZbqqL
Nagranie
Przetwórstwo rybne
Warto wspomnieć, że w Trójmieście z uwagi na transport i rybołówstwo ryb i organizmów morskich rozwija się przetwórstwo rybne.
Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/a/DG0TZbqqL
Nagranie
Indeks górny Źródło: GroMar Sp. z o.o. Indeks górny koniecŹródło: GroMar Sp. z o.o.
Korzystając z różnych źródeł informacji, wymień inne miejsca (poza okolicami Wrocławia) sprzyjające lokalizacji centrów usługowych.
Podsumowanie
Centra logistyczne i handlowe, inne firmy usługowe oraz zakłady przemysłowe są często lokalizowane blisko węzłów komunikacyjnych, czyli w miejscach skrzyżowania autostrad, dróg ekspresowych i dróg krajowych. Usprawnia to przeładunek dużej ilości towarów i ułatwia ich transport. Sytuacja taka ma miejsce m.in. na obszarze metropolitalnym Wrocławia.
Transport morski ułatwia handel międzynarodowy, sprzyja lokalizacji rafinerii i innych zakładów przemysłu chemicznego, stoczni, przetwórstwa rybnego, firm logistycznych, spedycyjnych czy informatycznych, a także specjalistycznych uczelni przygotowujących do pracy w gospodarce morskiej. Sytuacja taka ma miejsce m.in. w Trójmieście.
Słownik
obszar miejski składający się z kilku centrów miejskich, z których każde ma swoją odrębną funkcję i znaczenie; jest to kilka miast połączonych ze sobą poprzez ciągłe pasma zabudowy, granice między miastami są bardzo płynne
duże, nowoczesne miasto, które silnie oddziałuje na okoliczne gminy i powiaty pod względem gospodarczym i kulturalnym
duże miasto (metropolia) wraz z powiązanym z nim ekonomicznie, naukowo i kulturalnie obszarem znajdującym się w jego otoczeniu
określony obszar, w którym obowiązują preferencyjne warunki inwestycyjne i podatkowe w celu przyciągnięcia inwestycji i stymulowania rozwoju gospodarczego; strefy te zazwyczaj zlokalizowane są blisko portów, ważnych dróg czy linii kolejowych
Ćwiczenia
Wskaż wśród podanych dwa poprawne zakończenia zdania.
Wrocławski Obszar Metropolitalny
Na podstawie dostępnych informacji i własnej wiedzy opisz, czym jest aglomeracja policentryczna oraz aglomeracja monocentryczna. Podaj do którego typu aglomeracji należy Wrocław.
Zaznacz jedno poprawne zakończenie zdania.
Na obszarze Wrocławskiego Obszaru Metropolitalnego zlokalizowany jest węzeł komunikacyjny, który łączy
Zaznacz czynniki, które sprzyjają rozwojowi działalności gospodarczej w okolicach Wrocławia.
Na podstawie poniższej fotografii oceń prawdziwość zdań.
Na wykresie przedstawiono strukturę przeładunków według portów morskich w Polsce w 2020 r. Wstaw na wykresie, w wyznaczonych do tego miejscach, nazwy miast, w których znajdują się porty. Skorzystaj ze zdobytej wiedzy i dodatkowych źródeł informacji.
Na poniższym zdjęciu przedstawiono rafinerię w Gdańsku.
Zaznacz czynniki, które zadecydowały o jej lokalizacji.
Zaznacz czynniki, które zdecydowały o lokalizacji rafinerii w Gdańsku.
Przyporządkuj podane gałęzie gospodarki do odpowiednich obszarów.
Podaj 3 przyczyny, dla których inwestorzy lokalizują zakłady przemysłowe lub firmy usługowe poza miastem lub w jego bliskim sąsiedztwie.
Bibliografia
Janosz W., 1999, Innowacyjne strategie rozwoju przemysłu, Szczecin: Fundacja na rzecz Uniwersytetu Szczecińskiego.
Rogacki H., 2007, Geografia społeczno‑gospodarcza Polski, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Specjalne Strefy Ekonomiczne, Ministerstwo Rozwoju, Pracy i Technologii, Wałbrzyska Specjalna Strefa Ekonomiczna, dostęp w internecie: invest‑park.com.pl [data dostępu: 29.06.2022].
Szymańska D., 2013, Geografia osadnictwa, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Transport morski 2019: unctad.org/system/files/official‑document/rmt2019_en.pdf [data dostępu: 29.06.2022].