Ilustracja jest tłem tematu. Przedstawia stojący na drewnianym blacie kubek wypełniony kolorowymi kredkami ołówkowymi. Obok kubka także leżą kredki. W prawy, górnym rogu leży kartka, nad którą znajduje się dłoń trzymająca niebieską kredkę. Na ilustracji umieszczony jest czarny pasek z tekstem: Rysunek – od szkicu do samodzielnego dzieła.
1
Scenariusz lekcji dla nauczyciela:
R1WFJoAWUHkWH1
I. Opanowanie zagadnień z zakresu języka i funkcji plastyki; podejmowanie działań twórczych, w których wykorzystane są wiadomości dotyczące formy i struktury dzieła. Uczeń:
1) wykazuje się znajomością dziedzin sztuk plastycznych: malarstwa, rzeźby, grafiki, architektury (łącznie z architekturą wnętrz), rysunku, scenografii, sztuki użytkowej dawnej i współczesnej (w tym rzemiosła artystycznego); rozumie funkcje tych dziedzin i charakteryzuje ich język; rozróżnia sposoby i style wypowiedzi w obrębie dyscyplin; zna współczesne formy wypowiedzi artystycznej, wymykające się tradycyjnym klasyfikacjom, jak: happening, performance, asamblaż; sztuka nowych mediów;
5) charakteryzuje pozostałe środki wyrazu artystycznego, takie jak: linia, plama, faktura; wykorzystuje wskazane środki w działaniach plastycznych (kompozycjach z wyobraźni i transpozycji natury);
6) rozróżnia gatunki i tematykę dzieł w sztukach plastycznych (portret, autoportret, pejzaż, martwa natura, sceny: rodzajowa, religijna, mitologiczna, historyczna i batalistyczna); niektóre z tych gatunków odnajduje w grafice i w rzeźbie; w rysunku rozpoznaje studium z natury, karykaturę, komiks, rozumie, czym jest w sztuce abstrakcja i fantastyka; podejmuje działania z wyobraźni i z natury w zakresie utrwalania i świadomości gatunków i tematów w sztuce, stosuje w tym zakresie różnorodne formy wypowiedzi (szkice rysunkowe, fotografie zaaranżowanych scen i motywów, fotomontaż).
II. Doskonalenie umiejętności plastycznych – ekspresja twórcza przejawiająca się w działaniach indywidualnych i zespołowych. Uczeń:
1) w zadaniach plastycznych interpretuje obserwowane przedmioty, motywy i zjawiska, stosując środki wyrazu zgodnie z własnym odczuciem; w wyższych klasach podejmuje również próby rysunkowego studium z natury;
2) wyraża w pracach plastycznych uczucia i emocje wobec rzeczywistości, a także płynące z inspiracji muzycznych czy literackich (impresja i ekspresja); rysuje, maluje, ilustruje zjawiska i wydarzenia realne i wyobrażone (także w korelacji z innymi przedmiotami);
3) modeluje bryły i reliefy, konstruuje samodzielnie małe rzeźbiarskie formy przestrzenne i bryły architektoniczne, a większe projekty realizuje we współpracy z innymi; tworzy aranżacje przestrzenne z gotowych elementów stosując układy kompozycyjne właściwe dla uzyskania zamierzonego wyrazu;
4) projektuje graficzne formy użytkowe (zaproszenie, okładka, plakat); kształtuje przestrzenne formy dekoracyjne i scenograficzne – indywidualnie i w zespole; umiejętności te wykorzystuje w przygotowywaniu imprez i uroczystości szkolnych, np. powiązanych z kalendarzem różnego typu świąt;
6) stosuje różnorodne techniki plastyczne (proste techniki graficzne, rzeźbiarskie, malarskie, elementy obrazowania cyfrowego fotograficznego i z wykorzystaniem wybranych graficznych programów komputerowych).
tworzyć szkice do samodzielnie stworzonej martwej natury;
wymieniać narzędzia rysunkowe klasyczne i nietypowe;
wykonywać pracę plastyczną przy użyciu nietypowych narzędzi rysunkowych;
wskazywać prace wykonane za pomocą narzędzi komputerowych;
rozpoznawać przykłady sztuki interaktywnej.
Rysunek - podstawa innych sztuk plastycznych
Zapamiętaj!
Rysunek, należący do najbardziej podstawowych, pierwotnych rodzajów twórczej aktywności człowieka, zapoczątkował inne dyscypliny plastyczne.
Zobacz także
Więcej na ten temat dowiesz się z e‑materiałów: Linia i kreska jako środki wyrazu plastycznego oraz Kreślę, szkicuję, rysuję. Materiały rysunkowe i sposób ich wykorzystania.
Historyk i pisarz rzymski – Pliniusz Starszy – w Historii naturalnej (księdze, którą napisał w I w. n.e.), przytoczył mit o garncarzu Butadesie. Kliknij ilustrację, ukazującą okładkę zabytkowego egzemplarza księgi i zapoznaj się z fragmentem mitu.
R1LWJh3aQfE8D1
Pliniusz Starszy dwukrotnie wraca do tego mitu – po to, by opisać początki malarstwa, oraz aby opowiedzieć o początkach rzeźby. Mit uczy nas, że malarstwo oraz rzeźba wywodzą się z prostego rysunku będącego obrysem.
RRYMsAD1C8PCU
Ćwiczenie 1
R13PTLnGRFJ16
Ćwiczenie 1
R7JB7XuSQo1GC
Ćwiczenie 2
Portret sylwetkowy
Bezpośrednio z obrysu cienia wywodzi się wycinanie papierowych portretów na bazie cieni – zwane silhouette (sylwetki), a w Polsce określane jako portrety sylwetkowe. Francuskie określenie zaczerpnięte zostało od nazwiska ministra – Étienne’a de Silhouette, który tworzenie portretów cieniowych proponował swym gościom jako rodzaj rozrywki. Od drugiej połowy XVI w. sposób takiego portretowania stał się popularnym i tańszym zamiennikiem drogich portretów olejnych.
W celu wykonania rysunku sylwetowego należało umieścić modela między lampą z mocną żarówką a ścianą, do której przymocowany był papier. W ten sposób na kartkę rzucany był cień osoby pozującej, który obrysowywano ołówkiem, następnie wycinano i przyklejano na wybrany podkład. W Galerii 1. umieszczono ilustracje obrazujące powstawanie silhouette i przykładowe prace.
R1Rx7hFeQ5OTL1
RjzjPCf9VWbvl1
Rhe8nh6iC9QNg1
R1ZkXHVldbl7w1
Ćwiczenie 3
Zaznacz zdjęcie ptaka, którego sylwetkę widzisz poniżej.
R179BX5uwJ10G
R1CJGmBLJyFow
RQlrDPm25pF3Q
Ćwiczenie 3
Profil
Współcześnie portrety sylwetkowe traktowane są jako ciekawostki, a możliwość przeniesienia na kartkę papieru wiernego profiluProfilprofilu, oddającego rysy wyglądu portretowanego, stanowi podstawę dobrej zabawy plastycznej. Zapoznaj się z pracami umieszczonymi w galerii 2. i zobacz, jak współcześnie można tworzyć silhouette.
RcaiQ16vOqw3w1
RaZ5jOjfjd0Zl1
RoXdbasMDZR5p1
Polecenie 1
Potrzebne będą: arkusz czarnego papieru, biała kredka lub kreda, lampa z mocną żarówką, dwustronna taśma przylepna.
Wykonaj rysunek sylwetkowy. Za pomocą taśmy dwustronnej przylep do ściany czarny papier, przy ścianie postaw mocno świecącą lampę. Modela umieść między ścianą a lampą, na kartce pojawi się wyrazisty cień. Obrysuj cień kredą, a następnie wytnij go zgodnie z obrysem. Powstały portret sylwetkowy możesz przykleić do wybranego podłoża. Pracę przygotuj na wystawę klasowych portretów sylwetkowych.
R1WeXxTCzczJ71
mf79b9da34a5506f5_0000000000134
Rola linii w rysunku
Zapamiętaj!
Podstawowym narzędziem rysunku jest linia, za pomocą której określone kształty przenoszone są na płaszczyznę papieru. Przyjrzyj się niżej umieszczonej reprodukcji. Klikając ją, dowiesz się więcej o rysunku tworzonym przy pomocy ołówka.
R1AmjiLrJPcQB1
Rysunek to zarówno pierwszy artystyczny zapis, myśl artysty zanotowana na kartce papieru, wstępne określenie koncepcji dzieła, jak również szkicSzkicszkic pomocny przy tworzeniu w innej technice.
Poniżej zamieszczono studiumStudiumstudium rysunkowe. Klikając w punkt nr 1 na ilustracji interaktywnej, zobaczysz, jak wygląda szkic do studium.
R1aIlSZ6GVbda1
Szkic rysunkowy jest bardzo ważny przy projektowaniu witraży. Artysta tworzący witraż wykonuje go zazwyczaj dwukrotnie – raz na kartce papieru jako notatkę, rysunek przedstawiający główny zarys pomysłu, drugi raz na kartonie w skali 1:1 – wówczas szkic jest podstawą przygotowania szablonów poszczególnych elementów witrażu.
Zobacz także
Więcej na ten temat możesz dowiedzieć się z e‑materiału: Witraż – obraz światłem malowany.
Ćwiczenie 4
Zaznacz witraże, które zostały wykonane na podstawie niżej zamieszczonego szkicu.
R1WiqoKsJ0RvQ
RB5WJUJOjZx2i
R1KDGcltAJta9
Ćwiczenie 4
Studium rysunku
Artyści od zawsze przywiązywali wagę do studiowaniaStudiowaćstudiowania rysunku, wpisując technikę tę do podstaw nauczania sztuk pięknych. Istotą rysunku w ujęciu klasycznym było analizowanie postaci ludzkiej w celu umiejętnego wyrysowania jej proporcji, przedstawienia skrótów perspektywicznychSkrót perspektywicznyskrótów perspektywicznych i poprawnego komponowania na płaszczyźnie. W tym celu również przyglądano się martwej naturzeMartwa naturamartwej naturze.
RZdEnxp9lO75F1
Polecenie 2
Potrzebne będą: kartka papieru o minimalnym formacie: A3 oraz ołówek lub węgiel do rysowania.
W dobrze oświetlonym miejscu ustaw elementy martwej natury. Sporządź kilka szkiców, wybierz najlepszą kompozycję i na podstawie wybranego szkicu oraz wnikliwej analizy martwej natury przedstaw jej studiumStudiumstudium. Przygotuj pracę na wystawę, dołączając do studium rysunkowego wykonane szkice.
R1WeXxTCzczJ71
mf79b9da34a5506f5_0000000000151
Interdyscyplinarność sztuki
Aktualnie coraz trudniej zdefiniować nie tylko sztukę, ale również poszczególne jej dyscypliny. Sztuka staje się interdyscyplinarnaInterdyscyplinarnyinterdyscyplinarna. W obszarze zainteresowań artystycznych znajduje się zarówno rysunek klasyczny, jak i rozedrgany szkic, bruzda na polu, wygięty pręt, nici rozciągnięte w pracowni, wydarta kartka papieru czy zwykły gest. Artysta to „komentator” rzeczywistości, którego twórczość wynika z obserwacji świata. Jego kontakt z naturą, przefiltrowany przez własną wrażliwość, mądrość i intuicję, buduje dzieła pełne symboli i odniesień.
Poniżej zamieszczono szkic do instalacji artystycznej. Klikając aktywny punkt na ilustracji zobaczysz, jak wygląda realizacja dzieła „Wrześniowa - siewna”.
RhiHBktE8nXcg1
Narzędzia rysunkowe
Zapamiętaj!
Do klasycznych narzędzi rysunkowych należą: ołówek, węgiel, kreda, sangwinaSangwinasangwina, tusz nakładany piórem, pędzelkiem lub patykiem.
RGwdCLSEHPNz3
Ćwiczenie 5
R1JkggddtBXgr
Ćwiczenie 5
W celu stworzenia nowych, oryginalnych jakości plastycznych, artyści często eksperymentują, tworząc narzędzia pozwalające na uzyskanie interesujących efektów wizualnych. Ten sposób tworzenia jest szczególnie charakterystyczny dla sztuki współczesnej.
Przyjrzyj się zdjęciom przedstawiającym to, w jaki sposób można wzbogacić tradycyjne akcesoria rysunkowe, jak uczynić pospolite, codzienne obiekty narzędziami rysunkowymi, jakie ślady mogą te narzędzia pozostawiać.
R11me6CGkwWF81
RU3Xilt0y4E731
RHfY8dA2CnYAC1
RnuRmK2WcQT7n1
R2SWgM3fgZLpC1
Na zdjęciach poniżej możesz zobaczyć, jak studenci Sztuki mediów i edukacji wizualnej na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu wykorzystują zwykłą miotłę do tworzenia prac plastycznych.
RK69leg9Gk2u01
Polecenie 3
Potrzebne będą: kartki papieru, czarny tusz lub czarna farba, nietypowe narzędzie rysunkowe, np. widelec, szczotka do zębów, druciak do mycia naczyń itp.
Wybierz z przedmiotów codziennego użytku te, które zostawiają interesujące ślady linearne. Następnie zamocz wybrany obiekt w farbie lub tuszu i przeciągnij nim po kartce. Czynność możesz powtarzać kilkakrotnie, zmieniając kierunki oraz wykonując mniej lub bardziej zamaszyste ruchy. Z powstałych prac wybierz te, w których linia jest najbardziej różnorodna. Przygotuj je na wystawę, dołączając do każdej wykorzystane narzędzie plastyczne.
R1WeXxTCzczJ71
R7M2GD2r20YM41
Ćwiczenie 6
Dopasuj narzędzia plastyczne do poszczególnych grup. Pierwsza grupa - klasyczne narzędzie plastyczne. Możliwe odpowiedzi: 1. farba, 2. gałązka, 3. kable, 3. kredka, 4. widelec, 5. węgiel, 6. ołówek, 7. miotła. Nietypowe narzędzia plastyczne: Możliwe odpowiedzi: 1. farba, 2. gałązka, 3. kable, 3. kredka, 4. widelec, 5. węgiel, 6. ołówek, 7. miotła.
Dopasuj narzędzia plastyczne do poszczególnych grup. Pierwsza grupa - klasyczne narzędzie plastyczne. Możliwe odpowiedzi: 1. farba, 2. gałązka, 3. kable, 3. kredka, 4. widelec, 5. węgiel, 6. ołówek, 7. miotła. Nietypowe narzędzia plastyczne: Możliwe odpowiedzi: 1. farba, 2. gałązka, 3. kable, 3. kredka, 4. widelec, 5. węgiel, 6. ołówek, 7. miotła.
Pogrupuj akcesoria na dwie kategorie: klasyczne i nietypowe narzędzia plastyczne.
ołówek, widelec, kable, węgiel, kredka, gałązka, miotła, farba
Klasyczne narzędzia plastyczne
Nietypowe narzędzia plastyczne
Źródło: online-skills.
mf79b9da34a5506f5_0000000000230
Narzędzia rysunkowe - ciąg dalszy
Zapamiętaj!
Narzędziem może być nie tylko wybrany przedmiot; rysować można całym ciałem. Zamaszyste gesty dłonią umoczoną w farbie czy też ślady stóp, to tylko przykłady sposobów tworzenia intrygujących znaków plastycznych na płaszczyźnie. Gest postaci, w tym dynamiczne ruchy wykonywane w celu uzyskania odbicia, stają się również sposobem na wyrażenie myśli, uczuć i emocji. Zobacz zdjęcia, które dokumentują proces powstawania takich prac.
RF6Jun8sNXAuB1
Rozwój technologiczny sprawił, że artyści mogą zmieniać swój warsztat twórczy. Na ich możliwości wpływają już nie tylko fotografia czy programy komputerowe, ale także odkrycia naukowe związane z możliwością oglądania różnych obrazów zarówno w skali makro, jak i mikro.
mf79b9da34a5506f5_0000000000240
Zobacz, jak współczesna artystka Aleksandra Sojak‑Borodo odnosi się do zagadnienia punktu. Poniżej umieszczono rysunki przedstawiające punkty sporządzone przez artystkę ręcznie oraz grafiki wektorowe z analogicznymi punktami wykonanymi komputerowo.
Punkty wykonane ręcznie
RKVPKBLSjXME91
mf79b9da34a5506f5_0000000000273
Punkty wykonane komputerowo
RF3YgWLyEvHxr1
Rj3s4WbecqSFb1
Powiększenie tych małych śladów pozwala nie tylko na porównanie pracy człowieka i pracy maszyny, ale również skłania do głębszej refleksji nad znaczeniem współczesnych technologii w życiu człowieka. Poniższe zdjęcie przedstawia zestawienie komputerowych punktów (po lewej) z wykonanymi ręcznie przez artystkę, powiększonymi w skali 1:1000 (po prawej).
RBvEG9cqUJoKp1
Mały, wykonany ludzką ręką punkt oglądany w powiększeniu staje się co prawda mniej wyrazisty, ale za to można zobaczyć jego kształt i indywidualne cechy, wynikające z siły nacisku czy drżenia ręki, a także woli, koncentracji, a nawet zmęczenia artysty. Zupełnie inaczej wygląda punkt zaprojektowany w komputerze za pomocą grafiki wektorowejGrafika wektorowagrafiki wektorowej. Jest on idealny, perfekcyjnie okrągły i jednolity, bez względu na skalę powiększenia i ilość powtórzeń.
Zapoznaj się z dokumentacją wystawy. Oglądające punkty dzieci pozwalają na ukazanie ich wielkości. Widać również emocje towarzyszące oglądaniu pozornie zwykłych obiektów.
R1Bqj5ESyTyPt1
R1E8ncpvd4teo1
R1HpgM3eKDE9f
Ćwiczenie 7
mf79b9da34a5506f5_0000000000289
Sztuka interaktywna
Rozwój sztuki jest procesem ciągłym, jednak zdarzają się w nim sytuacje przełomowe, rewolucyjne. Powstanie nowych technologii wpłynęło nie tylko na zmianę postrzegania roli i znaczenia sztuki oraz poszerzenie obszaru narzędzi artystycznych, ale również na relacje artysty z odbiorcami. Pojawiła się sztuka interaktywna. Artyści poprzez swoje dzieła zaczęli zachęcać odbiorcę do współtworzenia i bezpośredniego wpływania na efekty końcowe pracy.
Zobacz także
Przykładem sztuki interaktywnej, sztuki angażującej widzów, może być praca Elżbiety Jabłońskiej Zamaż mnie. Artystka wykonała kilka autoportretów fotograficznych i ulokowała je na ścianie, a następnie umieściła w obrębie pracy mazaki, zachęcając widzów do zamazywania jej twarzy. Pozwoliła na działanie, które zazwyczaj kojarzone jest z wandalizmem. Praca prezentowana na różnych wystawach zmieniała swój wygląd, pierwotna fotografia stawała się coraz mniej czytelna. Widz i jego działanie miały wpływ na formę dzieła.
R1EQ508NJs7s51
R1MM4oO8WbLeR1
R1NddzsnikZCT1
Wspominany na początku lekcji historyk i pisarz rzymski Pliniusz Starszy, w Historii naturalnej przytoczył słowa wielkiego greckiego malarza Apellesa, które dla wielu mogą stać się ważną sentencją. Kliknij zabytkowy egzemplarz księgi i zapamiętaj zdanie.
RHufbOCqII9wL1
mf79b9da34a5506f5_0000000000322
Słownik pojęć
Grafika wektorowa
Grafika wektorowa
inaczej obiektowa – obok grafiki rastrowej podstawowy rodzaj grafiki komputerowej. W grafice wektorowej obraz opisany jest za pomocą figur geometrycznych, dzięki czemu można go powiększać bez zmiany czytelności i kształtu obrazu wyjściowego.
Instalacja artystyczna
Instalacja artystyczna
kompozycja artystyczna umiejscowiona w konkretnej przestrzeni (w naturze, w przestrzeni galerii, w przestrzeni publicznej itp.). Zazwyczaj składa się z wielu elementów, które są ze sobą ściśle powiązane. Instalacje często bywają interaktywne, czyli podatne na działanie widza.
Interdyscyplinarny
Interdyscyplinarny
korzystający z dorobku kilku nauk.
Martwa natura
Martwa natura
kompozycja, głównie malarska lub rysunkowa, w której najczęściej ukazywane są nieożywione przedmioty dobrane ze względów kompozycyjno‑estetycznych lub symbolicznych.
Profil
Profil
twarz widziana z boku, a także jej wizerunek.
Sangwina
Sangwina
miękka, czerwono‑brązowa kredka używana do szkicowania lub rysowania, a także rysunek wykonany sangwiną i technika plastyczna ją wykorzystująca.
Skrót perspektywiczny
Skrót perspektywiczny
zmniejszanie rozmiarów obiektów w miarę ich oddalania, w celu oddania trójwymiarowości na dwuwymiarowej płaszczyźnie.
Studiować
Studiować
gruntowanie poznawać, badać coś.
Studium
Studium
wnikliwe przedstawienie studiowanego obiektu, zjawiska w oparciu o pogłębioną obserwację, często poprzedzone szkicami.
Szkic
Szkic
szybki rysunek, zwykle z natury, będący notatką z postrzeganych zjawisk lub zapis poszczególnych etapów koncepcji artystycznych; służy doskonaleniu techniki i umiejętności obserwacji artysty.