Ryszard Wagner – kompozytor neoromantyzmu

1. Cele lekcji

a) Wiadomości

1. Zapoznanie uczniów z życiem i twórczością Ryszarda Wagnera.

2. Wskazanie najwybitniejszych dzieł Ryszarda Wagnera, uwzględniając gatunki muzyczne uprawiane przez kompozytora.

3. Wyjaśnienie roli Ryszarda Wagnera w kształtowaniu się kultury muzycznej.

4. Wyjaśnienie estetycznej koncepcji dzieła sztuki w ujęciu Ryszarda Wagnera.

5. Wskazanie nowej obsady wykonawczej, stosowanej przez Ryszarda Wagnera.

b) Umiejętności

Uczeń potrafi:

1. Omówić życie i twórczość Ryszarda Wagnera

2. Przedstawić najważniejsze gatunki uprawiane przez kompozytora.

3. Wyjaśnić rolę Ryszarda Wagnera w kształtowaniu się kultury muzycznej.

4. Wyjaśnić estetyczną koncepcję dzieła sztuki w ujęciu kompozytora.

5. Omówić nową obsadę muzyczną, zastosowaną przez Ryszarda Wagnera.

6. Wskazać tytuł słuchanego utworu.

2. Metoda pracy

Metoda opisu z elementami pogadanki. Praca z podręcznikiem. Percepcja muzyczna.

3. Środki dydaktyczne

1. Wacław Panek, Świat muzyki.

2. Stanowisko do odtwarzania płyt.

3. Nagranie utworów Ryszarda Wagnera:

   1. Wybrane fragmenty opery Tristan i Izolda

   2. Wybrane fragmenty opery Złoto Renu.

4. Karta pracy ucznia.

4. Przebieg lekcji

a) Faza przygotowawcza

1. Sprawdzenie obecności.

2. Powtórzenie wiadomości poprzez odpytanie z trzech ostatnich lekcji jednej osoby.

3. Wspólne zaśpiewanie przy akompaniamencie pianina lub gitary ostatnio poznanej piosenki

4. Podanie tematu do zeszytu.

(10 min)

b) Faza realizacyjna

1. Metodą opisu, zapoznanie uczniów z życiem Ryszarda Wagnera. Wskazanie pozycji kompozytora w kontekście historii muzyki oraz wpływu Ryszarda Wagnera na kompozytorów późniejszych epok. Przedstawienie roli Wagnera w kształtowaniu się kultury muzycznej.

2. Zapisanie notatki:

   • Notatka:

1. Ryszard Wagner urodził się 22 maja 1813 roku w Lipsku, zmarł 13 lutego 1883 r. w Wenecji. Niemiecki kompozytor okresu romantyzmu. Początkowo myślał o karierze literackiej, pilnie studiując zwłaszcza dzieła dawnej literatury niemieckiej, zawierające wątki mityczne i legendarne. Pierwsze dzieła muzyczne nie zyskały większego uznania (opery Boginki, Zakaz miłości wg Miarki za miarkę Szekspira). Od roku 1836 był dyrektorem teatru w Królewcu, a po jego bankructwie w roku 1837, został dyrektorem teatru w Rydze. Liczne długi zmusiły go do ucieczki za granicę przed wierzycielami - od roku 1839 przebywał w Paryżu, gdzie cierpiał nędzę. Zbliżył się tam do najwybitniejszych kompozytorów swoich czasów: G. Meyerbeera, Berlioza, a zwłaszcza Liszta, z którym się zaprzyjaźnił. Ukończył wówczas operę według własnego libretta Latający Holender, którą wystawiono w Dreźnie wraz z inną operą - Rienzi; obydwie przyniosły Wagnerowi spory sukces i w 1843 roku mianowano go dyrygentem opery królewskiej w Dreźnie.

3. Metodą pracy z książką, uczniowie wskazują gatunki muzyczne, które uprawiał kompozytor. Zapisują notatkę:

2. Twórczość:

Dramaty muzyczne i opery:

• Wesele

• Boginki

• Zakaz Miłości

• Latający Holender

• Tannhäuser

• Lohengrin

• Tristan i Izolda

• Śpiewacy Norymberscy

• Tetralogia Pierścień Nibelunga

  • Złoto Renu

  • Walkiria

  • Zygrfyd

  • Zmierzch Bogów

Wagner napisał również Symfonia C‑dur, muzykę fortepianową, pieśni, wyciągi fortepianowe, uwertury, utwory na chór i orkiestrę.

4. Słuchamy i percepujemy wybrane fragmenty opery Złoto Renu. Wskazanie cech brzmieniowych charakterystycznych dla utworu. Omówienie stylistyki twórczości Wagnera oraz podstawowych elementów neoromantyzmu w postawie kompozytora i jego twórczości.

• Notatka:

- Wagner jest uznawany za najwybitniejszego przedstawiciela niemieckiego neoromantyzmu.

- Jego dzieła realizują koncepcję syntetycznego dzieła sztuki, w którym w całość sceniczną stapiają się: muzyka, tekst, pomysły scenograficzne, stworzone przez jednego artystę.

- Ze źródeł literackich wprowadził Wagner do swoich utworów sposób traktowania motywów (Leitmotive), przekształcanych w taki sposób, by stanowiły zasadnicze oparcie dla materiału melodycznego i rytmicznego całej opery.

- Pracując nad poszerzeniem możliwości brzmieniowych orkiestry, wprowadzał do obsady rzadko stosowane instrumenty (tzw. tuby wagnerowskie).

- Z mistrzostwem posługiwał się zarówno polifonią, jak i homofonią; zmierzał do wyciągnięcia ostatecznych konsekwencji z systemu dur‑moll, rozbudowywał chromatykę, stosując niespotykane współbrzmienia i połączenia akordowe (słynny „akord tristanowski” pojawiający się w Tristanie i Izoldzie).

- Inspiracji tematycznych szukał w dawnej literaturze niemieckiej, w mitach germańskich i celtyckich, eksponując zarówno rolę wybitnej jednostki (Holender tułacz) uwikłanej w sprzeczności losu i konieczności historycznych, jak i witalne możliwości tkwiące w zbiorowości (Śpiewacy norymberscy).

- Istotną rolę w wagnerowskiej koncepcji ludzkiego losu pełni element tragiczny, pojmowany zgodnie z poglądami Nietzschego: jako zmaganie się podłości i wzniosłości, słabości i siły, wybitności i prostactwa. Na poglądy filozoficzne Wagnera oddziaływali także J.-J. Rousseau, J. G. Herder, A. Comte, L. Feuerbach, A. Schopenhauer (zwłaszcza w pojmowaniu śmierci).

(30 min)

c) Faza podsumowująca

Słuchanie fragmentów opery Tristan i Izolda.

(5 min)

5. Bibliografia

1. Wacław Panek, Świat muzyki.

2. Janusz Ekiert, Bliżej muzyki. Encyklopedia.

6. Załączniki

a)Karta pracy ucznia

Najważniejsze zagadnienia związane z życiem i twórczością Ryszarda Wagnera.

b) Zadanie domowe