RTDj0WBElJsyb
Grafika przedstawia logo Rzecznika Praw Obywatelskich. Jest to uproszczony widok budynku. Podstawa ma kształt trzech podłużnych prostokątnych, usytuowanych jeden na drugim, z niewielkimi przerwami schodów. Na podstawie stoją ludzie. Nad nimi dach w kształcie trójkąta. Na dole jest napis Rzecznik Praw Obywatelskich.

Rzecznik Praw Obywatelskich

Logo Rzecznika Praw Obywatelskich
Źródło: dostępny w internecie: https://www.rpo.gov.pl/formularz/sites/default/files/logo_rpo_pl.png, domena publiczna.
Nauczysz się

  • opisywać rolę Rzecznika Praw Obywatelskich (w skrócie: RPO) w społeczeństwie polskim,

  • wymieniać możliwości działania RPO w świetle polskiego prawa na rzecz ochrony obywateli,

  • tworzyć pismo z prośbą do RPO o podjęcie działania w celu ochrony twoich praw,

  • analizować dane statystyczne dotyczące oceny działalności Rzecznika Praw Obywatelskich.

Wprowadzenie

Rzecznik Praw Obywatelskich jest konstytucyjnym, niezależnym od innych, niezawisłym w swojej działalności organem ochrony prawnej. Po raz pierwszy urząd rzecznika został powołany na początku XIX wieku w Szwecji i nosił miano OMBUDSMANAombudsman (wyraz pochodzenia szwedzkiego)OMBUDSMANA.

Rzecznik Praw Obywatelskich w Polsce

W Polsce instytucję Rzecznika Praw Obywatelskich powołano jeszcze w PRL, ustawą z 1987 roku. Pierwszym Rzecznikiem została Ewa Łętowska, która objęła stanowisko na początku 1988 roku.

Idea Rzecznika, który w różnych krajach nosi różne nazwy (m.in. mediatora, obrońcy ludowego, rzecznika sprawiedliwości), zakłada pomoc obywatelom w ochronie ich praw i wolności.

Umocowanie prawne RPO tworzy Konstytucja RP z 1997 roku w art. 208‑212 oraz ustawa o Rzeczniku Praw Obywatelskich z 15 lipca 1987 roku.

Rzecznicy Praw Obywatelskich w III RP

Imię i nazwisko Rzecznika

Numer kadencji

Czas trwania kadencji

Ewa Łętowska

I

19.11.1987 ‑ 12.02.1992

Tadeusz Zieliński

II

13.02.1992 ‑ 7.05.1996

Adam Zieliński

III

8.05.1996 ‑ 26.06.2000

Andrzej Zoll

IV

30.06.2000 ‑ 15.02.2006

Janusz Kochanowski

V

16.02.2006 ‑ 10.04.2010

Irena Lipowicz

VI

21.07.2010 ‑ 9.09.2015

Adam Bodnar

VII

9.09.2015 - 15.07.2021

Marcin Wiącek

VIII

od 23.07.2021

RduVKT4QL8ViA
Zdjęcie portretowe przedstawia Ewę Łętowską. Jest to kobieta w średnim wieku. Ma krótkie blond włosy, okulary, pomalowane usta w lekkim uśmiechu i delikatne zmarszczki na czole. Dłońmi podbiera głowę. Ma na sobie ciemny płaszcz. Tło jest białe.
Ewa Łętowska, Rzecznik Praw Obywatelskich I kadencji
Źródło: Lech Kowalski, dostępny w internecie: wikimedia, domena publiczna.

Kto może zwracać się do Rzecznika o pomoc?

Zgodnie z artykułem 80. Konstytucji RP każdy ma prawo wystąpienia, na zasadach określonych w ustawie, do Rzecznika Praw Obywatelskich z wnioskiem o pomoc w ochronie swoich wolności lub praw naruszonych przez organy władzy publicznej.

Kompetencje Rzecznika Praw Obywatelskich

Po otrzymaniu wniosku, RPO najpierw sprawdza wszystkie fakty, na które powołuje się osoba skarżąca. Jeżeli stwierdzi, że prawa lub wolności człowieka zostały naruszone, zgodnie ze swoimi obowiązkami podejmuje odpowiednie działania.

RbWDH5nSmjYdn
Film przedstawiający przykłady działań Rzecznika Praw Obywatelskich (RPO).
Przykłady działań RPO
Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.

Film dostępny pod adresem /preview/resource/RbWDH5nSmjYdn

Przykłady działań RPO
Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.

Film przedstawiający przykłady działań Rzecznika Praw Obywatelskich (RPO).

Polecenie 1

Podaj imię i nazwisko pierwszego Rzecznika Praw Obywatelskich w Polsce.

R1acxPuvgZTew
(Uzupełnij).
Polecenie 2

Wyjaśnij, jakie są cele istnienia urzędu Rzecznika Praw Obywatelskich.

RoBhUN7gnmCpb
(Uzupełnij).
Polecenie 3

Podaj inne nazwy Rzecznika Praw Obywatelskich.

Reg8o4eBfsXeJ
(Uzupełnij).
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 roku

Art. 32

1. Wszyscy są wobec prawa równi. Wszyscy maja prawo do równego traktowania przez władze publiczne.

2. Nikt nie może być dyskryminowany w życiu politycznym, społecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny.

Art. 33

Kobieta i mężczyzna w Rzeczypospolitej mają równe prawa w życiu rodzinnym, politycznym, społecznym i gospodarczym.

Art. 38

Rzeczpospolita Polska zapewnia każdemu człowiekowi prawną ochronę życia.

Art. 41

Każdemu zapewnia się nietykalność osobistą i wolność osobistą. (...)

Art. 54

Każdemu zapewnia się wolność wyrażania własnych poglądów.  (...)

Art. 57

Każdemu zapewnia się wolność organizowania pokojowych zgromadzeń i uczestniczenia w nich.

taYP4qqNjN_00000_BIB_001 Źródło: Dz.U. 1997 nr 78 poz. 483, Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 roku.
Ćwiczenie 1

Na podstawie wybranych artykułów z Konstytucji RP wyjaśnij, jaka jest pozycja obywatela względem państwa. Napisz swoją odpowiedź.

R7ugG8g7DxOc4
(Uzupełnij).
RfMIyK5OsGtXB
Ćwiczenie 2
Zaznacz prawidłową odpowiedź. Artykuł z Konstytucji, zapewniający ochronę życia każdemu z obywateli to... Możliwe odpowiedzi: 1. Artykuł 41, 2. Artykuł 51, 3. Artykuł 32, 4. Artykuł 38
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.

Ocena działalności Rzecznika Praw Obywatelskich

RzzhiEi1JYYeL
Ilustracja, która przedstawia dane statystyczne dotyczące oceny działalności Rzecznika Praw Obywatelskich.
Ocena działalności Rzecznika Praw Obywatelskich
Źródło: CBOS, dostępny w internecie: https://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2020/K_038_20.PDF [dostęp 23.07.2021], domena publiczna.

Tabela prezentuje dane statystyczne dotyczące oceny działalności Rzecznika Praw Obywatelskich. Przedstawione zostały wskazania respondentów w przedziale czasowym od 2013 roku do 2020 roku, w wybranych miesiącach. Oraz zmiany od września 2019 roku do marca 2020 roku.

Respondenci oceniali działalność RPO w trzech kategoriach:

  • dobra,

  • zła,

  • trudno powiedzieć.

Ocena działalności RPO w marcu 2013:

  • dobra: 37%,

  • zła: 12%,

  • trudno powiedzieć: 51%.

Ocena działalności RPO we wrześniu 2013:

  • dobra: 37%,

  • zła: 14%,

  • trudno powiedzieć: 49%.

Ocena działalności RPO w marcu 2014:

  • dobra: 42%,

  • zła: 16%,

  • trudno powiedzieć: 42%.

Ocena działalności RPO we wrześniu 2014:

  • dobra: 43%,

  • zła: 16%,

  • trudno powiedzieć: 41%.

Ocena działalności RPO w marcu 2015:

  • dobra: 44%,

  • zła: 13%,

  • trudno powiedzieć: 43%.

Ocena działalności RPO we wrześniu 2015:

  • dobra: 40%,

  • zła: 10%,

  • trudno powiedzieć: 50%.

Ocena działalności RPO w marcu 2016:

  • dobra: 45%,

  • zła: 10%,

  • trudno powiedzieć: 45%.

Ocena działalności RPO we wrześniu 2016:

  • dobra: 42%,

  • zła: 13%,

  • trudno powiedzieć: 45%.

Ocena działalności RPO w marcu 2017:

  • dobra: 42%,

  • zła: 16%,

  • trudno powiedzieć: 42%.

Ocena działalności RPO w czerwcu 2017:

  • dobra: 47%,

  • zła: 12%,

  • trudno powiedzieć: 41%.

Ocena działalności RPO we wrześniu 2017:

  • dobra: 44%,

  • zła: 14%,

  • trudno powiedzieć: 42%.

Ocena działalności RPO w marcu 2018:

  • dobra: 46%,

  • zła: 11%,

  • trudno powiedzieć: 43%.

Ocena działalności RPO we wrześniu 2018:

  • dobra: 42%,

  • zła: 13%,

  • trudno powiedzieć: 45%.

Ocena działalności RPO w marcu 2019:

  • dobra: 45%,

  • zła: 13%,

  • trudno powiedzieć: 42%.

Ocena działalności RPO w wrześniu 2019:

  • dobra: 43%,

  • zła: 16%,

  • trudno powiedzieć: 41%.

Ocena działalności RPO w marca 2020 roku:

  • dobra: 47%,

  • zła: 13%,

  • trudno powiedzieć: 40%.

Zmiany od września 2019 roku do marca 2020 roku w ocenie działalności RPO:

  • dobra: +4,

  • zła: -3,

  • trudno powiedzieć: -1.

R62cDwRGNPWAW
Ćwiczenie 3
W jaki sposób Polacy oceniali swoje zaufanie do urzędu Rzecznika Praw Obywatelskich w marcu 2020 roku? Prawie połowa Polaków 47% ocenia pracę RPO pozytywnie. Spora część ankietowanych, bo aż 40%, nie miała opinii i wybrała odpowiedź „Trudno powiedzieć”. Z kolei 15% Polaków oceniło pracę Rzecznika źle.
ĆWICZENIE: Wskaż element tekstu
Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.

Ocena działalności Rzecznika Praw Obywatelskich w zależności od preferencji politycznych

R150P1QLwhYi7
Ilustracja, która przedstawia dane statystyczne odnoszące się do oceny działalności Rzecznika Praw Obywatelskich w zależności od preferencji politycznych.
Ocena działalności Rzecznika Praw Obywatelskich w zależności od preferencji politycznych
Źródło: CBOS, dostępny w internecie: https://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2020/K_038_20.PDF [dostęp 23.07.2021], domena publiczna.

Tabela, która prezentuje dane statystyczne, które odnoszą się do oceny działalności Rzecznika Praw Obywatelskich w zależności od preferencji politycznych. Możliwe oceny to dobre, złe, trudno powiedzieć.

Komitety wyborcze i ich ocena działalności RPO w procentach (pytanie: na kandydata, którego komitetu wyborczego zamierza Pan(i) głosować w wyborach do Sejmu?)

Polskie Stronnictwo Ludowe - Koalicja Polska oceniła działalność RPO w kategoriach:

  • dobra: 69%,

  • zła: 10%,

  • trudno powiedzieć: 22%.

Koalicja Obywatelska:

  • dobra: 67%,

  • zła: 8%,

  • trudno powiedzieć: 24%.

Lewica:

  • dobra: 65%,

  • zła: 7%,

  • trudno powiedzieć: 27%.

Konfederacja Wolność i Niepodległość:

  • dobra: 63%,

  • zła: 10%,

  • trudno powiedzieć: 27%.

Prawo i Sprawiedliwość (wraz z Solidarną Polską i Porozumieniem):

  • dobra: 37%,

  • zła: 21%,

  • trudno powiedzieć: 42%.

Niezdecydowani:

  • dobra: 22%,

  • zła: 13%,

  • trudno powiedzieć: 65%.

Niezamierzający głosować ocenili działalność RPO w kategoriach:

  • dobra: 45%,

  • zła: 11%,

  • trudno powiedzieć: 44%.

RDVYedbNDgH70
Ćwiczenie 4
Zapoznaj się z danymi statystycznymi z tabeli. Następnie uzupełnij tekst. Najniżej pracę i działalność Rzecznika Praw Obywatelskich oceniali zwolennicy partii o nazwie 1. Koalicja Obywatelska, 2. Konfederacja Wolność i Niepodległość, 3. Polskie Stronnictwo Ludowe - Koalicja Polska, 4. Prawo i Sprawiedliwość, 5. Lewica.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.

Urząd Rzecznika Praw Obywatelskich jest organem niezwykle ważnym dla funkcjonowania demokratycznego państwa prawa.

Rzecznik Praw Obywatelskich spełnia podstawowe funkcje takie jak : przyjmowanie skarg obywateli na nieprawidłowe działanie administracji, podejmowanie działań w celu wyeliminowania tych nieprawidłowości, informowanie parlamentu i społeczeństwa o stanie praworządności w pracy organów państwowych.

R12q1REia0GlB
Ćwiczenie 5
Przeczytaj tekst. Następnie zaznacz prawidłowe odpowiedzi w tekście. Rzecznik Praw Obywatelskich jest organem, powołanym na mocy Konstytucji/ustawy. W demokratycznym autorytarnym systemie sprawowania władzy odpowiada za ochronę praw i wolności/obowiązków obywateli względem państwa/społeczeństwa.
Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.
RUahC7OjdnjLD
Ćwiczenie 6
Obywatelka RP zwróciła się do RPO z prośbą o pomoc. Wskaż, które z podanych działań może podjąć rzecznik: Możliwe odpowiedzi: 1. Wystąpić do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem o zbadanie ustawy z Konstytucją RP., 2. Zmienić ustawę., 3. Nakazać Najwyższej Izbie Kontroli opracowanie projektu nowej ustawy.
ĆWICZENIE: Jednokrotny wybór
Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.
RfmwAY1pyHjG4
Ćwiczenie 7
Połącz różne nazwy instytucji Ombudsmana z wybranymi państwami: Ombudsman Parlamentarny Możliwe odpowiedzi: 1. Wielka Brytania, 2. Francja, 3. Szwecja, Norwegia, 4. Hiszpania Obrońca Ludowy Możliwe odpowiedzi: 1. Wielka Brytania, 2. Francja, 3. Szwecja, Norwegia, 4. Hiszpania Mediator Możliwe odpowiedzi: 1. Wielka Brytania, 2. Francja, 3. Szwecja, Norwegia, 4. Hiszpania Komisarz ds. Administracji Możliwe odpowiedzi: 1. Wielka Brytania, 2. Francja, 3. Szwecja, Norwegia, 4. Hiszpania
ĆWICZENIE: Połącz w pary
Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.
Ćwiczenie 8

Napisz tekst popierający kandydaturę wybranej przez ciebie osoby na Rzecznika Praw Obywatelskich. W stworzonym przez siebie tekście uwzględnij cechy, jakie powinna posiadać osoba, która miałaby piastować to stanowisko.

Rf9iSgpaSRdLf
(Uzupełnij).
Polecenie 4

Napisz wniosek do Rzecznika Praw Obywatelskich na wybrane naruszenie wolności lub praw człowieka.

RIrht8JdSHVxH
(Uzupełnij).

Słowniczek pojęć

ombudsman (wyraz pochodzenia szwedzkiego)
ombudsman (wyraz pochodzenia szwedzkiego)

inaczej: Rzecznik Praw Obywatelskich

kasacja
kasacja

nadzwyczajny środek zaskarżenia prawomocnego wyroku wydanego przez sąd odwoławczy; polega na sprawdzeniu, czy prawomocny wyrok sądu odwoławczego kończącego postępowanie sądowe jest zgodny z obowiązującym prawem; kasację rozpoznaje wyłącznie Sąd Najwyższy

RZihm58C2Dvcl
(Uzupełnij).
Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.