Rzym – od osady do imperium

Legendarne początki

Według legendy założycielami Rzymu byli bliźniacy Romulus i Remus, synowie boga wojny Marsa i śmiertelnej kobiety. Bracia zostali porzuceni w koszyku na brzegu rzeki Tyber.

Od śmierci głodowej uratowała ich wilczyca, która wykarmiła dzieci własnym mlekiem. Wychował je pasterz. W 753 roku p.n.e. dorośli bracia założyli miasto
na wzgórzu Palatyn. Pewnego dnia w trakcie kłótni o to, kto będzie rządził, Romulus zabił brata i został pierwszym królem Rzymu. Od jego imienia pochodzi łacińska nazwa miasta – Roma.

RNJ6sdTvIvGEL

Zdjęcie przedstawia rzeźbę wilczycy kapitolińskiej. Zwierzę stoi, pod jej brzuchem siedzi dwóch chłopców ssących mleko z jej piersi.

Położenie Rzymu

1

RBS5kMayVZF1F

Mapa przedstawiająca położenie Rzymu.

R1B7XKlWekhwb

Mapa przedstawiająca położenie Italii.

Mapa - Italia.

Na konturowej mapie przedstawiono:

• Miasto Rzym;

• Rzeki: Tyber, Pad, Sawa;

• Morze Adriatyckie i Śródziemne;

• Półwysep Apeniński.

Na drugiej mapie konturowej dodatkowo zaznaczono:

• Włochy;

• Sycylia;

• Sardynia.

Rzym królewski

Rzym powstał z osad położonych na siedmiu wzgórzach nad Tybrem. Leżały one na szlaku handlowym, co sprzyjało bogaceniu się mieszkańców i rozbudowie miasta.

Według rzymskiej tradycji po Romulusie miastem władało jeszcze sześciu królów. Ich panowanie trwało do około 509 roku p.n.e. Wtedy to mieszkańcy wypędzili ostatniego króla, ponieważ uchodził za złego i niesprawiedliwego.

Po wypędzeniu ostatniego króla Rzym stał się republiką.

Republika rzymska

R18N0z4PUtQZO1

Popiersie przedstawia mężczyznę w średnim wieku z krótkimi lekko kręconymi włosami.

Republiką rzymską rządzili urzędnicy wybierani na rok przez zgromadzenie obywateli. Najwyższymi urzędnikami byli konsulowie.

W I wieku p.n.e. na konsula został wybrany Juliusz Cezar. Cezar był zdolnym i ambitnym wodzem. Podbił dla Rzymu nowe terytoria, przede wszystkim Galię. Piastował najważniejsze urzędy w republice. Pokonał swoich wrogów i przy poparciu wojska stał się najważniejszą osobą w państwie. Objął pełnię władzy jako dyktatorDyktatordyktator. Wkrótce jednak w 44 roku p.n.e. został zamordowany przez przeciwników politycznych.

Cesarstwo rzymskie

R4EErLVdRhOgP1

Rzeźba przedstawia stojącego Oktawiana. Stoi, jest ubrany w togę i nosi pancerz na piersi. Prawą rękę unosi na wysokości głowy i wskazuje coś palcem, a lewą podtrzymuje szaty. O jego prawą nogę wspiera się nagie maleńkie dziecko.

Po śmierci Juliusza Cezara w Rzymie wybuchła wojna domowa. Z wojny tej zwycięsko wyszedł jego siostrzeniec i następca, Oktawian. Został on pierwszym cesarzemCesarzcesarzem imperium rzymskiego i przyjął tytuł Augusta, czyli 'wywyższonego przez bóstwo'. Cesarze rządzili Rzymem kolejnych pięćset lat.

Rzymskie podboje

Rzymianie opanowali okolice miasta, a potem prawie cały Półwysep Apeniński zwany Italią. Dzięki temu zyskali urodzajne tereny rolnicze. W połowie III wieku p.n.e. rozpoczęli pierwszą wojnę poza Italią. W następstwie wojen toczonych z KartaginąKartaginaKartaginą przejęli władzę nad północną Afryką. W ciągu dwóch wieków opanowali niemal wszystkie krainy leżące nad Morzem Śródziemnym. Tereny zamorskie Rzymianie nazywali prowincjami. W wyniku podbojów powstało wielkie państwo zwane Imperium Romanum.

R17cukOnmqW8E

Mapa ilustrująca rozwój terytorialny imperium rzymskiego.

Mapa - Rozwój terytorialny imperium rzymskiego

Cesarstwo rzymskie pod koniec II wieku obejmuje prowincje wraz z miastami:

• Italia - Rzym, Kapua, Neapol, Weje, Tarent, Brundyzjum;

• Sycylia - Syrakuzy;

• Brytania - Londinium;

• Germiania - Kolonia Agrypina;

• Galia - Augusta Treverorum, Lutecja, Burdigala;

• Galia Narbońska - Tolosa;

• Galia Cisalpińska - Placenita;

• Recja - Castra Regina;

• Panonia - Vindobona;

• Dalmacja - Akwileja;

• Dacja;

• Mezja;

• Tracja - Adrianopol;

• Macedonia - Tessalonika, Korynt, Ateny;

• Hiszpania - Toledo, Gades;

• Kreta;

• Rodos;

• Królestwo Bosporańskie;

• Azja - Pergamon;

• Bitynia‑Pont - Ankyra, Synopa, Trapezunt;

• Cylicja;

• Syria - Antiochia, Damaszek;

• Mezopotamia;

• Cypr;

• Palestyna - Jerozlolima;

• Arabia;

• Egipt - Teby, Aleksandria;

• Cyrenejka - Cyrene;

• Trypolitania;

• Numidia - Kartagina;

• Nowa Kartagina,

• Tarraco;

• Baleary;

• Korsyka;

• Sardynia;

• Mauretania - Cezarea, Tingis.

Umocnione granice rzymskie:

• Numidia i Trypolitania: na granicy z Berberami;

• Arabia: na granicy z Arabami;

• Dacja: na granicy ze Słowianami;

• Germania i Galia: na granicy z Germanami;

• Brytania.

RLGTcSbmMcvhh

Współczesna mapa polityczna Europy, Afryki Północnej i Bliskiego Wchodu.

Mapa - Współczesna mapa polityczna Europy, Afryki Północnej i Bliskiego Wchodu

Zaznaczone kraje wraz ze stolicami:

1. Albania Tirana

2. Andora Andora

3. Austria Wiedeń

4. Belgia Bruksela

5. Białoruś Mińsk

6. Bośnia i Hercegowina Sarajewo

7. Bułgaria Sofia

8. Chorwacja Zagrzeb

9. Czarnogóra Podgorica

10. Czechy Praga

11. Dania Kopenhaga

12. Francja Paryż

13. Grecja Ateny

14. Hiszpania Madryt

15. Holandia Amsterdam

16. Irlandia Dublin

17. Liechtenstein Vaduz

18. Litwa Wilno

19. Luksemburg Luksemburg

20. Łotwa Ryga

21. Macedonia Skopie

22. Malta Vallletta

23. Mołdawia Kiszyniów

24. Monako Monako

25. Niemcy Berlin

26. Polska Warszawa

27. Portugalia Lizbona

28. Rosja Moskwa

29. Rumunia Bukareszt

30. San Marino San Marino

31. Serbia Belgrad

32. Słowacja Bratysława

33. Słowenia Lublana

34. Szwajcaria Berno

35. Szwecja Sztokholm

36. Ukraina Kijów

37. Watykan Watykan

38. Węgry Budapeszt

39. Wielka Brytania Londyn

40. Włochy - Rzym

41. Cypr Nikozja

42. Turcja Ankara

Państwa Afryki Północnej:

1. Maroko Rabat

2. Algieria Algier

3. Tunezja Tunis

4. Libia Trypolis

5. Egipt Kair

Państwa Bliskiego Wschodu:

1. Gruzja Tibilisi

2. Armenia Erywań

3. Syria Damaszek

4. Liban Bejrut

5. Izrael Jerozolima

6. Strefa Gazy

7. Zachodni Brzeg – Jerozolima

8. Jordania Amman

9. Irak

10. Arabia Saudyjska

Armia rzymska

RRipqvhaF7ClR1

Ilustracja przedstawia legionistę w pełnym rynsztunku. Na głowie ma hełm, lewą rękę wspiera na prostokątnej tarczy, w prawej ręce trzyma wsparty o ziemię długi oszczep (tzw. pilum). Na tunice nosi zbroję (tzw. segmentową) złożoną z pasków kutego żelaza. Przy pasie ma ciężki obosieczny miecz (tzw. gladius), na nogach sandały.

Rzym swoje sukcesy zawdzięczał doskonale wyszkolonej i dobrze uzbrojonej armii. Składała się ona z oddziałów, zwanych legionami. W wojsku panowała surowa dyscyplina. Od żołnierzy wymagano odwagi, poświęcenia i waleczności. Rzymska armia była bardzo skuteczna. Każdy legionista wiedział, jakie są jego zadania w czasie walki. Rzymianie zaskakiwali przeciwników strategią i wykorzystywaniem machin oblężniczych. Legiony były też kierowane do tłumienia buntów w podległych Rzymowi prowincjach i pilnowania granic imperium rzymskiego.

R10l3A1pq2hPd

Animacja - Legionista rzymski z czasów Juliusza Cezara

Animacja - Legionista rzymski z czasów Juliusza Cezara

Film dostępny pod adresem /preview/resource/R10l3A1pq2hPd

Animacja - Legionista rzymski z czasów Juliusza Cezara

Taktyka

Gdy legioniści zbliżali się do nieprzyjaciela, tworzyli zwartą kolumnę, zasłaniając się szczelnie tarczami. Wyglądali wówczas jak żółw, który osłonił się swoją skorupą.

RaKABhECs1NEU

Na ilustracji znajdują się mur wraz z wieżą. Na murze i na wieży stoją żołnierze i miotają zza blanków włócznie i kamienie. Do muru zbliżają się wrodzy żołnierze. Idą w zwarciu, jeden przy drugim. Nad głowami i po bokach niosą tarczę - w ten sposób tworząc szczelną ścianę, która ich ochrania.

Dyscyplina

W II wieku p.n.e. armię rzymską opisał grecki historyk Polibiusz. Zapoznaj się z jego tekstem

Armia rzymska

Rzymianie za pomocą machin potrafili zdobyć fortece nieprzyjaciela. Służyły do tego wieże oblężnicze, tarany i machiny miotające.

Machiny miotające

R11HTPRG9RK10

Ilustracja przedstawia powiększony łuk w pozycji poziomej zamontowany na drewnianym stojaku. Strzała była wyrzucana za pomocą sprężyny.

R1Bn2LY59AEQR

Na ilustracji przestawiono maszynę miotającą. Na dwóch równoległych i połączonych ze sobą płozach osadzono długie drewniane ramię. Na jego końcu znajduje się przywiązany za pomocą cięciw (lin konopnych) pojemnik przypominający worek (tzw. proca).

RFgyF40P9ZjqE

Ilustracja przedstawia przypominający kształtem powiększony łuk zamontowany na drewnianym stojaku. Pocisk był wyrzucany za pomocą sprężyny.

Obozy

Rzymscy żołnierze budowali obozy w miejscach, w których się zatrzymywali. Wszystkie były zakładane według tego samego planu. Każdy oddział wiedział, gdzie ma postawić swoje namioty. Obóz przypominał miasto z ulicami i głównym placem.

„Wszystkie drogi prowadzą do Rzymu”

Dla celów wojskowych Rzymianie stworzyli rozbudowaną sieć dróg. Łączyły one bardzo odległe miejscowości imperium i służyły szybkiemu przemieszczaniu się wojska. Były niezwykle wytrzymałe, wiele z nich przetrwało do dziś. Zapewniały sprawne funkcjonowanie państwa. Dzięki nim zarządzenia cesarskie docierały szybko do odległych części kraju. Z dróg korzystali przewoźnicy pocztowi, kupcy jadący ze swoimi towarami, a także urzędnicy państwowi, którzy zbierali podatki i udawali się do prowincji na kontrolę. Drogami przybywali również do Rzymu mieszkańcy imperium, chcący przedłożyć sprawy cesarzowi lub zwiedzić miasto.

R2WZCi7QOsJ8Z

Mapa - Sieć dróg w imperium rzymskim

Mapa - Sieć dróg w imperium rzymskim

Rzym w V w. p.n.e.:

• w Italii znajduje się sieć dróg, które łączą duże miasta z Rzymem: Via Aurelia, Via Clodia, Via Cassia, Via Flamina, Via Solaria, Via Nomentanta, Via Tiburtina, Via LAtina, Via Appia.

Rzym w 264 r. p.n.e.:

• nowa droga powstała na Sycylii.

Rzym w 27 r.p.n.e:

• nowa droga powstała w Dalmacji i Galii.

Czasem zdarzało się, że legioniści, aby pokonać rzekę, musieli zbudować most.

RgRJ53iNMIZw8

Ilustracja przedstawia Rzymian budujących drewniany most nad rzeką. Jego konstrukcja nie jest dokończona. Na moście pracują legioniści: niosą i układają drewniane belki, wbijają kliny. Na brzegu - kopią ziemię.

Podsumowanie

Polecenia

1. Wymień, jakie były legendarne początki Rzymu?

2. Wyjaśnij, dzięki czemu Rzymianom udało się podbić tak wiele terenów?

3. Wyjaśnij, na czym polegała siła armii rzymskiej?

4. Napisz, dlaczego drogi były niezwykle ważne dla funkcjonowania imperium?