Wojna polsko‑bolszewicka

Autor: Biuro Nowych Technologii Instytutu Pamięci Narodowej

1. Etap edukacyjny i klasa

Uczestnicy: II etap edukacyjny - uczniowie powyżej 14 r.ż.; III etap edukacyjny
- uczniowie liceum lub technikum.

2. Przedmiot

Historia

3. Temat zajęć

Cud nad Wisłą czy geniusz ludzki? – wojna polsko‑bolszewicka

4. Czas trwania zajęć

45 minut

5. Uzasadnienie wybory tematu

Lekcja realizuje podstawę programową do historii dla czteroletniego liceum ogólnokształcącego i pięcioletniego technikum w zakresie walk o odrodzenie państwa polskiego po I wojnie światowej. Po lekcji uczniowie będą potrafili scharakteryzować proces kształtowania się polskiej granicy wschodniej, ze szczególnym uwzględnieniem wojny polsko‑bolszewickiej. Dodatkowo dzięki zastosowaniu „Gry Szyfrów” uczniowie będą mogli wczuć się w rolę polskich kryptologów i zrozumieć ich wpływ na zwycięstwo Polski w tej wojnie. Dzięki wykorzystaniu „Gry Szyfrów” temat ten może bardziej zainteresować młodzież. Uczniowie będą mieli okazję przyjrzeć się relacjom wojennym i opiniom o przebiegu działań wojennych z różnych perspektyw, dzięki czemu lepiej zrozumieją złożoność problemów.

6. Uzasadnienie zastosowania technologii

Dzięki użyciu projektu gamingowego „Gra Szyfrów” uczniowie poznają przebieg wojny polsko‑bolszewickiej oraz wpływ polskiej kryptologii na jej zwycięski finał. Każdy z uczniów może złamać bolszewickie szyfry i zniszczyć sowiecki pociąg pancerny poprzez wcielenie się w autentyczne postacie żołnierzy wojny polsko‑bolszewickiej z 1920 roku, uruchomienie skomplikowanego urządzenia komunikacyjnego sprzed 100 lat i uratować Europę przed komunistycznym zniewoleniem. Rozwiązania zastosowane w grze powstały na bazie materiałów źródłowych lub zostały dokładnie odwzorowane z historycznych eksponatów. Misje graczy to udokumentowane wydarzenia historyczne, a każdy z bohaterów ma inne, kluczowe dla wyników bitwy zadanie. Ta pierwszoosobowa gra 3D z elementami skradania oraz rozbudowanymi zagadkami wprowadza gracza w świat wojny, która zdefiniowała Europę. Jej fabuła rozpoczyna się pod koniec 1920 roku, kiedy to toczy się walka o Korosteń – kluczowy węzeł kolejowy oraz bazę techniczno‑zaopatrzeniową.

7. Cel ogólny zajęć

Uczeń rozumie wpływ wojny polsko‑bolszewickiej na kształtowanie się polskiej granicy wschodniej po I wojnie światowej.

8. Cele szczegółowe zajęć

Uczeń:

• rozumie znaczenie wojny polsko‑bolszewickiej,

• rozumie rolę, jaką odegrał ppłk Jan Kowalewski,

• zna etapy wojny polsko‑bolszewickiej,

• wie, kiedy rozegrała sie Bitwa Warszawska,

• wyjaśnia pojęcia: Bitwa Warszawska, Cud nad Wisłą, pokój ryski, bunt generała Żelichwskiego,

• dostrzega różne perspektywy narracji w tekstach źródłowych.

9. Metody i formy pracy

• gra dydaktyczna,

• metoda poszukująca,

• dyskusja,

• analiza dokumentów źródłowych,

• praca w grupach.

10. Środki dydaktyczne

• „Gra Szyfrów” do pobrania na stronie Instytutu Pamięci Narodowej,

• szyfrogramy Armii Czerwonej przechwycone i przetłumaczone przez Jana Kowalskiego – można wydrukować lub wyświetlić na tablicy (załącznik nr 1),

• wypowiedź W. Lenina na temat wojny polsko‑bolszewickiej (załącznik nr 2),

• dostęp do internetu - Projekt „Wiktoria 1920” został przygotowany przez Ośrodek KARTA na zlecenie Biura Programu NIEPODLEGŁA, w ramach obchodów setnej rocznicy odzyskania przez Polskę niepodległości i odbudowy polskiej państwowości. Materiały do pobrania na stronie biura Niepodległa. Prawa autorskie: Biuro Programu „Niepodległa”,

• kartki lub zeszyty, długopisy,

• laptopy lub telefony – w każdej grupie co najmniej jeden.

11. Wymagania w zakresie technologii

Dostęp do „Gry Szyfrów”. Gra udostępniona zostanie bezpłatnie na platformie Steam , [czyt.: stim]. Można ją również pobrać z AppStore [czyt.: apstor]oraz Sklepu Play. Działa na goglach VR [czyt.: wijar] PC [czyt.: pisi] z systemem Windows oraz urządzeniach mobilnych obsługiwanych przez iOS i Android. Poza tym do przeprowadzenia ćwiczeń w grupach potrzebny jest dostęp do internetu w telefonie lub na komputerach - jeden na każdą grupę. Pozostałe materiały można wyświetlić na tablicy multimedialnej w klasie lub rzutniku.

12. Przebieg zajęć

Aktywność 1

• Czas trwania: 3 minuty

• Opis aktywności

Uczniowie przed lekcją mają za zadanie zapoznać się z „Grą Szyfrów”. Lekcja rozpoczyna się od rozmowy na temat gry: Do jakich wydarzeń historycznych nawiązuje fabuła gry? Komu udało się przejść kolejne etapy gry? Jakich osiągnięć udało się im dokonać?

Tu do pobrania „Gra Szyfrów” ze strony IPN.

Aktywność 2

• Czas trwania: 5 minut

• Opis aktywności

Jeśli uczniowie sami o tym nie powiedzą, nauczyciel informuje, że poszczególne misje z gry nawiązują do etapów wojny polsko‑bolszewickiej:

• operacja wileńska,

• wyprawa kijowska,

• Bitwa Warszawska 13‑25 VIII 1920,

• bunt gen. Żeligowskiego i zajęcie Wilna,

• pokój ryski.

Aktywność 3

• Czas trwania: 5 minut

• Opis aktywności

Początek i przyczyny wojny polsko‑bolszewickiej.

Rozmowa na temat sytuacji Polski po I wojnie światowej. Wskazanie przyczyn wojny polsko‑bolszewickiej. Podkreślenie znaczenia wycofania się niemieckiej armii z obszaru dawnego imperium rosyjskiego, na granicę z 1914 roku, w miejsce której, w wyniku dwustronnych porozumień wkroczyła bolszewicka Armia Zachodnia oraz nieustalonej od kilkuset lat granicy pomiędzy Polską a Rosją i nieuznawania rządów bolszewików w Rosji na arenie międzynarodowej. Historycy spierają się, które walki można uznać za początki wojny. Wydarzenia, które są uznawane za przyczyny wojny polsko‑bolszewickiej: Zwykle przyjmuje się, że wojna rozpoczęła się 14.02.1919 r.
– walkami pod Grodnem. Obecnie coraz częściej mówi się, że walki o Wilno, które rozpoczęły się 3 stycznia 1919 r. uznaje się za początek wojny polsko‑bolszewickiej.

Aktywność 4

• Czas trwania: 10 minut

• Opis aktywności

Cud nad Wisłą czy geniusz ludzki?

Nauczyciel omawia etapy wojny polsko‑bolszewickiej, a następnie pokazuje wydrukowane lub wyświetlone rozszyfrowane przez Jana Kowalewskiego depesze radzieckie – załącznik nr 1. Uczniowie dyskutują na temat strategii Józefa Piłsudskiego oraz znaczenia rozszyfrowanych depesz przez Jana Kowalewskiego - załącznik nr 1.

Aktywność 5

• Czas trwania: 5 minut

• Opis aktywności

Skutki i znaczenie wojny polsko‑bolszewickiej.

1. Skutki wojny.

2. Znaczenie – analiza tekstu źródłowego W. Lenina o wojnie polsko‑radzieckiej
   – załącznik nr 2.

Aktywność 6

• Czas trwania: 15 minut

• Opis aktywności:

Praca w grupach. Wiktoria 1920 – zapiski z czasów wojny.

Uczniowie w grupach wybierają jeden tydzień wojny polsko‑bolszewickiej, korzystając z informacji na stronie biura Niepodległa. Następnie analizują informacje i zapisują wnioski. Próbują odpowiedzieć na pytania: Kim są autorzy wypowiedzi? Czego dotyczą?
Co przedstawiają opublikowane zdjęcia i plakaty? Z jakiej perspektywy ukazują wydarzenia wojenne? Każda grupa prezentuje swoje wnioski na tle klasy. Ćwiczenie ma na celu ukazanie wielogłosowej narracji na temat wojny polsko‑bolszewickiej. Uczniowie zapoznają się z wypowiedziami przedstawiającymi perspektywy autorów różniących się światopoglądami, zawodami czy miejscami zamieszkania. Dzięki tej różnorodności świadectw być może lepiej zrozumieją wydarzenia sprzed stu lat. Zadanie to można również zadać uczniom do wykonania w domu lub przekształcić w większy projekt historyczny realizowany na osobnej jednostce lekcyjnej - laptopy lub telefony w każdej grupie co najmniej jeden, zeszyty lub kartki, długopisy.

Aktywność 7

• Czas trwania: 2 minuty

• Opis aktywności

Zakończenie lekcji i wnioski końcowe.

13. Sposób ewaluacji zajęć

Dowolny zaproponowany przez nauczyciela. Każdy uczeń może wymienić jeden wniosek, z którym kończy lekcję.

14. Licencja

Uznanie autorstwa‑Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe, użycie niekomerycjne.

15. Wskazówki dla innych nauczycieli korzystających z tego scenariusza

Z „Grą Szyfrów” uczniowie mogą zapoznać się w domach. Można zagrać z uczniami w grę na lekcji lub rozegrać fragment demo gry. Należy się upewnić, czy komputer, którym dysponuje nauczyciel w klasie będzie w stanie uruchomić i odtworzyć grę.

Zadanie dotyczące porównywania perspektyw z wykorzystaniem informacji z portalu biura Niepodległa można zadać uczniom do wykonania w domu lub przekształcić w większy projekt historyczny realizowany na osobnej jednostce lekcyjnej.

16. Materiały pomocnicze

Załącznik nr 1. i załącznik nr 2.

17. Scenariusz dotyczy ZPE

Tak

18. Forma prowadzenia zajęć

Stacjonarna lub zdalna

• Załącznik nr 1

Szyfrogram Armii Czerwonej oraz tłumaczenie szyfrogramu

RHCzeJMwNFdz3

Szyfrogramy Armii Czerwonej przechwycone i odczytane przez kryptologów Oddziału II Sztabu Generalnego Wojska Polskiego w sierpniu 1920 r.

Grafika przedstawia pożółkły dokument. Na górze strony jest ramka, z napisem: „bpilne [niewyraźne] naczdow w p sekcja radiotelekrafji’. W ramce poniżej do uzupełnienia są pola: Stacja, oddział, przyjęto na stacji dnia... Depesza telegraficzna/ telefoniczna numer…, z…, odebrano dnia o godz… , nadano dnia o godz... Poniżej w 9  wierszach zapisane są ciągi liczb, każda liczba jest pięciocyfrowa, oddzielona od innych spacją. Nad ciągiem cyfr są odręczne zapisy w języku rosyjskim. Dokument jest popisany. Na środku dokumentu, przekreślono wersy niebieskim długopisem znakiem x, oraz na czerwono numerem 1143.

RWtIaTG58JfMz

Szyfrogramy Armii Czerwonej przechwycone i odczytane przez kryptologów Oddziału II Sztabu Generalnego Wojska Polskiego w sierpniu 1920 r.

Grafika przedstawia kartkę dokumentu z tabelą. W prawym górnym rogu jest informacja: ściśle tajne. Na środku, na górze jest napis: Tłumaczenie szyfrogramu. Poniżej informacja: Od sztabu IV armii, do sztabu Zachodniego frontu. Przejęto 14 VIII Odczytano 15 VIII. Poniżej jest tabela w której są dwie kolumny. Lewa kolumna ma tytuł „Uwagi”, druga „Treść”. W treści są informacje napisane w Łomży dnia 13 sierpnia do szefa sztabu zachodniego o stanie liczebnym armii, według danych na 10 sierpnia. Pod tabelą jest własnoręczny podpis Naczelnika wydziału 2 „Za zgodność z oryginałem” oraz podpis własnoręczny Kapitana i Szefa Biura Szyfrowego.

• Załącznik nr 2