Temat

Rodzaje licencji na oprogramowanie

Etap edukacyjny

Drugi

Podstawa programowa

Klasa VII‑VII

V. Przestrzeganie prawa i zasad bezpieczeństwa. Uczeń:

1) uznaje i respektuje prawo do prywatności danych i informacji oraz prawo do własności intelektualnej;

2) postępuje etycznie w pracy z informacjami;

3) rozróżnia typy licencji na oprogramowanie oraz na zasoby w sieci.

Czas

45 minut

Cel ogólny

Rozróżnianie typów licencji na oprogramowanie oraz na zasoby w sieci.

Cele szczegółowe

1. Klasyfikowanie typów licencji.

Efekty uczenia

Uczeń:

- rozróżnia typy licencji.

Metody kształcenia

1. Niedokończone zadania.

2. Uczenie się przez obserwację.

Formy pracy

1. Praca indywidualna.

2. Praca z całą klasą.

Etapy lekcji

Wprowadzenie do lekcji

Uczniowie mają za zadanie przypomnieć sobie informacje na temat licencji. Wykorzystując metodę niedokończonych zdań, porządkują informacje na ten temat.

Licencja na program komputerowy to umowa pomiędzy producentem lub dystrybutorem programu a _____________ (użytkownikiem).

Licencja określa warunki, na jakich użytkownik jest zobowiązany korzystać z _____________ (programu, oprogramowania).

Licencja najczęściej wiąże użytkownika ograniczeniami, z których najczęstszymi są: liczba _____________ (komputerów oraz użytkowników).

Licencje najczęściej wyłączają odpowiedzialność producenta z odpowiedzialności za efekt wykorzystywania _____________ (programu, oprogramowania).

Używając programu komputerowego, użytkownik zgadza się na _____________ (warunki licencji).

Realizacja lekcji

Free software – wolne oprogramowanie – to oprogramowanie, które może być uruchamiane, kopiowane, rozpowszechniane i modyfikowane przez użytkowników. Oprogramowanie tego typu jest promowane przez Free Software Foundation, będącą głównym sponsorem Projektu GNU. Ideą takiego modelu jest zdecentralizowane tworzenie oprogramowania przez społeczność w ramach otwartej współpracy. Aby rozwój tego oprogramowania postępował skutecznie, kody źródłowe projektów i ich dokumentacja pozostają otwarte.

[Ilustracja 1]

Open Source to rodzaj licencji komputerowej, która udostępnia kod źródłowy oprogramowania i pozwala na jego modyfikację. Jego udostępnienie może być możliwe pod pewnymi warunkami, do których najczęściej należą:

- publikacja informacji o autorach oprogramowania w kodzie źródłowym,
- publikacje oświadczenia o prawach autorskich w kodzie programu,
- wymóg rozpowszechniania programu tylko na tej samej licencji.

Kod źródłowy to napisany przez programistów w postaci czytelnej dla człowieka zapis programu komputerowego. Przed wykonaniem takiego programu kod źródłowy musi zostać przekształcony do kodu wynikowego, zrozumiałego przez procesor komputera. Proces takiej zamiany to kompilacja lub interpretacja.

Rodzaje licencji komputerowych:

- freeware – umożliwia darmowe użytkowanie aplikacji, czasami zawiera dodatkowe warunki użytkowanie, najczęściej jest wykorzystanie programu tylko do użytku domowego,
- shareware – pozwala na wykorzystanie programu w ograniczonym zakresie, najczęściej nie w pełnej funkcjonalności lub w ograniczonym czasie,
- adware – licencja, która wymaga od użytkownika zgody na wyświetlanie reklam,

[Ilustracja 2]

- Powszechna Licencja Publiczna GNU – GNU General Public License – licencja wolnego i otwartego oprogramowania; celem stosowania tej licencji jest możliwość uruchamiania, rozpowszechniania i modyfikowania programu oraz rozpowszechniania jego zmodyfikowanej wersji,
- beta – wstępna wersja testowa programu, dzięki której wyłapywane są błędy w jego działaniu,
- demo – wersja komercyjnego programu komputerowego o ograniczonej funkcjonalności lub ograniczonej czasowo możliwości użytkowania mająca na celu zachęcić do zakupu komercyjnej wersji,
- trial – licencja udzielana na ściśle określony czas (7‑90 dni), czasami na ograniczoną liczbę uruchomień programu; pozwala na bezpłatne przetestowanie programu,
- OEM – licencja dołączana do sprzętu komputerowego; po wymianie komputera na nowszy trzeba ją zakupić ponownie,
- licencja MOLP – program otwartej licencji stosowany przez firmę Microsoft, który umożliwia uzyskanie grupowej licencji zbiorczej dla firm i instytucji edukacyjnych , rządowych i charytatywnych.

Polecenie 1

Dla każdej w wymienionych niżej kategorii oprogramowania podaj program, z którego korzystasz. Określ rodzaj jego licencji. Podaj nazwę alternatywnego lub innego programu bezpłatnego. Zestawienie umieść w tabelce.

- przeglądarka internetowa,
- program pocztowy,
- pakiet biurowy,
- przeglądarka fotografii,
- program do obróbki grafiki wektorowej,
- program do obsługi grafiki rastrowej,
- odtwarzacz dźwięków,
- odtwarzacz filmów,
- edytor dźwięków,
- edytor filmów,
- program antywirusowy,
- program do nagrywania płyt.

Domena publiczna to cześć twórczości, z której można korzystać bez ograniczeń wynikających z uprawnień posiadanych przez autorów praw majątkowych. Najczęściej prawa te już wygasły bądź twórczość ta nie była nigdy przedmiotem prawa autorskiego, czy to ze względu na przepisy, czy rodzaj licencjonowania. W przypadku programów komputerowych ma zastosowanie, jeżeli autor sam podejmie taką decyzję. W Polsce nie ma możliwości zrezygnowania z autorskich praw osobistych, a czas ich trwania jest nieograniczony.

[Ilustracja 3]

Creative Commons to amerykańska organizacja non‑profit wspierająca wykorzystywanie stworzonych przez siebie licencji Creative Commons, na podstawie których autor udostępnia swoje dzieło pod pewnymi warunkami.

[Grafika interaktywna]

Podsumowanie lekcji

Legalne korzystanie z oprogramowania komputerowego jest bardzo ważne, świadczy o poszanowaniu cudzej własności. Dobrym rozwiązaniem jest oprogramowanie na licencjach otwartych, które coraz częściej, dzięki zaangażowaniu wielu ludzi, dorównuje swoim płatnym odpowiednikom.