Ważne daty

Sceny batalistyczne w sztuce starożytnej, średniowiecznej i renesansowej

Sceny batalistyczne nazywamy inaczej przedstawieniami batalistycznymi lub batalistyką i stanowią one odmianę przedstawienia historycznegoPrzedstawienie historyczneprzedstawienia historycznego. W sztukach plastycznych występują w malarstwie, rzeźbie oraz grafice. Obrazują bitwy, potyczki, przemarsze wojsk, kampanie wojenne oraz epizody z życia obozowego.

Sceny batalistyczne występowały już w sztuce starożytnego Egiptu, Mezopotamii, Grecji i Rzymu. W tamtych czasach miały przede wszystkim za zadanie ukazywać poddanym potęgę rządzących nimi władców.

Poniżej przedstawiono przykład takiego dzieła.

W 113 r. na Forum Trajana w Rzymie wzniesiono pomnik w kształcie kolumny, który przedstawia przebieg działań wojennych prowadzonych przez legiony rzymskie przeciwko Dakom, w postaci narracji obrazkowej, składającej się ze 155 scen. Wykonano je techniką reliefuReliefreliefu, który niczym wstęga opasywał trzon kolumny. Wiele z tych scen uwieczniało wysiłek wojenny legionistów Trajana. Przede wszystkim jednak, ukazywały cesarza, jako niepokonanego wodza.

RpitxzYueKuDt1

Ilustracja interaktywna przedstawia zdjęcie fragmentu Kolumny Trajana. Ukazuje fragment bitwy Rzymian z Dakami. Po lewej stronie na koniach ukazani są Rzymianie, którzy atakują wroga. Wojownicy na koniach ukazani są rzędowo. Prawa strona przedstawia uciekających Daków. Jedni odwracają się, inni spadają z koni. Na dole leży martwy żołnierz.

W średniowieczu sceny batalistyczne występowały głównie w iluminacjachIluminacjailuminacjach rękopisów. Często miały znaczenie symboliczne i odnosiły się do religii. Przyjmowały także formę wyobrażeń malarskich. Poniższa iluminacja pochodzi z XVI‑wiecznego egzemplarza Biblii. Przedstawia starotestamentową scenę, w której Jozue dowodzi napadem na miasto Jerycho.

R1U4z3iEoJxeT1

Zdjęcie przedstawia obraz w złotej ramie. Na obrazie ukazanych jest trzech mężczyzn. Jeden z nich ma rycerską zbroję. W tle można zaobserwować zamek książęcy.

Innym przykładem średniowiecznego dzieła jest fragment tryptyku ołtarzowego św. Trójcy z katedry krakowskiej pt. Nawrócenie św. Pawła. Obraz przedstawia grupę zbrojnych. Jednakże tematyka batalistyczna była jedynie pretekstem do zilustrowania opowieści biblijnej.

R3HHVxPYXjc3h1

Zdjęcie przedstawia obraz pt. „Nawrócenie św. Pawła”. Na obrazie można zobaczyć rycerzy na koniach, są oni w strojach zbrojnych, na głowach mają chełmy lub inne okrycia.

Inny charakter, świecki, ma Tkanina z Bayeux. To haftowana tkanina o długości 70,34 m i szerokości 0,5 m, która przypomina rozbudowaną opowieść obrazkową. Uwieczniono tam kilkadziesiąt scen z setkami postaci ludzkich i zwierzęcych, obrazami budowli, okrętów i łacińskimi napisami. Dzieło przedstawia podbój Wysp Brytyjskich przez Wilhelma I Zdobywcę i zwycięską dla niego bitwę pod Hastings w 1066. Do dzisiaj Tkanina z Bayeux stanowi bogate źródło informacji nie tylko na temat zdobywania Wielkiej Brytanii przez Wilhelma I Zdobywcę, lecz także o życiu codziennym ówczesnych ludzi oraz metod prowadzenia walki. Przyjrzyj się fragmentowi tej tkaniny, zapoznaj z opisem wybranych elementów oręża średniowiecznych rycerzy, a następnie rozwiąż zadanie 1.

RC8R9rlAdVroD1

Ilustracja interaktywna przedstawia fragment tkaniny z Bayeux. Ukazuje podbój Anglii przez Wilhelma Pierwszego Zdobywcę. Na ilustracji przedstawieni są czterej rycerze: dwaj po lewej trzymają w rękach tarcze z wbitymi w nie strzałami, po prawej rycerz na koniu zabija wroga wymierzając cios mieczem w przeciwnika. Nad nimi zamieszczony jest pas z symbolami zwierzęcymi oraz napis w języku łacińskim. Na dole ukazane są miniatury ze sceny walki. Na ilustracji umieszczony jest interaktywny punkt z przedstawieniem całej tkaniny, która zawiera pięćdziesiąt osiem scen przedstawiających historię podboju Anglii przez Wilhelma Zdobywcę. Ukazują one tysiąc postaci, realistycznie odwzorowane zwierzęta oraz przedmioty codziennego użytku. Normanowie przedstawieni zostali jako osoby o krótkich włosach i ogolonych twarzach, natomiast ich anglosascy przeciwnicy mają długie włosy i wąsy.

• bombarda – machina oblężnicza miotająca kamienie,

• buława – broń obuchowa służąca do rozbijania hełmu przeciwnika, złożona z uchwytu zakończonego kulistą głowicą,

• czako – nakrycie głowy żołnierzy w kształcie ściętego stożka, zdobione np. kitą, pomponami. Wprowadzone do armii francuskiej na początku XIX w. i używane w wielu armiach do 1914,

• kolczuga – inaczej zbroja kolcza. Rodzaj pancerza, który składał się ze splecionych kólek metalowych, najczęściej o średnicy ok. 11‑13 mm. Znana była już w starożytności (np. w Rzymie). W Europie Środkowej stosowana od wczesnego średniowiecza aż do wieku XV. W Polsce używana była do XVIII w. Podstawowy element wyposażenia polskich chorągwi pancernych,

• muszkiet – długa ręczna broń palna. Kaliber 17‑25 mm, o gładkiej lufie z zastosowaniem zamku kołowego lub lontowego. Z muszkietu strzelano, używając forkietu, czyli specjalnej podpórki widełkowatej. Broń piechoty w XVI–XVII w,

• czekan – broń obuchowa o długim drzewcu zakończonym żeleźcem w kształcie małej siekierki z obuszkiem lub w formie kolca z jednej strony i młotka z drugiej. W Polsce powszechnie używany przez szlachtę do pocz. XVIII w. jako broń bojowa lub (w czasie pokoju) jako laska,

• topór bojowy – broń używana jeszcze w czasach przedhistorycznych. Składa się z drzewca i żeleźca o wypukłym ostrzu. Przez całe średniowiecze używano topora bojowego o drzewcu długości 1 m.

Na przedstawionym obok obrazie widzimy zwycięskie zmagania wojsk florenckich nad wojskami Sieny, w bitwie pod San Romano w 1432 r.

Autor dzieła, Paolo Uccello, był wybitnym artystą renesansu. Szczególnie interesował się geometrią i perspektywą. Uccello namalował prawdziwe zdarzenie, ale scena batalistyczna była dla niego okazją do ukazania skomplikowanych układów perspektywicznych. Obraz nie oddaje grozy bitwy, jest pozbawiony emocji i skomponowany według logicznych, opartych na naukowych wyliczeniach, zasad geometrii.

Przypatrz się ukazanym na obrazie elementom: powalonemu rycerzowi, skruszonym kopiom rycerskim i innym, znajdującym się na ziemi, fragmentom uzbrojenia. Zwróć uwagę, że wymienione elementy leżą na wyraźnie jaśniejszym polu, ułożone są równolegle względem siebie i kierują uwagę widza ku jednemu punktowi zbiegu. Rozwiąż zadanie.

R5rJLEKDiMVoc1

Ilustracja przedstawia obraz Paola Uccello, „Bitwa pod San Romano”. Ukazuje scenę bitwy. W centralnej części obrazu, na białym koniu wojskami Florencji dowodzi kondotier, Niccolò da Tolentino, dosiadającego białego, stającego dęba konia. Mężczyzna ma na sobie rycerską zbroję i turban. W prawej trzyma laskę dowódczą. Za nim na koniach podąża grupa uzbrojonych w lance rycerzy. Jeden z nich trzyma sztandar. Pomiędzy rycerzami młodzieńcy dmą w trąby. Po prawej stronie, pomiędzy rycerzami toczy się walka. Scena rozgrywa się na tle wzgórza, na którym polują myśliwi. W oddali znajdują się dwaj rycerze na koniach.

Epoka nowożytna

W epoce nowożytnej, wraz z ogólnym rozkwitem malarstwa, rozwinęła się również batalistyka. W wieku XVII i XVIII malarstwo batalistyczne miało charakter alegoryczny. W dziełach sławiono zwycięskiego wodza bohatera. Bardzo często ukazywano go na tle prowadzonej kampanii wojennej lub bitwy.

Przykładem jest przedstawiony poniżej obraz Jerzego Siemiginowskiego‑Eleutera, Jan III Sobieski pod Wiedniem. Praca ukazuje króla Polski jako zwycięskiego wodza. Królowi, za którym widać wieże katedry św. Stefana w Wiedniu i uciekających Turków, towarzyszy unosząca się w powietrzu, dmąca w trąbę alegoryczna postać. Jest to bogini Fama, czyli personifikacja wieści, szybko rozchodzących się pogłosek. Sobieski został ukazany jako władca równy dawnym cezarom. Świadczy o tym nie tylko rzymska bogini Fama, lecz także antyczna zbroja, w którą odziany jest król. Najedź kursorem na interaktywny punkt wskazujący przedmioty znajdujące się na ziemi pod królewskim koniem, a dowiesz się, jakie jeszcze elementy umieścił na obrazie malarz, aby ukazać triumf Jana III Sobieskiego pod Wiedniem.

Drugi rodzaj batalistyki z XVII i XVIII w. to malarstwo batalistyczno‑rodzajowe. Były to obrazy o małych formatach, w których przedstawiano sceny z kampanii wojennych. Specjalizowali się w nich artyści z Holandii, Flandrii i Włoch. Poniżej przedstawiono jedną z prac ukazującą codzienne życie w obozie wojskowym w XVII w.

R1CUcu8t5sapj1

Zdjęcie przedstawia obraz Philipsa Wouwermana pt. „Obóz wojskowy”. Wouwerman to holenderski malarz barokowy. Na pierwszym planie ukazani są mężczyźni, którzy siedzą na koniach. Za nimi ukazany jest obóz, gdzie rozstawione są namioty.

Poniżej przedstawiono dzieło jednego z najwybitniejszych artystów okresu baroku, Diego Velázqueza Poddanie Bredy. Hiszpański malarz utrwalił na płótnie zakończenie zwycięskiego dla wojsk hiszpańskich oblężenia miasta Breda w 1625. W centrum dzieła widać dwóch generałów. Po lewej dowódcę Holendrów – Justinusa van Nassau. Wręcza on symboliczne klucze do miasta swojemu przeciwnikowi. To stojący po prawej stronie hiszpański wódz Ambrosio Spinola. Pomimo tego, że na obrazie sławiono potęgę armii hiszpańskiej, która pokonała armię holenderską, to Velázquez większy nacisk położył na wartość zawartego pokoju niż na gloryfikację zwycięskiego dla Hiszpanów oblężenia. Na obrazie nie widać typowej dla takich scen pompatyczności, patosu i powagi.

RczdHyQA71RMj1

Ilustracja przedstawia dzieło Diego Velázqueza pt. „Poddanie Bredy”. Dzieło podzielone na dwa plany. Na pierwszym planie centralne miejsce zajmuje scena przekazania klucza do bram miasta. Stojący po lewej dowódca wojsk niderlandzkich Justinus van Nassau wręcza uwiązany na sznurze klucz dowódcy wojsk hiszpańskich Ambrosio Spinoli. Za plecami dowódców umieszczeni są żołnierze walczących stron. W tłumie można dostrzec poszczególne wyrazy ich twarzy. Są one naznaczone trudem prowadzonych walk. Stojące po prawej stronie wojsko hiszpańskie trzyma w rękach lance, a nad ich głowami góruje flaga we wzór szachownicy. Na drugim planie widoczne są unoszące się kłęby dymu, dowodzące prowadzenia zaciętych walk.

Sztuka batalistyczna w XIX w.

Wiek XIX nazywany jest przez historyków „wiekiem wolności”. Był stuleciem, w którym kształtowała się tożsamość narodowa Europejczyków i idea samostanowienia narodów. Wolność była ważna nie tylko dla XIX‑wiecznych rewolucjonistów, lecz także dla artystów. Przykładem tego może być obraz francuskiego malarza Eugène Delacroix Wolność wiodąca lud na barykady. Dzieło upamiętniało wydarzenia rewolucji lipcowej z 1830. Jej uczestnicy walczyli przeciwko królowi Francji i wprowadzanym przez niego ograniczeniom wolności obywatelskich. Obraz przedstawia lud Paryża prowadzony do walki przez kobietę stanowiącą personifikację wolności i walki z tyranią. Świadczą o tym przedmioty, w które wyposażył ją artysta: trójkolorowy sztandar, muszkiet oraz frygijską czapkę – symbol rewolucji francuskiej 1789.

Ra6sLKyofXC9b1

Ilustracja przedstawia obraz Eugène’a Delacroixa „Wolność wiodąca lud na barykady”. Malarz ukazał symbolicznie wolność jako kobietę. W rozdartej sukni, z flagą francuską w jednej dłoni i bagnetem w drugiej prowadzi grupę ludzi. To żołnierze. Wspólnie wyruszają po zwycięstwo i wolność. U dołu obrazu namalowane martwe postaci. W oddali widoczne są budynki. Tło stanowi ciemne niebo i kłębiący się dookoła dym.

Po tematykę batalistyczną w swoich dziełach bardzo często sięgali artyści okresu romantyzmu, którzy szukali w tym okazji do wyrażenia ważnych idei. Należał do nich francuski artysta Théodore Géricault, nazywany „malarzem koni”, który nie tylko podziwiał ich piękno, lecz jako malarz romantyczny utożsamiał konia z żywiołami natury. Fascynowała go gwałtowność i nieposkromniona żywotność zwierząt. Poniżej przedstawiono jeden z obrazów, ilustrujących epizod bitwy, którego bohaterem jest zarówno kawalerzysta, jak i jego rumak.

R17a1xs8VAxz51

Ilustracja przedstawia obraz Théodore'a Géricaulta "Oficer szaserów". Obraz ukazuje oficera Gwardii napoleońskiej, Alexandra Dieudonné’a, który był przyjacielem artysty. Postać obraca się przyjmując dramatycznie skręcona pozę, w ręku trzymam miecz, wyrażając gotowość do walki. Portret został wyeksponowany poprzez obniżoną linię horyzontu. Koń stający dęba ma zwróconą w prawo głowę. W tle została przedstawiona scena bitwy, wzmocniona ciepłą kolorystyka, jednak nie jest to dzieło typowo batalistyczne – malarz zamieszcza jedynie jej fragment, a nie panoramiczne ujęcie tematu, jak to miało miejsce w typowych ujęciach tego typu. Géricault wzmacnia napięcie przez odważne wybory kolorów i różnorodne efekty świetlne oraz ciemne, zachmurzone niebo.

Również w XIX w. powstawały dzieła, dla których sceny batalistyczne były pretekstem do gloryfikowania postaci historycznych, np. polityków lub wielkich wodzów. Takie dzieła określa się je mianem propagandowych ponieważ ich zadaniem jest przekonanie odbiorców do bezkrytycznej aprobaty, a nawet podziwu dla dokonań rządzących. Kierując się tymi intencjami, artyści tworzyli prace, które przyczyniały się do powstawania legendy osób i epoki, którą współtworzyły. Niejednokrotnie prawda o ich rzeczywistych osiągnięciach nie była tak jednoznacznie pozytywna i godna pochwały.

Przykładem jest obraz francuskiego artysty Jacques’a‑Louisa Davida, nadwornego malarza Napoleona Bonaparte. Przedstawia on prawdziwe wydarzenie, czyli przejście wojsk francuskich pod dowództwem Bonaparte przez przełęcz św. Bernarda w Alpach w 1800 r. Jednak od prawdy historycznej ważniejsze było kreowanie legendy genialnego i niezłomnego wodza, który został przedstawiony na wzór dawnych władców i bohaterów na stojącym dęba koniu, z ręką wskazującą żołnierzom kierunek marszu. Tymczasem w rzeczywistości cesarz Francuzów przebył tę drogę, jadąc na mule.

R1Bm9etiGRTyC1

Ilustracja przedstawia dzieło Jacques-Louis David, „Napoleon Bonaparte na przełęczy św. Bernarda”. David ukazał Napoleona dosiadającego konia stającego dęba, według tradycji starożytnej symbolizującego władzę. Jest to dynamiczny portret młodego przywódcy wojskowego.

Dla wielu Polaków żyjących pod zaborami epoka napoleońska zapisała się w pamięci jako okres walki o odzyskanie niepodległości u boku cesarza Francuzów, Napoleona Bonaparte. W malarstwie polskim artystą, który współtworzył tę legendę, był m.in. January Suchodolski, autor wielu dzieł o tematyce batalistycznej, odnoszących się do tych czasów.

Do legendy napoleońskiej nawiązywał w swojej twórczości także Piotr Michałowski. Poniżej umieszczono obraz malarza przedstawiający ten sam epizod, tzn. zwycięską szarżę polskich kawalerzystów pod Samosierrą w Hiszpanii. Artysta stworzył go z wyobraźni. Starając się uchwycić gwałtowny przebieg szarży szwoleżerów, nie koncertował się na szczegółach przebiegu bitwy lub na oddaniu detali umundurowania i broni walczących. Zamiast tego, posługując się gwałtownymi uderzeniami pędzla i tworząc kontrastową grę świateł i cieni, starał się wywołać u widza wrażenie niepowstrzymanego pędu jadących w górę zdobywanego wąwozu kawalerzystów.

R4ktTyQqecGm31

Ilustracja przedstawia obraz Januarego Suchodolskiego pt. „Bitwa pod Samosierrą”. Ukazuje szeroką panoramę pola bitwy. W centrum znajduje się postać Kozietulskiego, który na koniu prowadzi szarżę na baterię hiszpańskich armat. Po prawej stronie ukazani są nacierający szwoleżerowie, francuscy strzelcy konni, a w dalekim tle cesarz ze sztabem. Postacie są stłoczone w długim wąwozie, obiegającym skałę. Pejzaż wysokogórski potraktowany został swobodnie, malarz skupił uwagę na walczących żołnierzach.

R1Y38UfrmJKiv1

Ilustracja przedstawia obraz Piotra Michałowskiego „Szarża w wąwozie Somosierra”. Ukazuje podążające konno przez przełęcz wojsko. Tłum zatacza łuk i zanika w głębi. Wokół szwadronu wznoszą się tumany rdzawobrunatnego kurzu. Kolorystyka dzieła jest ciepła, dominują w niej czerwienie, rdzawe brązy i żółcienie. Ciemniejsze tony znajdują się w dole dzieła.

Innym typem bohatera pojawiającego się w twórczości XIX‑wiecznej, był bohater narodowy. Ze względu na utratę przez Polskę niepodległości, postać bohatera narodowego była szczególnie ważna w malarstwie polskim. Dzieła miały za zadanie przypominać o historii Polski i o dokonaniach wybitnych Polaków walczących o niepodległość. Wiele z tych dzieł było obrazami batalistycznymi. Zapoznaj się z  wybranymi dziełami w galerii, a następnie rozwiąż zadanie.

R1XcxZCUWg3Ck1

Zdjęcie przedstawia mężczyzn jadących konno. Po prawej stronie w szeregu stoi wojsko.

RPngXYJOsGUBt1

Zdjęcie przedstawia obraz ukazujący Tadeusza Kościuszkę z kosynierami. Mężczyźni jadą konno.

RHIsubaFV0H1V1

Zdjęcie przedstawia obraz, ukazujący Jana Henryka Dąbrowskiego. Mężczyzna siedzi na białym koniu.

R1QMm5Uh9ErbL1

Ilustracja przedstawia obraz Henryka Pillatiego „Śmierć Berka Joselewicza w Kocku”. Ukazuje scenę walki Polaków z Austriakami. Na pierwszym planie austriaccy żołnierze uderzają na Joselewicza który klęczy na lewym kolanie przy przewróconym koniu. W tle ukazana jest zacięta walka. Po lewej stronie stoi rząd budynków. Drugi plan ginie w tumanach kurzu.

classicmobile

Ćwiczenie 9

R10vOhel5r7QD1

Do tytułów obrazów dobierz ich autorów. Tytuły obrazów: "Bitwa pod San Romano". Możliwe odpowiedzi: 1. Eugène Delacroix, 2. Paolo Uccello, 3. Théodore Géricault, 4. January Suchodolski. „Wolność wiodąca lud na barykady”. Możliwe odpowiedzi: 1. Eugène Delacroix, 2. Paolo Uccello, 3. Théodore Géricault, 4. January Suchodolski. "Bitwa pod Somosierrą". Możliwe odpowiedzi: 1. Eugène Delacroix, 2. Paolo Uccello, 3. Théodore Géricault, 4. January Suchodolski. „Oficer szaserów podczas ataku”. Możliwe odpowiedzi: 1. Eugène Delacroix, 2. Paolo Uccello, 3. Théodore Géricault, 4. January Suchodolski.

Do tytułów obrazów dobierz ich autorów. Tytuły obrazów: "Bitwa pod San Romano". Możliwe odpowiedzi: 1. Eugène Delacroix, 2. Paolo Uccello, 3. Théodore Géricault, 4. January Suchodolski. „Wolność wiodąca lud na barykady”. Możliwe odpowiedzi: 1. Eugène Delacroix, 2. Paolo Uccello, 3. Théodore Géricault, 4. January Suchodolski. "Bitwa pod Somosierrą". Możliwe odpowiedzi: 1. Eugène Delacroix, 2. Paolo Uccello, 3. Théodore Géricault, 4. January Suchodolski. „Oficer szaserów podczas ataku”. Możliwe odpowiedzi: 1. Eugène Delacroix, 2. Paolo Uccello, 3. Théodore Géricault, 4. January Suchodolski.

static

Ćwiczenie 9

Zastanów się, których polskich bohaterów narodowych przedstawiają poniższe obrazy. Do reprodukcji dopasuj metryczki obrazów. Jako pomoc posłużą Ci tytuły dzieł zawierające nazwiska bohaterów.

R4nR6KdO7fCj81

W zadaniu wykorzystano dzieła, które przedstawiają: bitwę, mężczyźni mają szable i poruszają się konno; ukazujący Tadeusza Kościuszkę z kosynierami, mężczyźni jadą konno; ukazujący Jana Henryka Dąbrowskiego, mężczyzna siedzi na białym koniu; ukazujący bitwę, mężczyźni mają szable i poruszają się konno.

1 - Henryk Pillati, Śmierć Berka Joselewicza w Kocku , 1867, Muzeum Narodowe w Warszawie
2 - Wojciech Kossak, Kościuszko z kosynierami , 1924, Muzeum Wojska Polskiego, Warszawa
3 - January Suchodolski, Książę Józef Poniatowski przed frontem grenadierów , 1857, Muzeum Narodowe w Warszawie
4 - January Suchodolski, Wjazd generała Jana Henryka Dąbrowskiego do Rzymu , 1850, Muzeum Narodowe w Warszawie

Pokaż rozwiązanie

A‑1,C‑2,B‑3,D‑4

m0ff7892376e121c4_0000000000008

m0ff7892376e121c4_0000000000008

Zastanów się, których polskich bohaterów narodowych przedstawiają poniższe obrazy. Do reprodukcji dopasuj metryczki obrazów. Jako pomoc posłużą Ci tytuły dzieł zawierające nazwiska bohaterów.

R1YS6DjmRupH91

W zadaniu wykorzystano dzieła, które przedstawiają: bitwę, mężczyźni mają szable i poruszają się konno; ukazujący Tadeusza Kościuszkę z kosynierami, mężczyźni jadą konno; ukazujący Jana Henryka Dąbrowskiego, mężczyzna siedzi na białym koniu; ukazujący bitwę, mężczyźni mają szable i poruszają się konno.

Pytania:
(fot.1) - ................
(fot.2) - ................
(fot.3) - ................
(fot.4) - ................

Odpowiedzi:
A - Henryk Pillati, Śmierć Berka Joselewicza w Kocku , 1867, Muzeum Narodowe w Warszawie
B - January Suchodolski, Wjazd generała Jana Henryka Dąbrowskiego do Rzymu , 1850, Muzeum Narodowe w Warszawie
C - Wojciech Kossak, Kościuszko z kosynierami , 1924, Muzeum Wojska Polskiego, Warszawa
D - January Suchodolski, Książę Józef Poniatowski przed frontem grenadierów , 1857, Muzeum Narodowe w Warszawie

Rozwiązanie:
1‑D 2‑C 3‑B 4‑A

Miejsce Jana Matejki w malarstwie batalistycznym

Jan Matejko to jeden z najwybitniejszych polskich malarzy, który poruszał w swoich pracach tematykę historyczną i batalistyczną. Szczególnie interesowała go historia Polski. Nie zawsze jednak w swoich pracach był wierny realiom historycznym. Poniżej przedstawiono obraz Batory pod Pskowem, w którym Matejko domalował polskim jeźdźcom charakterystyczne skrzydła husarii, których w tamtych czasach, w takiej formie, husarze nie używali.

R1FXk8HH5vWn31

Zdjęcie przedstawia obraz Jana Matejki „Batory pod Pskowem". Na obrazie widoczny jest obóz wojskowy skąpany w złocieniach, czerwieniach, brązach i srebrnych szarościach. Zachwyt wzbudza doskonale przedstawiona postać króla, pełna dostojeństwa, potęgi i siły. Stefan Batory siedzi przed namiotem w napierśniku i dla podkreślenia majestatu, dodatkowo ubrany jest w złotą delię spływającą na ramiona. Na kolanach trzyma nagą szablę – palce lewej dłoni króla dotykają nagiej głowni broni, sugerując jednoznacznie dalszy bieg wypadków w razie niedotrzymania właśnie zawartego rozejmu w Jamie Zapolskim. Centralną postacią na obrazie jest ubrany w czarny jezuicki habit legat papieski Antonio Possevino, który ma czujną twarz, przenikliwe spojrzenie i gestykulujące dłonie. Pod namiotem stoi kanclerz i zarazem hetman wielki koronny Jan Zamoyski ubrany w czerwoną delię, trzymający w prawej dłoni pieczęć koronną, symbol jego funkcji kanclerskiej.

Matejko uczynił tak, ponieważ bardziej od prawdy historycznej w swoich dziełach chciał wyrazić określoną koncepcję dziejów Polski – w tym wypadku wizję potęgi dawnej Rzeczypospolitej. Ponieważ Polska znajdowała się wtedy pod zaborami, prace takie jak Batory pod Pskowem, miały przypominać Polakom o dawnej, chwalebnej historii ich kraju i nieść otuchę oraz nadzieję.

Takie funkcje spełniał też najsłynniejszy obraz batalistyczny Jana Matejki, Bitwa pod Grunwaldem, który przedstawiał zwycięstwo wojsk polsko‑litewskich pod wodzą króla Polski, Władysława Jagiełły, nad armią zakonu krzyżackiego w bitwie pod Grunwaldem w 1410 r.

RAfHj3QB02hRn1

Ilustracja przedstawia obraz Jana Matejki "Bitwa pod Grunwaldem". Obraz ukazuje największe zwycięstwo wojsk Polski i Litwy nad Krzyżakami. Część centralna podkreślona jest silnym światłem. Akcja koncentruje się wokół dwóch zamieszczonych w centrum postaci: wielkiego mistrza zakonu Ulricha von Jungingen, ukazanego w śmiertelnym starciu z plebejskimi wojownikami, oraz wielkiego księcia litewskiego Witolda z mieczem wzniesionym do zadania ciosu. Z lewej strony części centralnej znajduje się wielki mistrz zakonu krzyżackiego Ulrich von Jungingen. Jest on ubrany w biały płaszcz z czarnym krzyżem na piersi i siedzi na białym koniu. Z wyrazem przerażenia na twarzy broni się przed atakiem dwóch pieszych wojowników, z których jeden trzyma Włócznię Świętego Maurycego. Witold, bez pancerza i hełmu, ubrany jest w czerwony żupan, a na głowie nosi mitrę. W rozpostartych i podniesionych do góry rękach unosi miecz i tarczę w geście triumfu. Między Witoldem i Jungingenem są dowódca sił polskich Zyndram z Maszkowic i Mikołaj Skunarowski, który po bitwie został przez Jagiełłę wysłany do Krakowa z wieścią o zwycięstwie. Kolejny wojownik trzyma topór i ma na głowie kaptur kata, a u boku jałmużniczkę na monetę od skazańca. Po lewej stronie Jakub Skarbek toczy pojedynek z księciem szczecińskim Kazimierzem. Pośrodku, u dołu obrazu leży umierający wielki komtur Konrad von Liechtenstein, obok którego leży jego hełm. Po prawej obok Liechtensteina leży powalony wraz z koniem książę oleśnicki Konrad VII Biały kierujący trzymanym w ręku berłem w stronę księcia Witolda. Po lewej stronie u góry, za księciem Witoldem toczy się walka o krzyżacką chorągiew, którą Polak wydziera Niemcowi. Natomiast po prawej stronie części centralnej widać trąbiącego rycerza Marcina z Wrocimowic z Chorągwią Wielką Królestwa Polskiego. Sztandar ten dumnie powiewa na wietrze, gdy niemiecki chyli się ku ziemi. Jest to symbolem ostatecznego zwycięstwa Polaków. Blisko centrum kompozycji Mikołaj Skunarowski toczy walkę o proporzec z godłem wielkiego mistrza. Na pierwszym planie pośrodku powalony wraz z koniem książę oleśnicki Konrad Biały kieruje trzymane w ręku berło w stronę księcia Witolda. W prawej części obrazu wyróżnia się postać rycerza czeskiego Jana Žižki, który zamierza się mieczem na komtura tucholskiego Heinricha von Schwelborn. Za nim w głębi Marcin z Wrocimowic, trzymając wysoko chorągiew ziemi krakowskiej, dmie w róg bitewny na znak, że znowu podniesiono sztandar, który upadł w zamęcie walki. Dalej na prawo Zawisza Czarny z Garbowa kopią obala z konia komtura gniewskiego Jana von Wenden. Nieco poniżej ukazany został komtur brandenburski Marquard von Salzbach, którego w chwili ucieczki ściąga z konia jeden z wojowników. Niemal przy prawej krawędzi widnieje postać uciekającego z pola bitwy komtura ze Świecia Heinricha von Plauen. W tle bitwy znajduje się król Władysław Jagiełło wraz ze swoją świtą. Król siedzi na koniu w okolicach lasu, w którym wojsko polsko-litewskie przeczekało Krzyżaków stojących w upale na otwartym polu. Otaczają go polscy dostojnicy. Jednym z nich jest najprawdopodobniej kardynał i doradca polskiego króla Zbigniew Oleśnicki. U jego stóp leży zwyciężony w pojedynku Dippold Kikeritz. Oleśnicki wskazuje kopią niebo, na którym widać postać patrona Polski św. Stanisława ze Szczepanowa z rękami złożonymi w geście modlitwy. W lewym górnym narożniku Matejko ukazał obóz krzyżacki i płonące zabudowania wsi Stębark.

Siła wizji historii, jaką wyrażał w swoich dziełach Jan Matejko, jest skuteczna do dziś, kiedy wciąż wielu Polaków wyobraża sobie ważne wydarzenia z historii Polski przywołując w pamięci dzieła artysty. Poniżej, w galerii przedstawiono trzy obrazy Jana Matejki, ilustrujące istotne momenty w polskiej historii. Obejrzyj je i rozwiąż zadanie.

R1BeTNjKZOkMm1

Ilustracja przedstawia dzieło Jana Matejko pt. „Kościuszko pod Racławicami”. Kościuszko ubrany jest w modny frak mundurowy. Drugi bohater bitwy racławickiej – Bartosz Głowacki został przedstawiony z czapką na zdobycznej armacie. Współorganizator powstania, Hugo Kołłątaj, ubrany jest na czarno i siedzi na czarnym koniu. Na przedstawienie zasłużyli, zdaniem Matejki, także dwaj generałowie stojący na czele sztabu – Antoni Madaliński i Józef Zajączek. W bardzo pięknym szlacheckim stroju namalował Matejko Stefana Dembowskiego, który w razie śmierci Kościuszki miał być jego następcą. Na obrazie symbolizuje on również niechęć polskiej szlachty do powstania.

R1C6CHis46Pmf1

Obraz przedstawia obraz Jana Matejki, „Jan III Sobieski pod Wiedniem”. Ukazuje scenę, podczas której król Jan III Sobieski siedząc na koniu, wręcza list kanonikowi Denhoffowi wysłannikowi papieża Innocentego XI, z wiadomością o pokonaniu wojsk tureckich u bram Wiednia. Po prawej stronie obrazu został przedstawiony książę Karol Lotaryński, dowódca wojsk cesarskich. Pełen wdzięczności zdejmuje kapelusz przed zwycięskim sojusznikiem. Rotmistrz husarski Zygmunt Zwierzchowski rzuca do stóp swego władcy zdobyczny sztandar turecki. Scenie przypatruje się kapucyn Marco d’Aviano – przyszły twórca Ligi Świętej, która zadała Imperium Osmańskiemu ostateczną klęskę. Stłoczeni po lewej stronie obrazu polscy dowódcy spoglądają na triumf Sobieskiego. W tle widoczne są wieże ocalonego Wiednia, husarski proporce i wzgórza, z których wyruszyła zbawienna szarża polskiej jazdy. Na niebie znajduje się tęcza i biała gołębica – wyraźny znak, że nie byłoby wiktorii wiedeńskiej bez pomocy Ducha Świętego.

RJK1XuuMExwee1

Obraz przedstawia pochód posłów z Zamku Królewskiego do kolegiaty św. Jana. Pochód podąża ul. Świętojańską wśród rozentuzjazmowanego tłumu mieszkańców Warszawy. Przejście ochraniają żołnierze prezentujący broń. W głębi, u wylotu ul. Świętojańskiej na pl. Zamkowy, widoczny jest fragment fasady Zamku Królewskiego z wieżą Zygmuntowską.

classicmobile

Ćwiczenie 11

RVkF3K12rd99K1

Odpowiedz na pytanie. W którym roku odbyła się Bitwa pod Grunwaldem? Możliwe odpowiedzi: 1. 1405, 2. 1410, 3. 1415.

Odpowiedz na pytanie. W którym roku odbyła się Bitwa pod Grunwaldem? Możliwe odpowiedzi: 1. 1405, 2. 1410, 3. 1415.

static

Ćwiczenie 11

Do każdej reprodukcji dopasuj nazwę historycznego wydarzenia, które dane dzieło ilustruje. Wybierz je spośród haseł podanych poniżej i przeciągnij w miejsce obok reprodukcji.

RgvTNdLomMS8K1

W zadaniu zostały wykorzystane trzy dzieła sztuki Jana Matejko. Pierwszy z nich przedstawia Tadeusza Kościuszkę pod Racławicami, mężczyzna ubrany jest w modny frak mundurowy. Drugie dzieło przedstawia scenę, podczas której król Jan III Sobieski siedząc na koniu, wręcza list kanonikowi Denhoffowi wysłannikowi papieża Innocentego XI, z wiadomością o pokonaniu wojsk tureckich u bram Wiednia. Trzecie dzieło przedstawia pochód posłów z Zamku Królewskiego do kolegiaty św. Jana. Pochód podąża ul. Świętojańską wśród rozentuzjazmowanego tłumu mieszkańców Warszawy. Przejście ochraniają żołnierze prezentujący broń. W głębi, u wylotu ul. Świętojańskiej na pl. Zamkowy, widoczny jest fragment fasady Zamku Królewskiego z wieżą Zygmuntowską.

Pytania:
1 - ................
2 - ................
3 - ................

Odpowiedzi:
A - Uchwalenie Konstytucji 3 Maja
B - Bitwa pod Wiedniem
C - Bitwa pod Racławicami

Pokaż rozwiązanie

1‑C 2‑B 3‑A

m0ff7892376e121c4_0000000000009

m0ff7892376e121c4_0000000000009

Do każdej reprodukcji dopasuj nazwę historycznego wydarzenia, które dane dzieło ilustruje. Wybierz je spośród haseł podanych poniżej i przeciągnij w miejsce obok reprodukcji.

R1YptL7qBYmBx1

W zadaniu zostały wykorzystane trzy dzieła sztuki Jana Matejko. Pierwszy z nich przedstawia Tadeusza Kościuszkę pod Racławicami, mężczyzna ubrany jest w modny frak mundurowy. Drugie dzieło przedstawia scenę, podczas której król Jan III Sobieski siedząc na koniu, wręcza list kanonikowi Denhoffowi wysłannikowi papieża Innocentego XI, z wiadomością o pokonaniu wojsk tureckich u bram Wiednia. Trzecie dzieło przedstawia pochód posłów z Zamku Królewskiego do kolegiaty św. Jana. Pochód podąża ul. Świętojańską wśród rozentuzjazmowanego tłumu mieszkańców Warszawy. Przejście ochraniają żołnierze prezentujący broń. W głębi, u wylotu ul. Świętojańskiej na pl. Zamkowy, widoczny jest fragment fasady Zamku Królewskiego z wieżą Zygmuntowską.

Pytania:
1 - ................
2 - ................
3 - ................

Odpowiedzi:
A - Bitwa pod Racławicami
B - Bitwa pod Wiedniem
C - Uchwalenie Konstytucji 3 Maja

Rozwiązanie:
1‑A 2‑B 3‑C

Dzieła Elizabeth Thompson

Mimo iż batalistyka to domena artystów – mężczyzn, to jedne z najbardziej znanych dzieł malarstwa batalistycznego wykonała brytyjska artystka, Elizabeth Thompson, nazywana Lady Butley. W swoich niezwykle sugestywnych dziełach potrafiła uchwycić kulminacyjny moment bitwy. Oglądając jej prace widz może mieć wrażenie, że znajduje się w samym sercu walki.

R1CrQBIWAfga01

Ilustracja przedstawia dzieło Elizabeth Thompson „Scotland Forever!”. Obraz ukazuje szarżę Królewskiego Szkockiego Szaraka , brytyjskiego pułku kawalerii, który szarżował u boku brytyjskiej ciężkiej kawalerii w bitwie pod Waterloo w 1815 roku. Konie, które dominują na zdjęciu, to ciężkie wierzchowce. Galopują prowadzone przez żołnierzy w czerwonych mundurach. Malarka ujęła scenę perspektywicznie, co potęguje wrażenie pędu. Nad pędzącym wojskiem unosi się niebo z żółto-szarymi chmurami.

Malarka starała się oddać odwagę, męstwo i poświęcenie walczących żołnierzy. Jednak to, co wyróżniało jej dzieła batalistyczne od innych, to pełne współczucia ukazywanie cierpienia zwykłych żołnierzy.

RyIxaqseb0uMr1

Ilustracja interaktywna przedstawia dzieło Elizabeth Thompson „28 Pułk pod Quarte Bras”. Obraz ukazuje grupę żołnierzy. Mężczyźni trzymają karabiny z bagnetami nakierowane na przeciwnika. Ubrani są w czerwone mundury. Niektórzy patrzą w górę, mają otwarte usta. Po lewej stronie konno galopuje żołnierz w granatowym mundurze z wyciągniętą ręką. W prawy, dolnym rogu znajduje się przewrócony koń z leżącym obok żołnierzem. Scena owita jest tumanami kurzu. W tle obraz jest rozmyty, a nad całością wisi ciężkie, zachmurzone niebo.

Dzieła Wasilija Wereszczagina

Część artystów tworzyła obrazy o tematyce wojennej aby wojnę potępić. Przykładem jest rosyjski malarz, Wasilij Wereszczagin, który towarzyszył armiom w kampaniach wojennych i niczym współczesny reporter ukazywał okrucieństwo i bezsens wojny. Poniżej przedstawiono jedno z jego dzieł.

RICulu164ObYU1

Ilustracja przedstawia dzieło Wereszczagin, „Apoteoza wojny”, które przedstawia ludzkie czaszki ułożone w skarpę. Nad czaszkami latają czarne ptaki.

Słownik pojęć

Źródło:

encyklopedia.pwn.pl

Galeria dzieł sztuki

RpitxzYueKuDt1

Ilustracja interaktywna przedstawia zdjęcie fragmentu Kolumny Trajana. Ukazuje fragment bitwy Rzymian z Dakami. Po lewej stronie na koniach ukazani są Rzymianie, którzy atakują wroga. Wojownicy na koniach ukazani są rzędowo. Prawa strona przedstawia uciekających Daków. Jedni odwracają się, inni spadają z koni. Na dole leży martwy żołnierz.

R1U4z3iEoJxeT1

Zdjęcie przedstawia obraz w złotej ramie. Na obrazie ukazanych jest trzech mężczyzn. Jeden z nich ma rycerską zbroję. W tle można zaobserwować zamek książęcy.

R3HHVxPYXjc3h1

Zdjęcie przedstawia obraz pt. „Nawrócenie św. Pawła”. Na obrazie można zobaczyć rycerzy na koniach, są oni w strojach zbrojnych, na głowach mają chełmy lub inne okrycia.

RC8R9rlAdVroD1

Ilustracja interaktywna przedstawia fragment tkaniny z Bayeux. Ukazuje podbój Anglii przez Wilhelma Pierwszego Zdobywcę. Na ilustracji przedstawieni są czterej rycerze: dwaj po lewej trzymają w rękach tarcze z wbitymi w nie strzałami, po prawej rycerz na koniu zabija wroga wymierzając cios mieczem w przeciwnika. Nad nimi zamieszczony jest pas z symbolami zwierzęcymi oraz napis w języku łacińskim. Na dole ukazane są miniatury ze sceny walki. Na ilustracji umieszczony jest interaktywny punkt z przedstawieniem całej tkaniny, która zawiera pięćdziesiąt osiem scen przedstawiających historię podboju Anglii przez Wilhelma Zdobywcę. Ukazują one tysiąc postaci, realistycznie odwzorowane zwierzęta oraz przedmioty codziennego użytku. Normanowie przedstawieni zostali jako osoby o krótkich włosach i ogolonych twarzach, natomiast ich anglosascy przeciwnicy mają długie włosy i wąsy.

R5rJLEKDiMVoc1

Ilustracja przedstawia obraz Paola Uccello, „Bitwa pod San Romano”. Ukazuje scenę bitwy. W centralnej części obrazu, na białym koniu wojskami Florencji dowodzi kondotier, Niccolò da Tolentino, dosiadającego białego, stającego dęba konia. Mężczyzna ma na sobie rycerską zbroję i turban. W prawej trzyma laskę dowódczą. Za nim na koniach podąża grupa uzbrojonych w lance rycerzy. Jeden z nich trzyma sztandar. Pomiędzy rycerzami młodzieńcy dmą w trąby. Po prawej stronie, pomiędzy rycerzami toczy się walka. Scena rozgrywa się na tle wzgórza, na którym polują myśliwi. W oddali znajdują się dwaj rycerze na koniach.

R1ZhN2qEjteMi1

Ilustracja przedstawia obraz Jerzego Semiginowskiego-Eleutera (Szymonowicza) „Jan III pod Wiedniem”. Ukazuje króla na koniu stającym dęba. Monarcha ma na sobie złotą zbroję, a na głowie hełm z pióropuszem i orłem. Nad nim znajduje się dmący w trąbę anioł z rozłożonymi skrzydłami i tarczą w lewej dłoni. W tle rozgrywa się bitwa. W lewym górny, rogu znajduje się ciemna chmura, spod której wydobywają się promienie słoneczne.

R1CUcu8t5sapj1

Zdjęcie przedstawia obraz Philipsa Wouwermana pt. „Obóz wojskowy”. Wouwerman to holenderski malarz barokowy. Na pierwszym planie ukazani są mężczyźni, którzy siedzą na koniach. Za nimi ukazany jest obóz, gdzie rozstawione są namioty.

RczdHyQA71RMj1

Ilustracja przedstawia dzieło Diego Velázqueza pt. „Poddanie Bredy”. Dzieło podzielone na dwa plany. Na pierwszym planie centralne miejsce zajmuje scena przekazania klucza do bram miasta. Stojący po lewej dowódca wojsk niderlandzkich Justinus van Nassau wręcza uwiązany na sznurze klucz dowódcy wojsk hiszpańskich Ambrosio Spinoli. Za plecami dowódców umieszczeni są żołnierze walczących stron. W tłumie można dostrzec poszczególne wyrazy ich twarzy. Są one naznaczone trudem prowadzonych walk. Stojące po prawej stronie wojsko hiszpańskie trzyma w rękach lance, a nad ich głowami góruje flaga we wzór szachownicy. Na drugim planie widoczne są unoszące się kłęby dymu, dowodzące prowadzenia zaciętych walk.

Ra6sLKyofXC9b1

Ilustracja przedstawia obraz Eugène’a Delacroixa „Wolność wiodąca lud na barykady”. Malarz ukazał symbolicznie wolność jako kobietę. W rozdartej sukni, z flagą francuską w jednej dłoni i bagnetem w drugiej prowadzi grupę ludzi. To żołnierze. Wspólnie wyruszają po zwycięstwo i wolność. U dołu obrazu namalowane martwe postaci. W oddali widoczne są budynki. Tło stanowi ciemne niebo i kłębiący się dookoła dym.

R17a1xs8VAxz51

Ilustracja przedstawia obraz Théodore'a Géricaulta "Oficer szaserów". Obraz ukazuje oficera Gwardii napoleońskiej, Alexandra Dieudonné’a, który był przyjacielem artysty. Postać obraca się przyjmując dramatycznie skręcona pozę, w ręku trzymam miecz, wyrażając gotowość do walki. Portret został wyeksponowany poprzez obniżoną linię horyzontu. Koń stający dęba ma zwróconą w prawo głowę. W tle została przedstawiona scena bitwy, wzmocniona ciepłą kolorystyka, jednak nie jest to dzieło typowo batalistyczne – malarz zamieszcza jedynie jej fragment, a nie panoramiczne ujęcie tematu, jak to miało miejsce w typowych ujęciach tego typu. Géricault wzmacnia napięcie przez odważne wybory kolorów i różnorodne efekty świetlne oraz ciemne, zachmurzone niebo.

R1Bm9etiGRTyC1

Ilustracja przedstawia dzieło Jacques-Louis David, „Napoleon Bonaparte na przełęczy św. Bernarda”. David ukazał Napoleona dosiadającego konia stającego dęba, według tradycji starożytnej symbolizującego władzę. Jest to dynamiczny portret młodego przywódcy wojskowego.

R4ktTyQqecGm31

Ilustracja przedstawia obraz Januarego Suchodolskiego pt. „Bitwa pod Samosierrą”. Ukazuje szeroką panoramę pola bitwy. W centrum znajduje się postać Kozietulskiego, który na koniu prowadzi szarżę na baterię hiszpańskich armat. Po prawej stronie ukazani są nacierający szwoleżerowie, francuscy strzelcy konni, a w dalekim tle cesarz ze sztabem. Postacie są stłoczone w długim wąwozie, obiegającym skałę. Pejzaż wysokogórski potraktowany został swobodnie, malarz skupił uwagę na walczących żołnierzach.

R1Y38UfrmJKiv1

Ilustracja przedstawia obraz Piotra Michałowskiego „Szarża w wąwozie Somosierra”. Ukazuje podążające konno przez przełęcz wojsko. Tłum zatacza łuk i zanika w głębi. Wokół szwadronu wznoszą się tumany rdzawobrunatnego kurzu. Kolorystyka dzieła jest ciepła, dominują w niej czerwienie, rdzawe brązy i żółcienie. Ciemniejsze tony znajdują się w dole dzieła.

R1XcxZCUWg3Ck1

Zdjęcie przedstawia mężczyzn jadących konno. Po prawej stronie w szeregu stoi wojsko.

RPngXYJOsGUBt1

Zdjęcie przedstawia obraz ukazujący Tadeusza Kościuszkę z kosynierami. Mężczyźni jadą konno.

RHIsubaFV0H1V1

Zdjęcie przedstawia obraz, ukazujący Jana Henryka Dąbrowskiego. Mężczyzna siedzi na białym koniu.

R1QMm5Uh9ErbL1

Ilustracja przedstawia obraz Henryka Pillatiego „Śmierć Berka Joselewicza w Kocku”. Ukazuje scenę walki Polaków z Austriakami. Na pierwszym planie austriaccy żołnierze uderzają na Joselewicza który klęczy na lewym kolanie przy przewróconym koniu. W tle ukazana jest zacięta walka. Po lewej stronie stoi rząd budynków. Drugi plan ginie w tumanach kurzu.

R1FXk8HH5vWn31

Zdjęcie przedstawia obraz Jana Matejki „Batory pod Pskowem". Na obrazie widoczny jest obóz wojskowy skąpany w złocieniach, czerwieniach, brązach i srebrnych szarościach. Zachwyt wzbudza doskonale przedstawiona postać króla, pełna dostojeństwa, potęgi i siły. Stefan Batory siedzi przed namiotem w napierśniku i dla podkreślenia majestatu, dodatkowo ubrany jest w złotą delię spływającą na ramiona. Na kolanach trzyma nagą szablę – palce lewej dłoni króla dotykają nagiej głowni broni, sugerując jednoznacznie dalszy bieg wypadków w razie niedotrzymania właśnie zawartego rozejmu w Jamie Zapolskim. Centralną postacią na obrazie jest ubrany w czarny jezuicki habit legat papieski Antonio Possevino, który ma czujną twarz, przenikliwe spojrzenie i gestykulujące dłonie. Pod namiotem stoi kanclerz i zarazem hetman wielki koronny Jan Zamoyski ubrany w czerwoną delię, trzymający w prawej dłoni pieczęć koronną, symbol jego funkcji kanclerskiej.

RAfHj3QB02hRn1

Ilustracja przedstawia obraz Jana Matejki "Bitwa pod Grunwaldem". Obraz ukazuje największe zwycięstwo wojsk Polski i Litwy nad Krzyżakami. Część centralna podkreślona jest silnym światłem. Akcja koncentruje się wokół dwóch zamieszczonych w centrum postaci: wielkiego mistrza zakonu Ulricha von Jungingen, ukazanego w śmiertelnym starciu z plebejskimi wojownikami, oraz wielkiego księcia litewskiego Witolda z mieczem wzniesionym do zadania ciosu. Z lewej strony części centralnej znajduje się wielki mistrz zakonu krzyżackiego Ulrich von Jungingen. Jest on ubrany w biały płaszcz z czarnym krzyżem na piersi i siedzi na białym koniu. Z wyrazem przerażenia na twarzy broni się przed atakiem dwóch pieszych wojowników, z których jeden trzyma Włócznię Świętego Maurycego. Witold, bez pancerza i hełmu, ubrany jest w czerwony żupan, a na głowie nosi mitrę. W rozpostartych i podniesionych do góry rękach unosi miecz i tarczę w geście triumfu. Między Witoldem i Jungingenem są dowódca sił polskich Zyndram z Maszkowic i Mikołaj Skunarowski, który po bitwie został przez Jagiełłę wysłany do Krakowa z wieścią o zwycięstwie. Kolejny wojownik trzyma topór i ma na głowie kaptur kata, a u boku jałmużniczkę na monetę od skazańca. Po lewej stronie Jakub Skarbek toczy pojedynek z księciem szczecińskim Kazimierzem. Pośrodku, u dołu obrazu leży umierający wielki komtur Konrad von Liechtenstein, obok którego leży jego hełm. Po prawej obok Liechtensteina leży powalony wraz z koniem książę oleśnicki Konrad VII Biały kierujący trzymanym w ręku berłem w stronę księcia Witolda. Po lewej stronie u góry, za księciem Witoldem toczy się walka o krzyżacką chorągiew, którą Polak wydziera Niemcowi. Natomiast po prawej stronie części centralnej widać trąbiącego rycerza Marcina z Wrocimowic z Chorągwią Wielką Królestwa Polskiego. Sztandar ten dumnie powiewa na wietrze, gdy niemiecki chyli się ku ziemi. Jest to symbolem ostatecznego zwycięstwa Polaków. Blisko centrum kompozycji Mikołaj Skunarowski toczy walkę o proporzec z godłem wielkiego mistrza. Na pierwszym planie pośrodku powalony wraz z koniem książę oleśnicki Konrad Biały kieruje trzymane w ręku berło w stronę księcia Witolda. W prawej części obrazu wyróżnia się postać rycerza czeskiego Jana Žižki, który zamierza się mieczem na komtura tucholskiego Heinricha von Schwelborn. Za nim w głębi Marcin z Wrocimowic, trzymając wysoko chorągiew ziemi krakowskiej, dmie w róg bitewny na znak, że znowu podniesiono sztandar, który upadł w zamęcie walki. Dalej na prawo Zawisza Czarny z Garbowa kopią obala z konia komtura gniewskiego Jana von Wenden. Nieco poniżej ukazany został komtur brandenburski Marquard von Salzbach, którego w chwili ucieczki ściąga z konia jeden z wojowników. Niemal przy prawej krawędzi widnieje postać uciekającego z pola bitwy komtura ze Świecia Heinricha von Plauen. W tle bitwy znajduje się król Władysław Jagiełło wraz ze swoją świtą. Król siedzi na koniu w okolicach lasu, w którym wojsko polsko-litewskie przeczekało Krzyżaków stojących w upale na otwartym polu. Otaczają go polscy dostojnicy. Jednym z nich jest najprawdopodobniej kardynał i doradca polskiego króla Zbigniew Oleśnicki. U jego stóp leży zwyciężony w pojedynku Dippold Kikeritz. Oleśnicki wskazuje kopią niebo, na którym widać postać patrona Polski św. Stanisława ze Szczepanowa z rękami złożonymi w geście modlitwy. W lewym górnym narożniku Matejko ukazał obóz krzyżacki i płonące zabudowania wsi Stębark.

R1BeTNjKZOkMm1

Ilustracja przedstawia dzieło Jana Matejko pt. „Kościuszko pod Racławicami”. Kościuszko ubrany jest w modny frak mundurowy. Drugi bohater bitwy racławickiej – Bartosz Głowacki został przedstawiony z czapką na zdobycznej armacie. Współorganizator powstania, Hugo Kołłątaj, ubrany jest na czarno i siedzi na czarnym koniu. Na przedstawienie zasłużyli, zdaniem Matejki, także dwaj generałowie stojący na czele sztabu – Antoni Madaliński i Józef Zajączek. W bardzo pięknym szlacheckim stroju namalował Matejko Stefana Dembowskiego, który w razie śmierci Kościuszki miał być jego następcą. Na obrazie symbolizuje on również niechęć polskiej szlachty do powstania.

R1C6CHis46Pmf1

Obraz przedstawia obraz Jana Matejki, „Jan III Sobieski pod Wiedniem”. Ukazuje scenę, podczas której król Jan III Sobieski siedząc na koniu, wręcza list kanonikowi Denhoffowi wysłannikowi papieża Innocentego XI, z wiadomością o pokonaniu wojsk tureckich u bram Wiednia. Po prawej stronie obrazu został przedstawiony książę Karol Lotaryński, dowódca wojsk cesarskich. Pełen wdzięczności zdejmuje kapelusz przed zwycięskim sojusznikiem. Rotmistrz husarski Zygmunt Zwierzchowski rzuca do stóp swego władcy zdobyczny sztandar turecki. Scenie przypatruje się kapucyn Marco d’Aviano – przyszły twórca Ligi Świętej, która zadała Imperium Osmańskiemu ostateczną klęskę. Stłoczeni po lewej stronie obrazu polscy dowódcy spoglądają na triumf Sobieskiego. W tle widoczne są wieże ocalonego Wiednia, husarski proporce i wzgórza, z których wyruszyła zbawienna szarża polskiej jazdy. Na niebie znajduje się tęcza i biała gołębica – wyraźny znak, że nie byłoby wiktorii wiedeńskiej bez pomocy Ducha Świętego.

RJK1XuuMExwee1

Obraz przedstawia pochód posłów z Zamku Królewskiego do kolegiaty św. Jana. Pochód podąża ul. Świętojańską wśród rozentuzjazmowanego tłumu mieszkańców Warszawy. Przejście ochraniają żołnierze prezentujący broń. W głębi, u wylotu ul. Świętojańskiej na pl. Zamkowy, widoczny jest fragment fasady Zamku Królewskiego z wieżą Zygmuntowską.

RoRVnNPVQLp6e1

Ilustracja przedstawia obraz Wojciecha Kossaka "Olszynka Grochowska". Pierwszoplanowymi bohaterami są Czwartacy ― żołnierze czwartego Pułku Piechoty Liniowej, którzy strzelają do niewidocznych na obrazie przeciwników. Niektórzy padają pod pociskami wroga. W oddali widać armaty. Na drugim planie grupa wojskowych dosiadających koni otacza cywila w jasnym płaszczu i cylindrze.

R1dpQXPXCB6Tq1

Ilustracja przedstawia obraz Jana Rosena "Bitwa pod Stoczkiem" z 1890 roku, olej na płótnie z Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie. Obraz przedstawia decydujące uderzenie trzeciego dywizjonu drugiego Pułku Strzelców Konnych na rosyjską dwudziestą dziewiątą Rotę Artylerii Konnej i na rosyjski Pułk Strzelców Konnych Króla Wirtembergii. Na pierwszym planie ukazani są polscy szaserzy, którzy zaatakowali nieprzyjacielskie działa i wybijają kanonierów wroga, starających się odeprzeć Polaków. Część z nieprzyjaciół ucieka. Z prawej strony płótna widać szarżujący oddział jazdy Krakusów, przed którymi uciekają rosyjscy szaserzy.

R13egQtEXQgwk1

Ilustracja ukazuje obraz Stefana Płużańskiego "Bitwa pod Oliwą" z 1847 roku. Przedstawia walkę morską w zatoce. Nad statkami unosi się dym z dział oraz dramatycznego pożaru na okręcie. Kolorystyka jest ciemna. Morze jest zielone, odbija się w nim złotawe niebo. We mgle na dalekim planie nikną płynące statki. Linia horyzontu zlewa się z niebem.

RE4wrAvOWjLG41

ilustracja przedstawia fragment "Bitwy pod Racławicami, namalowanej przez zespół malarzy pod kierunkiem Jana Styki i Wojciecha Kossaka. Fragment dzieła przedstawia atak kosynierów z żołnierzami polskimi. W centrum znajduje się prowadzone działo. Przed biegnącymi uczestnikami bitwy znajduje się urwisko.

R1CrQBIWAfga01

Ilustracja przedstawia dzieło Elizabeth Thompson „Scotland Forever!”. Obraz ukazuje szarżę Królewskiego Szkockiego Szaraka , brytyjskiego pułku kawalerii, który szarżował u boku brytyjskiej ciężkiej kawalerii w bitwie pod Waterloo w 1815 roku. Konie, które dominują na zdjęciu, to ciężkie wierzchowce. Galopują prowadzone przez żołnierzy w czerwonych mundurach. Malarka ujęła scenę perspektywicznie, co potęguje wrażenie pędu. Nad pędzącym wojskiem unosi się niebo z żółto-szarymi chmurami.

RyIxaqseb0uMr1

Ilustracja interaktywna przedstawia dzieło Elizabeth Thompson „28 Pułk pod Quarte Bras”. Obraz ukazuje grupę żołnierzy. Mężczyźni trzymają karabiny z bagnetami nakierowane na przeciwnika. Ubrani są w czerwone mundury. Niektórzy patrzą w górę, mają otwarte usta. Po lewej stronie konno galopuje żołnierz w granatowym mundurze z wyciągniętą ręką. W prawy, dolnym rogu znajduje się przewrócony koń z leżącym obok żołnierzem. Scena owita jest tumanami kurzu. W tle obraz jest rozmyty, a nad całością wisi ciężkie, zachmurzone niebo.

RICulu164ObYU1

Ilustracja przedstawia dzieło Wereszczagin, „Apoteoza wojny”, które przedstawia ludzkie czaszki ułożone w skarpę. Nad czaszkami latają czarne ptaki.