Obraz przedstawia zgromadzonych ludzi na polu. Na środku jest rozłożony dywan i stoi krzesło. Wokół są trybuny i siedzą na nich ludzie. Za trybunami jest żywopłot. Za żywopłotem znajdują się tłumy ludzi na koniach, niektórzy trzymają flagi. Po prawej stronie jest drewniana wiata. Są w niej ludzie. W oddali są młyny, budynki, pola i lasy. Na ilustracji widoczne są cyfry: 1. Tajna instrukcja Katarzyny II posłom rosyjskim w Polsce Hermanowi Karolowi Keyserlingowi i Mikołajowi Repninowi z 1763 r. […] Do tych uwag, które odnoszą się specjalnie do naszego cesarstwa, należy dodać jeszcze inną: iż jest interesem głównym, pierwszym i najważniejszym dla wszystkich ościennych mocarstw, aby elekcja w Polsce nie została zastąpiona dziedzicznością tronu, albowiem byłby to pierwszy krok prowadzący do jak najrychlejszego zaprowadzenia innych reform szkodliwych naszym interesom. Może to przedsięwziąć, dały to powszechnie poznać ostatnie lata panowania Augusta II, wybrany na króla polskiego cudzoziemiec posiadający własne państwa dziedziczne i płynące z nich dochody. Jeśli niedawno zmarły August III nic nie uczynił, to był to skutek jego gnuśnego charakteru i tego, że jego pierwszy minister [Henryk Brühl] był człowiekiem zmiennym, marnotrawnym i zajętym prowadzeniem niskich intryg; jest również prawdą, że zawsze wypadki obracały się na jego niekorzyść. Zresztą brakowało mu czasu dla doprowadzenia rzeczy do pomyślnego wyniku. Gdyby pozostawiono elekcję w tej samej rodzinie, przerodziło by się to rychło w rzeczywistą dziedziczność. Rzeczpospolita Polska nie ma dostatecznych sił wewnętrznych, by mogła przeciwstawić się temu niebezpieczeństwu i powstrzymać zamachy, które mogłyby być kierowane przeciw jej prawom i konstytucjom; nie może być ona porównywana pod tym względem z Rzeszą niemiecką. W następstwie wszystkich tych rozważań i z racji naszego położenia i sąsiedztwa musimy zwrócić całą naszą uwagę na to, by obecna forma rządu polskiego pozostała nienaruszona, by nic nie odmieniono w prawie o jednomyślności na sejmach i aby siła zbrojna nie była nigdy powiększona; na tym opierają się zasadnicze podstawy korzyści płynących dla naszego cesarstwa, przez to mamy bezpośredni wpływ na politykę europejską.
[…] Jest rzeczą nieodzowną, abyśmy wprowadzili na tron Polski Piasta dla nas dogodnego, użytecznego dla naszych rzeczywistych interesów, jednym słowem człowieka, który by wyłącznie nam zawdzięczał swoje wyniesienie. W osobie hrabiego Poniatowskiego, stolnika litewskiego, znajdujemy wszystkie warunki niezbędne dla dogodzenia nam i skutkiem tego postanowiliśmy wynieść go na tron Polski […].
Lecz, hrabio Keyserlingu i książę Repninie, najbardziej zasłużycie na naszą łaskę i przyczynicie się do swojej osobistej sławy, skoro doprowadzicie do tego, że cała Rzeczpospolita zgromadzona na sejmie zażąda naszej interwencji i naszej uroczystej gwarancji swoich praw fundamentalnych, konstytucji przywilejów i wolności […].

_{Indeks dolny Źródło: Teksty źródłowe do nauki historii w szkole, nr 17, Upadek międzynarodowego znaczenia Polski w wieku XVII–XVIII, oprac. Z. Libiszowska, Warszawa 1960, s. 25–26.}, 2. Pacta conventa Stanisława Augusta Poniatowskiego (wyjątki) Między stanami Rzeczypospolitej Korony Polskiej i Wielkiego Księstwa Litewskiego, i prowincji do nich należących, z jednej, a komisarzami Jego Królewskiej Mości, Najjaśniejszego Stanisława Augusta […] z drugiej strony:
Rady, rycerstwo i wszystkie stany Korony Polskiej i Wielkiego Księstwa Litewskiego, i innych wszystkich państw do Korony należących, to sobie u nas warowali, a My obiecujemy i za prawo mieć chcemy, iż jako w wierze świętej katolickiej rzymskiej z łaski Bożej urodziliśmy się, w tejże żyć i umierać, i onę nienaruszoną do ostatniego życia kresu zachować chcemy.
Jako zgodnemi i wolnemi głosami wszech stanów Rzeczypospolitej obojga narodów, polskiego i litewskiego, na to państwo obrani i przyjęci jesteśmy, tak też i My, stosując się do woli tychże narodów, za żywota naszego mianować następcę naszego na Królestwo nie będziemy ani obierania jakiego składać, ani kształtem wymyślnym wsadzać, a to dlatego, aby wiecznymi czasy i po zejściu naszym wolne obieranie króla wszem stanom koronnym i Wielkiego Księstwa Litewskiego […] zostało; dla czego jeżeliby Bóg chciał Nas do stanu małżeńskiego determinować i potomstwo nasze żadnego prawa ad successionem do tronu pretendować nie będzie mogło.
A tę małżonkę naszę za radą i wiadomością Rzeczypospolitej na sejmie, czyli Senatus Consilii, in sociam vitae przybierać sobie będziemy; która to małżonka przyszła nasza powinna być katolickiej rzymskiej religii.
Liberis suffragiis wolnego narodu na tronie osadzeni, używszy od urodzenia słodyczy równości i tę za najprzedniejszy fundament, owszem, za najpierwszą ozdobę i matkę wolnego stanu rycerskiego mając […], nie dopuściemy nigdy iustru tejże równości żadnemi nomenklaturami familii domów, hrabstw, margrabstw, książęcych tytułów zasłaniać i przytłumiać, ale zarówno wszystkich in aequalitate szlachtę censebimus (solo officio ex meritis parto distinguente personas), owszem, zabiegać będziemy siła Królewskiego starania, żeby możniejszy nie był ciężki słabszemu […]. To oraz cavemus: że neminem captivari nisi iure victum, permittemus. Dóbr także gwałtownie konfiskować nie dozwolemy, chyba post iudiciurn et convictionem w jurysdykcyjach przyzwoitych, ani honorów odbierać ad mentem statuti Władysława Jagiełły […]. A że w państwach Rzeczypospolitej znajduje się wiele dyssydentów in religione Christiana, więc iisdem dissidentibus warujemy pacem in religione Christiana, salvis per omnia iuribus Romano-Catholicae Ecclesiae et ritus Greco-Unitorum […]. W rozdawaniu dygnitarstw, krzeseł senatorskich, starostw sądowych, prowentowych i dzierżaw wszystkich, wakansów duchownych i świeckich, według dawnych praw i zwyczajów z predecessorami naszemi umówionych zachować się obiecujemy. […]
Pacta et foedera z postronnymi pany i państwy zawarte utwierdzać, pokój z niemi utrzymać, tudzież wynikłe z sąsiedzkiemi monarchiami graniczne dyferencyje uspokajać, integritatem et indemnitatem iurium Reipublicae jak najprzeżomiej zachowywać i ubezpieczać przyrzekamy. A jako największa szczęśliwość wszystkich państw od postanowienia i przymnożenia wszelkich handlów zawisła, tak traktaty commerciorum najpożyteczniejsze Rzeczypospolitej z sąsiedzkierni potencyjami approbante Republica na sejmie, zawrzeć starać się będziemy.
Avulsa od państw Rzeczypospolitej omni meliori modo, według czasu i okoliczności i wspólnie z Rzecząpospoiitą, z jak najlepszą dla niej korzyścią, rekuperować starać się będziemy […]. Cudzoziemców wszelkiej kondycji ludzi ad consilia stanów Rzeczypospolitej przypuszczać ani im dignitates, starostw i dzierżaw wszelkich dawać nie będziemy.
[…] Żołnierz któregobyśmy aere proprio z skarbu naszego nadwornego trzymać chcieli, że nigdy liczby tysiąc dwóchset, zwyczajem antecessorów naszych, przewyższać nie będzie, upewniamy; tych także komendę zwierzchnią szlachcicowi tylko polskiemu albo litewskiemu powierzymy. […] Wojsk cudzoziemskich wprowadzać w państwa koronne i Wielkiego Księstwa Litewskiego nie będziemy ani bella offensiva podnosić i prowadzić, ani żołnierza polskiego za granicę wyprowadzać bez wiadomości i pozwolenia na to Rzeczypospolitej […].
W żywej zostawając perswazyi, iż uszczęśliwienie kraju każdego od sposobu myślenia obywatelów, ten zaś sposób od wczesnych dobrej i cnotliwej edukacyi zasiewków dependuje, amore boni publici Szkołę Rycerską na młodź szlachecką postanowić pragniemy i pilne mieć oko, aby w przyzwoitym trzymana była ćwiczeniu […].
A na ostatek wszystkie prawa, wolności narodowe, swobody, wszelkich oset annexarum provinciarum, wszystkim stanom duchownym Romano-Catholids et ritus Greco-Unitorum i świeckim incorporatis, eoque annexis provinciis: Universitatibus Cracoviensi, Zamoscensi, Vilnensi służące, jako i miasta utiliter należące et iuste ac legitime nadane, wszem wobec i każdemu z osobna […] trzymać i wcale chować […] obiecujemy […]. A jeżelibyśmy, czego Boże uchowaj, co przeciwko prawom, wolnościom, artykułom i kondycjom wszystkim wykroczyli albo czego nie wypełnili, tedy obywatelów obojga narodów od posłuszeństwa i wiary Nam powinnej wolnemi czyniemy, według konstytucyi roku 1609.

_{Indeks dolny Źródło: S. Grodziski, Wielka historia Polski, t. 6, Polska w czasach przełomu (1764–1815), Kraków 1999, s. 32–33.}, 3. Konstytucja sejmowa z r. 1764 o utworzeniu Komisji Skarbu Koronnego Komisyja Skarbu Koronnego
Chcąc jak najdoskonalszy na zawsze uczynić porządek skarbu koronnego i pomnożyć onegoż dochody przez wprowadzenie rządu i ekonomiki ku lepszemu pożytkowi Rzplitej za zgodą powszechną skonfederowanych stanów sądziemy za rzecz potrzebną ustanowić na zawsze Radę Ekonomiczną Skarbu Koronnego, vim commissioni [moc komisji] mającą […].
Wszystkie zaś negotia i desideria [zobowiązania, roszczenia] skarbowe, nullis exceptis [bez żadnych wyjątków] nawet stanowienie oficyjalistów [urzędników] skarbowych lub odmienianie i skasowanie pluralitate votorum Consilii Aeconomici [większością głosów Komisji Ekonomicznej] decydowane i rezolwowane [stanowione] być powinny […]. Zrywający zaś umyślnie komplet ma być odsądzony od funkcyi swojej.

_{Indeks dolny Źródło: Teksty źródłowe do nauki historii w szkole, nr 20, Ustrój Polski w XVI–XVIII wieku, oprac. W. Szczygielski, Warszawa 1960, s. 44.}, 4. Julian Ursyn Niemcewicz, Żywoty znacznych w XVIII wieku ludzi Carowa Katarzyna II zasmakowawszy miłostek Poniatowskiego wyjednała u króla polskiego Augusta III, że go mianował posłem swoim w Petersburgu. […] Śmierć Augusta III w 1763 otworzyła pole kandydatom do korony polskiej. Śmierć gwałtowna Piotra III, sprawiona przez własną żonę Katarzynę II, podała tej wyniosłej kobiecie myśl wyniesienia na tron własnego kochanka swego, Stanisława Augusta. Odesłała go więc do Polski z tym mniejszym żalem, że w Potemkinie wybrała już sobie nowego kochanka. Keyzerling, poseł moskiewski w Warszawie, otrzymał rozkaz, by wszystkich używał sposobów utrzymania Poniatowskiego na tronie, nie dopuszczając familii saskiej. Austrya i król pruski już o tych życzeniach uwiadomionymi byli i tem chętniej przystali na nie, że już wtenczas bezdzietny, nie spokrewniony z żadną panującą familią w Europie, król, zapowiadał im wcześnie łatwy wpływ do Polski, a może i rozszarpanie jej zupełne. Krótkość zapisywań tych nie dozwala mi opowiadać szczegółów elekcyi i koronacyi Stanisława Augusta. Jest to poważnych dziejów udziałem. Strona saska, na której czele był hetman Branicki, prawnuk dzielnego Czarnieckiego, silnym wojskom moskiewskim ustąpić musiał. Żona jego a siostra Stanisława Augusta, stała na ganku w domu brata i ojca swego, później Mokronowskich, gdy hetman, mąż jej, pomimo onego wyjeżdżał na zawsze ze stolicy. Jedna jeszcze pamiętam okoliczność nieprzyjemnie zastanowiła Polaków. Najprzód, że król przeciw odwiecznych zwyczajów nie w Krakowie, lecz koronował się w Warszawie, po wtóre, że zamiast dalmatyki i dawnego koronacyi ubioru, ustroił się po hiszpańsku, z płaszczem karmazynowym atłasowym z wyszywanymi na nim orłami białymi. Płaszcz ten widziałem jeszcze w Warszawie u ś. p. księcia Józefa Poniatowskiego, synowca królewskiego.

_{Indeks dolny Julian Ursyn Niemcewicz, Żywoty znacznych w XVIII wieku ludzi, wydane w formacie ePUB przez Imprint Sp. z o.o., 2010, s. 14–15.}