R1LjCDDWgoUor

Ważne daty

65 p.n.e. – rok urodzenia Horacego

42 p.n.e. – bitwa pod Filippi, Horacy walczy w armii obrońców republiki

ok. 38 p.n.e. – Horacy poznaje Wergiliusza i Mecenasa

17 p.n.e. – Horacy pisze Carmen Saeculare na uroczystości rozpoczęcia nowego wieku (ludi saeculares)

8 p.n.e. – rok śmierci Horacego

Scenariusz dla nauczyciela

Rm5FZ1xZ2cXGJ

I. W zakresie kompetencji językowych. Uczeń:
8. dokonuje następujących transformacji gramatycznych w zakresie morfologii:
q) potrafi korzystać ze słownika łacińsko‑polskiego przy sporządzaniu przekładu;
s) dokonuje poprawnego przekładu prozatorskiego tekstu łacińskiego z zakresu tekstów określonych w kanonie na język polski, w tłumaczeniu zachowując polską normę językową.
III. W zakresie kompetencji społecznych. Uczeń:
4. jest świadomy antycznych korzeni kultury polskiej, europejskiej i światowej;
5. dzięki poznaniu źródeł kultury polskiej, europejskiej i światowej staje się jej świadomym odbiorcą i uczestnikiem.

Nauczysz się

przedstawiać historię życia Horacego oraz jego twórczości;

przedstawiać wydania dzieł Horacego na przestrzeni wieków;

tłumaczyć ważne sentencje, pochodzące z utworów Horacego.

Kwintus Horacjusz Flakkus

R1Oz86Waoh5iK11

Ilustracja przedstawia dzieło Adalberta von Roesslera pod tytułem „Horacy”. Mężczyzna siedzi na schodach i przemawia do ludu, który słucha go ze skupieniem. Horacy ubrany jest w białe, długie szaty. Unosi prawą rękę, w lewej trzyma papirus. Obok stopy mężczyzny znajduje się biała lira. — Adalbert von Roessler, „Horacy”, ok. 1922, kolekcja prywatna, wikimedia.org, domena publiczna

Kwintus Horacjusz Flakkus, czyli po prostu Horacy, przez wielu uważany jest za najwybitniejszego rzymskiego poetę lirycznego. Był synem wyzwoleńca - ojciec zapewnił mu wykształcenie w Rzymie. Następnie Horacy udał się również na studia do Aten. Służył w armii i walczył w bitwie pod Filippi w 42 r. p.n.e. jako oficer armii republikańskiej. Wówczas to uszedł z pola bitwy, do czego sam przyzna się potem w swojej poezji. Po klęsce republikanów, jego majątek został skonfiskowany. Horacy przebywał przez pewien czas na wygnaniu. Po powrocie do Rzymu cierpiał biedę. Wykorzystując resztkę majątku udało mu się uzyskać skromną posadę sekretarza w urzędzie kwestora. W wolnych chwilach oddawał się twórczości literackiej.

m3046abaf98fc069c_0000000000041

RJDTBupi2TeG4

Ilustracja przedstawia dzieło Giacomo Di Chirico, „Horacy”. Mężczyzna siedzi przy zdobionym stole. W prawej ręce trzyma pióro i pisze na papirusie. Poeta rzymski jest zamyślony, patrzy przed siebie. Horacy ma długie, brązowe włosy, na głowie ma założony wianek z liści laurowych. Ubrany jest w białą szatę, przepasaną zielonym materiałem. — Giacomo Di Chirico, „Horacy”, XIX w, kolekcja prywatna, wikimedia.org, domena publiczna

R1FQfJ5HNfwva11

Ilustracja przedstawia pomnik Horacego w Wenuzji. Jest on wykonany z brązu. Mężczyzna ubrany jest w długą szatę przepasaną materiałem. Horacy ma na głowie założony wianek z liści laurowych. W lewej ręce trzyma zwinięty plik papieru. — Pomnik Horacego w Wenuzji (Włochy), online-skills, CC BY 3.0

Wkrótce Horacy zaczął utrzymywać bliskie stosunki z młodymi poetami, zaprzyjaźnił się z Wergiliuszem oraz Lucjuszem Wariuszem Rufusem. Wergiliusz, starszy kilka lat od Horacego, był już wówczas znany jako autor Bukolik. To on zainteresował się poezją młodszego kolegi, wprowadzając go w kręgi Mecenasa. Z tą chwilą życie Horacego miało ulec całkowitej zmianie. Mecenas wykorzystywał twórczość bliskich sobie poetów dla sławy Augusta, co wyraźnie widzimy właśnie w twórczości trzech wspomnianych poetów. Wariusz Rufus napisał tragedię pt. Thyestes, która miała uświetnić uroczystości tryumfalne po zwycięstwie pod Akcjum. Wergiliusz do swoich ostatnich dni pracował nad Eneidą, która miała być wielką epopeją Rzymian, chwaląc czyny Eneasza - protoplasty Rzymian i legendarnego przodka Juliuszów. Z kolei Horacy napisał Carmen saeculareCarmen saeculareCarmen saeculare (Pieśń jubileuszową) na uroczystości związane z rocznicą założenia Rzymu. W ten sposób dołożył on swoją cegiełkę do świetności epoki augustowskiej.

Twórczość, z której najbardziej słynie Horacy, ma jednak odmienny charakter. Dziś nieustannie wracamy do jego krótkich form, do tej poezji lirycznej, w której wzywa nas do pielęgnowania przyjaźni, cieszenia się życiem i do refleksji nad nieuchronnie przemijającym czasem. Choć Horacy miał swoje dokonania zarówno pisząc epody, jak i rozwijając satyrę – gatunek zapoczątkowany niegdyś przez Lucyliusza, spragniony piękna rzymskiej poezji czytelnik powraca nieustannie do czterech ksiąg pieśni (Carmina).

RZpTaLR0hJyEF1Ch. F. Jalabert, „Wergiliusz, Horacy, Wariusz i Mecenas”, ok. 1846, kolekcja prywatna, wikimedia.org, GFDL 1.2

Ch. F. Jalabert, „Wergiliusz, Horacy, Wariusz i Mecenas”, ok. 1846, kolekcja prywatna, wikimedia.org, GFDL 1.2

Kwintus Horacjusz Flakkus – Sentencje

R1LjCDDWgoUor1

Ilustracja przedstawia dzieło Fedora Bronnikova pt. „Horacy odczytuje poezję przed Mecenasem”. Artysta przedstawił Horacego w długiej, niebieskiej szacie, który stoi przed Mecenasem i innymi słuchaczami podczas prezentacji swoich poezji. Słuchacze siedzą na betonowych ławach i stoją wokół Horacego, ubrani są w barwne, długie szaty głównie w kolorze niebieskim i bordowym. Za postaciami znajduje się posąg. — Fedor Bronnikov, „Horacy odczytuje poezję przed Mecenasem”, 1863, Muzeum Sztuki w Odessie, wikimedia.org, domena publiczna

Zapoznaj się z sentencjami pochodzącymi z twórczości Horacego.

1. Dulce et decorum est pro patria mori. Pieśń III 2, 13

2. Aequam memento rebus in arduis servare mentem. Pieśń II, 3

3. Exegi monumentum aere perennius. Pieśń III, 30

4. Vixere fortes ante Agamemnona. Pieśń IV, 8

5. Crescentem sequitur cura pecuniam. Pieśń III, 16

6. Permitte divis cetera. Pieśń I, 9

7. Carpe diem, quam minimum credula postero. Ody, I, 11, 8

8. Caelum non animum mutant, qui trans mare currunt. Listy I, 11

9. Sapere aude. Listy I, II, 40

10. Graecia capta ferum victorem cepit. Listy I, 1, 156

Tłumaczenie:TłumaczenieTłumaczenie:

Tłumaczenie

R1eaPKbGLkzgg1

Ilustracja przedstawia domniemany fragment portretu Horacego, który został wyrzeźbiony w kamieniu. Mężczyzna leży, w ręce trzyma kielich. — Domniemany portret Horacego, ok. 50 r., Muzeum Sztuki w Bostonie, wikimedia.org, domena publiczna

R1a8IpYpat3ZU1

Ilustracja przedstawia dzieło Ch. Perciera pt. „Przedstawienie Horacego w XVIII-wiecznym wydaniu jego dzieł”. Horacy leży na łożu z nagim torsem, fragment tkaniny osłania prawe udo. Mężczyzna ma długie, lekko kręcone włosy. W pomieszczeniu na kolumnie wisi lira. Za stojącym łożem na ścianie umieszczone zostało dzieło, które przedstawia kobietę leżącą w muszli. Po lewej stronie znajdują się popiersia mężczyzn. — Ch. Percier, „Przedstawienie Horacego w XVIII-wiecznym wydaniu jego dzieł”, [w:] Horacy, „Dzieła wszystkie”, Paryż 1799, druk: Pierre Didot l'ainé, Muzeum Sztuki Metropolitan w Nowym Jorku, wikimedia.org, domena publiczna

RS2cTnTaTy8Gn

Ćwiczenie 1

Połącz poniże fragmenty tak, by uzyskać poznane podczas lekcji zdania z dzieł Horacego.

pro patria mori., aere perenius., in arduis servare mentem., qui trans mare currunt.

Dulce et decorum est
Aequam memento rebus
Exegi monumentum
Caelum non animum mutant

R1TzNmqho0t1U

Ćwiczenie 2

Połącz łacińskie tytuły dzieł z ich autorami.

Carmen saeculare, Thyestes, Aeneis

Wergiliusz
Wariusz
Horacy

RunECPAN5v8n1

Ćwiczenie 3

Do poniższych postaci dodaj odpowiedni opis.

rzymski poeta, autor Eneidy, Georgik oraz Bukolik., rzymski polityk i opiekun poetów, przyjaciel Oktawiana Augusta., rzymski poeta, autor tragedii Thyestes., twórca formy satyry w literaturze rzymskiej.

Mecenas
Wergiliusz
Wariusz
Lucyliusz

RP4mRMWlBsYjo

Ćwiczenie 4

Zaznacz zdania prawdziwe.

Horacy był synem wyzwoleńca.
Horacy walczył w bitwie pod Filippi.
Horacy był przyjacielem Wergiliusza.
Horacy napisał m.in. Bukoliki.

R1ZDaf8abcNU4

Ćwiczenie 5

Kwintus Horacjusz Flakkus pochodził z:

Rzymu
Wenuzji
Arpinum

RpBQyaxlPjmqK

Ćwiczenie 6

Horacy NIE pisał:

wierszy lirycznych
tragedii
satyr

RI1R7NgdULO14

Ćwiczenie 7

Podczas bitwy pod Filippi w 42 r. p.n.e. Horacy:

wsławił się bohaterstwem
odniósł śmiertelną ranę
uciekł z pola bitwy

Słowniki

Słownik pojęć

Carmen saeculare

pieśń jubileuszowa, ułożona przez Horacego z okazji tzw. igrzysk stulecia w 17 r. p.n.e.

Bukoliki (bucolica)

utwory poetyckie, zwykle o charakterze lirycznym przedstawiające w sposób wyidealizowany uroki życia wiejskiego; zwane też eklogami i sielankami. Autorem bukolik w Rzymie był Wergiliusz, wzorując się na autorach greckich (m.in. na Teokrycie).

Georgiki (georgica)

poemat sławiący życie wiejskie, prace rolników i hodowlę. Autorem georgica w Rzymie był Wergiliusz.

Ludi saeculares

uroczystości na cześć rozpoczęcia nowego wieku; igrzyska, których tradycja sięgać miała początków republiki. W czasach cesarstwa organizowane kilkukrotnie z różnych okazji i niejednokrotnie w celach propagandowych. Stanowiły najbardziej prestiżowe niestałe święto w rzymskim imperium.

Satyry

gatunek literacki stworzony przez Rzymian, początkowo oznaczał utwory o różnorodnej treści i formie. Z czasem temat satyry coraz częściej stanowiło piętnowanie przywar Rzymian. Za twórcę klasycznej rzymskiej satyry uchodzi poeta Lucyliusz.

Słownik łacińsko‑polski

R1FaVRByy3p3e1

Źródło: online skills, licencja: CC0.

m3046abaf98fc069c_0000000000171

Galeria dzieł sztuki

R1Oz86Waoh5iK1

RJDTBupi2TeG41

R1FQfJ5HNfwva1

R1AJ6zUN3OyaI1

Ilustracja przedstawia dzieło Ch. F. Jalabert pod tytułem „Wergiliusz, Horacy, Wariusz i Mecenas”, z ok. 1846 roku. Artysta przedstawił czterech mężczyzn w długich szatach. Dwóch mężczyzn siedzi, jeden stoi i opiera się o betonowy mur - wsłuchują się w mężczyznę, który wypowiada się i unosi prawą rękę ku górze. — Ch. F. Jalabert, „Wergiliusz, Horacy, Wariusz i Mecenas”, ok. 1846, kolekcja prywatna, wikimedia.org, GFDL 1.2

R1LjCDDWgoUor1

R1eaPKbGLkzgg1

R1a8IpYpat3ZU1

m3046abaf98fc069c_0000000000175

Bibliografia

W. Kopaliński, Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych, Warszawa 1978.

O. Jurewicz, Życie poety. w: Kwintus Horacjusz Flakkus. Dzieła wszystkie. Tom I. Ody i epody, Ossolineum, Wrocław 1986.

Paul Veyne (red.), Człowiek Rzymu, Świat Książki, Warszawa 2000.

Sentencje łacińskie w codziennej polszczyźnie