Ekspresjonizm – wyrażenie siebie poprzez siłę malarską
Ważne daty
1905‑1933 – rozwój ekspresjonizmu w Europie
1905 – pierwsze wystąpienie niemieckich fowistów i powstanie niemieckiej grupy Die Brücke (niem. Most)
1910 – pierwsza abstrakcja ekspresjonistyczna (niegeometryczna), Wassily Kandinsky
1911 – powstanie grupy Der Blaue Reiter (niem. Niebieski jeździec)
19‑30 listopada 1937 – wielka wystawa sztuki zdegenerowanej w Niemczech
po 1933 – emigracja znacznej części modernistów do Francji, a następnie do USA
lata 1930‑1940 – rozwój różnych odmian ekspresjonizmu figuratywnego w USA
1946 – powstanie pierwszego, całkowicie abstrakcyjnego obrazu Jacksona Pollocka Eyes in the Heat.
1948 – zawiązanie we Francji grupy CoBrA przez kilku ekspresjonistycznych malarzy
Scenariusz lekcji dla nauczyciela
I. Opanowanie zagadnień z zakresu języka i funkcji plastyki; podejmowanie działań twórczych, w których wykorzystane są wiadomości dotyczące formy i struktury dzieła. Uczeń:
1) wykazuje się znajomością dziedzin sztuk plastycznych: malarstwa, rzeźby, grafiki, architektury (łącznie z architekturą wnętrz), rysunku, scenografii, sztuki użytkowej dawnej i współczesnej (w tym rzemiosła artystycznego); rozumie funkcje tych dziedzin i charakteryzuje ich język; rozróżnia sposoby i style wypowiedzi w obrębie dyscyplin; zna współczesne formy wypowiedzi artystycznej, wymykające się tradycyjnym klasyfikacjom, jak: happening, performance, asamblaż; sztuka nowych mediów;
6) rozróżnia gatunki i tematykę dzieł w sztukach plastycznych (portret, autoportret, pejzaż, martwa natura, sceny: rodzajowa, religijna, mitologiczna, historyczna i batalistyczna); niektóre z tych gatunków odnajduje w grafice i w rzeźbie; w rysunku rozpoznaje studium z natury, karykaturę, komiks, rozumie, czym jest w sztuce abstrakcja i fantastyka; podejmuje działania z wyobraźni i z natury w zakresie utrwalania i świadomości gatunków i tematów w sztuce, stosuje w tym zakresie różnorodne formy wypowiedzi (szkice rysunkowe, fotografie zaaranżowanych scen i motywów, fotomontaż).
II. Doskonalenie umiejętności plastycznych – ekspresja twórcza przejawiająca się w działaniach indywidualnych i zespołowych. Uczeń:
2) wyraża w pracach plastycznych uczucia i emocje wobec rzeczywistości, a także płynące z inspiracji muzycznych czy literackich (impresja i ekspresja); rysuje, maluje, ilustruje zjawiska i wydarzenia realne i wyobrażone (także w korelacji z innymi przedmiotami);
5) podejmuje próby integracji sztuk tworząc zespołowo teatr plastyczny (animacja form plastycznych w przestrzeni plus światło i dźwięk ) oraz realizując inne rodzaje kreacji z pogranicza plastyki i pokrewnych dziedzin jak pantomima, taniec, film animowany.
rozróżniać cechy i rodzaje kompozycji oraz tworzyć różnorodne układy kompozycyjne na płaszczyźnie;
rozróżniać i identyfikować w dziełach mistrzów kontrasty barwne: temperaturowe, dopełnieniowe;
charakteryzować środki wyrazu tj. linia, plama, faktura i wykorzystuje je w działaniach plastycznych;
definiować pojęcia: action painting, dripping, informel.
Ekspresjoniści i ich inspiracje
EkspresjonizmEkspresjonizm to kierunek w sztuce, którego celem było wyrażanie siebie, swoich przeżyć, uczuć, emocji, stanów psychicznych a także wywoływanie emocji u odbiorcy. Aby te cele osiągnąć, stosowali różnorodne środki wyrazu artystycznego, takie jak intensywna, wyrazista kolorystyka, kontrasty barw dopełniających i kontrasty temperaturowe, prostota form, dynamiczna kompozycja złożona z linii ukośnych, łamanych, krzywych, łuków, plam barwnych, nieciągły rytm, gwałtowne, swobodne pociągnięcia pędzla oraz deformacja, wyolbrzymienie – zwłaszcza brzydoty. Stosowana była też technika drippingudrippingu wpisujące się w malarstwo gestu – action paintingaction painting. Za prekursorów ekspresjonizmu uważa się Vincenta van Gogha, Paula Gauguina, Edvarda Muncha i Jamesa Ensora.
1. Podstawowym dążeniem ekspresjonistów było wyrażenie własnych emocji, stanów psychicznych, uczuć. Proces twórczy podporządkowany był subiektywnemu doświadczeniu artysty. Ekspresjoniści używali jaskrawych barw, intensywnej kolorystyki. Jednocześnie upraszczali formę, geometryzowali kształty przedmiotów. Obraz ten oddziałuje na widza i jego emocje siłą wyrazistego koloru, prostotą, a jednocześnie tchnącym z niego spokojem.
1. Duży nacisk artyści ekspresjonistyczni kładli na formę dzieła, starając się, by była krótka i wyrazista – lapidarna. Pojedyncze linie i plamy barwne oddają prędkość ledwie zaznaczonego jeźdźca. Zastosowane środki oddają energiczność ruchu.
1. Jednym ze środków wyrazu malarzy ekspresjonistów była silna deformacja i wyolbrzymianie, zwłaszcza brzydoty. Wyrażali w ten sposób stan swoich uczuć i oddziaływali silnie na emocje odbiorcy, budząc niepokój, napięcie. Obraz Emila Nolde pełen jest emocjonalnej siły. Charakterystyczne są tutaj ostre, kontrastowe kolory i wyraźna fakturą swobodnie kładzionej farby. Artysta przypisywał kolorom duchową, mistyczną symbolikę.
1. Artysta stosuje szybki i gwałtowny rytm komponując postaci i motywy miejskie. Dynamiczna kompozycja, linie pionowe, przekątne, trójkąty, kreskowania, uproszczenie, geometryzacja form, śmiała kolorystyka, oryginalne zestawienia barwne. Wszystkie te środki służą wydobyciu ekspresji wielkomiejskiego świata, ruchu.
1. Oskar Kokoschka rozwinął niezależny styl, pełen ilustracji jego własnych przeczuć, lęków, głębokich odczuć. Dla oddania tych emocji i stanów artysta stosuje gwałtowne pociągnięcia pędzla, płynną i rozsypującą się formę, zimne błękity, zielenie i szarości z akcentami rozbielonego różu. W obrazie odczuwalny jest dysonans pomiędzy spokojem śpiącej kobiety, a niepokojem czuwającego mężczyzny ze splecionymi w napięciu dłońmi.
Abstrakcja - siła wyrażania emocji
1. Wassily Kandinsky zrezygnował z przedstawiania konkretnych przedmiotów, kształtów, na rzecz dynamicznych kompozycji plam barwnych i linii oddających tempo i rytm nawiązujące do muzyki. Jest to przykład ekspresjonizmu abstrakcyjnego.
1. Jackson Pollock w swoich ekspresjonistycznych obrazach posługiwał się techniką drippingu, polegającą na swobodnym chlapaniu farbą na płótno za pomocą pędzla, albo na jej ściekaniu lub wylewaniu z puszki na poziomo leżące płótno. Uzyskana w ten sposób kompozycja jest żywiołowa, dynamiczna, niemal „wychodzi” z obrazu. Obrazy artysty są realizacją malarstwa gestu, malarstwa akcji – action painting.
1. Dynamiczna kompozycja, wyraźne i zdecydowane pociągnięcia pędzla, kontrasty czerni, bieli i ciepłej barwy pomarańczowej, gwałtowność linii poziomych, pionowych i skosów. Obraz wzbudza uczucie niepokoju. Artysta również jest określany malarzem akcji. Charakteryzuje go spontaniczny i śmiały styl.
1. Właściwa ekspresjonizmowi dynamiczna kompozycja zbudowana jest z plam barwnych o gwałtownej, intensywnej kolorystyce. Artysta nakłada kolory grubą warstwą, szybkimi, nagłymi, przerywanymi pociągnięciami pędzla. Widoczne jest użycie różnych przyborów malarskich – o grubym trzonku, szpachelek czy szczotek. Tytuł nawiązuje do codziennego chaosu różnego rodzaju miejskich wydarzeń.
1. Tytułowy informel to określenie na „sztukę bez formy”, czyli sztukę pozbawioną tradycyjnie rozumianej zasady kompozycyjnej i czytelnej struktury. Tadeusz Kantor wykorzystuje techniki typowe dla malarstwa gestu, akcji. Rozlewa farby na rozłożonym płótnie, wyciska je prosto z tuby lub uderza zanurzonym w farbie sznurkiem lub batem. Proces tworzenia, zapis gestu artysty, był ważniejszy niż sam efekt. Artysta wyrażał w ten sposób swoje namiętności, pasje, tęsknoty i pamięć różnych przeżyć.
Zadania
Którzy z wymienionych artystów zaliczani są do prekursorów ekspresjonizmu?
- Alfons Mucha
- Vincent van Gogh
- Edvard Munch
Poniżej znajdują się ilustracje przedstawiające przykładowe dzieła prekursorów ekspresjonizmu. Połącz autora oraz tytuł do obrazu.
Paul Gauguin
Żółty Chrystus, Edward Munch
Krzyk, Vincent van
Gogh Kruki nad łanem pszenicy
Jak nazywa się technika malarska polegająca na swobodnym chlapaniu farbą na płótno za pomocą pędzla, lub na jej ściekaniu lub wylewaniu z puszki na poziomo leżące płótno?
- dywizjonizm
- dripping
- informel
Jak nazywał się artysta ekspresjonistyczny, od którego twórczości wziął początek termin action painting – malarstwo gestu.
- Jackson Pollock
- Wassily Kandinsky
- Willem de Kooning
Z podanych środków artystycznego wyrazu wybierz te, które są charakterystyczne dla ekspresjonizmu.
- kontrasty barw dopełniających,
- geometryzacja form,
- kompozycja dynamiczna,
- kompozycja statyczna,
- dynamiczne, gwałtowne, swobodne pociągnięcia pędzla,
- uporządkowana kompozycja.
Dopasuj przykłady ekspresjonizmu figuratywnego do autora.
Emil Nolde, Ernst Ludwig Kirchner, Oskar Kokoschka, Franz Marc
Dopasuj przykłady ekspresjonizmu abstrakcjonistycznego do autora.
Franz Kline, Jackson Pollock, Tadeusz Kantor, Wassily Kandinsky
Słownik pojęć
In. malarstwo gestu. Rodzaj malarstwa, którego założeniem jest sposób malowania spontaniczny, intuicyjny, agresywny, płynący z gestu ręki i ciała.
Technika malarska polegająca na swobodnym chlapaniu farbą na płótno za pomocą pędzla, lub na jej ściekaniu lub wylewaniu z puszki na poziomo leżące płótno w celu uzyskania ciekawych efektów utworzonych przez zasychające zacieki.
kierunek w sztuce I poł. XX wieku, polegający na wyrażaniu subiektywnych wrażeń, Artyści przedstawiali zdeformowaną rzeczywistość, często w sposób zaskakujący, gwałtowny, przerysowany.
Z fr. „bezprzedmiotowy”. Termin wprowadzony w 1951 r. przez M. Tapie. „Sztuka bez formy”, czyli sztuka pozbawiona tradycyjnie rozumianej zasady kompozycyjnej i czytelnej struktury. Jest to tendencja w sztukach plastycznych przejawiająca się w wykorzystaniu metody automatyzmu i działania przypadku w procesie tworzenia dzieła.
Źródła:
encyklopedia.pwn.pl
sjp.pwn.pl











