Siła muzyki - historia Orfeusza i Eurdyki
Warto wiedzieć!
Na banerze do lekcji została umieszczona ilustracja przedstawiająca płaskorzeźbę. Na podstawie informacji zawartych w podpisie pod ilustracją rozpoznaj przedstawione na płaskorzeźbie postacie.
Na podstawie opisu płaskorzeźby przedstawionej na banerze do lekcji rozpoznaj i opisz przedstawione na niej postacie.
Przeczytaj tekst Jana Parandowskiego o Orfeuszu i Eurydyce, a następnie wykonaj ćwiczenia.
Orfeusz i EurydykaOrfeusz był królem‑śpiewakiem Tracji […]. Był młody i bardzo piękny. Śpiewał i grał na lutni tak pięknie, że wszystko, co żyło, zbierało się dokoła niego, aby słuchać jego pieśni i grania. Drzewa nachylały nad nim gałęzie, rzeki zatrzymywały się w biegu, dzikie zwierzęta kładły się u jego stóp – i wśród powszechnego milczenia on grał. Był po prostu czarodziejem i za takiego uważały go następne pokolenia, przypisując mu wiele rozmaitych dzieł, w których wykładał zasady sztuki czarnoksięskiej.
Żoną jego była Eurydyka, nimfanimfa drzewna, hamadriadahamadriada. Kochali się oboje bezprzykładniebezprzykładnie. Ale jej piękność budziła miłość nie tylko w Orfeuszu. Kto ją ujrzał, musiał ją pokochać. Tak właśnie stało się z Aristajosem. Był to syn Apollina i nimfy Kyreny, tej, co lwy jedną ręką dusiła – bartnikbartnik zawołany, a przy tym dobry lekarz i właściciel rozległych winnic. Zobaczył raz Eurydykę w dolinie Tempe. Cudniejszej doliny nie ma w całym świecie, a Eurydyka wśród łąk zielonych, haftowanych kwieciem rozmaitym, wydawała się jeszcze bardziej uroczą. Aristajos nie wiedział, że ona jest żoną Orfeusza. Inaczej byłby, oczywiście, został w domu i starał się zapomnieć o pięknej nimfie. Tymczasem zaczął ją gonić. Eurydyka uciekała. Stało się nieszczęście: ukąsiła ją żmija i nimfa umarła.
Biedny był wówczas Orfeusz, bardzo biedny. Nie grał, nie śpiewał, chodził po łąkach i gajach i wołał: „Eurydyko! Eurydyko!” Ale odpowiadało mu tylko echo. Wtedy ważył się na rzecz, na którą nie każdy by się ważył: postanowił pójść do podziemia. Wziął ze sobą tylko swoją lutnięlutnię czarodziejską. Nie wiedział, czy to wystarczy, ale nie miał żadnej innej broni. Jakoż wystarczyło. CharonCharon tak się zasłuchał w słodkie tony jego muzyki, że przewiózł go za darmo i bez oporu na drugi brzeg StyksuStyksu; CerberCerber, nawet sam Cerber nie szczekał! A kiedy stanął Orfeusz przed władcą podziemia, nie przestał grać, lecz potrącając z lekka struny harfy, skarżyć się zaczął, a skargi układały się w pieśni. Zdawało się, że w królestwie milczenia zaległa cisza większa i głębsza niż zwykle. I stał się dziw nad dziwy: nieubłagane, okrutne, bezlitosne ErynieErynie płakały!
Hades oddał Orfeuszowi Eurydykę i kazał ją Hermesowi wyprowadzić na świat z powrotem. I jedno jeszcze powiedział: Eurydyka iść będzie za Orfeuszem, za nią niech kroczy Hermes, a Orfeusz niech pamięta, że nie wolno mu oglądać się poza siebie. Poszli. Droga wiodła przez długie, ciemne ścieżki. Już byli prawie na górze, gdy Orfeusza zdjęło nieprzezwyciężone pragnienie: spojrzeć na żonę, bodaj raz jeden. I w tej chwili utracił ją na zawsze. Hermes zatrzymał Eurydykę w podziemiu, Orfeusz sam wyszedł na świat. Próżno się wszędzie rozglądał: nigdzie jej nie było. Nadaremnie dobijał się do bram piekieł: nie wpuszczono go po raz wtórywtóry.
Źródło: Jan Parandowski, Część pierwsza – Grecja. Królestwo Piekieł, [w:] tegoż, Mitologia. Wierzenia i podania Greków i Rzymian, Warszawa 1959, s. 170–171.
Określ typ narracji tekstu Jana Parandowskiego. Uzasadnij swoją odpowiedź.
Z tekstu, w którym Jan Parandowski przedstawia mit, dowiadujemy się, że Orfeusz gra na lutni lub harfie. Inne źródła wskazują, że instrumentami, których używał, były lira i kitara. Te rozbieżności mogą wynikać z niedokładnego tłumaczenia mitów z języka greckiego. Natomiast wszystkie te instrumenty łączy przynależność do jednej grupy - strunowych szarpanych. Zarówno harfa, jak i lutnia, znane były starożytnym Grekom, choć różniły się one znacznie od tych używanych obecnie przez europejskich muzyków.
to część instrumentu służąca do wzmacniania dźwięku drgających strun; najczęściej jest wykonane z drewna; posiada zazwyczaj dno, boki i pokrywę różnych kształtów; w zależności od instrumentu dno, jeden z boków albo pokrywa pełni funkcję płyty rezonansowej; lutnia zamiast dna i boków ma wypukły korpus w kształcie połówki migdała przykryty płytą rezonansową; w niektórych instrumentach ludowych i starożytnych lutniach pudło rezonansowe zamiast drewnianej płyty rezonansowej posiadały membranę ze skóry jak w bębnie
w instrumentach muzycznych to część pudła rezonansowego przenosząca bezpośrednio drgania strun; jeden ich koniec jest do płyty bezpośrednio przymocowany albo opierają się one o podstawek, czyli drewniany klocek ustawiony na płycie rezonansowej; płyta rezonansowa gitary czy lutni tworzy pokrywę pudła rezonansowego i posiada jeden, dwa lub trzy otwory rezonansowe; w fortepianie jest jego dnem, a pokrywa jest otwierana i nazywa się skrzydłem
w instrumentach muzycznych to cienka naprężona błona, skóra, sztywna folia lub blacha albo płyta z tworzywa wydająca dźwięk przez uderzenie albo wprowadzana w drgania przez przechodzące w jej pobliżu struny; membranę zamiast płyty rezonansowej posiadała starożytna forma lutni, a obecnie wiele ludowych instrumentów strunowych z Afryki i Azji oraz banjo, którego pudło rezonansowe jest okrągłe
w instrumentach muzycznych to miejsce, przez które wychodzi z pudła rezonansowego wzmocniony dźwięk; w instrumentach takich jak lutnia, gitara czy skrzypce wicina się go w płycie rezonansowej; może być on okrągły, owalny lub w kształcie litery f; okrągłe otwory często przybierają formę ozdobnej rozety; okrągłe i owalne otwory zazwyczaj są pojedyncze, ale zdarza się, że jest ich więcej; efy zazwyczaj wycina się parami po jednym z prawej i lewej strony wzdłuż strun; w fortepianie otwór rezonansowy zastępuje podniesienie pokrywy, czyli tak charakterystycznego dla tego instrumentu skrzydła
to rodzaj okrągłej ozdoby z ułożonych koncentrycznie jak płatki róży mniejszych elementów; wzorem przypomina okrągłą koronkową serwetkę; jej nazwa pochodzi od francuskiego słowa „rosette” – różyczka; rozeta wypełnia okrągłe witrażowe okno nad wejściem głównym wielu katedr gotyckich; otwór rezonansowy instrumentów w formie rozety np. lutni jest wyciętym w drewnianej płycie rezonansowej okrągłym sitkiem, którego dziurki o różnych kształtach tworzą ozdobną formę
szyjka w instrumentach muzycznych; to drewniana listwa połączona jednym końcem z pudłem rezonansowym służąca do naciągania strun; biegną one od pudła rezonansowego wzdłuż gryfu do jego wolnego końca, gdzie znajdują się zatknięte w otworach kołki; jest ich tyle, ile strun; koniec każdej z nich nawinięty jest na kołek; obracając nim, napina się odpowiednio strunę, by wydawała odpowiedni ton; grający, przyciskając palcami struny do gryfu, skraca ich długość; im bliżej pudła rezonansowego przyciśnięta jest struna, tym wyższy dźwięk wydaje jej skrócona część
Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/a/DixuN4N7z
Dźwięk lutni.
Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/a/DixuN4N7z
Nagranie dźwiękowe harfy grającej z orkiestrą.
Oto osiem zdań dotyczących mitu o Orfeuszu i Eurydyce. Zdecyduj, czy są prawdziwe, czy fałszywe. Swoje wybory uzasadnij.
Eurydyka nie oparła się pokusie i obejrzała się za siebie., Pogoń Aristajosa zakończyła się tragicznie., Orfeusz był królem., Eurydyka była nimfą drzewną, hamadriadą., Charon postanowił wypuścić Eurydykę., Bronią Orfeusza była czarodziejska lutnia., Aristajos wiedział, że Eurydyka była żoną Orfeusza., Tylko nieubłagane, okrutne Erynie pozostały niewzruszone pieśnią zrozpaczonego małżonka.
| Prawda | |
|---|---|
| Fałsz |
Opisz Orfeusza i jego żonę Eurydykę. Nie cytuj tekstu mitu Jana Parandowskiego.
Zredaguj kolejne punkty planu wydarzeń w micie o Orfeuszu i Eurydyce w formie równoważników zdań. Wykorzystaj podane poniżej słowa.
czary
pogoń
żona
żmija
rozpacz
podziemie
oczarowanie
decyzja
zakaz
spojrzenie
strata
bramy
Opowiedz o wydarzeniach opisanych w micie z punktu widzenia Eurydyki.
Przyjrzyj się wizerunkowi Orfeusza grającego na czarodziejskim instrumencie przedstawionego na reprodukcji obrazu Károlyiego FerenczyegoKárolyiego Ferenczyego. Opisz, jak greckiego muzyka wyobraził sobie węgierski malarz
Na podstawie opisu obrazu Károlyiego Ferenczyego określ, jak greckiego muzyka wyobraził sobie węgierski malarz i co odróżnia Orfeusza przedstawionego na obrazie od tego, który został opisany w tekście Jana Parandowskiego.
Określ emocje, jakie wyraża twarz Orfeusza na obrazie Károlyiego Ferenczyego.
Nazwij i wypisz emocje, jakie wywoływała w słuchaczach muzyka Orfeusza.
Wyjaśnij, jaką dzisiaj ma wymowę historia Orfeusza i Eurydyki. Określ, co na obrazie węgierskiego malarza może sugerować współczesny instrument i dlaczego artysta przedstawił muzyka właśnie w taki sposób.
Przyjrzyj się zamieszczonemu w powyższej galerii obrazowi Aleksandra Seona. Opisz scenę lamentu Orfeusza po utracie Eurydyki, wykorzystując słowa: płacz, bezpowrotnie, nieubłaganie, żałoba, nieodwracalnie, na zawsze, nieszczęście, ostatecznie.
Co twoim zdaniem odczuwał Orfeusz, gdy stracił Eurydykę na zawsze? Opisz jego stan, używając słów: płacz, bezpowrotnie, nieubłaganie, żałoba, nieodwracalnie, nieszczęście, ostatecznie.
Sprawdź, czy umiesz!
Wyobraź sobie, że posiadasz czarodziejską lutnię. Określ, w jakich sytuacjach warto byłoby jej użyć. Uzasadnij swoje propozycje.
Napisz list w imieniu Orfeusza do władcy Hadesu. Wyraź w nim prośbę, aby uwolnił on Eurydykę. Posłuż się odpowiednimi argumentami.