Skale muzyczne. Pentatonika

Zapoznanie uczniów z pojęciem skali. Omówienie historii i pochodzenia skal pentatonicznych. Wskazanie podstawowych skal pentatonicznych i omówienie ich budowy. Wskazanie miejsc występowania półtonów oraz wysłuchanie brzmienia poszczególnych skal. Rozpoznawanie skal muzycznych przez uczniów w partyturze i słuchowo.

Umiejętności

Uczeń potrafi:

1. Wyjaśnić pojęcie skali muzycznej.

2. Wskazać nazwy poszczególnych skal pentatonicznych.

3. Omówić budowę skali pentatonicznej bezpółtonowej i ditonicznej.

4. Zapisać poszczególne skale w zeszycie nutowym.

5. Po wysłuchaniu skali muzycznej rozpoznać jej nazwę.

6. Wskazać skale muzyczne w partyturze.

Metoda i forma pracy

Metoda pogadanki. Lekcja ćwiczeniowa.

3. 3. Podręcznik: F. Wesołowski, Zasady muzyki, Polskie Wydawnictwo Muzyczne S.A., Kraków 2002.

   4. Stanowisko do tworzenia muzyki: fortepian.

   5. Zeszyt nutowy.

   6. Karta pracy ucznia.

   7. Nagranie pieśni Chmiel.

   8. Partytura pieśni Chmiel.

4. 9. 7. Powitanie, czynności organizacyjno‑porządkowe.

      8. Powtórzenie wiadomości z trzech ostatnich lekcji poprzez odpytanie dwóch uczniów.

      9. Podanie tematu lekcji.

(10 min.)

10. 10. Metoda pogadanki – wprowadzenie uczniów w temat lekcji. Wyjaśnienie pojęcia skali muzycznej. Zapoznanie uczniów z historią i pochodzeniem skal pentatonicznych. Wskazanie podstawowych rodzajów skal pentatonicznych oraz omówienie ich budowy. Zapoznanie uczniów z ilością półtonów znajdujących się w danej skali muzycznej.

• Notatka:

Pentatonika jest skalą pięciostopniową, szósty jest powtórzeniem pierwszego o oktawę wyżej. Istnieją dwie odmiany: pentatonika anhemitoniczna (bezpółtonowa) i pentatonika ditoniczna (hemitoniczna zawierająca półtony). Spotkać można ją w melodiach starożytnych Greków, Chińczyków i innych narodów. Termin ten zasadniczo stosowany był w odniesieniu tylko do orientalnych skal muzycznych.

Pentatonikę bezpółtonowa budujemy od dźwięku centralnego, następnie tworzymy od niego interwał sekundy w górę i w dół oraz interwał kwarty czystej również w górę i w dół

Pentatonika bezpółtonowa uchodzi za jedną z najstarszych skal na świecie. Spotyka się ją jeszcze dziś w Chinach, Japonii, u ludów Polinezji, u ludów pierwotnych Azji i Ameryki. Występuje również w niektórych melodiach Chorału gregoriańskiego, w ludowych melodiach celtyckich, szkockich, a także polskich.

Pentatonika półtonowa zawiera odległości całotonowe, tercję wielką, i jedną lub dwie sekundy.

Charakterystyczną cechą skal pentatonicznych jest to, że dźwiękiem centralnym jest dźwięk środkowy. Od niego budowane są kwartami w górę i w dół dwie komórki kwartowe, złożone z następstwa sekundy małej i tercji małej w różnych kombinacjach. Ten typ pentatoniki, nosi nazwę pentatoniki anhemitonicznej, czyli bezpółtonowej. Występuje ona w pięciu odmianach:

• e - g - a - h - dIndeks górny 1¹

• g - a - h - dIndeks górny 1¹ - eIndeks górny 1¹

• a - h - dIndeks górny 1¹ - eIndeks górny 1¹ - gIndeks górny 1¹

• h - dIndeks górny 1¹ - eIndeks górny 1¹ - gIndeks górny 1¹ - aIndeks górny 1¹

• dIndeks górny 1¹ - eIndeks górny 1¹ - gIndeks górny 1¹ - aIndeks górny 1¹ - hIndeks górny 1¹

  11. Zapoznanie uczniów z zapisem skal pentatonicznych w zeszycie nutowym. Ćwiczenia związane z liczeniem półtonów i określeniem rodzaju interwałów w skalach na papierze nutowym.

  12. Ćwiczenie polegające na słuchowym rozróżnianiu zagranych przez nauczyciela skal muzycznych.

  13. Wysłuchanie i percepcja pieśni Chmiel. Wskazanie przez uczniów w partyturze pieśni skali pentatonicznej.

(40 min.)

Faza podsumowująca

Podsumowanie wiadomości mówionych na lekcji – metoda pogadanki.

(5 min.)

5. 12. F. Wesołowski, Zasady muzyki, Polskie Wydawnictwo Muzyczne S.A., Kraków 2002.

Najważniejsze zagadnienia związane z tematem lekcji Skale muzyczne. Pentatonika.

Zadanie domowe