Skale muzyczne. Skala cygańska i góralska
Skale muzyczne. Skala cygańska i góralska
Zapoznanie uczniów z pojęciem skali. Omówienie historii i pochodzenia skali cygańskiej i góralskiej. Wskazanie podstawowych cech skal oraz omówienie ich budowy. Wskazanie miejsc występowania półtonów oraz wysłuchanie brzmienia poszczególnych skal. Rozpoznawanie skal muzycznych przez uczniów w partyturze i słuchowo.
Umiejętności
Uczeń potrafi:
Wyjaśnić pojęcie skali muzycznej.
Wskazać pochodzenie skali cygańskiej i góralskiej.
Omówić budowę skali cygańskiej i góralskiej.
Zapisać poszczególne skale w zeszycie nutowym.
Po wysłuchaniu skali muzycznej rozpoznać jej nazwę.
Wskazać skale muzyczne w znanych utworach.
Metoda i forma pracy
Metoda pogadanki. Lekcja ćwiczeniowa.
Podręcznik: F. Wesołowski, Zasady muzyki, Polskie Wydawnictwo Muzyczne S.A, Kraków 2002.
Stanowisko do tworzenia muzyki: fortepian.
Zeszyt nutowy.
Karta pracy ucznia.
Nagranie ludowej muzyki góralskiej.
Powitanie, czynności organizacyjno‑porządkowe.
Powtórzenie wiadomości z trzech ostatnich lekcji poprzez odpytanie dwóch uczniów.
Podanie tematu lekcji.
(10 min.)
Wprowadzenie uczniów w temat lekcji metodą pogadanki. Wyjaśnienie pojęcia skali muzycznej. Zapoznanie uczniów z historią i pochodzeniem skali góralskiej i cygańskiej. Wskazanie podstawowych rodzajów skal oraz omówienie ich budowy. Zapoznanie uczniów z ilością półtonów znajdujących się w danej skali muzycznej.
Notatka:
Skale – cygańska i góralska pochodzą z muzyki ludowej. Skala cygańska w swojej budowie posiada dwie sekundy zwiększone oraz interwały charakterystyczne dla tej skali. Istnieją dwa rodzaje skal cygańskich.
W pierwszym typie sekunda zwiększona przypada między stopniami: III‑IV oraz VI‑VII. Skala ta jest podobna do minorowej harmonicznej skali z podwyższonym IV stopniem.
W drugim typie skala cygańska posiada sekundę zwiększoną między stopniami: II‑III oraz VI‑VII i odpowiada naszej skali majorowej harmonicznej z obniżonym II stopniem.
W skalach cygańskich ośrodkiem tonalnym jest najczęściej V stopień.
W muzyce góralskiej, zarówno polskiej jak i obcej, spotykamy skalę z półtonami między stopniami IV‑V oraz VI‑VII.
Zapoznanie uczniów z zapisem skali cygańskiej i góralskiej w zeszycie nutowym. Ćwiczenia związane z liczeniem półtonów i określeniem rodzaju interwałów w skalach na papierze nutowym.
Ćwiczenie polegające na słuchowym rozróżnianiu zagranych przez nauczyciela skal muzycznych.
Wysłuchanie i percepcja muzyki ludowej. Wskazanie przez uczniów elementów brzmieniowych skali cygańskiej góralskiej. Omówienie właściwości i brzmienia omawianych skal.
Omówienie przez uczniów różnic związanych ze skalami. Porównanie omawianych skal ze skalami modalnymi, kościelnymi.
(40 min.)
Faza podsumowująca
Podsumowanie wiadomości omówionych na lekcji (metodą pogadanki). Ćwiczenia związane z wysłuchaniem skali muzycznej i określeniem jej cech charakterystycznych. Nauczyciel na fortepianie gra przykładowe skale, poznane również na wcześniejszych lekcjach, a uczniowie zgadują, która z tych skal jest góralska i cygańska.
(5 min.)
F. Wesołowski, Zasady muzyki, Polskie Wydawnictwo Muzyczne S.A, Kraków 2002.
Najważniejsze zagadnienia związane z tematem lekcji Skale muzyczne. Skala cygańska i góralska.