Skrzypy i paprocie
Znana legenda o kwiecie paproci (i napisana na jej podstawie baśń braci Grimm) głosi, że w czasie najkrótszej nocy w roku zakwita cudowny kwiat paproci. Kto go znajdzie, zyska bogactwo, którym jednak nie może się z nikim podzielić. Czy łatwo jest znaleźć taki kwiat? Jest to wręcz niemożliwe – paprocie bowiem nie wytwarzają kwiatów.
jakie funkcje pełnią poszczególne organy roślin;
jak wyglądają i jak zbudowane są mchy;
w jakich warunkach mogą występować mchy.
Rozpoznasz paprocie i skrzypy.
Wskażesz charakterystyczne cechy budowy zewnętrznej skrzypów i paproci.
Wymienisz środowiska, w których mogą występować paprocie i skrzypy.
1. Budowa paproci i skrzypów
Paprocie i skrzypy są roślinami bardziej rozwiniętymi od mchów. Mają na przykład elementy wzmacniające łodygę, dzięki czemu mogą osiągać większe wysokości. Paprocie i skrzypy mają korzenie zaopatrujące je w wodę i sole mineralne z podłoża. Rośliny te wytwarzają kłącza, czyli podziemne łodygi. U paproci z kłączy wyrastają liście – jedyne elementy tych roślin znajdujące się ponad powierzchnią ziemi. Młode liście paproci są charakterystycznie ślimakowato zwinięte. Na ich spodniej stronie pojawiają się zarodnie rozsiewające zarodniki. Z nich powstaje kolejne pokolenie paproci.
Skrzypy różnią się wyglądem od paproci. Z kłączy wyrastają pędy naziemne w postaci łodyg, w których w regularnych odstępach wyrastają odgałęzienia pokryte drobnymi łuskowatymi liśćmi. Skrzypy wytwarzają zarodnie w specjalnych kłosach umieszczonych na szczytach łodyg.
Skrzypy zawdzięczają swoją nazwę charakterystycznemu dźwiękowi, jaki powstaje przy próbie zgniecenia pędu. Pędy skrzypów są twarde, dlatego rośliny te stosowane były do polerowania przedmiotów z drewna, kamienia, a nawet metalu.
Nieco podobne do skrzypów pod względem budowy oraz sposobu rozmnażania się są widłaki. Rośliny te rzadko spotykamy na terenie Polski.
2. Występowanie skrzypów i paproci
Paprocie i skrzypy w naszym kraju osiągają zwykle nie więcej niż 1,5 metra wysokości. Lepiej rosną w ciepłym i wilgotnym klimacie, gdzie mogą osiągać rozmiary niewielkich drzew.
Skrzypy mają jeszcze mniejsze wymagania niż paprocie. Niektóre z nich rosną na polach i suchych łąkach, a nawet na piaszczystych nasypach. Skrzypy są też uprawiane. Wyciągi z różnych części skrzypów – dzięki swoim właściwościom – są stosowane w lecznictwie i w kosmetyce. Napar ze skrzypu wzmacnia włosy i paznokcie oraz pomaga na choroby nerek.
Skrzypy mogą wypuszczać liczne pędy z kłączy rozwijających się pod ziemią. Kłącza te rosną często na głębokości od 0,5 do ponad 1 metra. Dlatego skrzypy są niezwykle odporne na zabiegi stosowane w rolnictwie.
Największe paprocie, zwane drzewiastymi, rosną dzisiaj w Nowej Zelandii. Osiągają one 20, a nawet 25 metrów wysokości. Paprocie te przypominają nieco drzewa – stąd ich nazwa.
Podsumowanie
Paprocie i skrzypy są zbudowane są z korzeni, podziemnej łodygi (kłącza) oraz liści.
Paprocie wymagają do życia miejsc wilgotnych i zacienionych, ale są odporne na brak wody.
Skrzypy mogą rosnąć w miejscach suchych.
Praca domowa
Wyszukaj informacje, które z paproci i skrzypów występujących w Polsce są pod ochroną. Wymień trzy gatunki paproci i dwa gatunki skrzypów.
Spróbuj rozpoznać gatunki paproci w najbliższej okolicy, narysuj zaobserwowane cechy budowy.
Zadania
Oceń prawdziwość stwierdzeń dotyczących rozmnażania paproci.
| Prawda | Fałsz | |
| Paproć rozmnaża się z nasion. | □ | □ |
| Paproć rozmnaża się przez zarodniki. | □ | □ |
| Paproć rozmnaża się w obecności wody. | □ | □ |
Wskaż, które zdanie jest prawdziwe, a które fałszywe.
| Prawda | Fałsz | |
| Skrzypy i paprocie mają podziemne łodygi. | □ | □ |
| Paprocie wytwarzają kwiaty. | □ | □ |
Wskaż wysokość do jakiej dorastają paprocie i skrzypy występujące w Polsce.
- około 1,5 metra
- około 1,5 milimetra
- około 1,5 centymetra
- około 15 metrów
- około 150 metrów
Wskaż, które zdanie jest prawdziwe, a które fałszywe.
| Prawda | Fałsz | |
| Paprocie drzewiaste mają wyłącznie podziemne łodygi. | □ | □ |
| Na spodniej stronie liści paproci można znaleźć zarodnie. | □ | □ |
| Młode liście paproci są ślimakowato zwinięte. | □ | □ |
| W zarodniach paproci powstają nasiona. | □ | □ |