Sławni ludzie związani z Ziemią Dobrzyńską
poznasz znane osoby, które wywodzą się z Ziemi Dobrzyńskiej oraz ich dokonania,
dowiesz się, którzy znani Polacy byli związani z Ziemią Dobrzyńską,
wskażesz bohaterów walk o odzyskanie przez Polskę niepodległości,
wymienisz postacie historyczne, które przyczyniły się do rozwoju regionu.
Z Ziemią Dobrzyńską związanych jest wiele znanych postaci. Część z nich to osoby powszechnie znane, które w pewnym okresie życia były związane tymi terenami. Część to ludzie, którzy urodzili się i dorastali na Ziemi Dobrzyńskiej, a swe skrzydła rozwinęli w Polsce i na świecie. Są wśród nich również osoby znane jedynie lokalnie, lecz ogromnie zasłużone dla swej małej ojczyzny. Warto poznać bliżej ludzi zasłużonych dla rozwoju regionu.
Ludzie sławni z Ziemi Dobrzyńskiej i sławni ludzie na Ziemi Dobrzyńskiej
Pierwszymi bohaterami Ziemi Dobrzyńskiej są, niestety bezimienni, budowniczowie grodów w: Starorypinie, Dobrzyniu nad Wisłą i w Steklinie.
Konrad Mazowiecki
Do jednych z najznamienitszych postaci związanych z Ziemią Dobrzyńską należy książę Mazowsza - syn księcia krakowskiego Kazimierza Sprawiedliwego - Konrad Mazowiecki (1187‑1247). To na skutek jego decyzji o sprowadzeniu Braci Chrystusowych w 1222 roku i oddaniu im terytorium wokół Dobrzynia wykrystalizowała się nazwa Braci Dobrzyńskich - Dobrzyńców. I mimo, że za kontakty z Krzyżakami zostali oni przeniesieni do Drohiczyna, ich miano jest ważne dla identyfikacji Ziemi Dobrzyńskiej. Konrad Mazowiecki sprowadził też w 1226 roku na ziemie regionu rycerzy Zakonu Szpitala Najświętszej Marii Panny Domu Niemieckiego zwanych potocznie Krzyżakami. Pragnął w ten sposób pozyskać wsparcie w obronie przed atakami Prusów, Jaćwingów i Litwinów. Współcześnie wiadomo, że decyzja ta okazała się wielkim błędem, ale któż mógł to wtedy przewidzieć.
Władysław Garbacz
Kolejną ważną dla Ziemi Dobrzyńskiej postacią był ostatni samodzielny książę Władysław Siemowitowic zwany Garbaczem (ur. między 1303 a 1305, zm. w 1351 lub 1352) - prawnuk Konrada Mazowieckiego. Był on założycielem Rypina i Lipna oraz fundatorem zamku w Bobrownikach.
Kazimierz Wielki
Niezmiernie ważną dla rozwoju regionu postacią był król Kazimierz Wielki (1310‑1370), który wspierał działania księcia Władysław Garbacza, swojego kuzyna. Odzyskał on Ziemię Dobrzyńską na mocy pokoju kaliskiego zawartego w 1343 roku z Krzyżakami. Jego wizerunek widnieje w herbie Ziemi Dobrzyńskiej. Herb ten z kolei widnieje również na sarkofagach królów Polski Władysława Jagiełły i Kazimierza Jagiellończyka.
Legendarna studentka Nawojka
Niesłychanie ważną postacią dla Ziemi Dobrzyńskiej była Nawojka - legendarna studentka, córka burmistrza z Dobrzynia nad Wisłą, która w przebraniu chłopca studiowała na Akademii Krakowskiej. Po odkryciu przebrania - miała być bardzo surowo ukarana, ale z tego powodu, że zrobiła to z miłości do nauki zamieniono karę na dożywotni klasztor.
Paweł Włodkowic
Kolejna zasłużona dla regionu postać to wybitny prawnik Paweł Włodkowic z Brudzewa żyjący z XV wieku. Zabiegał on o prawa Ziemi Dobrzyńskiej podczas procesów z Krzyżakamiprocesów z Krzyżakami, zdefiniował pojęcie wojny sprawiedliwej i niesprawiedliwej. Reprezentował region na soborzesoborze w Konstancji.
Stanisław Murzynowski - pierwszy tłumacz Nowego Testamentu
Mało znany szerszemu gronu Stanisław Murzynowski (1527 1553) urodzony w Suszycach koło Dobrzynia nad Wisłą był pierwszym tłumaczem Nowego Testamentu. Ponieważ był on protestantemprotestantem, zakres oddziaływań jego tłumaczenia pozostał niewielki - ograniczył się on do polskich środowisk ewangelickich. Stanisław Murzynowski był też autorem pracy na temat ortografii i twórcą językowych prawideł.
Adam Adamandy Kochański
Innym wartym wspomnienia naukowcem jest Adam Adamandy Kochański (1631‑1700) wychowawca synów króla Jana III Sobieskiego, bibliotekarz królewski, twórca teorii matematycznych, wynalazca sprężyny itd. Dobrzyń nad Wisłą uczcił go nagrodą jego imienia przyznawaną Dobrzyniakom i Dobrzynianom od kilkunastu lat.
Jakub Stanisław Rokitnicki h. Prawdzic
Na uwagę zasługują również tradycje husarskie w rodach dobrzyńskich, m.in. hetman Jan Karnkowski, Stanisław Karnkowski, Karol Zieliński ze Steklina (Wiedeń 1683). Niewątpliwie najbardziej reprezentacyjnym przykładem dla tych czasów była kariera Jakuba Stanisława Rokitnickiego (zm. 1689): rotmistrza wojsk koronnych, chorążego dobrzyńskiego, posła na sejmy, starosty rypińskiego i dobrzyńskiego, uczestnika wojen ze Szwecją (u boku hetmana Stefana Czarnieckiego), kozackich (Beresteczko), wojen z Rosją, Turcją (na czele własnej 100‑osobowej chorągwi pod Chocimiem), a także kampanii wiedeńskiej.
Konstanty Zieliński i ród Świnka
Wśród osób związanych z Ziemią Dobrzyńską warto również wymienić przywódcę jednego z oddziałów konfederatów barskichkonfederatów barskich marszałka dobrzyńskiego konfederacji Szymona Zielińskiego oraz Konstantego Zielińskiego (1646‑1709) - arcybiskupa lwowskiego, właściciela olbrzymich dóbr konstantymonckich na Ziemi Dobrzyńskiej. Posiadał on rozległe majątki (Skępe, Chodorążek, Lubówiec, Jarczewo, Chrostkowo, Suradowo, Wildno, Steklin, Nowogródek). Był pierwszą ofiarą represji rosyjskich. Wywieziony na Sybir jako ten, który koronował przeciwnika opcji prorosyjskiej Stanisława Leszczyńskiego na króla Rzeczypospolitej, zmarł na zesłaniu.
Bohaterowie epoki napoleońskiej
Do bohaterów epoki napoleońskiejepoki napoleońskiej należą Jan Nepomucen Dziewanowski (1782‑1808) oraz Ignacy Bronisz (1766‑1812) - wybitni dowódcy szwoleżerówszwoleżerów i pułku piechoty w wojskach Napoleona. Z kolei Ignacy Zboiński herbu Ogończyk (zm. 1796) sprawował m.in. funkcję wojewody płockiego, chorążego dobrzyńskiego, starosty mszańskiego. Był również posłem na sejm. Do jego zasług należy także realizacja zamysłu budowy klasycystycznego pałacu w Kikole oraz ufundowanie świątyni neoromańskiej w Kikole.
Damazy Mioduski Herbu Radwan (1745‑1806), syn bobrownickiego sędziego grodzkiego, był uczestnikiem powstania kościuszkowskiegopowstania kościuszkowskiego i kampanii napoleońskiej. Jego epitafiumepitafium znajduje się w kościele we Wielgiem.
Z kolei w Bobrownikach na plebanii zachował się wizerunek posła na Sejm CzteroletniSejm Czteroletni Jana Ośmiałowskiego. W stronnictwie królewskim na sejmie działa wspomniany wyżej Damazy Mioduski, Ignacy Działyński z Dobrzynia nad Drwęcą. Dużą rolę odegrał Jan Nepomucen Zboiński, który przemawiał w czasie obrad i podpisał oryginał tekstu Konstytucji 3 maja.
Bohaterowie okresu powstań
Przykładem rewolucjonisty i bohatera walki „za wolność waszą i naszą” jak Józef Bem (1794‑1850) czy Ludwik Mierosławski (1814‑1878) może być pochodzący z Tłuchowa Roman Czarnomski (1800‑1892). W powstaniu listopadowym (1830‑1831) odznaczył się on w bitwie pod Stoczkiem, za co otrzymał krzyż Virtuti MilitariVirtuti Militari i awans na stopień majora. Walczył również podczas Wiosny LudówWiosny Ludów (w Badenii), w wojnie krymskiej przeciwko Rosji (1853–1856) oraz w powstaniu styczniowym (1863‑1864). Był generałem Komuny Paryskiej. Zmarł mając 92 lata.
Zygmunt Padlewski
Z kolei Zygmunt Padlewski (1835‑1863) - polski działacz niepodległościowy - był jednym z inspiratorów wybuchu powstania styczniowego i generałem na Województwo Płockie i Ziemię Dobrzyńską. Został przez Rosjan pojmany w zasadzce niedaleko Rypina, więziony w Płocku, a następnie stracony.
Adam Mickiewicz
Z Ziemią Dobrzyńską związane jest również nazwisko polskiego wieszcza Adama Mickiewicza (1798‑1855). W napisanym na emigracji w Paryżu dziele pt. Pan Tadeusz poeta poświęcił cały rozdział szlachcie dobrzyńskiej, której część z powodów ekonomicznych zmuszona była przenieść się na Litwę. Zaścianek Dobrzyński to żywy obraz szlachty jaka trwała w Rzeczypospolitej na Dobrzyńscena Dobrzyńsce w przywiązaniu do wolności szlacheckiej.
Maria Konopnicka
Natomiast Maria Konopnicka (1842‑1910) - wybitna polska poeta i pisarka - w noweli pt. W Oborach opisała działania ojców karmelitów, którzy sprzyjali powstaniu styczniowemu.
Maria Dąbrowska
Z kolei Maria Dąbrowska (1889‑1965) - jedna z najważniejszych polskich powieściopisarek XX wieku - przebywając z wizytą u siostry, obserwowała codzienne życie na wsi oraz zwyczaje we wsi Płonne (dziś powiat golubsko‑dobrzyński). Miejscowość tę opisała jako Sarbinowo w powieści pt. Noce i dnie.
Frycek i Kurier Szafarski
Z Ziemią Dobrzyńską był również związany wybitny polski kompozytor i pianista - Fryderyk Chopin (1810‑1849). Za młodu przebywał on kilkukrotnie w roku 1824 i 1825 roku w majątku Dominika Dziewanowskiego w Szafarni, gdzie pozostawił redagowaną przez siebie gazetę „Kurier Szafarski”. Fryderyk Chopin odwiedzając okoliczne dwory i koncertując, był świadkiem kilku uroczystości ludowych, w tym „okrężnego” (nazwa dożynek) po żniwach. Wchłonął on ludową muzykę dobrzyńską i kujawską, pozostawiając jej udokumentowane ślady w swoich wybitnych kompozycjach.
Zapoznaj się z poniższym tekstem źródłowym, a następnie wykonaj polecenia.
"Kuryer Szafarski" redagowany przez Młodego Fryderyka Chopina u Dziewanowskich w SzafarniWiadomości Krajowe
Dnia 11 Sierpnia r. b. odbywał J. P. Fryderyk Chopin kursa na dzielnym koniu; ubiegał się do mety; a lubo po kilkakroć pieszo idącą Panią Dziewanowską wyścignąć nie mógł (w czym nie jego, lecz konia wina była), otrzymał jednak zwycięstwo nad Panną Ludwiką, która już dość blisko mety piechotą doszła. – J. P. Franciszek Chopin wyjeżdża co dzień na spacer, z takimi jednak honorami, iż zawsze na tyle siada. – J. P. Jakub Chopin wypija na dzień sześć filżanek [!] kawy żołędziowej, Mikołajek zaś co dzień cztery bułeczki zjada, notabene prócz potężnego obiadu i trzypotrawnej kolacyjki.
Dnia 13 m. i r. b. JPan Better dał się słyszeć na fortepianie z niepospolitym talentem. Wirtuosus ten, Berlińczyk, gra w guście JPana Bergera (owego fortepianisty skolimowskiego), w sztrychu i układzie palcy przechodzi Panią Łagowskę, a z takim uczuciem gra, iż każda prawie nutka nie z serca, ale z potężnego brzucha wychodzić się zdaje.
Jaki twoim zdaniem jest styl i nastrój wypowiedzi zaprezentowany w fragmencie „Kuriera Szafarskiego”.
Wyjaśnij, skąd pochodzi nazwa gazety.
Rozstrzygnij, czy zacytowany powyżej fragment mówi o ważnych wydarzeniach politycznych czy o codziennym życiu ziemiaństwa.
Etnografowie
Ziemią Dobrzyńską interesowali się również etnografowieetnografowie Aleksander Petrow (1794‑1867) który opracował monografię „Lud ziemi dobrzyńskiejLud ziemi dobrzyńskiej” i Oskar Kolberg (1814‑1890), pozostawiając ślady swych dokonań w opisach obyczajów ludzi tej ziemi.
Gustaw Zieliński
Powstaniec listopadowy, zesłaniec, autor poematu pt. Kirgiz oraz wierszy, poeta uznawany niekiedy za czwartego wieszcza romantyzmu - Gustaw Zieliński (1809‑1881) osiadł w majątku Skępe i zgromadził z pomocą kuzyna olbrzymią bibliotekę. Oprócz gospodarowania majątkiem pisywał artykuły i rozprawy naukowe. Jego zbiory stanowią osobną kolekcję w Bibliotece Towarzystwa Naukowego w Płocku, a Skępe od lat organizuje ogólnopolski konkurs poetycki dla młodzieży jego imienia.
WisienkiGdy wiosna skrzydlata
Z kwiatami ulata
I ptasząt unosi piosenki;
W twych sadów zieleni
Od letnich promieni
Barwami się stroją wisienki.
Te grona bursztynów,
Granatów, rubinów,
Te błyszczą koralem śród drzewa,
A słońce – maluje,
Wciąż syci, cukruje,
Do każdej nektaru dolewa.
Oj! Słodkie wisienki
Podane z twej ręki
Gdy w ustach ich sok się roztoczy,
Jak miło – dziękować,
Po każdej całować
Twe rączki, twój uśmiech, twe oczy.
Oj! Słodkie wisienki!
Lecz milszy dar ręki
Co czuciem serdecznym natchniona
Łzę z oka osuszy,
Raj wniesie do duszy
I do ust przychyli te grona.
Apolonia Chałupiec
W XX wieku w Lipnie urodziła się Apolonia Chałupiec (1897‑1987) znana później jako gwiazda HollywoodHollywood - Pola Negri. Ta wybitna, pełna pasji i pracowita kobieta, zdobyła sławę jako aktorka kina niemego. Niestety, mimo pięknego głosu nie została gwiazdą kina dźwiękowego. W Lipnie znajduje się małe muzeum poświęcone aktorce, corocznie odbywają się również przeglądy kina, warsztaty pod hasłem Dni Poli Negri. Przyznawana jest statuetka „Politka”.
Film dostępny pod adresem /preview/resource/R1eaRZpPgLEKf
Film przedstawia fragment filmu, w którym występuje Pola Negri.
Wincenty Rapacki
Z Ziemią Dobrzyńską związany był również Wincenty Rapacki (1840‑1924) - aktor i reżyser teatralny, czołowy aktor polskiej sceny końca XIX wieku, który urodził się w Lipnie przy ulicy Koziej, która obecnie została przemianowana na Wincentego Rapackiego, tam też mieszkał przez pierwsze lata życia.
Leon Lissowski
Nie można pominąć legionistówlegionistów walczących o odzyskanie przez Polskę niepodległości w I wojnie światowej. Ich reprezentantem może być Leon Lissowski (1869‑1931) - właściciel Kijaszkowa, przyjaciel polityków, malarzy, muzyk, działacz polityczny, społeczny, uczestnik kampanii 1919 i 1920 przeciw Rosji Radzieckiej oraz powstania śląskiego. Jego portret pędzla Juliana Krzyżanowskiego zdobi galerię Muzeum Kujaw i Ziemi Dobrzyńskiej we Włocławku.
Lucjan Lewandowski
Warto wspomnieć o wybitnym duchownym, poliglociepoliglocie, naukowcu, nauczycielu, pastorze ewangelickim Lucjanie Lewandowskim (1871‑1965).
Czesław Lissowski
Trudno wymienić wszystkie osoby zasłużone w walce z niemieckim okupantem w latach II wojny światowej, tych którzy stracili życie w obozach, narażali je w walce czy w konspiracji. Rypin uczcił nagrodą postać ks. Czesława Lisowskiego (1895- 1942), katechetę, kapłana, historyka, więźnia i ofiarę obozu koncentracyjnego w Dachau. Jego nagrodę przyznaje Civitas Christiana w Rypinie, został też patronem miejscowego liceum ogólnokształcącego (Zespołu Szkół nr 1 w Rypinie).
Jerzy Pietrkiewicz - piewca Ziemi Dobrzyńskiej
Znany poeta międzywojnia wywodzący się z Fabianek Jerzy Pietrkiewicz (1916‑2007) na emigracji stał się znanym pisarzem anglojęzycznym i profesorem szkół średnich, a jednocześnie jedynym tłumaczem poezji Karola Wojtyły na język angielski. Jego przywiązanie do małej ojczyzny, do rodzimej ziemi stanowi wzór godny naśladowania. Kilkakrotnie przebywał na Ziemi Dobrzyńskiej, w swej korespondencji używał herbu Ziemi Dobrzyńskiej.
Modlitwa do Matki Boskiej SkępskiejZ jeziora na jezioro,
z kępy na kępę,
pogańskie Skępe,
aleś ochrzciła je uśmiechem,
Panno pochylona nad grzechem
Na obraz i podobieństwo,
czekającego dziewczęcia,
wywiodło Cię doczesne dłuto,
iżby nawet z drewnianego poczęcia
wióry cudu padały w pokutę.
Aniele Stróżu mój –
którego nie znam z twarzy ni z imienia.
Ty zawsze przy mnie stój
na urwistą odległość sumienia.
Źródło: Pietrkiewicz J., Z Fabianek do Londynu: poprzez przestrzeń poezji., Lipno 2005.
W wierszu pt. Pochwała Ziemi Dobrzyńskiej, w którym wymienia kilkadziesiąt miejscowości Ziemi Dobrzyńskiej, pisze na koniec:
Pochwała Ziemi Dobrzyńskiej[...] Skrwa, Rypienica i Mień
Na północy Dobrzyń nad Drwęcą
na południu Dobrzyń nad Wisłą.
Jak noc i dzień.Źródło: Pietrkiewicz J., Z Fabianek do Londynu: poprzez przestrzeń poezji., Lipno 2005.
Jadwiga Jałowiec
Na Ziemi Dobrzyńskiej żyła również Jadwiga Jałowiec (1941‑2003), nauczycielka, autorka powieści, współredaktor „Świerszczyka”, autorka pierwszej encyklopedii ilustrowanej dla dzieci oraz podręczników dla dzieci, poetka, ilustratorka, animatorka kultury, założycielka prężnie działającej ponad 30 lat Lipnowskiej Grupy Literackiej.
Autorka przejmującego wiersza o kondycji człowieka:
Prawdziwy koniecOpadną z nas skóry zwierzęce
balowe sukienki pastusze worki
oddamy twarzyczki lisie krecie
szczurze strusie i twarze
poorane wąwozami żalu
nie będą nam potrzebne
skrzypiące buciki walonki gumowce
lekkie sandały
będziemy bez piersi spalonych radem
bez powłok znaczonych
trądem i łuszczycą
pagóry dobrobytu opadną
bez najmniejszego szelestu
staniemy bez kręgosłupów
kul szczudeł lasek
wszyscy obok siebie
-jednacy?Źródło: Jałowiec J., Zadudnię kroplą w srebrnej rynnie, wybór Z. Żuchowski, Lipno 1991.
Znani współcześni politycy
Również wśród obecnych współcześnie na scenie politycznej postaci znajdują się osoby związane z Ziemią Dobrzyńską. Wśród nich wymienić można pochodzącego z Popowa (nieopodal Lipna) Lecha Wałęsę (ur.1943) - współzałożyciela i pierwszego przewodniczącego NSZZ „Solidarność” oraz prezydenta RP w latach 1990–1995. Także Leszek Balcerowicz (ur. 1947), były wicepremier i minister finansów, twórca kontrowersyjnego „planu Balcerowicza” urodził się w Lipnie.
Konrad Mazowiecki, książę Wielkiego Mazowsza, w 1222 roku sprowadził do Polski Zakon Braci Chrystusa – Dobrzyńców. W 1226 roku sprowadził natomiast Zakon Rycerzy Najświętszej Marii Panny – Krzyżaków.
Mieliśmy w XV wieku wybitnego prawnika, myśliciela, naukowca wywodzącego się z Brudzewa rektora Akademii Krakowskiej Pawła Włodkowica. Był on uczestnikiem synodów, obrońcą Polski na procesach z Krzyżakami oraz autorem teorii prawniczej o wojnie sprawiedliwej i niesprawiedliwej.
Legendarną postacią znaną z zamiłowania do nauki była córka dobrzyńskiego burmistrza Nawojka, która w przebraniu studiowała na Akademii Krakowskiej.
Stanisław Murzynowski znad Skrwy w 1551 roku jako pierwszy przetłumaczył na język polski i wydał Biblię, która stała się Księgą dla ewangelików. Katolicy nie przyjęli przekładu Murzynowskiego.
Adam Adamandy Kochański, którego nagroda jest przyznawana przez miasto Dobrzyń nad Wisłą, był profesorem europejskich uniwersytetów, matematykiem, naukowcem, wynalazcą.
Arcybiskup Konstanty Zieliński herbu Świnka, właściciel wielu dóbr ziemskich, koronował na króla Stanisława Leszczyńskiego. Był on pierwszą znaną ofiarą zesłania w głąb Rosji.
Film dostępny pod adresem /preview/resource/RUutu32ICWhA2
Film przedstawia część Sceny II z filmu – „Sappho – Mad Love” (1921)
W okresie międzywojennym największą sławę zdobyła Polka – Apolonia Chalupec, która była jedyną gwiazdą kina hollywoodzkiego w Polsce. Jej imieniem nazwano nagrodę POLITKA dla wybitnych aktorów i reżyserów. Jest ona przyznawana za wybitne osiągnięcia w zakresie kina.
Lech Wałęsa jest niekwestionowaną kluczową postacią doby Solidarności. Urodził się w Popowie, a szkołę zawodową ukończył w Lipnie. Stał na czele strajku 1980 roku w Gdańsku, był przewodniczącym NSZZ Solidarność, otrzymał Pokojową Nagrodę Nobla i był Prezydentem RP.
W kościele w Skępem znajduje się tablica poświęcona Gustawowi Zielińskiemu.
Nagroda im. Ks. Czesława Lissowskiego, kapelana, profesora, publicysty, historyka, działacza społecznego, więźnia obozu w Dachau jest przyznawana w Rypinie. W tej kaplicy odprawiał msze jako duszpasterz.
Warto wspomnieć o Jerzym Pietrkiewiczu, wybitnym poecie międzywojnia, emigrancie, nauczycielu akademickim i prozaiku anglojęzycznym, tłumaczu poezji Karola Wojtyły na język angielski, który wyjątkowo ukochał swoją małą ojczyznę.
Ważną postacią pochodzącą z Ziemi Dobrzyńskiej był Michał Kokot – wybitny fotograf, członek grupy fotograficznej “Zero‑61”, fotoreporter, malarz, performer, animator kultury, członek grupy poetyckiej „Wiąż”, Kapeli Kamińskich, założyciel galerii Okiennica i izby muzealnej w Osieku nad Wisłą. Jego imieniem nazwano taras w Łęgu‑Osieku i Przegląd Zespołów Ziemi Dobrzyńskiej w Brzuzem.
Wymień osobę, która sprowadziła na ziemie polskie Krzyżaków.
Wyjaśnij, kim była Nawojka.
Wyjaśnij, czym jest POLITKA.
Zaznacz, który z poetów w swoim dziele zawarł opis Zaścianka Dobrzyńskiego.
Pisarze włączyli się w przypominanie ludziom o bohaterach walczących w powstaniu styczniowym. Zaznacz, która z autorek napisała nowelkę o uczestnictwie karmelitów z Obór w powstaniu styczniowym.
Opis życia wsi polskiej w II połowie XIX wieku stanowił ogniwo pracy organicznej. Zaznacz, w której powieści Maria Dąbrowska ukazała życie wsi na podstawie obserwacji dóbr w Płonnem koło Szafarni.
Nie znamy dobrze wielu wybitnych ludzi, na przykład tłumaczy Biblii na język polski. Zaznacz, kto był pierwszym polskim tłumaczem Nowego Testamentu na język polski.
Na Ziemi Dobrzyńskiej kilka miast przyznaje nagrody imienia zasłużonych ludzi. Zaznacz nazwiska osób, których imienia nagrody są przyznawane w Lipnie, Rypinie i Dobrzyniu nad Wisłą.
Ziemianie sprowadzali do swych rezydencji i dworów artystów. Zaznacz, u kogo przebywał i zostawił kilka portretów słynny malarz międzywojnia - Konrad Krzyżanowski.
Wielu ludzi powszechnie znanych w Polsce było związanych z Ziemią Dobrzyńską. Wymień słynnych pisarzy, poetów, malarzy, muzyków przebywających lub tworzących na tych terenach.
Kilka osób wywodzących się z Ziemi Dobrzyńskiej jest znanych na całym świecie. Wymień sławnych ludzi, którzy urodzili się na tych terenach.
Słownik pojęć
napis umieszczony na nagrobku lub pomniku, upamiętniający lub sławiący zmarłego
okres rządów we Francji wybitnego wodza, reformatora i władcy Napoleona Bonaparte (1769 -1821)
dyscyplina naukowa zajmująca się opisem i analizą kultur ludowych różnych społeczności i grup etnicznych
dzielnica miasta Los Angeles w Stanach Zjednoczonych i najważniejszy ośrodek amerykańskiej kinematografii
zbrojny związek szlachty, zawiązany 29 II 1768 w Barze na Podolu w obronie niepodległości Rzeczypospolitej
polskie formacje wojskowe działające w latach 1914‑1917
na Ziemi Dobrzyńskiej
człowiek znający wiele języków
polskie powstanie narodowe przeciw Rosji i Prusom w 1794 roku
Spory, które miały miejsce w wieku XV różnią się od tych prowadzonych stulecie wcześniej. Różnica polega na tym, iż spór z zakonem przebiegał jednocześnie na paru płaszczyznach, które można streścić następująco: bezpośrednie rokowania między zainteresowanymi stronami; wzajemne oskarżenia przed sądem cesarza, papieża lub soboru
ogół wyznań i ugrupowań chrześcijańskich, które oddzieliły się od Kościoła katolickiego w wyniku reformacji; kościół ewangelicki stanowi najstarszy nurt w łonie protestantyzmu
Sejm Wielki; obradował w Warszawie od 6 października 1788 do 29 maja 1792
w Kościele katolickim: zgromadzenie biskupów całego świata obradujące pod przewodnictwem papieża lub jego delegata
lekkokonni; formacja wojskowa lekkiej kawalerii
seria ludowych zrywów narodowych, jakie miały miejsce w Europie w latach 1848–1849
najwyższe polskie odznaczenie wojenne, nadawane za wybitne zasługi bojowe
Bibliografia
Chrobak D., Żuchowski Z., (2020), Ziemia Dobrzyńska. Podręcznik do historii regionalnej dla szkół podstawowych i ponadpodstawowych - na potrzeby konkursów regionalnych, Dobrzyń nad Wisłą.
Gałkowski P., (1997), Genealogia ziemiaństwa w XIX i XX wieku (do 1918 roku), Rypin.
Gałkowski P., (1999), Ziemianie i ich własność w latach 1918‑47, Rypin.
Krajewski M., (2014), Nowy Słownik Biograficzny Ziemi Dobrzyńskiej, t. I i II, Dobrzyń nad Wisłą: DTN.
Krajewski M., Mietz A., (1996) Zabytki Ziemi Dobrzyńskiej, Włocławek.
Studia z dziejów ziemi dobrzyńskiej XV‑XX w., (1987), red. Wojciechowski M., Warszawa‑Poznań‑Toruń.