E-materiały do kształcenia zawodowego

Surowiec skórzany, skóry wyprawione, środki chemiczne oraz gotowe preparaty

MOD.01. Wyprawianie skór - garbarz skór 753501, technik garbarz 311912

Słownik pojęć dla e‑materiału

1
Instrukcja korzystania ze słownika

Słownik posiada strukturę listy. Znajdują się w nim występujące w e‑materiale pojęcia wraz z ich definicjami. Pod każdym pojęciem znajduje się hiperłącze do odpowiedniego multimedium, w którym występuje dane pojęcie. Po kliknięciu w hiperłącze otworzy się strona z odpowiednim multimedium.

W górnej części słownika znajduje się pole do filtracji pojęć. Aby wyszukać jakieś pojęcie, należy je wpisać w polu filtracji. Po wpisaniu widoczne będzie tylko to pojęcie wraz z definicją. Aby wrócić do listy wszystkich pojęć, należy kliknąć krzyżyk w prawej części pola filtracji.

1
albumina
albumina

białko, które występuje w surowicy krwi oraz innych płynach ustrojowych, a także w błonach komórkowych; w garbarstwie wykorzystywana jako składnik wypraw do skór

boki
boki

boczne części skóry, które są mniej elastyczne niż pozostała jej część

dwoina
dwoina

warstwa skóry znajdująca się pod naskórkiem, składająca się głównie z kolagenu, który nadaje skórze jej wytrzymałość i sprężystość

elastyna
elastyna

białko występujące w skórze, które nadaje jej elastyczność i sprężystość

fibroblasty
fibroblasty

komórki skóry odpowiedzialne za produkcję kolagenu, elastyny i innych białek skóry

fibrocyty
fibrocyty

komórki skóry, które wytwarzają i utrzymują włókna kolagenowe

garbarz
garbarz

osoba, która zajmuje się garbowaniem (wyprawianiem) skór bez włosia oraz skór futerkowych

garbowanie
garbowanie

proces przekształcenia golizny w półfabrykat; garbniki oddziałują na goliznę, golizna przeznaczona do garbowania jest ostatnim elementem działu przygotowania produkcji garbarskiej

glicyna
glicyna

aminokwas występujący w białkach skóry, który odgrywa ważną rolę w procesie garbowania

globulina
globulina

rodzaj białka występującego w surowicy krwi, które ma właściwości wiążące

golizna
golizna

skóra przekształcana w garbarstwie; zawiera dużą ilość wody, nie jest odporna na działanie bakterii i mikroorganizmów, kurczy się w podwyższonej temperaturze, a przy wysuszaniu staje się zrogowaciała i przezroczysta

histiocyty
histiocyty

komórki układu odpornościowego, które występują w skórze

kark
kark

obszar skóry na szyi zwierzęcia; kark jest często narażony na uszkodzenia podczas obróbki skóry, dlatego wymaga szczególnej uwagi w procesie garbowania

kolagen
kolagen

produkowane przez organizm białko, stanowi ok. 30% wszystkich białek zwierzęcych, jest jednym z głównych składników tkanki łącznej; łączy ze sobą komórki – jest budulcem skóry, kości, zębów, ścięgien, chrząstek i naczyń krwionośnych; kolagen zlokalizowany jest w większej części w tkance łącznej i stanowi około ¼ wszystkich białek zawartych w ciele zwierzęcia; zapewnia tkance wytrzymałość mechaniczną dzięki specyficznej budowie molekularnej cząsteczki; polipeptydowy łańcuch kolagenu składa się w ok. 30% z glicyny, jest w nim także alanina, prolina i hydroksyprolina; rzadziej występującymi aminokwasami są lizyna i jej pochodna – hydroksylizyna, biorą one udział w tworzeniu wysoko zorganizowanych struktur tego kolagenu

konserwacja skór surowych
konserwacja skór surowych

zabezpieczenie przed rozkładem biologicznym produktów przetwórstwa garbarskiego. Rodzaje konserwacji: mokrosolna, przez suszenie oraz suchosolna

krupon
krupon

część grzbietowa skóry (inaczej słupiec), ok. 50% powierzchni. Skóra w tej części jest najbardziej ścisła i trwała; słupiec przeznacza się np. na spody obuwia

kwas hialuronowy
kwas hialuronowy

związek, który wiąże wodę i pełni rolę naturalnego czynnika nawilżającego, jest odpowiedzialny także za rezerwę wilgoci w skórze; jedna cząsteczka kwasu hialuronowego może związać ok. 250 cząsteczek wody

lico
lico

cienka, błyszcząca błonka, po wygarbowaniu tworzy zewnętrzną powierzchnię skóry; gładkość lica decyduje o estetycznym wyglądzie wygarbowanej skóry; stanowi splot włókienek skórzanych, które przechodzą w grubsze włókna w głębszych warstwach skóry

mastocyty
mastocyty

komórki układu odpornościowego, które występują w skórze i błonach śluzowych

mizdra
mizdra

obrobiona spodnia (odwrotna) część skóry, występuje w zamszu i skórach zamszowych

moczenie
moczenie

oczyszczenie skór, doprowadzenie do stanu pierwotnego stanu uwodnienia i spęcznienia, usunięcie globulin i albumin; jest wstępnym etapem tzw. warsztatu mokrego, przeprowadza się w środowisku wodnym – zwykle z dodatkami przyspieszającymi ten proces

nubuk
nubuk

delikatnie przeszlifowana wierzchnia część skóry, jeśli chodzi o sposób wykończenia lica; tę skórę charakteryzuje efekt delikatnego i aksamitnego puszku lub meszku na krótkim włosiu

pełne skóry
pełne skóry

skóry o równej grubości i strukturze

półfabrykat skórzany
półfabrykat skórzany

zawiera mniej wody niż golizna, jest odporny na działanie bakterii i mikroorganizmów, miękki i plastyczny w stanie suchym

przepadziste skóry
przepadziste skóry

mniej pełne skóry, o luźnej oraz zróżnicowanej strukturze

odwłaszanie
odwłaszanie

mechaniczne usuwanie włosa i naskórka, wykonywane ręcznie lub maszynowo

składniki białkowe skóry surowej
składniki białkowe skóry surowej

albuminy, globuliny i inne pochodne białek (nie wchodzą w skład struktury, usuwane w procesach przygotowawczych) oraz kolagen (98%), retikulina, elastyna, kreatyna (wchodzą w skład struktury)

skóra anilinowa
skóra anilinowa

ma otwarte pory bez warstwy barwnika na górnej warstwie, w ten sposób ujawnia się naturalna faktura materiału; drogi i ceniony materiał, skóry są miękkie oraz przyjemne w dotyku

skóra cordovan
skóra cordovan

skóra specjalnie wyprawiona, pochodzi z tylnej części grzbietów końskich; te skóry podlegają skomplikowanym procesom garbowania; ta skóra jest bardzo trwała, elastyczna i odporna na wilgoć; skóra Cordovan korzystnie się starzeje, więc nadaje się do wykonania luksusowego obuwia jesienno‑zimowego

skóra lakierowana
skóra lakierowana

skóra o wysokim połysku, gładka, nie ma oznak blizn, są one zafarbowane powierzchniowo lub pokryte błyszczącą folią; w zbliżeniu pory skóry są nadal widoczne na powierzchni

skóra meblowa
skóra meblowa

dzielimy ją na trzy typy, skóry anilinowe (ciepłe, otwarte, aniliny), które są delikatne i miękkie w dotyku; skóry semianilinowe, które są gładkie, pigmentowane, farbowane powierzchniowo, bardzo popularne, o wielorakim zastosowaniu, a także skóry typu nubuk, czyli zamsz, nubuk, skóry welurowe i szorstkie; zwykle skóry używane do tapicerowania mebli są pochodzenia bydlęcego, choć czasem używana jest skóra np. owcza; to cienkie skóry garbowania chromowego, pochodzą z surowca skór bydlęcych o dużej powierzchni

skóra licowa
skóra licowa

stosownie wyprawione wierzchnie warstwy skóry o gładkiej strukturze. Licowanie skóry ma na celu podniesienie estetyki powierzchni; te skóry są bardziej odporne na zabrudzenia i wilgoć; proces licowania polega na obróbce mechanicznej, a następnie pokryciu skóry woskami lub innymi substancjami – w celu uzyskania odpowiedniej struktury i właściwości

skóra odzieżowa
skóra odzieżowa

np. skóry licowe, futra, nappa, skóry gładkie, skóry nappalan, nubuk, welur futrzany, miks skórzano‑tekstylny, skóry anilinowe czy skóra welurowa; zwykle pochodzą od bydła

skóra seminilanowa
skóra seminilanowa

posiada cienką, wierzchnią warstwę pigmentów, jest delikatnie zabezpieczona

skóra spodowa
skóra spodowa

charakterystyczne dla eleganckich butów, to skóry o przepuszczalności powietrza; naturalna skóra spodowa wchłania wilgoć ze stóp i przepuszcza powietrze; spody skórzane można łączyć z wierzchnią częścią buta nie przy pomocy kleju, ale poprzez zszywanie; skóra spodnia może być wykonana z kruponu bydlęcego, wtedy spód jest elastyczny i ścisły

skóra surowa (skład)
skóra surowa (skład)

woda (65%), białko (33%), związki mineralne i tłuszcze (0,5%)

skóra szorstka
skóra szorstka

dzieli się na skóry zamszowe oraz nubuk; te dwa typy skór są bardzo często ze sobą mylone ze względu na podobieństwo wizualne; zamsz oraz nubuk charakteryzują się wyjątkowo estetyczną i delikatną strukturą, produkty z nich wykonane są miłe w dotyku, ale bardziej podatne na zabrudzenia, defekty i wilgoć, wymagają częstego czyszczenia i konserwacji; po przeciągnięciu po skórach szorstkich palcem pozostanie na nich smuga, co wynika ze zmiany kierunku ułożenia włosia; skóry szorstkie ciemnieją w kontakcie z wilgocią

skóra właściwa
skóra właściwa

najgrubsza warstwa skóry (nawet ok. 2 mm grubości) składa się z włókien białkowych, 99% masy włókien to kolagen, a 1% stanowi elastyna oraz nieregularny splot pęczków włókien kolagenowych; skóra właściwa znajduje się pod naskórkiem, zbudowana jest z tkanki łącznej i posiada dużą liczbę włókien kolagenowych i elastynowych, które warunkują jej odporność i sprężystość; skóra właściwa posiada dwie warstwy – warstwę papilarną i warstwę siatkową

skóra techniczna
skóra techniczna

przeznaczona na wyroby rymarskie, tj. uprzęże, siodła, lejce, wyroby ortopedyczne, kaletnicze czy akcesoria dla zwierząt, to także skóry do maszyn

solenie
solenie

odwodnienie i konserwujące działanie soli na skóry

substancja hydrotopowa
substancja hydrotopowa

związek chemiczny, który pomaga w utrzymaniu wilgotności skóry podczas procesu garbowania

suchosolenie
suchosolenie

odwodnienie i konserwujące działanie soli na skóry

suszenie skór
suszenie skór

odwodnienie skór podczas przygotowania do garbowania

tkanka nabłonkowa
tkanka nabłonkowa

rodzaj tkanki składającej się z komórek nabłonkowych, które łączą się ze sobą w sposób ściśle uporządkowany, tworząc powierzchnię pokrywającą wewnętrzne i zewnętrzne powierzchnie ciała organizmu, takie jak skóra, błony śluzowe lub błony surowicze

uszkodzenia skór surowych
uszkodzenia skór surowych

mogą pojawić się na żyjącym zwierzęciu, przy skórowaniu lub w procesie konserwacji; skóry przed uszkodzeniami zabezpiecza się przez suszenie, solenie, piklowanie i zamrażanie; najczęściej spotykaną metodą konserwowania jest solenie skóry od strony mizdry

wapnienie
wapnienie

przygotowanie skóry w dziale mokrym chemikaliami lub preparatami enzymatycznymi w bębnie lub w cytroku

warstwa papilarna
warstwa papilarna

warstwa skóry właściwej zakończona na powierzchni delikatnym i zwartym splotem włókien, tzw. licem; ta warstwa decyduje o wyglądzie skóry gotowej

warstwa siatkowa
warstwa siatkowa

warstwa skóry właściwej, inaczej retikularna, granica między nią a papilarną przebiega na wysokości torebek włosowych; tu znajdują się gruczoły potowe; niewłaściwe złączenie włókien w tej warstwie może powodować tzw. luźność lica; ta warstwa decyduje o właściwościach mechanicznych skóry gotowej

woda hydratacyjna
woda hydratacyjna

roztwór wody, który zawiera sole mineralne, w tym związki azotu, fosforu, potasu i wapnia

zamsz i skóry zamszowe
zamsz i skóry zamszowe

właściwie obrobiona spodnia (odwrotna) część skóry (mizdry); zamsz charakteryzuje struktura meszku lub puszku o dużo dłuższym włosiu niż w przypadku nubuku