E-materiały do kształcenia zawodowego

Budowa i rozpoznawanie drewna

LES.02. Gospodarowanie zasobami leśnymi – Technik leśnik 314301

Słownik pojęć dla e‑materiału

Instrukcja korzystania ze słownika

Słownik zawiera pojęcia ułożone w kolejności alfabetycznej. Pojęcia zawierają odnośniki do elementów składowych e‑materiału, w których zostały zastosowane. Za pomocą wyszukiwarki „Filtruj pojęcie” można wyszukać odpowiednie pojęcie w słowniku.

1
czoło drewna
czoło drewna

płaszczyzna uzyskana w skutek przecięcia danej sztuki drewna prostopadle do osi, wyróżniamy czoła: górne (cieńsze) i dolne (grubsze). W przypadku klasyfikacji dłużycy liściastej na sekcje klas jakości możemy mówić o czołach na granicy między sekcjami – mimo braku przerzynki.

REOyCGSZ9bq9I
Czoło drewna
Źródło: pixabay.com, domena publiczna.

Makroskopowa budowa drewnaDrH7S6GBJMakroskopowa budowa drewna

drewno bielaste
drewno bielaste

na przekroju poprzecznym pnia, w gatunkach wytwarzających twardzieltwardzieltwardziel (zabarwioną), jest widoczne jako wyraźnie jaśniejsza zewnętrzna strefa przekroju, która zawiera najmłodsze przyrosty roczne. Podstawowa funkcja bielu to przewodzenie wody i soli mineralnych. W początkowym okresie rozwoju drzewa cały przekrój pnia zawiera tylko drewno bielaste. Wraz ze wzrostem w wielu gatunkach drzew zachodzą wewnątrz pnia procesy twardzielowania. Polegają one na zatykaniu światła komórek ksylemu (drewna) przez tkankę miękiszowąkomórki miękiszowemiękiszową oraz na wysycaniu ścian komórkowych przez żywice, garbniki i gumy. W efekcie wewnętrzna część przekroju traci funkcje przewodzenia wody, pełni wówczas wyłącznie funkcję mechaniczną. Tak powstaje zróżnicowanie drewna na biel i twardziel. Nie zawsze da się zauważyć granice między nimi na przekroju pnia, bo twardziel może być niezabarwiona. Pod wpływem czynników patogenicznych u gatunków twardzielowych może powstawać tzw. wewnętrzny biel, uznawany za wadę. Jednocześnie w gatunkach niewytwarzających twardzieli na skutek zjawisk chorobowych może powstać wada zwana fałszywą twardzielą.

Makroskopowa budowa drewnaDrH7S6GBJMakroskopowa budowa drewna

gatunki beztwradzielowe
gatunki beztwradzielowe

inaczej: gatunki bielastedrewno bielastebielaste, czyli niewytwarzające twardzielitwardzieltwardzieli: brzoza, grab, klony (jawor, zwyczajny, polny), olcha, osika, grusza, kasztanowiec, leszczyna

Makroskopowa budowa drewnaDrH7S6GBJMakroskopowa budowa drewna

gatunki pierścieniowonaczyniowe
gatunki pierścieniowonaczyniowe

gatunki liściaste (dąb, jesion, robinia, wiąz), których drewno jest wyraźnie zróżnicowane na wczesne i późne. W drewnie wczesnym występują liczne naczynia o dużym świetle w postaci małych otworów; drewno późne jest ciemniejsze, a światło naczyń znacznie węższe.

Makroskopowa budowa drewnaDrH7S6GBJMakroskopowa budowa drewna

gatunki rozpierzchłonaczyniowe
gatunki rozpierzchłonaczyniowe

gatunki liściaste (buk, grab, klon, brzoza, olsza, osika, topola, lipa), których drewno jest mało zróżnicowane. Na przekroju poprzecznym widać granice przyrostów rocznych, ale są one słabo zaznaczone, granice między drewnem wczesnym a późnym są rozmyte.

Makroskopowa budowa drewnaDrH7S6GBJMakroskopowa budowa drewna

gatunki twardzielowe
gatunki twardzielowe

gatunki, które wraz ze wzrostem (wiekiem) rozpoczynają proces twardzielowania (może on się rozpoczynać w różnym wieku). Gatunki te dzielimy ze względu na zabarwienie twardzielitwardzieltwardzieli na: gatunki o zabarwionej twardzieli (sosna zwyczajna, modrzew, daglezja, cis, jałowiec, dąb, robinia, topola (poza osiką), orzech włoski, czereśnia, śliwa, klon srebrzysty, mahoń, heban), gatunki o zabarwionej i niezabarwionej twardzieli (jesion, wiąz, wierzba), gatunki o niezabarwionej twardzieli ( jodła, świerk, lipa).

Makroskopowa budowa drewnaDrH7S6GBJMakroskopowa budowa drewna

komórki miękiszowe
komórki miękiszowe

żywe, cienkościenne komórki o dużych wakuolach; między komórkami miękiszowymi występują przestwory międzykomórkowe. Dzięki słabemu zróżnicowaniu komórek miękiszu mogą z nich powstawać merystemy wtórne. Podstawową ich funkcją jest gromadzenie substancji odżywczych. Na przekroju pnia szczególnie widoczny jest miękisz promieni rdzeniowych, a także miękisz przewodów żywicznych.

RHsHf9BhPB3tV
Komórki miękiszowe pod mikroskopem
Źródło: Clematis, wikipedia.org, licencja: CC BY 3.0.

Makroskopowa budowa drewnaDrH7S6GBJMakroskopowa budowa drewna

kora
kora

tkanki w zewnętrznych partiach korzenia lub łodygi (na zewnątrz od drewna). W młodych częściach tych organów, między skórką a walcem osiowym, występuje kora pierwotna, która składa się z głównie z miękiszukomórki miękiszowemiękiszu zasadniczego lub spichrzowego, a w starszych (na zewnątrz od cylindra miazgimiazga (kambium)miazgi łykodrzewnej) – kora wtórna złożona głównie z łyka i perydermy.

R1HB3GkY5TBzb
Kora
Źródło: Alicja Jędrusik, licencja: CC BY-SA 3.0.

Makroskopowa budowa drewnaDrH7S6GBJMakroskopowa budowa drewna

miazga (kambium)
miazga (kambium)

wtórna tkanka twórcza; występuje jako pokład komórek merystematycznych między łykiem a drewnem roślin, które mają przyrosty wtórne. Podziały komórek kambium prowadzą do powstania drewna i łyka wtórnego.

RsC1suqdGp7jz
1 – kambium wiązkowe, 2 – kambium międzywiązkowe, 3 – metafloem, 4 – metaksylem
Źródło: Dr. phil.nat Thomas Geier, Fachgebiet Botanik der Forschungsanstalt Geisenheim., wikipedia.org, licencja: CC BY-SA 3.0.

Makroskopowa budowa drewnaDrH7S6GBJMakroskopowa budowa drewna

napływy korzeniowe
napływy korzeniowe

jedna z wad drewna: podłużne wypukłości w odziomkowej części pnia, wywołuje je wzrost systemu korzeniowego. W napływach korzeniowych odziomkowe przekroje pnia mają falisty kształt. Ta wada obniża wydajność materiałową, w tarcicy powoduje tzw. pozorny skręt włókien, wymaga większego nakładu robocizny przy usuwaniu obróbką ręczną nadmiernych napływów korzeniowych.

Makroskopowa budowa drewnaDrH7S6GBJMakroskopowa budowa drewna

pobocznica
pobocznica

boczna powierzchnia pnia drzewa.

Makroskopowa budowa drewnaDrH7S6GBJMakroskopowa budowa drewna

przyrost roczny/słoje roczne
przyrost roczny/słoje roczne

warstwa komórek ksylemu wytworzona w ciągu jednego okresu wegetacyjnego w wyniku działalności komórek merystematycznych miazgimiazga (kambium)miazgi. W ramach danego przyrostu rozróżniamy drewno wczesne i późne, podział ten jest wyraźny w gatunkach iglastych oraz pierścieniowonaczyniowychgatunki pierścieniowonaczyniowepierścieniowonaczyniowych.

RRVQtb84QhAZZ
Słoje
Źródło: Simonjoan, wikipedia.org, licencja: CC BY-SA 3.0.

Makroskopowa budowa drewnaDrH7S6GBJMakroskopowa budowa drewna

rdzeń drzewa
rdzeń drzewa

na przekroju poprzecznym pnia widoczny w formie małej plamy, ciemniejszej od otaczającego drewna. Otoczony jest najwcześniej utworzonym słojem drewna. W młodszym pędzie składa się z żywych komórek miękiszowych, z czasem jego komórki obumierają i ulegają rozkładowi, a ich miejsce zajmują powietrze, żywica lub inne substancje.

Makroskopowa budowa drewnaDrH7S6GBJMakroskopowa budowa drewna

twardziel
twardziel

wewnętrzna część pnia występująca u gatunków twardzielowych, powstaje wskutek procesu twardzielowania

Makroskopowa budowa drewnaDrH7S6GBJMakroskopowa budowa drewna

zgrubienia odziomkowe
zgrubienia odziomkowe

jedna z wad drewna charakteryzująca się znacznym wzrostem średnicy w odziomkowej części strzały w porównaniu z resztą strzały.

Makroskopowa budowa drewnaDrH7S6GBJMakroskopowa budowa drewna

zwarcie
zwarcie

cecha drzewostanu wynikająca ze stopnia konkurowania koron drzew; w urządzaniu lasu wyróżniamy zwarcie: pełne, umiarkowane, przerywane, luźne.

Makroskopowa budowa drewnaDrH7S6GBJMakroskopowa budowa drewna

żywica
żywica

substancja wytwarzana najczęściej w drzewach iglastych. Powstaje w komórkach żywicorodnych, a znajduje się w przewodach żywicznych; służy do zabezpieczania ran rośliny.

RqXcsXIGYL9KA
Żywica
Źródło: J. Rutsch, wikipedia.org, licencja: CC BY-SA 2.5.

Makroskopowa budowa drewnaDrH7S6GBJMakroskopowa budowa drewna

drewno bielaste
gatunki pierścieniowonaczyniowe
komórki miękiszowe
miazga (kambium)
twardziel