E-materiały do kształcenia zawodowego

Zastosowanie zasad składu i łamania

PGF.04 Przygotowywanie oraz wykonywanie prac graficznych i publikacji cyfrowych - Technik grafiki i poligrafii cyfrowej 311943

Słownik pojęć dla e‑materiału

1
Instrukcja korzystania ze słownika

Słownik pojęć do e‑zasobu zawiera hasła oraz ich definicje. Hasła zostały ułożone w kolejności alfabetycznej. Wybrane pojęcia zawierają również odsyłacze (linki) do elementów składowych e‑zasobu, w których zostały użyte.

Poprawne korzystanie ze słownika pojęć pozwoli Ci opanować podstawowy zasób słownictwa branżowego oraz ułatwi przyswojenie wiedzy zawartej w materiale w e‑zasobie.

1
akapit
akapit

Podstawowa jednostka podziału tekstu, rozpoczynająca się wierszem akapitowym (początkowym) i zamykająca wierszem końcowym. Akapit może cechować wcięcie akapitowe, czyli odsunięcie pierwszego wiersza akapitu od marginesumarginesy dokumentumarginesu. Wielkość wcięcia powinna wynosić jeden firet lub nieco powyżej firetu.

R4ZYkpUKfzGwj
Tekst podzielony na akapity wyróżnione wcięciami
Źródło: https://pl.wikipedia.org/, domena publiczna.
akcydens
akcydens

Wyrób poligraficzny, taki jak: wizytówka, bilet, folder, broszura, kartka pocztowa, etykieta, znaczek pocztowy, formularz, banknot, druki luźne, opakowanie. Do akcydensów nie są zaliczane książki, czasopisma.

R57tpXs9Buph9
Przykład akcydensu – bilet kolejowy
Źródło: https://pl.wikipedia.org/, licencja: CC BY-SA 3.0.
  • Film intruktażowy (tutorial) - Skład i łamanie publikacji drukowanychD15jnve8xFilm intruktażowy (tutorial) - Skład i łamanie publikacji drukowanych

  • Źródło: Strona internetowa Drukarnia Waldemar Grzebyta, Akcydensy: poznaj różne rodzaje druków akcydensowych, https://drukgrzebyta.com.pl/akcydensy-poznaj-rozne-rodzaje-drukow-akcydensowych/ [dostęp 06.10.2022 r.].

bitmapa
bitmapa

Inaczej nazywana grafika rastrową lub bitmapową. To obraz zbudowany z określonej liczby pikseli ułożonych na siatce punktów. Bitmapa to zdjęcia, realistyczne obrazy, malarstwo cyfrowe, elementy stron internetowych.

R1XaAtFxxfwgp
Prosta grafika rastrowa
Źródło: https://en.wikipedia.org/, licencja: CC BY-SA 2.5.
błędy typograficzne
błędy typograficzne

Błędy w składzie tekstuskład tekstuskładzie tekstu m.in. takie jak: wiszące spójniki, bękarty, szewce, wdowy. Wiszące spójniki, zwane potocznie „sierotami”, to pozostawione na końcu wiersza pojedyncze znaki. Bękart to końcowy wiersz akapituakapitakapitu, który został przeniesiony do następnego łamułamłamu lub kolumny. Szewc to pierwszy wiersz akapituakapitakapitu pozostawiony na poprzednim łamiełamłamie lub kolumnie. Wdowa to zostawienie, zazwyczaj jednowyrazowego, bardzo krótkiego wiersza końcowego akapituakapitakapitu.

R13e5mMbLnczR
Szewc u dołu lewej i bękart u góry prawej strony książki
Źródło: https://pl.wikipedia.org/, domena publiczna.
  • Gra edukacyjna - Zasady składu i łamania publikacjiDHl1HMRvWGra edukacyjna - Zasady składu i łamania publikacji

  • Źródło: Strona internetowa Okiem Edytora, Katarzyna Płońska, Podstawowe błędy typograficzne, https://www.okiemedytora.pl/2018/11/podstawowe-bedy-typograficzne.html [dostęp 06.10.2022 r.].

CMYK
CMYK

(Skrót od ang. Cyan‑Magenta‑Yellow‑Black, czyli cyjan‑magenta‑żółty‑czarny).

Jest to zestaw 4 bazowych kolorów farb używanych w różnorodnych technikach drukarskich, zarówno analogowych, jak i cyfrowych. Rozszerzeniem modelu CMYK jest np. Hexachrome (CMYK+OV), czyli zestaw kolorów CMYK, wzbogacony o 2 kolory: pomarańczowy (ang. orange) i fioletowy (ang. violet).

R117tdi0g4sXe
CMYK
Źródło: https://en.wikipedia.org/, domena publiczna.
DTP
DTP

(Skrót od ang. Desktop Publishing).

Ogół operacji służących do przygotowania materiałów graficzno‑tekstowych na komputerze z wykorzystaniem odpowiedniego oprogramowania i urządzeń peryferyjnych jak np. skanery czy naświetlarki. Tak przygotowane materiały są następnie powielane przy użyciu analogowych bądź cyfrowych technik drukarskich.

font bezszeryfowy
font bezszeryfowy

Inaczej czcionka bezszeryfowa. To krój pismakrój pismakrój pisma obejmujący znaki bez poprzecznych lub ukośnych zakończeń na dole i u góry liter, tzw. szeryfówfont szeryfowyszeryfów. Czcionka bezszeryfowa jest używana do tytułów, nagłówków, krótki tekstów.

Rqv439xRsrZbj
Pismo bezszeryfowe
Źródło: https://pl.wikipedia.org/, licencja: CC BY-SA 3.0.
  • Gra edukacyjna - Zasady składu i łamania publikacjiDHl1HMRvWGra edukacyjna - Zasady składu i łamania publikacji

  • Źródło: Strona internetowa JKB Print, Czcionka bezszeryfowa – kompendium wiedzy, https://www.jkbprint.pl/blog/czcionki-bezszeryfowe [dostęp 06.10.2022 r.].

font szeryfowy
font szeryfowy

Inaczej czcionka szeryfowa. To krój pismakrój pismakrój pisma obejmujący znaki składające się z różnego rodzaju poprzecznych lub ukośnych zakończeń na dole i u góry liter, tzw. szeryfów. Czcionka szeryfowa jest używana do długich, ciągłych tekstów, gdyż ułatwia ona czytanie.

R17tzPWheKaPU
Pismo szeryfowe
Źródło: https://pl.wikipedia.org/, licencja: CC BY-SA 3.0.
  • Gra edukacyjna - Zasady składu i łamania publikacjiDHl1HMRvWGra edukacyjna - Zasady składu i łamania publikacji

  • Źródło: Strona internetowa JKB Print, Czcionka szeryfowa – czym jest i w jakim celu się ją stosuje?, https://www.jkbprint.pl/blog/czcionka-szeryfowa [dostęp 06.10.2022 r.].

format dokumentu
format dokumentu

Ściśle zdefiniowane parametry dokumentu, czyli jego wielkość, struktura, typ danych i sposób zapisu w określonym programie.

formatowanie tekstu
formatowanie tekstu

To nadanie określonego wyglądu tekstowi, czyli wybór krojukrój pismakroju, rozmiaru i odmiany czcionki. Tekst można sformatować przed rozpoczęciem pisania albo zaznaczając jego fragment lub całość.

R1ZSc04VtvQbl
Formatowanie tekstu
Źródło: https://en.wikipedia.org/, licencja: CC BY 2.5.
  • Film intruktażowy (tutorial) - Skład i łamanie publikacji drukowanychD15jnve8xFilm intruktażowy (tutorial) - Skład i łamanie publikacji drukowanych

  • Źródło: Strona internetowa Uniwersytet Jagielloński bez Granic, Podstawy Edytorów Tekstu – obszerny podręcznik, https://open.uj.edu.pl/mod/book/view.php?id=260&chapterid=172 [dostęp 06.10.2022 r.].

inicjał
inicjał

Pierwsza ozdobna litera, która rozpoczyna akapitakapitakapit lub rozdział tekstu. Inicjał to zwykle litera wersalikowa (duża), większa od pozostałej części tekstu, np. w innym kolorze lub dodatkowo ozdobiona ornamentem.

R1Cetsu1HLlJX
Inicjał rozpoczynający pierwszy rozdział książki Łozińskiego Życie polskie w dawnych wiekach
Źródło: https://pl.wikipedia.org/, licencja: CC BY 3.0.
jednostki w dokumencie
jednostki w dokumencie

Jednostką wymiarów dokumentu jest mm lub cm, natomiast tekst określamy w punktach typograficznychpunkt typograficznypunktach typograficznych.

  • Film intruktażowy (tutorial) - Skład i łamanie publikacji drukowanychD15jnve8xFilm intruktażowy (tutorial) - Skład i łamanie publikacji drukowanych

  • Źródło: Strona internetowa CADVANTAGE Paweł Kęska, Szybka zmiana jednostki na inną niż określona w szablonie dokumentu, https://solid-blog.pl/szybka-zmiana-jednostki-na-inna-niz-okreslona-w-szablonie-dokumentu/ [dostęp 06.10.2022 r.].

krój pisma
krój pisma

Parametr określający podstawowe cechy graficzne znaków tego samego wzoru (liter, cyfr, znaków interpunkcyjnych czy symboli), czyli styl, rytm, proporcję, układ i kształt szeryfówfont szeryfowyszeryfów (poprzecznych lub ukośnych kresek głównych liter wybranego kroju pisma).

RbbuiKTg3804p
Krój pisma
Źródło: https://pl.wikipedia.org/, licencja: CC BY-SA 3.0.
layout
layout

Zaprojektowany układ publikacjipublikacjapublikacji, który może uwzględniać podział tekstu i grafiki na łamyłamłamy, kolumny czy szpalty, rozmiar akapitówakapitakapitówmarginesówmarginesy dokumentumarginesów, krój czcionkikrój pismakrój czcionki i detale graficzne.

RyjSXXrasEHnz
Layout
Źródło: https://unsplash.com/, domena publiczna.
linie pomocnicze
linie pomocnicze

To linie pomocne w projektowaniu publikacjipublikacjapublikacji. Ich zadaniem jest wskazanie obszaru netto czy brutto dokumentu, miejsc marginesówmarginesy dokumentumarginesów itd.

łam
łam

publikacjipublikacjapublikacji to pionowy obszar, w który wpisuje się lub wlewa tekst. Łam ma określoną szerokość i długość.

  • Gra edukacyjna - Zasady składu i łamania publikacjiDHl1HMRvWGra edukacyjna - Zasady składu i łamania publikacji

  • Źródło: Strona internetowa wiele‑kropek.pl, Jak wydać książkę? Skład i łamanie (I), https://www.wiele-kropek.pl/cotojestdtp/ [dostęp 06.10.2022 r.].

marginesy dokumentu
marginesy dokumentu

To puste miejsca na brzegach strony. Marginesy dzielą się na górne, dolne, wewnętrzne i zewnętrzne. Między nimi w dokumencie wstawia się tekst i elementy graficzne publikacjipublikacjapublikacji.

RjeDahOZmd1u5
Marginesy dokumentu
Źródło: https://en.wikipedia.org/, licencja: CC BY-SA 3.0.
  • Gra edukacyjna - Zasady składu i łamania publikacjiDHl1HMRvWGra edukacyjna - Zasady składu i łamania publikacji

  • Źródło: Strona internetowa cognity.pl, Jak ustawiać marginesy w MS Word?, https://www.cognity.pl/jak-ustawiac-marginesy-w-ms-word,blog,114.html [dostęp 06.10.2022 r.].

paginacja
paginacja

Numerowanie stron publikacjipublikacjapublikacji, bardzo ważny element projektowania publikacjipublikacjapublikacji. Paginację projektujemy na stronach wzorcowychstrona wzorcowa dokumentustronach wzorcowych.

profil kolorystyczny
profil kolorystyczny

Zestaw danych charakteryzujący urządzenie takie jak projektor albo przestrzeń barwprzestrzeń barwprzestrzeń barw taką jak RGBRGBRGB. Większość profili kolorystycznych występuje w formie profilu ICC, który jest plikiem z rozszerzeniem .ICC lub .ICM. Profile kolorystyczne można osadzać w obrazach w celu określenia zakresu gamy (gamut). Takie osadzanie gwarantuje, że oglądający widzi takie same kolory, wyświetlając obraz na różnych urządzeniach (np. laptopie, tablecie, telefonie). Każde takie urządzenie, które w jakikolwiek sposób przetwarza kolor, powinno mieć własny profil ICC, dzięki temu kolory nie są tracone ani modyfikowane.

  • Film intruktażowy (tutorial) - Skład i łamanie publikacji drukowanychD15jnve8xFilm intruktażowy (tutorial) - Skład i łamanie publikacji drukowanych

  • Źródło: Strona internetowa Świat obrazu Mobile, Zarządzanie barwą w fotografii - przestrzenie barwne, profile ICC i gamuty urządzeń, https://www.swiatobrazu.pl/mobile/zarzadzanie-barwa-w-fotografii-przestrzenie-barwne-profile-icc-i-gamuty-urzadzen-21472.html [dostęp 06.10.2022 r.].

przestrzeń barw
przestrzeń barw

Inaczej przestrzeń kolorystyczna. Zakres fal elektromagnetycznych widzialnych dla oka ludzkiego, w przybliżeniu 380‑780 nm. Przestrzeń barw jest ilustrowana za pomocą trójwymiarowych modeli barw, np. RGBRGBRGB, CMYKCMYKCMYK Lab. To opis i zakres kolorów odzwierciedlane w druku. Zastosowanie odpowiedniej przestrzeni barwnej pozwala na dopasowanie barw oryginalnych (widzianych np. na monitorze) do tych, jakie jest w stanie wydrukować określone urządzenie.

R1TQgrOuIU9XR
Popularne przestrzenie barw
Źródło: https://pl.wikipedia.org/, licencja: CC BY-SA 3.0.
publikacja
publikacja

Wydanie, czyli opublikowanie jakiegoś dzieła/utworu. Publikacje dzielimy na elektroniczne, czyli przygotowane do wyświetlania na urządzeniach elektronicznych (np. monitorach, smartfonach, czytnikach) oraz na drukowane – publikowane w formie tradycyjnej, papierowej w drukarni.

RbQejINSn0ZXI
Przykładowa publikacja
Źródło: https://unsplash.com/, domena publiczna.
  • Gra edukacyjna - Zasady składu i łamania publikacjiDHl1HMRvWGra edukacyjna - Zasady składu i łamania publikacji

  • Źródło: Strona internetowa I Liceum Ogólnokształcącego im. K. Brodzinskiego, Jerzy Wałaszek, Tworzenie publikacji elektronicznych, https://eduinf.waw.pl/inf/utils/015_2015/0008.php [dostęp 06.10.2022 r.].

punkt typograficzny
punkt typograficzny

Jednostka używana do określenia wielkości czcionek oraz innych elementów. Wielkości są podawane jako wielokrotność punktu typograficznego.

RLivAOUhPdn72
Punkt typograficzny
Źródło: https://pl.wikipedia.org/, licencja: CC BY-SA 3.0.
ramka graficzna
ramka graficzna

Obiekt w programie graficznym. Wyróżniamy trzy rodzaje ramek graficznych: tekstową, w której wpisujemy lub wlewamy tekst, prostokątną, w której umieszczamy element graficzny, oraz nieokreśloną.

R1OGT3Ls3ueG3
Ramka graficzna
Źródło: Akademia Finansów i Biznesu Vistula, licencja: CC BY 3.0.
register
register

Estetyczna cecha charakteryzująca złamany tekst, np. jednakowa wysokość położenia wierszy w kolumnach.

RGB
RGB

(Skrót od ang. Red‑Green‑Blue, czyli czerwony‑zielony‑niebieski).

Model przestrzeni barwprzestrzeń barwprzestrzeni barw, zwany addytywnym. Przestrzeń RGB jest powszechnie stosowana w różnego rodzaju urządzeniach elektronicznych i wyświetlaczach, wszędzie tam, gdzie mamy do czynienia z falą elektromagnetyczną, np. w ekranach telewizyjnych, monitorach czy wyświetlaczach tabletów i telefonów. Połączenie wszystkich trzech składowych powoduje powstanie światła białego.

  • Film intruktażowy (tutorial) - Skład i łamanie publikacji drukowanychD15jnve8xFilm intruktażowy (tutorial) - Skład i łamanie publikacji drukowanych

  • Źródło: Strona internetowa Botland, Oskar Pacelt, Trzy kolory RGB. Co to jest? Co oznacza ten skrót? Głębia koloru w pigułce, https://botland.com.pl/blog/trzy-kolory-rgb-co-to-jest-co-oznacza-ten-skrot-glebia-koloru-w-pigulce/ [dostęp 06.10.2022 r.].

rozdzielczość
rozdzielczość

To liczba pikseli przypadająca na jednostkę długości. Stosuje się liczbę pikseli na cal (pixel per inch – ppi) i liczbę pikseli na centymetr (pixel per centimeter – ppc).

siatka linii bazowych
siatka linii bazowych

To siatka złożona z linii, które pozwalają na porządkowanie ułożenia tekstu i zachowanie registru w dokumencie. Linie wierszy z jednej strony pokrywają się dokładnie z wierszami z drugiej strony.

skład tekstu
skład tekstu

Sposób ułożenia tekstu w publikacjipublikacjapublikacji uwzględniający wybór wielkości, krojukrój pismakroju i koloru czcionki, liczby stron, ułożenie tabel, grafik.

spady drukarskie
spady drukarskie

To określenie definiujące obszary w publikacjipublikacjapublikacji, które wychodzą poza krawędzie formatu netto. Spady znajdują się na każdej krawędzi i są odcinane w trakcie prac introligatorskich.

R1RoRWtLvelAK
Spady drukarskie
Źródło: https://pl.wikipedia.org/, licencja: CC BY-SA 3.0.
  • Film intruktażowy (tutorial) - Skład i łamanie publikacji drukowanychD15jnve8xFilm intruktażowy (tutorial) - Skład i łamanie publikacji drukowanych

  • Źródło: Strona internetowa SHARK Design, Spad drukarski – co to są spady drukarskie i jak je ustawić?, https://sharkdesign.pl/blog/spad-drukarski-co-to-sa-spady-drukarskie-i-jak-je-ustawic/ [dostęp 06.10.2022 r.].

strona wzorcowa dokumentu
strona wzorcowa dokumentu

To szablon, layoutlayoutlayout publikacjipublikacjapublikacji, który przyśpiesza pracę nad projektowaniem. Na stronie wzorcowej są umieszczane elementy, które mają znaleźć się na każdej stronie publikacjipublikacjapublikacji, jak przykładowo: paginacjapaginacjapaginacja, rozmiar marginesówmarginesy dokumentumarginesów, linie opuszczenia kolumny.

strona wzorcowa recto
strona wzorcowa recto

To strona wzorcowa dokumentustrona wzorcowa dokumentustrona wzorcowa dokumentu znajdująca się po prawej stronie. Strony recto odpowiadają nieparzystym stronom dokumentu.

strona wzorcowa verso
strona wzorcowa verso

To strona wzorcowa dokumentustrona wzorcowa dokumentustrona wzorcowa dokumentu znajdująca się po lewej stronie. Strony verso odpowiadają parzystym stronom dokumentu.

styl akapitowy
styl akapitowy

Zestaw cech charakteryzujących formatowanieformatowanie tekstuformatowanie znaków, jednego akapituakapitakapitu lub grupy akapitówakapitakapitów tekstu.

styl obiektowy
styl obiektowy

Zestaw cech charakteryzujących formatowanieformatowanie tekstuformatowanie akapituakapitakapitu tekstu, który zawiera jakieś elementy ozdobne, np. tło, krawędź, lub formatowanie grafiki czy ramkiramka graficznaramki.

styl znakowy
styl znakowy

Zestaw cech charakteryzujących formatowanieformatowanie tekstuformatowanie jednego znaku, jednego wyrazu lub grupy wyrazów tekstu.

tabela dziełowa
tabela dziełowa

Zestaw tekstów, liczb lub ich połączenia. Tabela składa się z główki, boczku oraz rubryki z danymi. Tabela dziełowa zawiera treść w główce, boczku i w rubryce z danymi.

  • Gra edukacyjna - Zasady składu i łamania publikacjiDHl1HMRvWGra edukacyjna - Zasady składu i łamania publikacji

  • Źródło: Strona internetowa bsp.bielsko.pl, Przygotowanie tekstów o charakterze utrudnionym, http://www.bsp.bielsko.pl/wp-content/uploads/2014/09/przyg_teks_o_charak_utrud.pdf [dostęp 06.10.2022 r.]. Plik pdf o rozmiarze 92,9 KB w języku polskim.

tabela formularzowa
tabela formularzowa

Zestaw tekstów, liczb lub ich połączenia. Tabela składa się z główki, boczku oraz rubryki z danymi. Tabela formularzowa zawiera treść w główce lub boczku, a pole w rubryce jest przeznaczone do wypełniania.

  • Gra edukacyjna - Zasady składu i łamania publikacjiDHl1HMRvWGra edukacyjna - Zasady składu i łamania publikacji

  • Źródło: Strona internetowa bsp.bielsko.pl, Przygotowanie tekstów o charakterze utrudnionym, http://www.bsp.bielsko.pl/wp-content/uploads/2014/09/przyg_teks_o_charak_utrud.pdf [dostęp 06.10.2022 r.]. Plik pdf o rozmiarze 92,9 KB w języku polskim.

warstwy w programie graficznym
warstwy w programie graficznym

To zapisywane informacje, które są ułożone w odpowiedni sposób i dają ostateczny obraz graficzny. Na warstwie może znaleźć się tekst, bitmapabitmapabitmapa czy obiekt wektorowy. Każdej warstwie można nadać własną nazwę lub skorzystać z nazw automatycznie nadawanych przez program graficzny.

RuDXEbtBlwmKB
Widok warstw w programie graficznym
Źródło: https://unsplash.com/, domena publiczna.
wlewanie tekstu
wlewanie tekstu

To sposób tworzenia tekstu w dokumencie poprzez wygenerowanie ramki tekstowej o określonym kształcie i rozmiarze, a następnie wklejenie w nią tekstu.

  • Film intruktażowy (tutorial) - Skład i łamanie publikacji drukowanychD15jnve8xFilm intruktażowy (tutorial) - Skład i łamanie publikacji drukowanych

  • Źródło: Strona internetowa helion.pl, Kelly Kordes Anton, Tina deJarld, Adobe InDesign PL Edycja 2020. Oficjalny podręcznik, https://helion.pl/pobierz-fragment/inop20/pdf [dostęp 06.10.2022 r.]. Plik pdf o rozmiarze 2,44 MB w języku polskim.

znak diakrytyczny
znak diakrytyczny

Specjalny znak graficzny stosowany w różnych alfabetach, który jest umieszczany nad, pod, obok lub w środku litery. Znak diakrytyczny zmienia sposób czytania i tworzy nową literę. Przykładem liter powstałych poprzez użycie znaku diakrytycznego jest ą, ć czy ł.

znak korektorski
znak korektorski

Umowne znaki, które są stosowane przez korektorów, redaktorów lub autorów podczas pracy z tekstem i służą zaznaczeniu w tekście błędówbłędy typograficznebłędów. Znaki korektorskie równolegle umieszcza się na marginesiemarginesy dokumentumarginesie tekstu, gdzie powtarza się znak korektorski i wpisuje poprawną wersję.

  • Gra edukacyjna - Zasady składu i łamania publikacjiDHl1HMRvWGra edukacyjna - Zasady składu i łamania publikacji

  • Źródło: Strona internetowa eKorekta24.pl, Znaki korektorskie, http://www.ekorekta24.e-kei.pl/wp-content/uploads/2011/12/znaki_korektorskie.pdf [dostęp 06.10.2022 r.]. Plik pdf o rozmiarze 224 KB w języku polskim.