E-materiały do kształcenia zawodowego

Zabiegi higieniczno‑pielęgnacyjne

SPO.04. Świadczenie usług opiekuńczych i wspomagających rozwój dziecka - Opiekunka dziecięca 325905

bg‑azure

Słownik pojęć dla e‑materiału

1
alantoina
alantoina

pochodna kwasu moczowego, która stanowi ważny składnik kremów, balsamów, emulsji i toników; przeznaczona jest do stosowania zewnętrznego; łagodzi podrażnienia, działa przeciwzapalnie, poprawia nawilżenie skóry i działa na nią ochronnie

antybiotykoterapia
antybiotykoterapia

metoda leczenia infekcji głównie bakteryjnych przy pomocy antybiotyków, tzn. substancji posiadających aktywność skierowaną przeciwko mikroorganizmom

Candida albicans (bielnik biały)
Candida albicans (bielnik biały)

grzyb z rodzaju drożdżaków, który zasiedla ludzki organizm; u zdrowych ludzi nie jest przyczyną objawów chorobowych, ponieważ występuje w niewielkich, bezpiecznych dla zdrowia ilościach, ale gdy dochodzi do spadku odporności organizmu, Candida albicans gwałtownie się namnaża i powoduje grzybicę, czyli kandydozę

ciemieniucha
ciemieniucha

powszechna niemowlęca postać łojotokowego zapalenia skóry; nie stanowi zagrożenia dla zdrowia, jednak jest problemem estetycznym wymagającym odpowiedniej pielęgnacji skóry głowy; pojawia się w pierwszych tygodniach życia dziecka, najczęściej między 2. a 10. tygodniem życia i zwykle ustępuje w 6. miesiącu życia; przyjmuje postać żółtawych, tłustych, miękkich łusek i strupów umiejscowionych na owłosionej skórze głowy w okolicach ciemienia oraz czasem na brwiach

cukrzyca
cukrzyca

choroba metaboliczna charakteryzująca się hiperglikemią, czyli podwyższonym, nieprawidłowym stężeniem glukozy we krwi wynikającym z defektu działania lub wydzielania przez trzustkę insuliny

cykl życia wszy
cykl życia wszy

długość życia dorosłej wszy to około 30 dni; przez ten czas samica dziennie składa od 5 do 10 jaj, zwanych gnidamignidygnidami, co w skali miesiąca daje około 150‑300 gnid!; są one składane tuż u nasady włosa i przytwierdzają się do niego specjalną wydzieliną – cementem, który utrudnia wyczesanie; po około 7‑8 dniach z jaja wylęga się larwa, tak zwana nimfa, która linieje trzy razy; wszy są zdolne do reprodukcji około 17. dnia życia; mają wtedy brązowy kolor i są mniej więcej wielkości ziarna sezamu

D‑pantenol
D‑pantenol

zwany także prowitaminą B5 – pochodna witaminy B5, czyli kwasu pantotenowego, substancji naturalnie występującej w ludzkiej skórze, włosach i paznokciach; D‑pantenol to lepka, bezbarwna, przezroczysta ciecz; jest rozpuszczalny w wodzie, ale nie w tłuszczach i jest chętnie wykorzystywany zarówno w kosmetyce, jak i farmakologii; ma udowodnione działanie nawilżające, łagodzące podrażnienia, ale także przeciwzapalne; przyspiesza procesy regeneracji i stymuluje komórki do odnowy; jest pomocny w gojeniu się drobnych ran i uszkodzeń skóry

egzema
egzema

może się rozwijać u dzieci pod wpływem kontaktu z alergenem lub być wynikiem podrażnień. Zmiany skórne o charakterze egzemy zwykle mają postać wykwitów rumieniowych z towarzyszącym złuszczaniem.  Czasami mogą pojawić się grudki wysiękowe, pęcherzyki oraz nadżerki, czyli ubytki naskórka

emolienty
emolienty

specjalistyczne dermokosmetyki zawierające substancje, które pomagają utrzymać odpowiednie nawilżenie skóry

gnidy
gnidy

jaja wszy, kształtu owalnego, otoczone grubą otoczką, najczęściej koloru białego lub białożółtego; mają zamknięcie w postaci wieczka; pokrywa je chitynowa błonka; otoczka jest najczęściej pokryta ornamentacją

grzybica
grzybica

objawia się okrągłymi lub owalnymi, zaczerwienionymi ogniskami, które są wyraźnie odgraniczone od zdrowej skóry. Obrzeża zmian chorobowych są ciemniejsze, a środkowa część wykwitu bledsza. Ogniska zapalne blisko położone mogą się zlewać. Skóra w obrębie zmian łuszczy się. Często zmianom skórnym towarzyszy świąd. Zmiany skórne mogą mieć charakter wykwitów pęcherzy pęcherzykowe i grudki

kąpiel
kąpiel

przede wszystkim to czynność, którą wykonuje się w celu oczyszczenia skóry całego ciała; ale nie tylko; to czas na nawiązanie kontaktu emocjonalnego z dzieckiem; najlepiej wykonać ją przed wieczornym karmieniem; relaksacyjny wpływ ciepłej kąpieli uspokaja dziecko i pomaga mu szybciej zasnąć; czas trwania kąpieli jest uzależniony od wieku dziecka i wynosi od 2‑3 minut u noworodka do 10‑15 minut u starszych dzieci; woda do kąpieli powinna mieć temperaturę 37‑38°C

kąpiel lecznicza
kąpiel lecznicza

wspomaga mechanizmy regulujące temperaturę ciała; w przypadku wysokiej gorączki możemy zastosować kąpiel ochładzającą – temperatura wody do kąpieli powinna być wtedy niższa o 1‑2°C niż temperatura ciała dziecka; w cieplejszej kąpieli – o temperaturze wody 38‑40°C – następuje ogrzanie organizmu; w celu osuszenia zmian skórnych ropnych, alergicznych czy potówek stosuje się kąpiel z dodatkiem krochmalu ryżowego, mąki ziemniaczanej czy sody, a w celu odkażenia ropnych zmian na skórze – kąpiel z dodatkiem nadmanganianu potasu (KMnOIndeks dolny 4)

kąpiel pielęgnacyjna
kąpiel pielęgnacyjna

stosowana jest w celu oczyszczenia skóry całego ciała, poprawy krążenia, profilaktykiprofilaktykaprofilaktyki zmian na skórze, wykonania masażu całego ciała i gimnastyki oraz zaspokojenia biologicznej potrzeby czystości, co możemy nazwać celem pielęgnacyjnym; kąpiel może mieć też cel wychowawczy, obejmujący kształtowanie nawyków higienicznych oraz wzmacnianie więzi emocjonalnej poprzez kontakt dotykowy, wzrokowy i werbalny z matką lub opiekunką dziecięcą, masaż, zaspokojenie potrzeby ruchu u niemowląt do 3. miesiąca życia oraz zapewnienie poprawy samopoczucia, relaksacji i przyjemności

kwacze
kwacze

owinięte na szpatułkę gaziki, które opiekunka dziecięca stosuje podczas zabiegu usuwania pleśniawek

niska masa urodzeniowa(hipotrofia)
niska masa urodzeniowa(hipotrofia)

waga noworodka nie przekracza 2500 gram

odparzenie
odparzenie

potocznie określenie zmian zapalnych skóry powstałych na skutek równoczesnego działania wysokiej temperatury, nadmiernej wilgotności, wywołanej np. poceniem się oraz tarcia przylegających do siebie powierzchni; odparzenia często są skutkiem niewłaściwego pielęgnowania podrażnień skóry w miejscu długotrwałego ocierania powierzchni skóry o odzież; ich skutkiem jest przekrwienie, a w dalszej fazie obrzęk i sączenie; zmianom naskórnym towarzyszą pieczenie, ból i swędzenie; typowymi miejscami powstawania odparzeń są pachwiny, zagłębienia fałdów skórnych, a u noworodków – pośladki

odra
odra

ostra, wirusowa choroba zakaźna. Objawy odry to gruboplamista wysypka na całym ciele, zapalenie błon śluzowych dróg oddechowych, zapalenie spojówek, gorączka, katar, suchy męczący kaszel. Wysypka  pojawia się ok. 14. dnia po zakażeniu. Najpierw występują objawy nieżytowe, a następnie można zauważyć plamki i grudki o barwie od ciemnoczerwonej do fioletowej i średnicy 0,1–1 cm, które występują się przez 2–4 dni

ospa wietrzna
ospa wietrzna

inaczej wiatrówka. Początkowe objawy choroby przypominają przeziębienie i dopiero po kilku dniach najczęściej w pierwszej kolejności na tułowiu dziecka pojawiają się czerwone plamki, które przechodzą w wypełnione płynem surowiczym krosty i szybko rozprzestrzeniają się na całe ciało. Zmiany te pojawiają się także na narządach płciowych, śluzówce jamy ustnej i nosa

pleśniawki
pleśniawki

grzybicze zapalenie jamy ustnej wywołane przez Candida albicanscandida albicans (bielnik biały)Candida albicans; schorzenie to najczęściej spotyka się u noworodków i niemowląt; do zakażenia dochodzi wtedy, gdy w organizmie panują odpowiednie warunki, wywołane między innymi przez osłabienie odporności i zakłócenie równowagi w składzie mikroflory

płonica
płonica

inaczej szkarlatyna, choroba bakteryjna wywołana przez bakterie  paciorkowce.  Zwykle w drugiej dobie choroby pojawia się drobnoplamista wysypka jak po uderzeniu skóry drobną szczoteczką. Występuje na twarzy z wyjątkiem trójkąta pomiędzy fałdami nosowymi i brodą. Dobrze widoczna jest w okolicach pachowych, pachwinowych i na pośladkach. Skóra zmieniona chorobowo jest szorstka

pokrzywka
pokrzywka

charakteryzuje się nagłym pojawianiem się swędzących zmian, tzw. bąbli pokrzywkowych, które przypominają poparzenie pokrzywą. Są to zmiany o typie rumieniowo‑obrzękowym i ustępują samoistnie bez pozostawiania śladów. Typowy bąbel pokrzywkowy ma postać zmiany z lekkim przejaśnieniem, które jest otoczone rumieniem. Zmiany są wyraźnie odgraniczone od zdrowej skóry. Mogą być różnych rozmiarów, od kilku milimetrów do nawet kilkunastu centymetrów. Pokrzywka może pojawić się na skórze całego ciała lub być ograniczona np. do twarzy, dekoltu czy kończyny. Zmianom pokrzywkowym u dzieci często towarzyszy świąd oraz pieczenie skóry

potówki
potówki

zmiany skórne, które często występują u noworodków i niemowląt, zwłaszcza u tych urodzonych w ciepłych miesiącach; powstają w wyniku wzmożonego pocenia się przy jednoczesnym utrudnieniu odpływu potu

potówki białe
potówki białe

powstają, gdy w pęcherzykach zaczynają się gromadzić leukocyty i złuszczone komórki naskórka; wysięk tych potówek może zmętnieć

potówki czerwone
potówki czerwone

odmiana potówek pojawiająca się wskutek nieprawidłowej pielęgnacji skóry, często po miejscowym stosowaniu oliwki u dzieci silnie pocących się; mają postać zapalnych, czerwonych grudek o średnicy 2‑4 mm, często z pęcherzykiem na szczycie; początkowo umiejscowione są na skórze niezmienionej, później może pojawiać się wokół nich zapalna obwódka; zmiany są często bardzo liczne, symetrycznie rozmieszczone, towarzyszy im świąd i uczucie pieczenia; występują na szyi, owłosionej skórze głowy oraz na tułowiu, głównie w okolicach karku, barków, talii, w pachwinach, dołach pachowych, łokciowych i podkolanowych, a także na plecach u dziecka leżącego nieruchomo – czyli w miejscach najczęściej narażonych na ucisk i ocieranie

potówki ropne
potówki ropne

tworzą się, gdy w wysięku pojawiają się bakterie chorobotwórcze

potówki zwykłe
potówki zwykłe

drobne, zazwyczaj liczne, jasne, niezapalne pęcherzyki o średnicy 1‑2 mm, pojawiające się na niezmienionej zapalnie skórze głowy, szyi, pleców i wokół uszu; w ciągu kilku godzin pęcherzyki mogą się powiększać, a następnie samoistnie pękać

probiotyk
probiotyk

(bakterie probiotyczne, bakterie kwasu mlekowego) to żywe drobnoustroje, które wywołują korzystny wpływ zdrowotny między innymi na przewód pokarmowy i układ odpornościowy; ich głównym zadaniem jest zachowanie prawidłowej flory fizjologicznej w przewodzie pokarmowym

profilaktyka
profilaktyka

działanie i środki stosowane w celu zapobiegania chorobom, likwidacja przyczyn niekorzystnych zjawisk

profilaktyka wszawicy
profilaktyka wszawicy

zapobieganie wszawicywszawica (pediculosis)wszawicy, polegające między innymi na dokonywaniu kontroli czystości skóry głowy przez pielęgniarkę/położną w placówkach oświatowych i opiekuńczych, systematycznej wymianie bielizny pościelowej i osobistej oraz nieużywaniu wspólnie z innymi osobami przedmiotów takich jak: grzebienie, szczotki do włosów, spinki czy ręczniki

przewijak
przewijak

jedno z akcesoriów ułatwiających wykonywanie czynności higieniczno‑pielęgnacyjnych u dziecka; istnieje wiele rodzajów przewijaków, np. wolno stojące lub nakładane na łóżeczko lub na komodę

różyczka
różyczka

zakaźna choroba wirusowa przebiegająca z drobnoplamistą lub plamisto–grudkową wysypką, powiększeniem węzłów chłonnych, głównie podpotylicznych oraz z objawami ogólnoustrojowymi, takimi jak podwyższona temperatura ciała i osłabienie. Wysypka nie pozostawia żadnych zmian na skórze, znika po 3‑5 dniach

stół do przewijania
stół do przewijania

wysoki, wygodny w użytkowaniu mebel, będący alternatywą dla komody, pod którego blatem można trzymać rzeczy niezbędne do codziennej pielęgnacji malucha – pieluchy, ubranka czy kosmetyki; półki są zwykle umieszczone na optymalnej wysokości, by po wszystko można było sięgać bez zbędnego schylania się, co odciąża kręgosłup i nie zmusza opiekuna do przybierania niekomfortowej pozycji ciała

termometr
termometr

przyrząd do pomiaru temperatury w zakresie do 600°C; przyrządy mierzące wyższe temperatury nazywane są pirometrami; termometry działają na zasadzie wykorzystania zmiany określonych właściwości fizycznych ciał pod wpływem temperatury, np. rozszerzalności cieplnej cieczy

wanienka do kąpieli
wanienka do kąpieli

przedmiot, który umożliwia opiekunce dziecięcej wykonanie kąpielikąpielkąpieli dziecka w bezpiecznych i higienicznych warunkach; najczęściej wykonana jest z plastiku i ozdobiona motywami atrakcyjnymi dla dzieci; jest wiele rodzajów wanienek: tradycyjne, które można postawić na stojaku, wiaderka, polecane szczególnie dla noworodków, wanienki z odpływem i stojakiem czy wanienki progresywne, zawierające specjalną wkładkę lub leżaczek

wcześniactwo
wcześniactwo

występuje wtedy, gdy dziecko rodzi się między 22 a 37 tygodniem ciąży. Wyróżnia się następujący podział wcześniaków określający stopień zaawansowania wcześniactwa:

  • bardzo skrajne wcześniactwo – między 22 a 28 tygodniem ciąży,

  • skrajne wcześniactwo – między 28 a 32 tygodniem ciąży,

  • późne wcześniactwo – między 32 a 37 tygodniem ciąży

wesz głowowa (Pediculus capitis)
wesz głowowa (Pediculus capitis)

owad podłużnego kształtu, o długości od 1,5 mm do 3,5 mm, pasożytujący na owłosionej skórze głowy człowieka; owady dorosłe i larwy żywią się krwią ludzką, którą pobierają, nakłuwając skórę kłująco‑ssącym narządem gębowym; wesz składa jaja – gnidygnidygnidy, które po 8 dniach przeobrażają się w dojrzałe wszy

wszawica (Pediculosis)
wszawica (Pediculosis)

pasożytnicza choroba skóry

wszawica głowowa (Pediculosis capitis)
wszawica głowowa (Pediculosis capitis)

zakażenie wszawicą w wyniku kontaktu głowa do głowy z osobą zawszoną lub poprzez jej rzeczy (grzebień, spinki, gumki, nakrycie głowy)

wózek/stolik zabiegowy
wózek/stolik zabiegowy

wielofunkcyjny sprzęt umożliwiający przygotowanie materiałów, akcesoriów, środków higienicznych i pielęgnacyjnych potrzebnych do wykonywania czynności higieniczno‑pielęgnacyjnych przez opiekunkę dziecięcą, a także bezpieczne odkładanie wykorzystanych sprzętów i zużytych materiałów, środków higienicznych oraz pielęgnacyjnych

zaburzenia odporności
zaburzenia odporności

niedobór odporności związany z nieprawidłowym, osłabionym funkcjonowanie układu odpornościowego. Objawy wskazujące na niedobór odporności to min. nawracające infekcje układu oddechowego, ropnie skórne, infekcje grzybicze na skórze

Interaktywne materiały sprawdzające
Przewodnik dla nauczyciela