E-materiały do kształcenia zawodowego

Montaż i demontaż elementów pneumatycznych i hydraulicznych w urządzeniach mechatronicznych

ELM.03. Montaż, uruchamianie i konserwacja urządzeń i systemów mechatronicznych – Mechatronik 742118 oraz Technik mechatronik 311410

bg‑gold

Słownik pojęć dla e‑materiału

R1Ymj6dhUHbVK
Instrukcja korzystania ze słownika Słownik pojęć do e-zasobu zawiera hasła oraz ich definicje. Hasła zostały ułożone w kolejności alfabetycznej. Wybrane pojęcia zawierają również odsyłacze (linki) do elementów składowych e‑zasobu, w których zostały użyte. Poprawne korzystanie ze słownika pojęć pozwoli Ci opanować podstawowy zasób słownictwa branżowego oraz ułatwi przyswojenie wiedzy zawartej w e-zasobie.
1
agregat hydrauliczny
agregat hydrauliczny

zespół urządzeń złożony ze zbiornika oleju, filtra, silnika elektrycznego oraz pompy hydraulicznej

bar
bar

jednostka miary ciśnienia, najczęściej stosowana w hydraulice i pneumatyce jednostka miary ciśnienia. Jest ona równa 100 000 paskali (100 kPa). Oznacza to, że 1 bar = 100 000 Pa = 0,1 MPa

elektrozawór
elektrozawór

zawórzawórzawór, w którym prąd elektryczny, płynąc przez elektromagnes, otwiera lub zamyka zawór (zawory dwudrogowe) lub przełącza przepływ pomiędzy dwoma wylotami (zawory trójdrogowe); służy do odcinania lub sterowania przepływem mediów ciekłych lub gazowych

filtr koalescencyjny
filtr koalescencyjny

służy do usuwania zanieczyszczeń, np. cząsteczek oleju, ze sprężonego powietrzasprężanie powietrzasprężonego powietrza; zanieczyszczenia pod wpływem grawitacji spływają do dolnej części filtra; filtr wykorzystuje zjawisko koalescencji, które polega na łączeniu się dwóch lub większej liczby cząsteczek w pojedynczą cząstkę

filtr sprężonego powietrza
filtr sprężonego powietrza

element instalacji pneumatycznej – jego zadaniem jest usuwanie i zatrzymywanie zanieczyszczeń z powietrza sprężanegosprężanie powietrzapowietrza sprężanego przez kompresorkompresor (sprężarka)kompresor

instalacja pneumatyczna
instalacja pneumatyczna

układ złożony ze sprężarkisprężarka (kompresor)sprężarki (lub zespołu sprężarek), przewodówprzewody pneumatyczneprzewodów, filtrów, separatoraseparator cyklonowyseparatora oleju, zbiornika sprężonego powietrzasprężanie powietrzasprężonego powietrza, osuszacza ziębniczegoosuszacz ziębniczyosuszacza ziębniczego; powietrze sprężone w instalacji pneumatycznej jest wykorzystywane do zasilania maszyn i urządzeń

kompresor (sprężarka)
kompresor (sprężarka)

jeden z podstawowych elementów instalacji pneumatycznejinstalacja pneumatycznainstalacji pneumatycznej napędzany silnikiem elektrycznym; zasysa i spręża powietrzesprężanie powietrzaspręża powietrze pod wysokim ciśnieniem

kondensat wodno‑olejowy
kondensat wodno‑olejowy

ciecz powstała jako efekt uboczny sprężania powietrzasprężanie powietrzasprężania powietrza podczas pracy sprężarkisprężarka (kompresor)sprężarki: wskutek zwiększania ciśnienia i związanego z tym wzrostu temperatury wytrąca się para wodna

linia produkcyjna
linia produkcyjna

zespół stanowisk pracy ustawionych według kolejności wykonywanych operacji technologicznych

manometr
manometr

przyrząd do pomiaru ciśnienia w zamkniętej przestrzeni względem ciśnienia otoczenia

mgła olejowa
mgła olejowa

mieszanina wody i oleju, która powstaje w wyniku procesów wytwórczych przeprowadzanych w zakładach, w których używane są oleje, np. hydrauliczne, lub smary; substancja zanieczyszczająca powietrze, zagrażająca zdrowiu ludzi i bezpieczeństwu urządzeń. Usuwa się ją za pomocą separatora mgły olejowej, którego najważniejszym elementem są specjalne filtry umieszczone w kilku komorach separacyjnych

mufa połączeniowa
mufa połączeniowa

rodzaj złącza stosowanego w instalacji pneumatycznejinstalacja pneumatycznainstalacji pneumatycznej, prosty odcinek rury z przelotowym otworem wewnętrznym, z obu stron zakończony gwintowaniem; służy do szczelnego łączenia przewodówprzewody pneumatyczneprzewodów lub rozbudowy układu pneumatycznego o nowe elementy

napęd pneumatyczny
napęd pneumatyczny

technika wprawiania w ruch mechanizmów maszyn i urządzeń z wykorzystaniem energii sprężonego powietrzasprężanie powietrzasprężonego powietrza

osuszacz ziębniczy
osuszacz ziębniczy

element instalacji pneumatycznejinstalacja pneumatycznainstalacji pneumatycznej – jego zadaniem jest chłodzenie sprężanego powietrzasprężanie powietrzasprężanego powietrza, tak by woda i olej wytrąciły się z powietrza w postaci rosy

pneumatyka
pneumatyka

dziedzina nauki i techniki zajmująca się prawami rządzącymi przepływem sprężonego powietrzasprężanie powietrzasprężonego powietrza; także technika napędunapęd pneumatycznynapędusterowania pneumatycznegosterowanie pneumatycznesterowania pneumatycznego

polipropylen PP‑R
polipropylen PP‑R

tworzywo, z którego wykonywane są przewodyprzewody pneumatyczneprzewodyinstalacjach pneumatycznychinstalacja pneumatycznainstalacjach pneumatycznych, łatwe w montażu, przewody łączy się metodą zgrzewania, materiał odporny na działanie niskich temperatur, zmniejsza opór przepływu

polipropylen PU
polipropylen PU

tworzywo, z którego wykonywane są przewodyprzewody pneumatyczneprzewodyinstalacjach pneumatycznychinstalacja pneumatycznainstalacjach pneumatycznych, charakteryzuje się elastycznością, odpornością na zginanie, ścieranie i niskie temperatury, zmniejsza opór przepływu

polipropylen PVC‑U
polipropylen PVC‑U

tworzywo, z którego wykonywane są przewodyprzewody pneumatyczneprzewodyinstalacjach pneumatycznychinstalacja pneumatycznainstalacjach pneumatycznych, ma właściwości termoplastyczne, jest wytrzymałe mechanicznie, zmniejsza opór przepływu

pompa hydrauliczna
pompa hydrauliczna

urządzenie, które zamienia energię mechaniczną na energię ciśnienia cieczy roboczej. Praca pompy polega na przetłaczaniu dawek oleju z przestrzeni ssawnej do tłocznej za pomocą elementów wyporowych, np. łopatek lub śrub

przepływ
przepływ

ruch gazu lub cieczy wywołany różnicą ciśnień

przewody pneumatyczne
przewody pneumatyczne

element instalacji pneumatycznejinstalacja pneumatycznainstalacji pneumatycznej przeznaczony do transportu czynnika roboczego, np. sprężonego powietrzasprężanie powietrzasprężonego powietrza

reduktor ciśnienia sprężonego powietrza
reduktor ciśnienia sprężonego powietrza

ważny element instalacji pneumatycznejinstalacja pneumatycznainstalacji pneumatycznej redukujący poziom ciśnienia wylotowego i utrzymujący jego stałą wartość bez względu na wysokość i ewentualne wahania ciśnienia wlotowego

rozdzielacz
rozdzielacz

rozgałęźnik; rozdzielający zawórzawórzawór pneumatyczny, który steruje kierunkiem przepływuprzepływprzepływu sprężonego powietrzasprężanie powietrzasprężonego powietrza, ręczny lub elektromagnetyczny. Rozdzielacz kieruje strumień powietrza lub innego gazu do wybranego miejsca w układzie pneumatycznym

separator cyklonowy
separator cyklonowy

element instalacji pneumatycznejinstalacja pneumatycznainstalacji pneumatycznej – na jego ściankach zatrzymują się cząsteczki wody i oleju odseparowane od sprężonego powietrzasprężanie powietrzasprężonego powietrza

separator pneumatyczny (powietrzny)
separator pneumatyczny (powietrzny)

element służący do odseparowywania frakcji lekkich od ciężkich, dzięki czemu doskonale uzdatniania (oczyszcza) sprężone powietrze z cząstek stałych i aerozoli

silnik pneumatyczny
silnik pneumatyczny

element wykonawczy układu pneumatycznego; wymaga dostarczenia sprężonego powietrza do jego układu zasilania. Do podłączenia silnika potrzebne są przewody pneumatyczne lub węże, a także złączki. Może być sterowany za pomocą zaworów pneumatycznych, które kontrolują przepływ powietrza do silnika, umożliwiając włączanie, wyłączanie i kontrolę kierunku obrotów

siłownik pneumatyczny
siłownik pneumatyczny

jeden (obok silnika pneumatycznego) z elementów układu wykonawczegoukład wykonawczyukładu wykonawczego wykorzystywany w napędachnapęd pneumatycznynapędach maszyn, urządzeń oraz w sterowaniachsterowanie pneumatycznesterowaniach układami automatyki i procesów technologicznych, przetwarza doprowadzoną do niego energię sprężonego powietrzasprężanie powietrzasprężonego powietrza na energię mechaniczną, zbudowany z cylindra, tłoka i tłoczyskatłoczyskotłoczyska, wyróżnia się siłowniki jedno- i dwustronnego działania

smarownica
smarownica

urządzenie do smarowania pod ciśnieniem, olejem lub smarem stałym

sprężanie powietrza
sprężanie powietrza

proces polegający na zmniejszaniu objętości powietrza pod wpływem wzrastającego ciśnienia; stosowane w celu otrzymania gazu pod zwiększonym ciśnieniem, tzw. gazu sprężonego, lub wymuszenia jego przepływuprzepływprzepływu

sprężarka (kompresor)
sprężarka (kompresor)

jeden z podstawowych elementów instalacji pneumatycznejinstalacja pneumatycznainstalacji pneumatycznej napędzany silnikiem elektrycznym; zasysa i spręża powietrzesprężanie powietrzaspręża powietrze pod wysokim ciśnieniem

sprężarkownia
sprężarkownia

pomieszczenie, w którym zamontowany jest system złożony ze sprężarki lub kilku sprężarek i urządzeń wspomagających, sterowany za pomocą szafy sterowniczej

sterowanie pneumatyczne
sterowanie pneumatyczne

technika oddziaływania na parametry układu pneumatycznego za pomocą sprężonego powietrzasprężanie powietrzasprężonego powietrza jako nośnika informacji

symbole graficzne elementów pneumatycznych
symbole graficzne elementów pneumatycznych

umowne, abstrakcyjne symbole graficzne stosowane na oznaczenie elementów oraz wyposażenia dodatkowego w sterowaniachsterowanie pneumatycznesterowaniachnapędach pneumatycznychnapęd pneumatycznynapędach pneumatycznych zgodnie z normą PN ISO 1219‑2

szybkozłącze
szybkozłącze

element montażowy w instalacji pneumatycznejinstalacja pneumatycznainstalacji pneumatycznej, pozwala na szybkie łączenie i rozłączanie przewodówprzewody pneumatyczneprzewodów oraz podzespołów, np. zaworów, siłowników itp., oraz narzędzi pneumatycznych. Wykonane np. z mosiądzu, stali lub tworzywa, może mieć kształt prosty lub kątowy

tłoczysko
tłoczysko

część siłownika pneumatycznegosiłownik pneumatycznysiłownika pneumatycznego; pod wpływem sprężonej cieczy roboczej wtłaczanej do komory cylindra tłok naciska na tłoczysko, wymuszając jego wsuw i wysuw

tłumik hałasu
tłumik hałasu

element układu pneumatycznego stosowany w zaworach, który obniża natężenie dźwięków spowodowanych wypływem sprężonego powietrzasprężanie powietrzasprężonego powietrza do atmosfery

ucho
ucho

prosty w budowie element służący do mocowania siłowników hydraulicznych. Dzięki możliwości wspawania ucha w inne części maszyn bądź podzespoły tego typu, mają one bardzo szerokie zastosowanie. Ze względu na umiejscowienie, uszy siłowników dzieli się na przednie (ucho tłoczyska) i tylne (ucho dna siłownika)

układ wykonawczy
układ wykonawczy

przetwarza doprowadzoną do niego energię sprężonego powietrzasprężanie powietrzasprężonego powietrza na energię mechaniczną. Obejmuje silniki i siłowniki pneumatycznesiłownik pneumatycznysiłowniki pneumatyczne. Wykorzystywany w napędach maszyn, urządzeń oraz w sterowaniach układami automatyki i procesów technologicznych

Urząd Dozoru Technicznego
Urząd Dozoru Technicznego

państwowa osoba prawna działająca w obszarze bezpieczeństwa urządzeń technicznych na podstawie szeregu aktów prawnych, przede wszystkim ustawy z dnia 21 grudnia 2000 r. o dozorze technicznym

wyspa zaworowa
wyspa zaworowa

zestaw wielu pojedynczych zaworów, połączonych za pomocą scentralizowanego systemu zasilania i dopływu powietrza. Służy do sterowania przepływem powietrza do siłowników i silników pneumatycznych. Pozwala na zasilanie i odpowietrzanie zamontowanych elektrozaworów, a także integruje elektryczną część sterowania rozdzielaczy (zasilanie i sterowanie cewkami). W zaawansowanych rozwiązaniach umożliwia komunikację ze sterownikami PLC lub pomiędzy wyspami zaworowymi i elementami automatyki

zawór
zawór

jeden z najważniejszych elementów sieci instalacyjnej, służy do regulacji przepływuprzepływprzepływu gazów lub cieczy, zamykania otworów i wylotów, a tym samym do zapewnienia bezpieczeństwa instalacji pneumatycznej oraz jej użytkownikom

zawór bezpieczeństwa
zawór bezpieczeństwa

kiedy ciśnienie w układzie pneumatycznym przekroczy ustaloną wartość, zawór bezpieczeństwa otwiera się i upuszcza nadmiar ciśnienia do atmosfery. Po spadku ciśnienia do wartości ustalonej zawór automatycznie się zamyka. Zawór bezpieczeństwa zawsze musi mieć niższe ciśnienie otwarcia niż ciśnienie urządzenia, które zabezpiecza. Jeśli sprężarka pracuje przy ciśnieniu 11 barówbarbarów, zawór powinien mieć ciśnienie np. 10,5 bara. Montowany m.in. na sprężarcesprężarka (kompresor)sprężarce lub zbiorniku powietrza, wykonany z mosiądzu lub stali nierdzewnej

zawór odpowietrzający
zawór odpowietrzający

przeznaczony do odpowietrzania elementów układu pneumatycznego, np. sprężarkisprężarka (kompresor)sprężarki

zespół przygotowania sprężonego powietrza
zespół przygotowania sprężonego powietrza

odpowiada za oczyszczanie, regulację ciśnienia i smarowanie sprężonego powietrza przed jego dostarczeniem do urządzeń i narzędzi pneumatycznych; składa się z kilku podstawowych elementów, takich jak filtr powietrza, regulator ciśnienia, separator, zawór redukcyjny, smarownica i manometr