E-materiały do kształcenia zawodowego

Techniki wykonywania i montażu sztukatorskich elementów architektury

BUD.23. Wykonywanie i renowacja detali architektonicznych - Technik renowacji elementów architektury 311210

bg‑green

Słownik pojęć dla e‑materiału

1
ambona
ambona

Podwyższona mównica, którą zwykle umieszcza się po jednej lub obu stronach ołtarza.

betoniarka wolnospadowa elektryczna
betoniarka wolnospadowa elektryczna

Narzędzie używane w budownictwie do mieszania i przygotowywania betonu, zaprawy i innych materiałów budowlanych. Posiada wirnik lub mieszadło, które obraca się wokół osi pionowej, mieszając przy tym składniki betonu lub zaprawy. Betoniarki wolnospadowe elektryczne są napędzane za pomocą silnika elektrycznego, dzięki czemu mogą być używane wewnątrz pomieszczeń, gdzie dostęp do źródeł zasilania nie jest utrudniony.

dłuta
dłuta

Narzędzia wykorzystywane w sztukatorstwie do tworzenia detali dekoracyjnych, zdobień i ornamentów. Używa się ich także do wycinania skomplikowanych kształtów, tworzenia nacięć, grawerowania, modelowania reliefów i wielu innych.

empora
empora

Odrębna kondygnacja o charakterze antresoli, na której znajdują się organy.

gzyms
gzyms

Pozioma, wystająca ozdoba architektoniczna, umieszczana na elewacjach budynków. Ten element architektoniczny posiada zazwyczaj charakterystyczne wzory, dekoracje roślinne, geometryczne lub figuralne.

impregnaty
impregnaty

Substancje chemiczne, które są używane do zabezpieczania powierzchni przed działaniem wilgoci, zabrudzeń, szkodliwych substancji chemicznych oraz innych czynników atmosferycznych.

karnes
karnes

Profil o podwójnej krzywiźnie.

klej kostny
klej kostny

Naturalny klej wytwarzany z kości zwierzęcych lub skórek zwierzęcych, który jest stosowany od wieków w różnych dziedzinach. W sztukatorstwie najczęściej dodawany jest do gipsu i używany jako opóźniacz lub jeszcze w innych celach.

kontrszablon
kontrszablon

Szablon służący do kontrolowania, czy dany element został wykonany wystarczająco dokładnie.

kruchta
kruchta

Pomieszczenie oddzielające wejście do świątyni od nawy głównej.

łączenie mechaniczne
łączenie mechaniczne

Metoda łączenia elementów architektury, w której korzysta się z klamr, łączników, wkrętów bądź śrub.

łączenie za pomocą zaprawy tynkarskiej
łączenie za pomocą zaprawy tynkarskiej

Podstawowa technika łączenia, opierająca się na nałożeniu odpowiedniej zaprawy na obszar, na którym ma powstać dekoracja. W przypadku obiektów zabytkowych zalecane jest stosowanie tradycyjnych tynków trójwarstwowych, które składają się z obrzutki (szpryc), warstwy wyrównującej (narzutu) oraz tynku nawierzchniowego (gładzi).

maszyna do cięcia betonu na mokro
maszyna do cięcia betonu na mokro

Narzędzie wykorzystujące wodę jako środek chłodzący i redukujący pył podczas procesu cięcia. Ciecz jest dostarczana do obszaru cięcia za pomocą systemu zraszaczy lub dysz, co pozwala na utrzymanie odpowiedniej temperatury ostrza. Maszyna wyposażona jest w specjalne tarcze diamentowe lub ostrza diamentowe, które są znacznie skuteczniejsze i trwalsze niż tradycyjne ostrza do cięcia na sucho.

metoda ciągniona
metoda ciągniona

Sposób wykonywania elementów architektonicznych, w którym korzysta się z dwuelementowego wzornika składającego się z wykroju profilu oraz konstrukcji umożliwiającej przesuwanie wzornika po prowadnicach toru.

mieszadło do betonu
mieszadło do betonu

Narzędzie używane w sztukatorstwie do efektywnego mieszania składników betonu, zaprawy, klejów, farb, czy innych potrzebnych do wykonania renowacji materiałów. Jest wyposażone w wirnik, który obraca się wewnątrz naczynia.

narzędzia oczka
narzędzia oczka

Specjalistyczne przyrządy używane w sztukatorstwie do tworzenia delikatnych nacięć i detali na powierzchniach materiałów takich jak gips, drewno czy tworzywa sztuczne. Mają charakterystyczny kształt z ostrzem w formie wklęsłego półksiężyca lub wklęsłego stożka.

nożyki
nożyki

Narzędzia używane do precyzyjnego cięcia, kształtowania i modelowania materiałów takich jak gips, drewno czy różne rodzaje tworzyw sztucznych. Istnieje wiele rodzajów tych narzędzi, które mogą być stosowane w sztukatorstwie, należą do nich nożyki ręczne, nożyki elektryczne i inne narzędzia do cięcia i rzeźbienia.

obróbka szlaku krawędziowego
obróbka szlaku krawędziowego

Proces polegający na precyzyjnym modelowaniu i wykańczaniu krawędzi danego elementu. W jego trakcie usuwa się niedoskonałości, nadmiary materiału oraz nierówności, aby uzyskać równą, gładką i estetyczną krawędź.

odlew
odlew

Sposób wykonywania elementów architektonicznych, w którym korzysta się z przygotowanego wcześniej modelu do odlewania form sztukatorskich.

pasta do pastowania wzorników lub profili
pasta do pastowania wzorników lub profili

Specjalny produkt stosowany w sztukatorstwie do wykańczania i podkreślania detali na powierzchniach dekoracyjnych, takich jak wzorniki, listwy czy inne elementy architektoniczne.

poziomica laserowa
poziomica laserowa

Zaawansowane narzędzie pomiarowe wykorzystywane przy montażu sztukaterii do precyzyjnego wyznaczania linii poziomych lub pionowych. Wewnątrz poziomicy znajduje się dioda laserowa, która generuje promień światła o stałej długości fali.

profil kamienny
profil kamienny

Plastyczny sposób ukształtowania płaszczyzny frontowej danego elementu lub szczegółu architektonicznego. Jego głównym przeznaczeniem jest podnoszenie walorów estetycznych elementu oraz wyeksponowanie podziałów występujących w budowlach, elewacjach i konstrukcjach architektonicznych.

rekonstrukcja architektoniczna
rekonstrukcja architektoniczna

Proces polegający na odtworzeniu brakujących elementów zidentyfikowanych fragmentów. W takiej rekonstrukcji konserwator często opiera się na wyglądzie analogicznych rozwiązań architektonicznych w innych obiektach.

rozpuszczalniki
rozpuszczalniki

Chemiczne substancje, które mają zdolność rozpuszczania farb, lakierów, klejów czy żywic. Substancji tych używa się głównie przy wykonywaniu czynności związanych z przygotowywaniem powierzchni, usuwaniem farb czy lakierów, czyszczeniem narzędzi, usuwaniem powłok ze złożonych detali architektonicznych.

rozcieńczalnik
rozcieńczalnik

Chemiczny substytut lub medium używane do rozpuszczania, rozcieńczania lub przenoszenia substancji, takich jak farby, lakiery, kleje, czy też niektóre rodzaje tworzyw sztucznych.

rzeźbienie ręczne
rzeźbienie ręczne

Tradycyjna metoda wykonywania sztukaterii, polegającą na ręcznym wycinaniu, rzeźbieniu i modelowaniu elementów z gipsu, kamienia czy drewna.

silikon
silikon

Elastyczny i trwały materiał, który jest stosowany do form, odlewów i odcisków.

ściernica
ściernica

Narzędzie służące do obróbki kamienia pozwalające na: ścieranie go, wygładzanie oraz modelowanie jego powierzchni. Wyróżnia się płaskim profilem i zazwyczaj wytwarzana jest z trwałych materiałów ściernych, takich jak korund lub diament.

widia
widia

Wiertła do kamienia wytwarzane głównie ze stali narzędziowej lub stali z dodatkami tytanu lub kobaltu. Ich część robocza jest pokryta warstwą węglików spiekanych, powszechnie określaną jako widia.

woluta
woluta

Ozdobny element przypominający kształtem zwinięty rulon.

wzorniki do szablonów
wzorniki do szablonów

Wzorniki wykorzystywane do tworzenia powtarzalnych wzorów i kształtów na powierzchniach, które są później rzeźbione w różnych materiałach, takich jak tynk, gips, beton czy drewno.

zarysowywanie profilu
zarysowywanie profilu

Proces wyznaczania i oznaczania linii, które definiują kształt i przebieg elementu dekoracyjnego lub architektonicznego. Zazwyczaj polega ono na wytyczeniu linii lica ściany lub linii przebiegu elementu na różnych powierzchniach bloku kamienia.

zbrojenie
zbrojenie

Metoda łączenia elementów architektury polegająca najczęściej na wbijaniu w podłoże ocynkowanych gwoździ bądź wbijaniu kotew lub drutu owijanego wokół wystającego elementu.

zębak
zębak

Narzędzie stosowane w kamieniarstwie do usuwania większych fragmentów kamienia podczas obróbki i kształtowania. Ma charakterystyczny kształt ząbkowanego dłuta lub dłuta z ostrzem w formie ząbków. Służy do wykonywania głębszych nacięć, wycinania rowków, wyoblania powierzchni i tworzenia struktury na kamieniu.