E-materiały do kształcenia zawodowego

Badania laboratoryjne wykonywane podczas przetwarzania wytworów papierniczych

DRM.07. Przetwórstwo wytworów papierniczych - Technik papiernictwa 311601

bg‑green

Słownik pojęć

Instrukcja korzystania ze słownika

Słownik pojęć do e‑materiału zawiera hasła oraz ich definicje. Hasła zostały ułożone w kolejności alfabetycznej. Wybrane pojęcia zawierają również odsyłacze (linki) do elementów składowych e‑materiału, w których zostały użyte. Poprawne korzystanie ze słownika pojęć pozwoli Ci opanować podstawowy zasób słownictwa branżowego oraz ułatwi przyswojenie wiedzy zawartej w e‑materiale.

1
aparat Bekka
aparat Bekka

Urządzenie do badania gładkości wyrobów papierniczych i przepuszczalności powietrza. Badanie polega na zmierzeniu w jakim czasie określona ilość powietrza przepływa pomiędzy powierzchnią papieru a szklaną płytką urządzenia.

R15YFsAq2xgKT
Aparat Bekka
Źródło: Akademia Finansów i Biznesu Vistula, licencja: CC BY 3.0.
aparat Bendtsena
aparat Bendtsena

Urządzenie służące do pomiaru gładkości i przepuszczalności powietrza wyrobów papierniczych.

Rs9ds7sK58XKr
Aparat Bendtsena
Źródło: Akademia Finansów i Biznesu Vistula, licencja: CC BY 3.0.
aparat Brookfielda
aparat Brookfielda

Urządzenie pozwalające na wykreślanie krzywych płynięcia czy lepkości.

RkzabPRu5P0M4
Aparat Brookfielda
Źródło: Akademia Finansów i Biznesu Vistula, licencja: CC BY 3.0.
aparat Cobba
aparat Cobba

Urządzenie służące do określenia stopnia zaklejenia metodą Cobba, która wagowo określa nasiąkliwość papieru zwilżanego z jednej strony wodą. Wynikiem pomiaru jest masa wody, wyrażona w gramach, wchłoniętej przez wytwór papierniczy w przeliczeniu na 1 mIndeks górny 2 tego wytworu.

Roj32nBk0Kysq
Aparat Cobba
Źródło: Akademia Finansów i Biznesu Vistula, licencja: CC BY 3.0.
aparat do oznaczania sztywności zginania metodą czteropunktową
aparat do oznaczania sztywności zginania metodą czteropunktową

Aparat, w którym próbkę swobodnie podpartą obciąża się dwoma siłami symetrycznymi. W próbie określa się wytrzymałość na zginanie oraz moduł sprężystości wzdłużnej przy zginaniu.

R10xSVXrlPE0x
Aparat do oznaczania sztywności metodą czteropunktowego zginania
Źródło: Akademia Finansów i Biznesu Vistula, licencja: CC BY 3.0.
aparat do oznaczania odporności tektury falistej na przebicie z głowicą w kształcie ostrosłupa
aparat do oznaczania odporności tektury falistej na przebicie z głowicą w kształcie ostrosłupa

Urządzenie służące do oznaczania odporności tektury falistej na przebicie.

R1RhBbeEIBvW0
Aparat do oznaczania odporności tektury falistej na przebicie z głowicą w kształcie ostrosłupa
Źródło: Akademia Finansów i Biznesu Vistula, licencja: CC BY 3.0.
aparat Elmendorfa
aparat Elmendorfa

Urządzenie do badania oporu przedarcia. Badanie polega na określeniu siły, jaka jest potrzebna do całkowitego rozdarcia powierzchni materiału po uprzednim nacięciu początkowym. Pomiar wykonywany jest na klimatyzowanych próbkach w kierunku poprzecznym i wzdłużnym i polega na zbadaniu pozycji kątowej wahadła podczas rozrywania. Wynik podawany jest w [mN].

Ro0KXvZRAfaig
Aparat Elmendorfa
Źródło: Akademia Finansów i Biznesu Vistula, licencja: CC BY 3.0.
aparat Mullena
aparat Mullena

Urządzenie do pomiaru odporności papieru na przepuklenie. Określa maksymalną wytrzymałość wytworu papierniczego na równomiernie wzrastające ciśnienie, działające prostopadle do powierzchni badanego arkusza, aż do jego pęknięcia. Wyniki badania podawane są w kiloPascalach (kPa) 

RPFFgfpJEZfaM
Aparat Mullena
Źródło: Akademia Finansów i Biznesu Vistula, licencja: CC BY 3.0.
aparatura laboratoryjna
aparatura laboratoryjna

Urządzenia, naczynia i drobny sprzęt używany do wykonywania różnych prac laboratoryjnych.

aplikować
aplikować

Podawać, nadawać.

atrybut
atrybut

Cecha procesu, funkcji lub zjawiska, która wyróżnia je spośród innych.

badanie laboratoryjne
badanie laboratoryjne

Działanie podjęte w celu uzyskania wyniku, który ma określić właściwość lub cechę wytworu albo surowca będącego przedmiotem badania.

badanie BCT
badanie BCT

(ang. Box Compression Test/Box Crush Test) Badania określające odporność na ściskanie gotowych, złożonych pudeł kartonowych.

badanie CCT
badanie CCT

(ang. Corrugated Crush Test) . Badanie wytrzymałości na zgniatanie pionowe pofalowanego wcześniej flutingu przeznaczonego na warstwę pofalowaną tektury falistej.

badanie CLT
badanie CLT

(ang. Crush Liner Test/Connora Liner Test) Badanie wytrzymałości na zgniatanie lineru przeznaczonego na warstwę płaską tektury falistej. Metoda pomiaru polega na określeniu siły, która powoduje załamanie wyciętej w kształcie prostoliniowego odcinka próbki lineru. Siła działa prostopadle do przekroju umieszczonej w urządzeniu zaciskającym próbki. Odporność na zgniatanie oblicza się jako średnią arytmetyczną 10 oznaczeń, oddzielnie dla kierunku podłużnego i poprzecznego. Wynik pomiaru podaje się w niutonach [N].

badanie CMT
badanie CMT

(ang. Connora Medium Test) Badanie wytrzymałości wcześniej pofalowanej próbki tektury, zwanej flutingiem, na zgniatanie płaskie. Jest to jeden z najważniejszych parametrów dla wytrzymałości tektury falistej.

Próbki papieru są formowane w podwyższonej temperaturze a następnie mierzona jest ich siła zgniatania. Wynik pomiaru podaje się w kilopaskalach [kPa].

badanie ECT
badanie ECT

(ang. Edge Crush Test) Badanie wytrzymałości tektury falistej na zgniatanie krawędziowe (kolumnowe, pionowe). To wartość siły, odniesiona do długości krawędzi próbki tektury falistej, która działa równolegle do kierunku fal i powoduje załamanie próbki. Wynik badania podawany jest w kiloniutonach na metr (kN/m).

badanie FCT
badanie FCT

(ang. Flat Crush Test) Badanie wytrzymałości tektury falistej na zgniatanie płaskie. Metoda pomiaru polega na wywieraniu ciśnienia na zewnętrzne warstwy płaskie tektury falistej. Jest to pomiar ciśnienia powodującego trwałe zgniecenie fali. Wartość parametru zależy od rodzaju fali oraz jakości papieru użytego na warstwę pofalowaną (fluting). Wynik badania FCT wyraża się w kilopaskalach [kPa].

badanie RCT
badanie RCT

(ang. Ring Crush Test) Badanie wytrzymałości lineru na zgniatanie. Siła aplikowana jest prostopadłe do próbki mającej kształt pierścienia.

barwa
barwa

Cecha materiałów odbierana subiektywnie przez zmysł wzroku. Aby opisać barwę, stosujemy następujące parametry: kolor (inaczej odcień), nasycenie, jasność.

białość
białość

Równomierne, jednakowe odbijanie fal świetlnych o każdej długości, zarówno fali światła fioletowego, niebieskiego, zielonego, żółtego, pomarańczowego, jak i czerwonego. Metoda oceny białości papieru polega na pomiarze współczynnika odbicia światła przechodzącego przez filtr niebieski o efektywnej długości fali 457 nm i szerokości połówkowej 44 nm (białość ISO).

błąd bezwzględny
błąd bezwzględny

Różnica pomiędzy wartością zmierzoną a wartością rzeczywistą.

błąd pomiaru
błąd pomiaru

Odstępstwo pojedynczego wyniku pomiaru od wartości rzeczywistej. Wartość rzeczywista jest zazwyczaj nieznana; można ją wyznaczyć przez obliczenia teoretyczne lub jako średnią arytmetyczną wielu pomiarów.

błąd przypadkowy
błąd przypadkowy

Błąd pomiaru niebędący błędem systematycznym. Wartość błędu przypadkowego jest niemożliwa do przewidzenia w kolejnych pomiarach.

błąd systematyczny
błąd systematyczny

Błąd pomiaru wynikający zazwyczaj z zastosowanej metody, sposobu pomiaru lub urządzenia pomiarowego.

błąd względny
błąd względny

Błąd względny jest ilorazem błędu bezwzględnego i rzeczywistej wartości mierzonej cechy.

CIE L*a* b
CIE L*a* b

Standaryzowany system pozwalający na umieszczenie koloru na trójwymiarowej osi współrzędnych. Nazwa CIE to skrót od Comission Internationale de l'Eclairage – Międzynarodowej Komisji Oświetleniowej, która znormalizowała przestrzeń barw. Składowe: L to jasność (luminancja), a – barwa od zielonej do magenty, b – barwa od niebieskiej do żółtej.

densytometr
densytometr

Urządzenie służące do pomiaru gęstości optycznej materiału.

R1GzKcik06H3U
Densytometr
Źródło: Akademia Finansów i Biznesu Vistula, licencja: CC BY 3.0.
densytometr refleksyjny
densytometr refleksyjny

Urządzenie mierzące procentową ilość światła odbitego, w stosunku do światła oświetlającego dany materiał.

densytometr transmisyjny
densytometr transmisyjny

Urządzenie służące do mierzenia przepuszczalności światła przez dany materiał.

detektor
detektor

Urządzenie służące do wykrywania obiektów, zjawisk, parametrów fizycznych.

diagram Ishikawy
diagram Ishikawy

Nazywany diagramem rybiej ości, ze względu na kształt przypominający szkielet ryby. To diagram przyczynowoskutkowy, przedstawiający w formie graficznej powiązania pomiędzy wpływającymi na proces czynnikami a skutkami ich oddziaływania. Pozwala na zlokalizowanie w procesie miejsc, w których mogą wystąpić problemy. Diagram Ishikawy powstaje najczęściej podczas tzw. burzy mózgów (ang. brainstorm).

diagram Pareto Lorenza
diagram Pareto Lorenza

Diagram budowany na podstawie dowiedzionej doświadczalnie prawidłowości, że 20‑30% przyczyn/czynników jest odpowiedzialnych za 70‑80% skutków. Zidentyfikowanie tych przyczyn pozwala wyznaczyć kierunki działań, które mogą znacząco usprawnić proces i przyczynić się do podniesienia jakości gotowych wyrobów.

dźwignia
dźwignia

Narzędzie w kształcie pręta o stałej osi obrotu, które umożliwia wykonywanie zadanej pracy przy użyciu mniejszej siły.

elektroda
elektroda

Końcowy element układów lub urządzeń elektrycznych. Przewodnik wysyłający ładunek elektryczny, przyjmujący go z otoczenia lub kształtujący pole elektrostatyczne w swoim otoczeniu.

eksykator
eksykator

Naczynie laboratoryjne z grubościennego szkła lub tworzywa sztucznego, w kształcie głębokiego garnka, szczelnie zamykane pokrywą. Stosowane do przechowywania pod normalnym ciśnieniem próbek wrażliwych na parę wodną lub do ostrożnego suszenia próbek i następnie przechowywania ich w próżni.

fluting
fluting

Papier przeznaczony na warstwę pofalowaną tektury falistej.

gęstość
gęstość

Gęstość jest to stosunek masy substancji do zajmowanej przez nią objętości wyrażony w kg/m³. Jeśli masa równa jest m, a jej objętość V, to gęstość substancji rho wynosi:

rho = m/V

gęstość optyczna
gęstość optyczna

Właściwość materiału związana z oddziaływaniem promieniowania elektromagnetycznego. Urządzeniem służącym do pomiaru gęstości optycznej jest densytometr. Aby zmierzyć gęstość optyczną druku bierze się ilość światła odbitego i podając wynik w procentach zestawia go ze światłem padającym na próbkę.

gładkość
gładkość

Miara nierówności powierzchni papieru. Przeciwieństwem gładkości jest szorstkość. Szorstkość to nierówności jakie występują w wyrobie papierniczym. Nierówności na papierze różnią się odległościami i wysokościami. Zależą od rodzaju papieru i jego obróbki.

gramatura
gramatura

Masa jednego metra kwadratowego wytworu papierniczego. Wynik podawany jest w jednostkach g/mIndeks górny 2.

grubościomierz
grubościomierz

Grubościomierz to aparat do pomiaru grubości wytworów i przetworów papierniczych. Grubość podaje się w milimetrach lub mikrometrach.

R137JCo39ByvW
Grubościomierz
Źródło: Akademia Finansów i Biznesu Vistula, licencja: CC BY 3.0.
grubość
grubość

Parametr opisujący wytwór i przetwór papierniczy. Grubość podaje się w milimetrach lub mikrometrach.

higrometr
higrometr

Przyrząd do pomiaru wilgotności; inaczej: wilgotnościomierz.

RMOGthpbLctUN
Higrometr
Źródło: Akademia Finansów i Biznesu Vistula, licencja: CC BY 3.0.
histogram
histogram

Wykres słupkowy stosowany w statystyce w celu graficznego przedstawienia częstotliwości, z jaką występuje dana wartość badanej zmiennej w z góry określonym przedziale. W celu wykreślenia histogramu należy: określić przedział wartości analizowanej wielkości, wyznaczyć liczbę przedziałów w szeregu rozdzielczym. Nie powinno się wykreślać histogramów, w których znajdują się przedziały puste.

hydrofilowość
hydrofilowość

Właściwość substancji polegająca na zdolności jej cząsteczek do łączenia się z wodą.

hydrofobowość
hydrofobowość

Właściwość substancji polegająca na zdolności jej cząsteczek do odpychania cząsteczek wody.

indykator
indykator

Urządzenie służące do pomiaru oraz zapisu zmian ciśnienia, które panuje w cylindrze maszyny tłokowej; specjalistyczne substancje chemiczne umożliwiające pracę urządzeń pomiarowych i pełniące rolę wskaźników.

jakość
jakość

Zgodność produktu z określonymi wymaganiami wewnętrznymi lub zewnętrznymi. Jakość tego samego produktu może być różna. Ma ona jednak spełniać oczekiwania potencjalnego klienta.

jasność
jasność

Luminacja, wrażenie związane z wielkością strumienia światła.

karta charakterystyki substancji niebezpiecznych
karta charakterystyki substancji niebezpiecznych

Nazywana również kartą MSDS (ang. Material Safety Data Sheet - Karta Charakterystyki Substancji/Mieszaniny), dokument zawierający opis substancji niebezpiecznej, informujący o potencjalnych zagrożeniach i metodach zapobiegania zagrożeniom oraz o postępowaniu w przypadku uwolnienia substancji do środowiska.

karta kontrolna Shewharta
karta kontrolna Shewharta

Narzędzie statystyczne stosowane najczęściej w produkcjach seryjnych. W karcie wpisuje się podstawowe dane statystyczne z badań próbek pobieranych w regularnych odstępach czasu. Dane statystyczne wybranej cechy próbki to np. średnia arytmetyczna, rozstęp, mediana czy odchylenie standardowe. Karta pozwala sprawdzić, czy wybrane parametry mieszczą się w granicach ustalonych dla badanej cechy.

karta MSDS
karta MSDS

Dokument zawierający opis podstawowych właściwości fizykochemicznych danej substancji niebezpiecznej lub mieszaniny. Wymienia zagrożenia, jakie substancja może powodować, metody zapobiegania zagrożeniom oraz procedury, według których należy postąpić w przypadku skażenia daną substancją.

karton
karton

Wytwór papierniczy, którego gramatura wynosi zazwyczaj od 160 do 315 g/mIndeks górny 2. Może mieć strukturę jednowarstwową lub wielowarstwową.

kolorymetr/spektrofotometr
kolorymetr/spektrofotometr

Urządzenie służące do pomiaru barwy.

kontrola jakości
kontrola jakości

Zespół działań, mających na celu mierzenie, testowanie, prowadzenie jednej lub więcej charakterystyk produktu i odnoszenie wyników do wyspecjalizowanych wymagań w celu potwierdzenia zgodności. Kontrola jakości to podstawowa forma weryfikacji zgodności produktu lub usługi.

kontrola końcowa
kontrola końcowa

Rodzaj kontroli jakości, której poddaje się gotowy produkt. Kontrola ta obejmuje sprawdzenie właściwości wizualnych i mechanicznych, np. jakość nadruku, odporność na zgniatanie.

kontrola międzyoperacyjna
kontrola międzyoperacyjna

Rodzaj kontroli jakości, która ma na celu sprawdzenie poprawności przebiegu poszczególnych etapów procesu produkcji. Stosowana przy podejrzeniu, że któryś etap produkcji powoduje wady produktu gotowego, np. zbyt tępy nóż uszkadza brzegi gotowego kartonu.

kontrola ostateczna
kontrola ostateczna

Rodzaj kontroli, której poddawany jest produkt w trakcie wysyłki do klienta. Odbywa się na próbkach losowo pobranych z partii i ma na celu potwierdzenie zgodności produktu z zamówieniem oraz poprawności procesu kontroli jakości.

kontrola wejściowa
kontrola wejściowa

Rodzaj kontroli jakości, w której poddajemy kontroli zakupione półprodukty, surowce itp. Kontroli wejściowej poddajemy np. parametry papieru, który zostanie wykorzystany do produkcji tektury falistej czy właściwości klejów.

kontrola wyrywkowa
kontrola wyrywkowa

Rodzaj kontroli jakości, która umożliwia badanie pewnej liczby elementów testowych, jakie nie mogłyby zostać skontrolowane w trakcie kontroli stuprocentowej.

kontrola stuprocentowa
kontrola stuprocentowa

Rodzaj kontroli jakości, w której kontroli poddawany jest każdy wyprodukowany produkt.

kompetencje
kompetencje

Cechy wyróżniające daną osobę. Na kompetencje mają wpływ trzy atrybuty: wiedza, umiejętności i postawa.

krzywa lepkości
krzywa lepkości

Graficzne przedstawienie zmian lepkości w zależności od szybkości ścinania.

krzywa płynięcia
krzywa płynięcia

Graficzne przedstawienie zależność pomiędzy naprężeniami ścinającymi, a szybkością ścinania.

kubek Forda
kubek Forda

Naczynie służące do pomiaru lepkości płynów. Pomiar lepkości dokonywany jest przez wypełnienie kubka mierzoną cieczą i dopuszczenie do swobodnego wypływu cieczy przez otwór w dnie kubka. Czas, po którym ciecz zupełnie wypłynie z kubka, podawany w sekundach, jest wprost proporcjonalny do lepkości cieczy.

kubek wypływowy
kubek wypływowy

Lepkościomierz; przyrząd do pomiaru lepkości cieczy. Pojemność, średnica i wielkość otworu wypływowego zależą od rodzaju kubka. Wyróżniamy np. kubek Forda, kubek Stein‑Halla.

RDTf68ik0svkv
Kubek wypływowy
Źródło: Akademia Finansów i Biznesu Vistula, licencja: CC BY 3.0.
kubek Stein‑Halla
kubek Stein‑Halla

Przyrząd stosowany w laboratoriach w celu określenia lepkości kleju.

laboratorium
laboratorium

Specjalnie przystosowane pomieszczenie, służące do przeprowadzania badań laboratoryjnych.

lepkość
lepkość

Właściwość cieczy i ciał plastycznych, charakteryzująca ich tarcie wewnętrzne. Jest to opór, jaki stawia substancja podczas ruchu mechanicznego np. mieszania, nakładania. W przetwórstwie papierniczym mierzy się lepkość mieszanek powlekających i pigmentowo‑zaklejających, klejów, farb, lakierów. Jednostką lepkości jest [mPa*s].

lepkość dynamiczna
lepkość dynamiczna

Lepkość absolutna, to wewnętrzny opór pomiędzy cząsteczkami poruszającej się cieczy, określa poruszające i zmieniające je siły. Jednostką lepkości dynamicznej jest [Pa·s].

lepkościomierz wypływowy
lepkościomierz wypływowy

Miernik lepkości, w którym zasada działania polega na pomiarze czasu wypływu określonej objętości cieczy przez dyszę o ściśle określonej średnicy w danej temperaturze.

R1MV3bxcIZmil
Lepkościomierz wypływowy
Źródło: Akademia Finansów i Biznesu Vistula, licencja: CC BY 2.5.
liner
liner

Nazwa papieru stosowanego na warstwy płaskie tektury falistej.

mediana
mediana

Wartość środkowa, przeciętna. Jest to wartość, która dzieli zbiór statystyczny na dwie równoliczne części w taki sposób, że poniżej i powyżej tej wartości znajduje się ta sama liczba obserwacji.

metoda CobbIndeks dolny 60
metoda CobbIndeks dolny 60

Metoda oznaczania absorpcji wody. Parametr oblicza się na podstawie oznaczenia masy wody pochłoniętej przez jednostkę powierzchni, wyrażany za pomocą jednostki [g/mIndeks górny 2]. Na wartość parametru wpływa ilość kleju dodanego do masy papierniczej w trakcie produkcji.

moduł sprężystości
moduł sprężystości

Iloraz wartości naprężenia do odkształcenia sprężystego, które jest spowodowane przez to naprężenie. Jednostką modułu sprężystości jest paskal (Pa).

monochromator
monochromator

Przyrząd optyczny, którego zadaniem jest rozszczepianie światła w celu otrzymania fragmentu z jego widma.

MSDS - ang. Material Safety Data Sheet
MSDS - ang. Material Safety Data Sheet

Dokument zawierający opis podstawowych właściwości fizykochemicznych danej substancji niebezpiecznej lub mieszaniny. Wymienia zagrożenia, jakie substancja może powodować, metody zapobiegania zagrożeniom oraz procedury, według których należy postąpić w przypadku skażenia daną substancją.

naprężenie
naprężenie

Wielkość opisująca wartość sił powodujących deformację. Jednostką naprężenia w układzie SI jest paskal (Pa). Gdy siła 1 N naciska na powierzchnię 1 mIndeks górny 2,naprężenie wynosi 1 Pa: 1Pa=1N/1mIndeks górny 2.

noniusz
noniusz

Dodatkowa skala, podziałka pomocnicza, która jest stosowana w celu zwiększenia dokładności odczytu na głównej podziałce kreskowej.

norma
norma

Dokument zatwierdzony przez właściwą jednostkę administracyjną do powszechnego i wielokrotnego stosowania. Zawiera zasady postępowania i przeprowadzania badań, wzory i wytyczne.

normalizacja
normalizacja

Działalność zmierzająca do uzyskania optymalnego, w danych okolicznościach, stopnia uporządkowania w określonym zakresie, poprzez ustalenie postanowień przeznaczonych do powszechnego i wielokrotnego stosowania, dotyczących istniejących lub mogących wystąpić problemów. Celem normalizacji jest określenie procedur, które będą powszechnie i wielokrotnie stosowane, a dotyczą problemów badanych teraz lub mogących wystąpić w przyszłości.

norma badań
norma badań

Rodzaj dokumentu zawierającego przepisy, wzory, wytyczne i metody przeprowadzania badań.

norma danych
norma danych

Rodzaj dokumentu określającego cechy i właściwości, które powinny zostać podane w celu określenia wyrobu lub usługi.

norma interfejsu
norma interfejsu

Rodzaj dokumentu, który zawiera wymagania kompatybilności wyrobów w miejscach ich łączenia.

norma podstawowa
norma podstawowa

Rodzaj dokumentu zawierającego przepisy, wzory, wytyczne, określającego sposób postępowania z ogólnymi postanowieniami dotyczącymi danej dziedziny.

norma procesu
norma procesu

Rodzaj dokumentu, określający wymagania stanowiące o funkcjonalności procesu.

norma terminologiczna
norma terminologiczna

Rodzaj dokumentu zawierającego przepisy, wzory, wytyczne i terminy wraz z definicjami i objaśnieniami.

norma wyrobu
norma wyrobu

Rodzaj dokumentu, który określa wymagania, jakie spełniać musi dany wyrób w celu zapewnienia funkcjonalności.

nasycenie
nasycenie

Miara udziału czynnika chromatycznego w barwie. Barwy achromatyczne mają zerowe nasycenie.

nieprzezroczystość
nieprzezroczystość

Odporność papieru na przenikanie światła. Jest to zdolność papieru do odbijania lub pochłaniania światła. Nieprzezroczystość maleje wraz ze wzrostem gęstości i gładkości wytworu papierniczego, zwiększa się ze wzrostem jego grubości. Jednostką nieprzezroczystości jest [%].

odchylenie standardowe
odchylenie standardowe

Jedna z cech statystycznych, określająca przeciętne odchylenie wartości badanej cechy od średniej arytmetycznej tej cechy.

odcień
odcień

Kąt określający położenie barwy na kole kolorów. Jest to jedna z głównych cech koloru, obok jasności oraz nasycenia. To stopień, w którym bodziec może być opisany jako podobny lub różny od bodźców opisanych jako, zielony, niebieski i żółty czerwony.

odporność na przepuklenie
odporność na przepuklenie

Określenie maksymalnej wytrzymałości wytworu papierniczego na ciśnienie, które wzrasta równomiernie i prostopadle do powierzchni wytworu. Badanie odporności prowadzi się do rozerwania próbki. Jednostką odporności na przepuklenie jest Pa, kPa lub MPa.

opór przedarcia
opór przedarcia

Siła potrzebna do całkowitego przedarcia próbki, która została uprzednio nacięta, wyrażona w mN.

papierki lakmusowe
papierki lakmusowe

Paski papieru nasączone roztworem substancji chemicznej pełniącej rolę indykatora (wskaźnika); po zanurzeniu w badanym roztworze zmieniają kolor w zależności od pH tego roztworu.

R1Te9bgX1vFLT
Papierki lakmusowe
Źródło: Akademia Finansów i Biznesu Vistula, licencja: CC BY 3.0.
perforowane
perforowane

Powstałe na skutek procesu polegającego na wycinaniu lub nacinaniu otworów z papieru, kartonu, tektury lub innego podłoża. Do perforowania używa się wykrojników. Za pomocą perforowania można nadawać wyrobom kształty zewnętrzne, jak i wykonywać w nich otwory. Perforowanie jest przydatne przy materiałach, których część ma być łatwa do oderwania.

pH
pH

Rodzaj miary stopnia kwasowości roztworu. Odczyn pH, to określenie w skali od 0 do 14 zawartości jonów wodorowych H+. Wartości poniżej 7 oznaczają odczyn kwaśny, 7 – obojętny, powyżej 7 – odczyn zasadowy (alkaliczny).

pH‑metr
pH‑metr

Urządzenie do pomiaru pH.

R1O3fV2bzZF66
pH‑metr
Źródło: Akademia Finansów i Biznesu Vistula, licencja: CC BY 3.0.
piknometry
piknometry

Szklane naczynia laboratoryjne, umożliwiające precyzyjny odczyt masy cieczy przy określonej objętości. Metodą piknometryczną wyznacza się gęstość substancji w stanie ciekłym. Piknometry wyposażone są w korek z zatopioną rurką kapilarną, ułatwiającą obserwację znajdującej się w naczyniu cieczy.

połysk
połysk

Wrażenie optyczne, powstające na skutek zjawiska odbicia i rozproszenia światła na powierzchni ciał stałych i ciekłych lub bezpośrednio nad ich powierzchnią. O jego intensywności decyduje głównie współczynnik odbicia światła, który wyraża się stosunkiem ilości światła odbitego do padającego. Połysk zależy od współczynnika załamania światła, absorpcji, przezroczystości i charakteru powierzchni.

półprodukt
półprodukt

Surowiec powstały po wstępnych etapach procesu technologicznego, stanowiący gotowy materiał wyjściowy do wytwarzania finalnych wyrobów.

prasa
prasa

Urządzenie wywierające nacisk na przedmiot, ściskające.

procedura
procedura

Ustalony, dokładnie opisany sposób postępowania przebiegu danego procesu czy wykonywania czynności na określonym stanowisku pracy. Celem procedur jest ustandaryzowanie działań tak, by były powtarzalne, mierzalne i skuteczne.

produkcja seryjna
produkcja seryjna

Technika wykorzystywana przy wytwarzaniu wyrobów, polegającą na wytwarzaniu serii produktów wykonywanych w identyczny, powtarzalny sposób.

promieniowanie elektromagnetyczne
promieniowanie elektromagnetyczne

Emisja zaburzenia energetycznego, które zostało wywołane przez przepływ prądu elektrycznego lub zmianę ładunków w źródle. Zaburzenie związane jest ze zmianą pola magnetycznego (elektrycznego), które wywołuje zmianę z tą samą częstotliwością pola elektrycznego (magnetycznego).

przetwórstwo papiernicze
przetwórstwo papiernicze

Ogół zagadnień związanych z technologią, urządzeniami, procesami przetwarzania wytworu papierniczego w przetwór papierniczy. Wyróżniamy obróbki mechaniczne i chemiczne papieru.

przepuszczalność powietrza
przepuszczalność powietrza

Cecha papieru związana z jego chropowatością/gładkością. Przepuszczalność powietrza wpływa na właściwości wytrzymałościowe i dielektryczne, zdolność chłonną papieru.

przetwór papierniczy
przetwór papierniczy

Produkt powstały przez obróbkę papieru lub tektury. Obróbka może być mechaniczna i/lub chemiczna; prowadzi do zmiany np. właściwości czy kształtu papieru lub tektury poddanej obróbce.

przewodnictwo elektryczne wyciągu wodnego
przewodnictwo elektryczne wyciągu wodnego

Charakteryzuje zawartość w papierze rozpuszczalnych, elektrycznie czynnych soli, których obecność jest szczególnie niepożądana w papierach kablowych i izolacyjnych oraz w bibułce kondensatorowej.

reaktywność substancji
reaktywność substancji

Zdolność substancji do łatwego wchodzenia w reakcje chemiczne.

research
research

Badanie, badać, dociekać.

refraktometr
refraktometr

Urządzenie przeznaczone do pomiaru właściwości substancji, głównie cieczy, za pomocą załamania światła.

reologia
reologia

Dział mechaniki zajmujący się właściwościami ośrodków ciągłych, deformacjami plastycznymi i płynięciem substancji. Reologia jest nauką o odkształceniu i przepływie substancji.

reometr
reometr

Urządzenie służące do badania właściwości reologicznych.

RsHysFYB92WVm
Reometr
Źródło: Akademia Finansów i Biznesu Vistula, licencja: CC BY 3.0.
reometr rotacyjny typu stożek na płytce
reometr rotacyjny typu stożek na płytce

Urządzenie do badania właściwości reologicznych płynów, w których układ pomiarowy ma postać stożka na płytce. Układ ten składa się z wirującego stożka, opartego wierzchołkiem o powierzchnię nieruchomej płytki. Stożek wiruje ze stałą częstością obrotową. Ścinanie lepkiego płynu w szczelinie pomiędzy pobocznicą stożka a powierzchnią płytki wywołuje moment skręcający, obciążający oś stożka.

R6iTD3ClT0iWa
Reometr rotacyjny typu stożek na płytce
Źródło: Akademia Finansów i Biznesu Vistula, licencja: CC BY 3.0.
reometr rotacyjny z dwoma współosiowymi cylindrami
reometr rotacyjny z dwoma współosiowymi cylindrami

Urządzenie do badania właściwości reologicznych płynów, w których układ pomiarowy ma postać cylindrów współosiowych. Zasadą działania reometrów rotacyjnych jest ścinanie próbki cieczy w szczelinie pomiędzy obracającymi się względem siebie elementami pomiarowymi.

RUdBa2inD46OL
Reometr rotacyjny z dwoma współosiowymi cylindrami
Źródło: Akademia Finansów i Biznesu Vistula, licencja: CC BY 3.0.
reometr rotacyjny z wrzecionkiem
reometr rotacyjny z wrzecionkiem

Urządzenie służące do pomiaru momentu siły oporu ruchu obrotowego wywołanego lepkością cieczy. Pomiar urządzeniem polega na zanurzeniu wrzeciona reometru w zlewce zawierającej badaną ciecz i włączeniu ruchu obrotowego wrzeciona.

rozstęp
rozstęp

Różnica pomiędzy największą a najmniejszą wartością badanej cechy (czyli najmniejszym a największym wynikiem).

samozerwalność
samozerwalność

Samozerwalność należy do właściwości wytrzymałościowych wytworów i  przetworów papierniczych. Jest to maksymalna długość paska papieru lub tektury zawieszonego za jeden koniec o jednakowej szerokości, która ulegnie zerwaniu pod wpływem własnego ciężaru.

schemat blokowy
schemat blokowy

To graficzne przedstawienie działań podejmowanych w badanym procesie. Tworzenie schematu pozwala zwrócić uwagę na powiązania pomiędzy różnymi działaniami, które w samym procesie są mało widoczne. Schemat tworzy się zwykle w postaci kolumnowej, gdzie zadania najistotniejsze dla procesu są zaznaczane w kolumnie głównej, a działania pomocnicze wrysowuje się w postaci odsyłaczy.

schemat kontrolny DMAIC
schemat kontrolny DMAIC

Metoda optymalizacji procesów, która pozwala obiektywnie spojrzeć na problem i zrozumieć, jakie działania należy podjąć, by usprawnić wadliwy proces. Nazwa DMAIC utworzona jest z akronimu pięciu kolejnych słów, odpowiadających etapom działania: D – Define – Zdefiniowanie, M – Measure – Mierzenie, A – Analyze – Analizowanie, I – Improve – Udoskonalanie, C – Control – Kontrolowanie.

skumulowane wartości
skumulowane wartości

Wartości, które uzyskuje się z dziesiątek lub setek pomiarów, służące do opisu i monitorowania systemu pomiarowego.

spektrofotometr/kolorymetr
spektrofotometr/kolorymetr

Przyrząd do ilościowego pomiaru transmisji lub odbicia światła przez badaną próbkę.

R18RXjYy3IZ7W
Spektrofotometr/Kolorymetr
Źródło: Akademia Finansów i Biznesu Vistula, licencja: CC BY 3.0.
stabilność substancji
stabilność substancji

Stałość określonej cechy substancji w danym momencie na skutek pewnego działania, reakcji, procesu lub testu.

stan plastyczny
stan plastyczny

Lepkociekły, stan, w którym łańcuchy polimerów przemieszczają się wzajemne.

statystyka
statystyka

Dział nauki zajmujący się zbieraniem, analizą i sposobami prezentacji danych.

stopień zaklejenia
stopień zaklejenia

Parametr określający umowną odporność papieru na zwilżanie i przenikanie cieczy. Stopień zaklejenia określa się najczęściej metodą Cobba.

subiektywny
subiektywny

Stronniczy, odnoszący się do własnej perspektywy.

suchość
suchość

Parametr określający zawartość suchej masy w badanym materiale; odwrotność wilgotności. Suchość określa się przez stosunek suchej masy badanego materiału do masy wilgotnego materiału.

surowiec
surowiec

Nieprzetworzony materiał będący podstawą produkcji produktów gotowych. Surowcami w przemyśle papierniczym są: drewno na masę włóknistą, masa włóknista na papier, wypełniacze itp.

suszarka komorowa
suszarka komorowa

Urządzenie zbudowane z komory zamykanej drzwiami, w której znajdują się perforowane półki, grzałki oraz układ do precyzyjnego ustawiania i kontroli temperatury.

RFWYOdNrTE1RZ
Suszarka komorowa
Źródło: Akademia Finansów i Biznesu Vistula, licencja: CC BY 3.0.
suwmiarka
suwmiarka

Przyrząd służący do precyzyjnego pomiaru wymiarów. Suwmiarki składają się z prowadnicy, suwaka, szczęk pomiarowych oraz urządzenia odczytowego.

R6GsUUP0JaOo2
Suwmiarka
Źródło: Akademia Finansów i Biznesu Vistula, licencja: CC BY 3.0.
sprężystość
sprężystość

Zdolność ciał do odzyskiwania kształtu oraz wymiarów po usunięciu czynnika powodującego zniekształcenia.

system zarządzania jakością
system zarządzania jakością

Wyodrębniona część systemu zarządzania zakładem, odpowiedzialna za zarządzanie jakością.

średnia arytmetyczna
średnia arytmetyczna

Wartość średnia danej grupy liczb. Oblicza się ją przez zsumowanie wartości liczb i podzielenie tej sumy przez ich liczbę.

Przykład: sumujemy 5 wyników pomiarów gramatury, następnie sumę wartości wyników dzielimy przez ich ilość, w tym przypadku przez 5. Wyniki pomiaru gramatury arkusików laboratoryjnych wynoszą: 67,5; 67,3; 68,0; 65,7; 67,9 g/mIndeks górny 2.

67,5+67,3+68,0+65,7+67,95

Suma wyników pomiaru gramatury wynosi: 336,4, po podzieleniu przez 5 otrzymujemy średnią wartość gramatury: 67,28 g/mIndeks górny 2.

Wynik powinnyśmy zaokrąglić do jednego miejsca po przecinku. Patrzymy na drugie miejsce po przecinku, jeżeli cyfra na tym miejscu jest większa lub równa 5 wynik zaokrąglamy o jeden w górę, jeżeli cyfra na drugim miejscu jest mniejsza od 5 to pierwsza cyfra pozostaje bez zmian. W tym przypadku zaokrąglona średnia wartość gramatury badanych arkusików wynosi 67,3 g/mIndeks górny 2.

średnia ważona
średnia ważona

Rodzaj średniej, w której dla poszczególnych wartości określamy wagi, przez które mnożymy wartość; z tak przemnożonych wartości obliczamy średnią arytmetyczną.

Przykład: Znamy wyniki dwóch serii pomiarowych odporności na przepuklenie wykonanych na próbkach z tej samej partii produkcyjnej. W pierwszej serii pomiarowej wykonano 7 pomiarów i otrzymano średni wynik odporności na przepuklenie 75 kPa. W drugiej serii wykonano 10 pomiarów, których średni wynik wyniósł 81 kPa. Średnia arytmetyczna tych dwóch serii pomiarowych wynosi 78 kPa. Jednak w tym przypadku jest to wynik nieprawidłowy, ponieważ średnią z poszczególnych serii powinno się pomnożyć przez wagę w postaci liczby wykonanych pomiarów w każdej z serii. Obliczenie średniej ważonej wygląda następująco:

7 × 75+10 ×817+10=78,529

Po zaokrągleniu otrzymujemy 79 kPa.

tektura
tektura

Najgrubszy wytwór papierniczy, odznaczający się wysoką sztywnością, grubością powyżej 4 mm, gramaturą 315 [g/mIndeks górny 2] lub wyższą. Jest to sztywny, wytrzymały materiał, stanowiący połączenie kilku warstw wytworów papierniczych. Występuje w wersji litej i falistej.

Wyróżniamy tekturę litą i falistą.

Tektura lita to najgrubszy wytwór papierniczy, składający się z kilku połączonych ze sobą warstw masy papierniczej wypływających z wlewów. Tektura falista to przetwór papierniczy składający się ze sklejonych zazwyczaj na przemian minimum dwóch warstw płaskiej i pofalowanej. Tektura falista składa się najczęściej z 2 do 7 warstw. Warstwa płaska powstaje z papieru zwanego linerem a warstwa pofalowana z papieru zwanego flutingiem.

tektura falista
tektura falista

Przetwór papierniczy składający się ze sklejonych zazwyczaj na przemian minimum dwóch warstw: płaskiej i pofalowanej. Tektura falista składa się najczęściej z dwóch do siedmiu warstw. Warstwa płaska powstaje z papieru zwanego linerem, a warstwa pofalowana z papieru zwanego flutingiem..

toksykologia
toksykologia

Interdyscyplinarna nauka zajmująca się badaniem własności czynników toksycznych oraz ich oddziaływania na organizmy.

transmisja
transmisja

Przesyłanie sygnałów za pośrednictwem fal elektromagnetycznych.

transparentne
transparentne

Przejrzyste, jawne.

urządzenie fotoelektryczne
urządzenie fotoelektryczne

Urządzenie wybijające elektrony z metalu pod wpływem kwantów światła (fotonów).

waga kwadrantowa
waga kwadrantowa

Urządzenie służące do określania gramatury papieru. Działa na zasadzie dźwigni: jeden koniec dźwigni to wskazówka poruszająca się po skali pokazującej gramaturę próbki, na drugim końcu jest koszyczek, w którym umieszcza się próbkę papieru, którego gramaturę chcemy zbadać.

R5vNd0gvWqdV1
Waga kwadratowa
Źródło: Akademia Finansów i Biznesu Vistula, licencja: CC BY 3.0.
wagosuszarka
wagosuszarka

Urządzenie służące do szybkiego pomiaru wilgotności badanego materiału. Jego podstawowe elementy to waga i element grzejny do suszenia materiału.

RDsgSt0NK4Eds
Wagosuszarka
Źródło: Akademia Finansów i Biznesu Vistula, licencja: CC BY 3.0.
wilgotność
wilgotność

Parametr określający zawartość wody w badanym materiale, podawaną najczęściej w procentach. Wilgotność określa się przez stosunek wody zawartej w materiale do masy wilgotnego materiału.

właściwość mechaniczna
właściwość mechaniczna

Odporność danego materiału na wywierane naprężenie, prowadzące do jego odkształceń. Wywierane naprężenie może być rozciąganiem, ściskaniem lub ścinaniem.

właściwości dielektryczne
właściwości dielektryczne

Właściwości mające duże znaczenie dla wytworów papierniczych, będących materiałem izolacyjnym w elektrotechnice. Należą do nich: przenikalność elektryczna, wytrzymałość i stratność dielektryczna, przewodnictwo elektryczne wyciągu wodnego i zawartość cząstek przewodzących prąd.

właściwości strukturalno‑wymiarowe
właściwości strukturalno‑wymiarowe

Właściwości, które określają kształt, strukturę, wymiary i masę papieru. Wśród najważniejszych właściwości w tej grupie są: gramatura i grubość papieru, wolumen, wymiary oraz prostokątność arkusza, stabilność wymiarowa, gładkość i przezrocze papieru, spoistość i zanieczyszczenia powierzchni, anizotropia papieru.

wykres korelacji
wykres korelacji

Graficzne przedstawienie związku między dwiema badanymi zmiennymi, pokazujące zależności przyczynowoskutkowe. Aby stworzyć wykres korelacji powinno się dysponować co najmniej 30 danymi. Wykres kreśli się przez nanoszenie pary wyników na siatkę współrzędnych XY. Gdy naniesione punkty tworzą krzywą nachyloną do osi poziomej, mówimy o ich korelacji, a gdy są rozproszone lub powstająca krzywa jest prostopadła do osi Y, mówimy o braku korelacji pomiędzy zmiennymi.

wytwór papierniczy
wytwór papierniczy

Wytwór we wstęgach lub arkuszach, otrzymany z odpowiednio uformowanych odwodnionych włókien. Najczęściej są to włókna roślinne, ale mogą być też dodane włókna syntetyczne, mineralne lub zwierzęce.

właściwości reologiczne
właściwości reologiczne

Właściwości lepko‑sprężyste, opisują zachowanie się ciał poddanych naprężeniom, które nie są ciałami idealnie sprężystymi, idealnie lepkimi czy idealnie plastycznymi.

właściwości wytrzymałościowe
właściwości wytrzymałościowe

Właściwości, które określają wytrzymałość wyrobu na działanie sił zewnętrznych. Do najważniejszych właściwości wytrzymałościowych należą: obciążenie zrywające; rozciągliwość; odporność na przedarcie, naderwanie, zginanie, i łamanie; twardość; ściśliwość; sztywność; miękkość.

wypełniacz
wypełniacz

Biały pigment, którego zadaniem jest poprawa właściwości optycznych papieru, zwiększenie nieprzeźroczystości, białości, gładkości, miękkości i stabilności wymiarowej wytworów papierniczych. Do najpopularniejszych wypełniaczy zaliczamy: kaolin, węglan wapnia, gips, talk, dwutlenek tytanu.

zrywarka pionowa
zrywarka pionowa

Urządzenie służące do badania właściwości mechanicznych. Badanie polega na zmierzeniu siły potrzebnej do zerwania badanej próbki.

R11CVFGabRYYu
Zrywarka pionowa
Źródło: Akademia Finansów i Biznesu Vistula, licencja: CC BY 3.0.