E-materiały do kształcenia zawodowego

Organizacja i prowadzenie robót związanych z budową oraz utrzymaniem obiektów gospodarki wodno‑ściekowej

BUD.21. Organizacja i prowadzenie robót związanych z budową obiektów inżynierii środowiska - Technik inżynierii środowiska i melioracji 311208

bg‑green

Słownik pojęć

Instrukcja korzystania ze słownika

Słownik pojęć do e‑materiału zawiera hasła oraz ich definicje. Hasła zostały ułożone w kolejności alfabetycznej. Wybrane pojęcia zawierają również odsyłacze (linki) do elementów składowych e‑materiału, w których zostały użyte. Poprawne korzystanie ze słownika pojęć pozwoli Ci opanować podstawowy zasób słownictwa branżowego oraz ułatwi przyswojenie wiedzy zawartej w e‑materiale.

1
beton
beton

Beton jest wykorzystywany do budowy fundamentów, podpór i innych elementów konstrukcyjnych w instalacji wodociągowej. Zapewnia trwałość i stabilność konstrukcji.

budynek odsiarczania
budynek odsiarczania

Miejsce, do którego kierowany jest biogaz powstały wcześniej w komorach fermentacyjnych. Służy do oczyszczania biogazu z siarkowodoru.

budynki dezodoryzacji
budynki dezodoryzacji

Miejsce, do którego kieruje się zanieczyszczone powietrze. Zadaniem urządzeń technologicznych jest neutralizowanie lotnych związków odorowych.

dokumentacja projektowa
dokumentacja projektowa

Dokument regulowany Ustawą z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane. W dokumentacji budowy powinny się znaleźć: pozwolenie na budowę wraz z projektem budowlanym, dziennik budowy, protokoły odbiorów częściowych i końcowych. Dodatkowo: rysunki i opisy potrzebne do wykonania obiektu, operaty geodezyjne, książka obmiarów, dziennik montażu (dla inwestycji realizowanych tą metodą).

dopływ ścieków surowych
dopływ ścieków surowych

W tym miejscu oczyszczalni ścieków wprowadza się odpady żywnościowe, odpadowe substancje przemysłowe czy zanieczyszczenia z gospodarstw domowych.

dziennik budowy
dziennik budowy

Urzędowy dokument przeznaczony do zapisu przebiegu robót i zdarzeń na budowie oraz notowania okoliczności zaistniałych w trakcie realizacji robót.

hydranty nadziemne
hydranty nadziemne

Hydranty nadziemne są podobne do hydrantów podziemnych, ale zlokalizowane na powierzchni ziemi. Ułatwiają szybki dostęp do wody w przypadku pożaru lub innych sytuacji awaryjnych.

hydranty podziemne
hydranty podziemne

Hydranty podziemne to elementy infrastruktury, które umożliwiają dostęp do wody pochodzącej z sieci wodociągowej. Zainstalowane są pod ziemią i wyposażone w zawory oraz otwory dostępowe.

inspekcja wstępna
inspekcja wstępna

Inspekcja wstępna polega na wizualnym sprawdzeniu wykonanych prac w celu potwierdzenia zgodności z projektem i specyfikacją. Technik inżynierii środowiska i melioracji dokonuje oceny stanu technicznego sieci wodociągowej, sprawdzając m.in. jakość wykonania elementów infrastruktury, zgodność z normami technicznymi oraz zabezpieczenia przed uszkodzeniami.

inwentaryzacja geodezyjna
inwentaryzacja geodezyjna

Inwentaryzacja geodezyjna jest procesem, w którym uprawniona jednostka geodezyjna wykonuje pomiar i dokumentuje infrastrukturę sieci wodociągowej na planach sytuacyjnych. Ten rodzaj dokumentacji zawiera dokładne informacje na temat położenia, trasy i geometrii przewodów, jak również lokalizacji obiektów związanych z siecią wodociągową. Inwentaryzacja geodezyjna jest ważna dla późniejszego utrzymania, napraw i rozbudowy sieci.

koagulacja
koagulacja

Proces polegający ona na uzdatnianiu wody przy użyciu środka chemicznego.

komora fermentacyjna
komora fermentacyjna

Urządzenie, w którym zachodzi proces fermentacji osadów. W jej wyniku substancje organiczne obecne w ściekach ulegają rozkładowi na wodę, biogaz, składający się z metanu i dwutlenku węgla, oraz bezwonną, łatwo odwadniającą się masę.

komora flokulacji
komora flokulacji

Miejsce, w którym zachodzi aglomeracja cząsteczek wytworzonych poprzez hydrolizę środka chemicznego z cząsteczkami zanieczyszczeń.

komora reakcji
komora reakcji

Miejsce, w którym środek chemiczny rozprasza się w całej objętości wody.

koparka
koparka

Maszyna składająca się z: siłowników hydraulicznych, wysięgnika, podwozia, zwolnicy, ramienia i łyżki.

koparka chwytakowa
koparka chwytakowa

Koparka stosowana w regulacji rzek przy oczyszczaniu i pogłębianiu koryt rzecznych. Posiada samoczynnie otwierający się i zamykający chwytak zawieszony na linach, który zagłębia się w grunt pod własnym ciężarem.

koparko‑ładowarki
koparko‑ładowarki

Koparko‑ładowarki to wszechstronne maszyny, które łączą funkcje koparki i ładowarki. Są używane do wykonywania wykopów, przemieszczania ziemi, załadunku i rozładunku materiałów, takich jak rury i kruszywo. Ułatwiają wykonywanie różnych prac związanych z budową sieci wodociągowej.

koparka podsiębierna
koparka podsiębierna

Koparka stosowana do skarpowania, wykonywania przekopów i rowów, gdzie poziom urabianego gruntu znajduje się poniżej poziomu ustawienia koparki. Prace wykonywane są z poziomu górnej krawędzi wykopu.

koparka przedsiębierna
koparka przedsiębierna

Koparka stosowana w miejscach, w których poziom urabianego gruntu znajduje się powyżej poziomu ustawienia koparki. Oznacza to, że koparka ta często pracuje na poziomie dna wykopu. Podczas pracy współpracuje z pojazdami odwożącymi urobek.

koparka zgarniakowa
koparka zgarniakowa

Koparka stosowana do wykonywania przekopów, nasypów, skarpowania i pogłębiania.

krata
krata

Urządzenie służące do oddzielania ciał stałych ze ścieków. Kraty stosowane są jako pierwsze urządzenia w ciągu oczyszczania mechanicznego i separują największe zanieczyszczenia.

kruszywo na podsypkę
kruszywo na podsypkę

Kruszywo na podsypkę to materiał stosowany podczas układania rur wodociągowych. Zapewnia stabilne i równomierne podłoże, na którym są montowane rury.

kształtki bose
kształtki bose

Kształtki bose to elementy wykonane z innych materiałów niż polietylen, takie jak żeliwo lub stal, stosowane do łączenia rur i tworzenia różnych konfiguracji sieci wodociągowej.

kształtki elektrooporowe
kształtki elektrooporowe

Kształtki elektrooporowe są wykorzystywane do łączenia rur polietylenowych metodą elektrooporową. Spełniają normę PN‑EN 12201‑3 i zapewniają trwałe i szczelne połączenia.

kształtki PE
kształtki PE

Kształtki PE są wykonane z polietylenu o podobnych właściwościach do rur ciśnieniowych PE. Są używane do tworzenia zakrętów, odgałęzień i innych elementów konstrukcyjnych w sieci wodociągowej.

kształtki zaciskowe
kształtki zaciskowe

Kształtki zaciskowe są używane do łączenia rur polietylenowych bez konieczności stosowania spawania lub klejenia. Zapewniają trwałe i bezpieczne połączenia.

łata pomiarowa
łata pomiarowa

Narzędzie geodezyjne używane przy niwelacji, czyli określaniu różnic wysokości między punktami na terenie. Dzięki niemu możliwy jest dokładny pomiar pionowej odległości od podstawy łaty do punktu, przez który przechodzi oś lunety niwelatora.

manometr
manometr

Narzędzie służące do przeprowadzania testów i badań w celu sprawdzenia szczelności sieci wodociągowej. Najpierw przyłącza się go do instalacji wodociągowej. Woda jest stopniowo wprowadzana do instalacji, aby zwiększyć ciśnienie wewnątrz sieci. Ciśnienie jest podnoszone do określonej wartości, zgodnie z normami i wymaganiami określonymi dla konkretnej instalacji. Po osiągnięciu żądanego ciśnienia obserwuje się dokładnie manometr – jeśli wskazywana wartość utrzymuje się na stabilnym poziomie, oznacza to, że sieć jest szczelna.

norma techniczna
norma techniczna

Dokument, zawierający wszystkie regulacje obowiązujące podczas wykonywania prac budowlanych.

obiekty przeróbki osadów
obiekty przeróbki osadów

Miejsca, w których zachodzi proces kolejno: odwadniania, stabilizacji i higienizacji oraz końcowej obróbki osadów. Proces ten służy zneutralizowaniu osadów, tak by nie wydzielały zapachów, nie rozkładały się, a co za tym idzie nie stanowiły zagrożenia ekologicznego.

obsługa geodezyjna
obsługa geodezyjna

Działania, które obejmują m.in. założenie i pomiar osnowy kontrolnej, wyznaczenie granic obszaru budowy, wytyczenie głównych osi konstrukcji, ustawienie znaków roboczych wysokości, stworzenie dokumentacji geodezyjno‑kartograficznej po zakończeniu prac, a także monitorowanie przemieszczeń i deformacji.

obudowy ścian wykopu
obudowy ścian wykopu

Obudowy ścian wykopu są stosowane w celu zabezpieczenia wykopów przed osunięciem się ziemi. Chronią pracowników i utrzymują stabilność ścian wykopu, umożliwiając bezpieczne prowadzenie prac budowlanych.

odbiór robót
odbiór robót

Końcowy proces robót obejmujący szczegółowe sprawdzenie kluczowych elementów, takich jak: stan podłoża pod uzbrojenie i rurociągi, w tym rodzaj gruntu, jego zagęszczenie i właściwa wysokość, typ użytych uszczelek, stan techniczny rurociągów, integralność wszystkich połączeń, zgodność wykonanej infrastruktury z dokumentacją projektową, uwzględniając materiały wykorzystane w procesie budowy.

odpływ ścieków oczyszczonych
odpływ ścieków oczyszczonych

W tym miejscu odprowadza się oczyszczone ścieki.

odtłuszczacze
odtłuszczacze

Urządzenia, w których dochodzi do procesu flotacji. Cząstki lżejsze od cieczy porywane są przez pęcherzyki powietrza na powierzchnię, gdzie tworzy się pływający kożuch.

osadniki wstępne
osadniki wstępne

Urządzenia stosowane w procesie oczyszczania mechanicznego. Służą do zatrzymywania łatwo opadających zawiesin

osadniki wtórne
osadniki wtórne

Urządzenia, w których oddziela się rozrośniętą błonę biologiczną.

piaskowniki
piaskowniki

Urządzenia służące do krótkiej sedymentacji cząstek stałych o średnicy do 0,2 mm.

piła motorowa łańcuchowa
piła motorowa łańcuchowa

Narzędzie przeznaczone do cięcia drzew i gałęzi. W przypadku prac związanych z gospodarką wodno‑ściekową, może być używana do wycinania drzew, które wpływają na przejście wód lub utrudniają pracę maszyn budowlanych.

piła tarczowa do cięcia rur
piła tarczowa do cięcia rur

Narzędzie umożliwiające sprawne przecinanie rur PCV. Zazwyczaj składa się m.in. z  prowadnika oraz mocującego imadła, silnika oraz tnącej tarczy. W zależności od parametrów urządzenie może przecinać rury o zróżnicowanej średnicy i grubości.

pochodnia biogazu
pochodnia biogazu

Urządzenie przeznaczone do spalania nadwyżki wytworzonego wcześniej biogazu. Działa wówczas, gdy zbiornik gazu jest całkowicie wypełniony.

pogłębiarka
pogłębiarka

Jednostka pływająca mająca na celu pogłębianie akwenów wodnych. Można rozróżnić pogłębiarki jednoczerpakowe i wieloczerpakowe. Maszyny te wykonują cykle odspajania gruntu, podnoszenia urobku ponad zwierciadło wody i transportu na miejsce odkładania.

pojemnik do betonu
pojemnik do betonu

Urządzenie przeznaczone do przewozu masy betonowej oraz innych podobnych materiałów. Jest wyposażone w szczękowy mechanizm spustowy.

pompownie osadów
pompownie osadów

Urządzenia o dużej wydajności służące do pompowania osadu oraz wód nadosadowych.

pompownie ścieków
pompownie ścieków

Urządzenia podnoszące i wprowadzające ścieki do oczyszczalni.

pompy odwadniające
pompy odwadniające

Pompy odwadniające są używane w przypadku konieczności odpompowywania wody z wykopów i miejsc, w których trzeba utrzymać suchą powierzchnię do prowadzenia prac. Pomagają utrzymać stan suchy, ułatwiając prace związane z budową sieci wodociągowej.

prace przygotowawcze
prace przygotowawcze

Do prac przygotowawczych zalicza się takie działania, jak wytyczenie geodezyjne obiektów w terenie, wykonanie niwelacji terenu, zagospodarowanie terenu budowy z budową tymczasowych obiektów oraz wykonanie przyłączy do sieci infrastruktury technicznej na potrzeby budowy.

protokół badania szczelności sieci wodociągowej
protokół badania szczelności sieci wodociągowej

Protokół badania szczelności sieci wodociągowej jest dokumentem, który potwierdza, że przewód sieci został poddany testom szczelności i spełnia określone normy. Badanie to ma na celu sprawdzenie, czy sieć jest odpowiednio szczelna i nie ma żadnych wycieków, które mogłyby wpływać na jakość dostarczanej wody.

protokół odbioru technicznego częściowego
protokół odbioru technicznego częściowego

Protokół odbioru technicznego częściowego jest dokumentem, który potwierdza, że określona część pracy związanej z budową sieci wodociągowej została wykonana zgodnie z wymaganiami technicznymi i spełnia określone standardy jakości. Protokół zawiera szczegółowe informacje dotyczące wykonanych prac oraz ewentualnych usterek czy niedociągnięć.

przyczepa dłużycowa
przyczepa dłużycowa

Rodzaj przyczepy, która jest zaprojektowana do przewozu wyjątkowo długich materiałów takich jak rury, deski czy drewniane bele. Jej konstrukcja obejmuje długą, płaską powierzchnię ładunkową, wzdłuż której można umieścić cały materiał. Często wyposażona jest w specjalne uchwyty lub zamocowania, które zapewniają stabilny transport elementów.

reaktory biologiczne
reaktory biologiczne

W reaktorach biologicznych dochodzi do usuwania substancji organicznych, między innymi białek, węglowodanów i tłuszczy. Zanieczyszczenia rozkładają mikroorganizmy, przede wszystkim bakterie tlenowe wchodzące w skład osadów czynnych oraz błony biologiczne występujące na złożu biologicznym.

równiarka
równiarka

Sprzęt służący do przemieszczeń gruntu na niewielkie odległości. Przy jego pomocy profiluje się podłoża pod nawierzchnię dróg, lotnisk, rowów i poboczy oraz wyrównuje nasypy.

rury ciśnieniowe PE
rury ciśnieniowe PE

Rury PE są lekkie, elastyczne i odporne na korozję. Posiadają wysoką wytrzymałość na ciśnienie i są łatwe w montażu. Są stosowane do transportu wody pitnej oraz innych cieczy i gazów.

samochód beczkowóz
samochód beczkowóz

Specjalny pojazd zaprojektowany do przewozu i rozładunku płynnych lub sypkich materiałów, zazwyczaj umieszczonych w beczkach lub zbiornikach. Posiada szczelną i wytrzymałą konstrukcję, która zapobiega wyciekowi materiałów podczas transportu. Dzięki specjalnym systemom rozładunkowym, takim jak klapa z tyłu lub systemy hydrauliczne, urządzenie to umożliwia skuteczny i kontrolowany wyładunek materiałów w wyznaczonym miejscu.

samochód dłużycowy
samochód dłużycowy

Samochód dłużycowy to lekki samochód dostawczy o ładowności około 0,9 tony. Jest używany do transportu mniejszych ilości materiałów, narzędzi czy elementów konstrukcyjnych w miejscach, gdzie większe pojazdy mogą być ograniczone ze względu na dostęp lub przepisy drogowe. Jest praktyczny w sytuacjach, gdy potrzebny jest bardziej kompaktowy środek transportu.

samochód dostawczy
samochód dostawczy

Sprzęt służący do transportu materiałów budowlanych na miejsce prowadzonych robót. Występuje w różnych rozmiarach i ma zróżnicowaną pojemność ładunkową, co pozwala dostosować rodzaj pojazdu do ilości i wielkości przewożonych materiałów.

samochód samowyładowczy
samochód samowyładowczy

Samochód samowyładowczy, znany również jako wywrotka, jest wyposażony w hydraulicznie sterowany mechanizm wywrotu, który umożliwia łatwe opróżnianie ładunku. Jest stosowany do transportu materiałów sypkich, takich jak ziemia, piasek czy kruszywo, które mogą być łatwo zrzucane poprzez podniesienie platformy ładunkowej.

samochód skrzyniowy
samochód skrzyniowy

Sprzęt wykorzystywany do przewozu ładunków, zarówno luzem, jak i na paletach. Składa się z kabiny kierowcy i osobnej przestrzeni ładunkowej - skrzyni ładunkowej, z podłogą oraz otwieranymi burtami i tylną klapą. Skrzynia ładunkowa może być stała, ale też podnoszona – jak w wywrotkach – co jest przydatne w przypadku transportu na miejsce budowy materiałów sypkich.

samochód – wywrotka
samochód – wywrotka

Samochody typu wywrotka są wykorzystywane do transportu różnych materiałów, takich jak ziemia, kruszywo, rury czy elementy infrastruktury wodociągowej. Pozwalają na wygodne dostarczanie i rozładunek materiałów na placu budowy.

skarpiarka nadpoziomowa
skarpiarka nadpoziomowa

Sprzęt stosowany do urabiania skarpy położonej poniżej stanowiska koparki.

skarpiarka podpoziomowa
skarpiarka podpoziomowa

Sprzęt stosowany do urabiania skarpy położonej powyżej stanowiska koparki.

skrzynki do zasuw
skrzynki do zasuw

Skrzynki do zasuw służą do ochrony i umożliwiają łatwy dostęp do zasuwy. Montuje się je w ziemi na trasie rur wodociągowych i ułatwiają obsługę oraz konserwację zasuwy.

sprzęt do próby szczelności
sprzęt do próby szczelności

Sprzęt do próby szczelności służy do przeprowadzania testów i badań w celu sprawdzenia szczelności sieci wodociągowej. Może to obejmować np. urządzenia do wypełniania sieci wodą pod określonym ciśnieniem i monitorowania ewentualnych wycieków.

spycharka
spycharka

Sprzęt służący głównie do odspajania gruntu, wykonywania wykopów, przemieszczania urobku na bliskie odległości (piętnastu do stu metrów), zagęszczania podłoża, niwelacji i profilowania terenu.

STUOŚ
STUOŚ

Stacja Termicznej Utylizacji Osadów Ściekowych; w tym miejscu spalane są powstałe w oczyszczalni ścieków osady.

szalunki
szalunki

Elementy zabezpieczające, które chronią pracowników budowy przed osunięciem skarpy wykopu podczas wykonywanych robót. Szalunki do wykopów mogą być stosowane przy różnych rodzajach gruntu i przy różnych typach prac ziemnych w dziedzinie przemysłowo‑inżynieryjnego budownictwa.

świadectwa jakości
świadectwa jakości

Świadectwa jakości są dokumentami wydanymi przez dostawców materiałów używanych w budowie sieci wodociągowej. Dostawcy udzielają informacji na temat parametrów technicznych, norm i certyfikatów dotyczących jakości i zgodności materiałów. Świadectwa potwierdzają, że dostarczone materiały spełniają określone wymagania i są odpowiednie do użycia w sieci wodociągowej.

ubijak ręczny
ubijak ręczny

Narzędzie służące do zagęszczania zarówno mniejszych powierzchni gruntu, ziemi, piachu, betonu, kruszywa, żużlu czy innych sypkich materiałów, jak i zapraw oraz kruszyw, zwłaszcza w miejscach budowy wzmacnianych szalunkami. Dzięki płaskiej powierzchni spodu ubijak równomiernie rozkłada nacisk na powierzchnię, zapewniając jednolite zagęszczenie materiału.

wciągarka ręczna
wciągarka ręczna

Sprzęt umożliwiający precyzyjne przesuwanie ładunków zarówno w pionie, jak i w poziomie. Do urządzenia przymocowuje się ładunek za pomocą liny stalowej, zaczepu z blokadą lub haka. Po odpowiednim ustawieniu komponentów wciągarka naciąga linę do maksymalnego naprężenia, co umożliwia następnie równomierne przesuwanie przymocowanego przedmiotu.

wieloczerpakowa koparka podpoziomowa
wieloczerpakowa koparka podpoziomowa

Koparka stosowana do odspajania i przemieszczania gruntu za pomocą czerpaków umieszczonych na obwodzie koła lub łańcucha okalającego drabinę czerpakową.

zagęszczacze
zagęszczacze

Urządzenia, w których osad poddawany jest zagęszczaniu. Przetworzony w taki sposób, kierowany jest później do komory fermentacyjnej.

zagęszczarka wibracyjna
zagęszczarka wibracyjna

Urządzeniem służące do zagęszczania podłoża, takiego jak grunt czy nawierzchnia, poprzez proces wibracji. Głównym narzędziem pracy jest płyta metalowa, która jest wprawiana w drgania za pomocą układu wibracyjnego, napędzanego silnikiem elektrycznym lub spalinowym.

zaplecze budowy
zaplecze budowy

Obiekt zestawiony z różnych typów kontenerów, takich jak: kontenery budowlane, kontenery biurowe, kontenery sanitarne i kontenery morskie czy kontenery magazynowe. Wnętrza pomieszczeń są wyposażone w niezbędne instalacje, takie jak elektryczna sieć zasilania, systemy ogrzewania, a także rozbudowane instalacje wodno‑kanalizacyjne.

zaprawa cementowa
zaprawa cementowa

Zaprawa cementowa jest używana do łączenia elementów betonowych, takich jak rury, kształtki czy skrzynki. Zapewnia trwałe i szczelne połączenia.

zasuwy
zasuwy

Zasuwy to elementy służące do sterowania przepływem wody w sieci wodociągowej. Mogą być sterowane manualnie lub automatycznie i umożliwiają regulację przepływu wody lub całkowite jej zatrzymanie.

zbiorniki biogazu
zbiorniki biogazu

Urządzenia, w których zbierany jest biogaz.

zespół prądotwórczy trójfazowy
zespół prądotwórczy trójfazowy

Urządzenie, które wytwarza energię elektryczną z paliwa – zazwyczaj benzyny, oleju napędowego lub gazu. Jego rolą jest dostarczanie prądu elektrycznego w miejscach, gdzie nie ma stałego źródła zasilania lub wymagana jest niezależność energetyczna. Agregat prądotwórczy zapewnia zasilanie dla narzędzi i maszyn budowlanych, oświetla teren robót oraz zasila wszelkie urządzenia elektryczne wykorzystywane w procesach budowlanych.

zgarniarka
zgarniarka

Sprzęt służący do odspajania gruntu. Ścina wierzchnią warstwę gruntu, przewozi ją, a następnie wyładowuje, plantuje i zagęszcza.

zgrzewarka do rur PE
zgrzewarka do rur PE

Urządzenie stosowane do łączenia metodą zgrzewania rur i rurociągów wykonanych z polietylenu. Działają one na zasadzie podgrzewania końców rur lub rurociągów i łączenia ich poprzez zgrzanie. Proces ten polega na doprowadzeniu do odpowiedniej temperatury i stopnia mięknięcia polietylenu na końcach rur, a następnie złączeniu ich pod odpowiednim ciśnieniem.

żuraw samochodowy
żuraw samochodowy

Sprzęt składający się z kilku kluczowych komponentów. W jego skład wchodzi platforma obrotowa, na której umieszczona jest wciągarka, a także regulowany wysięgnik z mechanizmem zmiany długości. Te elementy umożliwiają przenoszenie materiałów budowlanych zarówno w górę, jak i w dół.