E-materiały do kształcenia zawodowego

Podstawy papiernictwa

DRM.06. Produkcja mas włóknistych i wytworów papierniczych - Technik papiernictwa 311601

bg‑green

Słownik pojęć

1
Bibułka tissue
Bibułka tissue

półprodukt papierniczy służący do produkcji m.in. ręczników papierowych, chusteczek i papieru toaletowego. Cechuje się wysoką chłonnością.

Bielenie
Bielenie

proces, w trakcie którego uzyskuje się odpowiednie właściwości masy włóknistej, takie jak jasność i czystość końcowego produktu. Ma celu rozjaśnienie masy włóknistej. Polega na zastosowaniu odpowiednich chemikaliów (m.in. ługu sodowego), które dodawane są bezpośrednio do dyspergatora w celu podwyższenia białości masy. Stosowane jest w produktach wymagających wysokiej czystości, gdzie żółknięcie nie jest pożądane np. papiery do pisania i drukowania.

Branża
Branża

gałąź przemysłu zajmująca się wytwarzaniem, przetwarzaniem bądź sprzedażą produktów jednego rodzaju.

Branża papiernicza
Branża papiernicza

gałąź przemysłu zajmująca się wytwarzaniem, przetwarzaniem oraz sprzedażą wyrobów oraz przetworów papierniczych.

Celuloza
Celuloza

naturalny polimer zbudowany z monomerów „beta”-D‑glukozy połączonych mostkami tlenowymi. Jest głównym składnikiem chemicznym drzew.

Część prasowa maszyny papierniczej
Część prasowa maszyny papierniczej

część maszyny papierniczej, w której następuje odwadnianie i zagęszczanie struktury wstęgi papierniczej.

Część sitowa maszyny papierniczej
Część sitowa maszyny papierniczej

część maszyny papierniczej, w której wstęga papiernicza jest formowana oraz wstępnie odwadniana.

Część susząca maszyny papierniczej
Część susząca maszyny papierniczej

część maszyny papierniczej, w której wstęga papieru jest dosuszana. W tej części maszyny papierniczej mogą występować także procesy uszlachetniania oraz wykańczania wstęgi.

FCO (Film Coated Offset)
FCO (Film Coated Offset)

warstwowo powlekany papier LWC, przeznaczony do drukowania offsetem. Charakteryzuje się dużą intensywnością barw, równomiernym przyjmowaniem farby oraz mniejszym jej zużyciem

Hydrocyklon
Hydrocyklon

urządzenie wykorzystujące siłę odśrodkową do separacji, sortowania lub zagęszczania cząstek.

Korowanie
Korowanie

proces, w trakcie którego usuwana jest kora z kłód drewna.

Korowarka
Korowarka

urządzenie, w którym odbywa się proces korowania, czyli usuwania kory z kłód drewna.

Masa bielona
Masa bielona

masa celulozowa poddana procesowi bielenia, czyli usuwania ligniny resztkowej. Środkami bielącymi mogą być związki chloru, tlenu, można też wykorzystać proces bielenia enzymatycznego.

Masa celulozowa
Masa celulozowa

produkt otrzymywany w procesie roztwarzania surowca włóknistego metodą chemiczną (delignifikacji).

Masa chemo‑termomechaniczna
Masa chemo‑termomechaniczna

masa włóknista powstała w wyniku chemicznej, termicznej oraz mechanicznej obróbki zrębek.

Masa długowłóknista
Masa długowłóknista

masa włóknista najwyższej jakości, produkowana zazwyczaj metodą chemiczną (masa celulozowa). Wytwarzana z surowców o długich włóknach np. bawełna, len, konopie, sosna, świerk, które nadają jej bardzo dobre właściwości wytrzymałościowe.

Masa makulaturowa
Masa makulaturowa

surowiec wtórny wykorzystywany do przygotowywania mas papierniczych. Wytwarza się go z papieru pochodzącego z recyklingu.

Masa papiernicza
Masa papiernicza

masa włóknista wraz z dodatkami masowymi i środkami pomocniczymi, która po rozcieńczeniu jest kierowana na wlew maszyny papierniczej.

Masa termomechaniczna
Masa termomechaniczna

masa uzyskiwana z drewna iglastego świerkowego i jodłowego. Jej produkcja polega na mechanicznym rozwłóknianiu zrębków w termorafineriach (zamkniętych, ciśnieniowych młynach tarczowych) wstępnie parowanych w temperaturze powyżej 100°C i dodatkowo mielona w rafinerach (otwartych, bezciśnieniowych młynach tarczowych).

Masa włóknista
Masa włóknista

masa powstała po rozwłóknieniu zrębek, składająca się z włókien celulozowych.

Maszyna papiernicza
Maszyna papiernicza

maszyna, na której następuje formowanie, odwadnianie i wykańczanie wstęgi papieru.

MFS (Machine Finished Speciality)
MFS (Machine Finished Speciality)

papier drzewny gazetowy o specjalnym wykończeniu (maszynowo satynowany lub kolorowy), przeznaczony do drukowania offsetowego z zastosowaniem farb zarówno „heat‑set”, jak i „cold‑set”.

Mielenie masy papierniczej
Mielenie masy papierniczej

procesem technologiczny, wpływający właściwości otrzymanego z masy papierniczej wytworu papierniczego. Odbywa się za pośrednictwem elementów mielących (noży), z których jedna część wiruje, druga pozostaje nieruchoma. Wirujące elementy mielące wywierają różnego rodzaju działania mechaniczne na włókna, jak np. rozczesywanie, tarcie, ścinanie i rozprężanie, rozgniatanie, rozłupywanie, uderzanie lub cięcie. Bezpośrednim wynikiem tych działań i celem mielenia włókien jest nadanie włóknom giętkości i plastyczności (fibrylacja wewnętrzna) rozwinięcie i uwodnienie ich powierzchni (fibrylacja zewnętrzna) oraz nadanie poszczególnym frakcjom włókien odpowiednich rozmiarów, co wpływa na uzyskanie papieru o wymaganej strukturze i przezroczu.

MWC (Machine Weight Coated)
MWC (Machine Weight Coated)

odmiana drzewna papieru HWC.

Niebielona masa celulozowa siarczanowa
Niebielona masa celulozowa siarczanowa

masa włóknista powstała w wyniku roztwarzania siarczanowego, która po roztwarzaniu nie została poddana procesom bielenia.

Piasecznik
Piasecznik

urządzenie służące do oczyszczania masy celulozowej lub masy papierniczej z niewielkich zanieczyszczeń np. piasku.

Papier
Papier

spilśniona masa włóknista wraz z odpowiednimi dodatkami, ukształtowana w postaci arkuszy lub wstęgi. Materiałem do produkcji papieru jest zawiesina wodna surowców włóknistych z dodatkiem wypełniaczy (kaolin, talk, gips, kreda, środków zaklejających (klej żywiczny) oraz substancji pomocniczych. Masa osadza się na sicie, spilśnia, a następnie poddawana jest procesowi odwadniania, suszenia oraz obróbce wykończeniowej.

Papier biurowy
Papier biurowy

papier kserograficzny bezdrzewny i drzewny – jest to najczęściej papier odmiany bezdrzewnej, rzadziej półdrzewnej lub makulaturowej, stosowany w kopiarkach działających według różnych metod utrwalania tonera. Papier kserograficzny najczęściej wytwarzany jest jako wytwór klejony w gramaturach 80, 90 i 100 g/m2 w arkuszach A4 lub A3. Jego powierzchnia jest matowa o barwie jasnej lub białej.

papier czerpany i jego imitacje
papier czerpany i jego imitacje

rodzaje wysokogatunkowego, luksusowego papieru do pisania. Wykonuje się je ręcznie, zakleja powierzchniowo i zwykle zaopatruje wznak wodny. Papier czerpany wykonywany jest w odmianie bezdrzewnej z celulozy długowłóknistej. Arkusze tego papieru charakteryzują się surową powierzchnią, mają nierówne, postrzępione krawędzie (powstałe podczas formowania arkusza). Jeśli druk jest przeznaczony do oprawy, to zwykle nadlewy są odcinane.

Papier drukowy
Papier drukowy

papier bielony, który cechuje się wysoką białością, niska przeźroczystością oraz dobrą drukowalnością. Wytwarzany zazwyczaj w gramaturach 60‑125 g/mIndeks górny 2.

Papier filtracyjny
Papier filtracyjny

papier, którego zadaniem jest oczyszczanie płynów lub gazów z cząstek o średnicy większej niż średnica porów w danym papierze filtracyjnym.

Papier gazetowy
Papier gazetowy

biały papier drzewny lub makulaturowy produkowany w zwojach w zakresie gramatur 28–65 g/m2 przeznaczony do drukowania gazet. Poniżej 40 g/m2 to tzw. papier gazetowy o małej gramaturze. Papiery gazetowe są produkowane jako maszynowo gładzone, białe lub kolorowe, lub gładzone inaczej, np. satynowane na miękkim kalandrze.

Papier MFC Offset (Machine Finished Coated)
Papier MFC Offset (Machine Finished Coated)

jest odmianą drzewną papieru MFC bezdrzewnego, – papier LWC (Light Weight Coated) – to niskogramaturowy papier drzewny dwustronnie powlekany. Najczęściej produkowany jest w gramaturach 51–70 g/m2. Nazwa jest skrótem angielskiego określenia – „niskogramaturowy papier powlekany”. Większość papierów LWC jest dwustronnie jednokrotnie powlekana, zdarzają się papiery LWC dwustronnie dwukrotnie powlekane. Jest przeznaczony głównie do drukowania zwojowego wielobarwnych czasopism i katalogów. Produkowane są dwie odmiany papieru LWC: do drukowania techniką offsetową LWCO, do drukowania wklęsłodrukiem LWCR.

papier OCR (Optical Character Recognition)
papier OCR (Optical Character Recognition)

papier, który służy jako podłoże w drukarkach elektronicznych drukujących treści odczytywane przez czytniki optyczne. Jest to specyficzny rodzaj papieru offsetowego o bardzo zwartej strukturze bez wybielacza optycznego. Jest produkowany w odmianie bezdrzewnej, najczęściej o barwie kremowej. Papier OCR jest zadrukowywany techniką offsetową, a dopiero później uzupełniany tekstem, który ma być odczytany przez czytnik optyczny, np. kupony zakładów gier losowych.

Papier pakowy
Papier pakowy

rodzaj papieru, który jest stosowany do opakowywania różnego rodzaju produktów, np. spożywczych czy tekstylnych. Charakteryzuje się wysoką wytrzymałością, odpornością na rozdarcia oraz rozciągliwością, co pozwala na bezpieczne oraz skuteczne pakowanie przedmiotów.

Papier samokopiujący
Papier samokopiujący

jest papierem z warstwami funkcjonalnymi umożliwiającymi proces chemicznego kopiowania. Papier podłożowy jest papierem zaklejonym w masie o wysokiej białości (lub barwiony) i wysokiej wytrzymałości mechanicznej, najczęściej o gramaturze 40–60 g/m2 . Gramatury powłok zamykają się zwykle w przedziale 5–8 g/m2 . Papier samokopiujący występuje najczęściej w zestawach wieloarkuszowych (od 3 od 8, a nawet więcej arkuszy). Współpracujący ze sobą zestaw papierów samokopiujących składa się najczęściej z papierów pokrytych warstwą, w której znajduje się barwnik w postaci mikrokapsułek reagujących chemicznie pod naciskiem. Umożliwia to przeniesienie znaków na następną stronę. Zestaw musi się składać się z papierów mających następujące warstwy: CB – oryginał, spód powlekany warstwą mikrokapsułek umożliwiających przeniesienie barwnika na następną stronę; CFB – kopia, wierzch powlekany substancją przyjmującą barwnik, spód powlekany warstwą mikrokapsułek – wielokrotność kopii uzyskuje się przy stosowaniu określonej liczby arkuszy papieru z powłoką CFB; CF – ostatnia strona, wierzch powlekany substancją przyjmującą barwnik, spód bez powłoki mikrokapsułek. Jest to tzw. zestaw wieloarkuszowy.

Papier samoprzylepny
Papier samoprzylepny

papier, którego spodnia warstwa jest powleczony klejem samoprzylepnym, który pod wpływem niewielkiego nacisku przykleja się do każdej powierzchni.

Papier SC (Supercalendered)
Papier SC (Supercalendered)

papiery SC są to drzewne papiery, zaklejone w masie, mocno wypełnione podatne operacji superkalandrowania. Można na nich drukować ilustracje wielobarwne z niższą liniaturą rastra niż na papierze LWC – zalecana liniatura rastra 48–56 linii/. Papiery SC produkowane są w gramaturach 40–80 g/cm2 . Mają wyższą sztywność niż papier LWC.

Papier śniadaniowy
Papier śniadaniowy

rodzaj papieru o wysokiej higieniczności, przeznaczony do kontaktu z żywnością. Charakteryzuje się zwiększoną odpornoścą na tłuszcze i wodę.

Papier workowy
Papier workowy

stosowany do produkcji worków papier bezdrzewny, stanowi odmianę papieru pakowego, wykonany jest niebielonej celulozy siarczanowej. Od papierów workowych oczekuje się dużej wytrzymałości na rozciąganie, wysokiej rozciągliwości, odporności na przepuklenia. Papiery workowe zadrukowuje się techniką fleksograficzną.

Papiery książkowe (Book Papers)
Papiery książkowe (Book Papers)

są przeznaczone do drukowania książek są produkowane jako bezdrzewne lub drzewne, powlekane i niepowlekane, zaklejane. Powierzchnia papieru książkowego może być matowa (maszynowo gładka) lub satynowana. Są to papiery białe, często produkowane jako objętościowe. Do podgrupy papierów książkowych zalicza się drzewne papiery pigmentowane, czyli te, które mają nanoszoną powłokę ok. 5 g/m2 na stronę na prasach klejarskich.

Papiery powlekane typu „Chromolux”
Papiery powlekane typu „Chromolux”

wytwory papiernicze powlekane metodą specjalną, tzw. metodą odlewu, polegającą na żelatynowaniu mieszanki pigmentowo‑klejowej w zetknięciu z polerowaną gorącą powierzchnią cylindra chromowanego. Mogą być powlekane jedno lub dwustronnie. Mają gramaturę większą od 60 g/m2. Papier i tekturę typu Chromolux zadrukowuje się głównie techniką offsetową. Papiery są przeznaczone do drukowania wysoko jakościowych opakowań, prospektów reklamowych, etykiet, wydawnictw artystycznych, itp.

Papiery specjalne
Papiery specjalne

papiery do produkcji kopert, bezdrzewne i makulaturowe, niepowlekane i jednostronnie powlekane – przeznaczone są do maszynowej produkcji kopert. Są one zaklejane. Najczęściej produkowane są papiery białe o gramaturze 70–120 g/m2 . Podlegają zadrukowaniu wewnątrz i na zewnątrz przy pomocy techniki offsetowej lub fleksograficznej.

Papiery tłuszczoodporne
Papiery tłuszczoodporne

papiery pakowe odmiany bezdrzewnej, przeznaczone do pakowania środków spożywczych zawierających znaczne ilości tłuszczów. Papier pakowy pergaminowy jest produkowany najczęściej w przedziale gramatur 40–80 g/m2 . Jest wytwarzany z bielonej lub niebielonej masy celulozowej mocno zmielonej

Pergamin
Pergamin

przeźroczysty, wytrzymały papier cechujący się nieprzepuszczalnością wody ani tłuszczów.

Przetwór papierniczy
Przetwór papierniczy

produkt uzyskany z wytworu papierniczego na skutek obróbki mechanicznej,  chemicznej lub obu jednocześnie, które wpływają na zmianę kształtu, właściwości użytkowych, estetycznych, itp. Przykładami przetworów papierniczych są na przykład: książki, papiery laminowane, zeszyty, pudła z kartonu czy torby papierowe.

Przekrawacz poprzeczny
Przekrawacz poprzeczny

urządzenie do poprzecznego przecinania wstęgi papierniczej.

Rębak
Rębak

urządzenie służące do rozdrobnienia okorowanych już kłód drewna na zrębki.

Rozczynianie
Rozczynianie

Proces polegający na rozdrobnieniu w środowisku wodnym arkuszy lub zwojów suchej masy na drobne fragmenty o wymiarach nieprzekraczających kilku centymetrów. Celem rozczyniania jest wytworzenie zawiesiny wodnej, którą można przepompować do dalszej obróbki.

Rozczyniacz
Rozczyniacz

urządzenie, w który zachodzi proces rozczyniania np. hydropulper.

Roztwarzanie
Roztwarzanie

proces w którym pod wpływem działania chemikaliów, ciśnienia oraz temperatury rozpuszczana jest lignina i uwalniane są włókna celulozowe ze zrębków.

Sortownik
Sortownik

urządzenie, w którym przeprowadzony jest proces sortowania, czyli klasyfikowania produktów najczęściej poprzez wymiary lub masę.

Tambor
Tambor

urządzenie służące do nawijania papieru schodzącego z maszyny papierniczej.

Tektura falista
Tektura falista

Przetwór papierniczy składający się ze sklejonych zazwyczaj na przemian minimum dwóch warstw: płaskiej i pofalowanej. Tektura falista składa się najczęściej z dwóch do siedmiu warstw. Warstwa płaska powstaje z papieru zwanego linerem, a warstwa pofalowana z papieru zwanego flutingiem.

Tekturnica
Tekturnica

maszyna służąca do wytwarzania tektury falistej.

ULWC (Ultra‑Lightweight Coated)
ULWC (Ultra‑Lightweight Coated)

niskogramaturowy papier LWC. Papiery ULWC zwykle są produkowane w gramaturach od 39 do 48 g/m2.

Warnik
Warnik

urządzanie w którym pod wpływem działania temperatury, ciśnienia oraz chemikaliów następuje proces roztwarzania zrębków.

WF/HWC (Woodfree/Heavy Weight Coated)
WF/HWC (Woodfree/Heavy Weight Coated)

papier dwustronnie powlekany o dużej gramaturze powłoki i papieru, przeznaczony głównie do drukowania offsetowego. Symbol HWC służy do określenia trzykrotnie powlekanego papieru przeznaczonego do wielobarwnego drukowania offsetowego. Papier ten produkowany w wersji bezdrzewnej o gramaturze 100–300 g/m2, charakteryzuje się bardzo wysoką białością i gładkością powłoki

WF/LoWC (Woodfree/Low Weight Coated)
WF/LoWC (Woodfree/Low Weight Coated)

cienki papier drukowy o gramaturze od 80 do 90 g/m2, powlekany dwustronnie. Powłoki te mają gramaturę od 5 do 12 g/m2 na jedną stronę. Papier LWC stosuje się do drukowania czasopism ilustrowanych, prospektów reklamowych itp. Nadaje się do drukowania tekstów i ilustracji.

WF/MF (Woodfree/Machine Finisched)
WF/MF (Woodfree/Machine Finisched)

papier bezdrzewny, wypełniony, mocno zaklejony, niepowlekany, o powierzchni maszynowo gładzonej, tj. o powierzchni matowej, produkowany w postaci arkuszy i zwojów, najczęściej w gramaturze od 55 do 250 g/m2. Ma barwę białą lub kremową. Oprócz papierów offsetowych maszynowo gładzonych (MF) produkowane są papiery satynowane (MFS). Papier offsetowy może być produkowany jako papier objętościowy. Jest to bezdrzewny lub drzewny papier o dużej pulchności. Znajduje zastosowanie przy drukowaniu książek.

WF/MFC (Woodfree/Machine Finished Coated)
WF/MFC (Woodfree/Machine Finished Coated)

papier dwustronnie jednokrotnie powlekany, maszynowo gładzony, matowy. Charakteryzuje się dużą sztywnością i dużym wolumenem. Produkowany jest jako bezdrzewny o gramaturze od 90–135 g/m2. Stosowany jest do drukowania czasopism, druków reklamowych, katalogów, itp.

WF/MWC (Woodfree/Medium Weight Coated)
WF/MWC (Woodfree/Medium Weight Coated)

papier drukowy dwustronnie powlekany o średniej gramaturze powłoki i papieru, stosowany do drukowania offsetowego. Symbol MWC służy do określenia dwukrotnie powlekanego papieru przeznaczonego głównie do drukowania offsetowego wielobarwnych ilustracji. Papier MWC ma zwykle gramaturę od 80 do 170 g/m2. Charakteryzuje się wysoką białością i gładkością powłoki.

Wyroby papiernicze
Wyroby papiernicze

grupa produktów obejmująca wytwory oraz przetwory papiernicze np. papier, tektura.

Wytwór papierniczy
Wytwór papierniczy

papier lub tektura nie poddawana dalszym obróbkom po uformowaniu, odwodnieniu i wysuszeniu w maszynie papierniczej.

Zakład celulozowy
Zakład celulozowy

zakład w którym z drewna i innej biomasy lignocelulozowej produkuje się celulozę.

Zakład celulozowo‑papierniczy
Zakład celulozowo‑papierniczy

zakład, w którym produkuję celulozę a następnie z celulozy produkuje się papier.

Zakład wytworów papierniczych
Zakład wytworów papierniczych

zakład, w którym z papieru produkuje się wytwory papiernicze np. papier drukowy w arkuszach A4.

Zakład przetwórstwa papieru
Zakład przetwórstwa papieru

zakład, w którym przetwarza się papier np. w tekturę falistą.

Zrębki
Zrębki

drewno rozdrobnione do frakcji optymalnej dla procesu roztwarzania.

Interaktywne materiały sprawdzające
Przewodnik dla nauczyciela