Sole

1. Cele lekcji

a) Wiadomości

Uczeń zna:

• klasyfikację soli,

• pojęcia: woda krystalizacyjna, woda twarda.

Uczeń wie:

• jakie kwasy tworzą wodorosole,

• jakie wodorotlenki tworzą hydroksosole.

b) Umiejętności

Uczeń potrafi:

• określić budowę soli,

• podać zasady nazewnictwa soli,

• wyjaśnić, co to są wodorosole i hydroksosole,

• wyjaśnić, co to są hydraty,

• doświadczalnie zbadać odłączanie wody z hydratów,

• sklasyfikować sole ze względu na ich budowę,

• określać nazwy soli na podstawie wzoru i odwrotnie,

• przeprowadzać proste doświadczenia,

• korzystać z różnych źródeł wiedzy.

2. Metoda i forma pracy

Metody:

• moderacja wizualna,

• plakat,

• doświadczenia laboratoryjne,

• dobieranka.

Formy pracy:

• praca z całym zespołem,

• praca w grupach różnym frontem,

• praca w grupach równym frontem,

• praca indywidualna.

3. Środki dydaktyczne

Kolekcja różnych soli, sprzęt i odczynniki niezbędne do wykonania doświadczeń, szary papier, markery, magnesy lub taśma klejąca, słownik chemiczny, encyklopedia chemii, foliogram obrazujący klasyfikację soli wraz z przykładami związków.

4. Przebieg lekcji

a) Faza przygotowawcza

1. Podanie tematu lekcji.

2. Przypomnienie na podstawie kolekcji, wzorów i nazw soli znanych uczniom z gimnazjum. Podawanie przez uczniów wzorów soli i zapisywanie ich przez nauczyciela na tablicy.

3. Określanie przez młodzież ich nazw.

b) Faza realizacyjna

1. Ustalenie definicji soli w oparciu o wiedzę uczniów wyniesioną z gimnazjum.

2. Podział uczniów na trzy grupy.

3. Przydzielenie poszczególnym zespołom zadań do wykonania.

4. Praca w zespołach metodą plakatu (zalącznik 1).

5. Prezentacja plakatów wykonanych przez poszczególne zespoły.

c) Faza podsumowująca

1. Klasyfikacja soli - dokonanie prez uczniów podziału otrzymanych wzorów soli, podanie ich nazw systematycznych oraz dopasowanie nazw zwyczajowych (załącznik 2).

2. Omówienie ćwiczenia – foliogram obrazujący klasyfikację soli wraz z przykładami.

5. Bibliografia

1. Cejner – Mania W., Janich–Kilian A., Sawicka J., Urbańczyk G., Tablice chemiczne, Wydawnictwo Podkowa Bis, Gdańsk 2001.

2. Materiały z egzaminu pilotażowego CKE. Centralna Komisja Egzaminacyjna, Warszawa, 2000.

6. Załączniki

a) Karta pracy ucznia

załącznik 1

Karta pracy dla grupy pierwszej

Mając do dyspozycji próbkę następującej substancji: NaHCOIndeks dolny 3₃

1. opiszcie jej właściwości,

2. zbadajcie jej rozpuszczalność w wodzie,

3. określcie budowę i nazwę ogólną soli, do których należy ta substancja,

4. wyjaśnijcie, które kwasy mogą tworzyć taką sól,

5. napiszcie równanie reakcji powstawania tej soli,

6. podajcie wzory i nazwy innych soli należących do tej grupy związków,

7. rozwiążcie następujące zadanie: Wielokrotne gotowanie wody powoduje osadzanie się kamienia na ściankach czajnika. Jakie związki są głównymi składnikami tego kamienia? Jakie reakcje prowadzą do jego powstawania?

Swoje odpowiedzi przedstawcie na plakacie.

Karta pracy dla grupy drugiej

Mając do dyspozycji próbkę następującej substancji: CuSOIndeks dolny 4₄ · 5 HIndeks dolny 2₂O

1. opiszcie jej właściwości,

2. zbadajcie jej rozpuszczalność w wodzie,

3. przeprowadźcie ogrzewanie tej substancji,

4. określcie budowę i nazwę ogólną soli, do których należy ta substancja,

5. wyjaśnijcie, które kwasy mogą tworzyć taką sól,

6. napiszcie równanie reakcji powstawania tej soli,

7. podajcie wzory i nazwy innych soli należących do tej grupy związków,

8. rozwiążcie następujące zadanie: Dlaczego na złamaną kończynę nakłada się mokry gips? Czy jego schnięcie polega na powolnym odparowaniu wody?

Swoje odpowiedzi przedstawcie na plakacie.

Karta pracy dla grupy trzeciej

Mając do dyspozycji próbkę następującej substancji: [Cu(OH)]Indeks dolny 2₂COIndeks dolny 3₃

1. opiszcie jej właściwości,

2. określcie budowę i nazwę ogólną soli, do których należy ta substancja,

3. wyjaśnijcie, które wodorotlenki mogą tworzyć taką sól,

4. napiszcie równanie reakcji powstawania tej soli,

5. podajcie wzory i nazwy innych soli należących do tej grupy związków,

6. napiszcie jaki skład chemiczny i barwę ma malachit?

7. wyjaśnijcie pojęcie: patyna.

Swoje odpowiedzi przedstawcie na plakacie.

Załącznik 2

Otrzymane wzory soli przyporządkujcie odpowiednim grupom (sole proste, wodorosole, hydroksosole, hydraty). Utwórzcie ich nazwy systematyczne i dopasujcie odpowiednie nazwy zwyczajowe.

WZORY

NAZWY

b) Zadanie domowe

O twardości wody wodociągowej decyduje, między innymi obecność jonów CaIndeks górny 2+²⁺. W wodzie twardej stężenie tego kationu jest znacznie większe niż w wodzie miękkiej. 100g wody wodociągowej zawiera mniej niż 0,1 g Ca(HCOIndeks dolny 3₃)Indeks dolny 2₂. W temperaturze pokojowej nie obserwuje się wytrącania osadu wodorowęglanu wapnia, ale zagotowanie wody powoduje wytrącenie się osadu.

Wyjaśnij powstawanie osadu podczas gotowania wody twardej.

Twardość wody jest często wyrażana w stopniach twardości. Jeden stopień twardości odpowiada 7,1 mg CaIndeks górny 2+²⁺ w 1 dmIndeks górny 3³ wody.

Stwierdzono, że woda zawiera 50 mg CaIndeks górny 2+²⁺ w 1 dmIndeks górny 3³ wody. Oblicz twardość wody w stopniach twardości.

(materiały egzaminacyjne CKE)

7. Czas trwania lekcji

45 minut

8. Uwagi do scenariusza

W scenariuszu zastosowana została klasyfikacja soli wg J. Sawicka, A. Janich – Kilian, W. Cejner – Mania, G. Urbańczyk, Tablice chemiczne, Wydawnictwo Podkowa Bis, Gdańsk 2001.