Fotografia przedstawia rzeźbę autorstwa Vasosa Falireasa - posąg Leonidasa – legendarnego króla Sparty, który wraz ze swoimi żołnierzami zginął bohaterską śmiercią pod Termopilami pod naporem perskiej armii. Posąg został umieszczony na wysokim cokole, a sam Leonidas został ukazany jako mężczyzna w średnim wieku o średniej długości zaroście, ubrany w zbroję i hełm. W jednej dłoni trzyma włócznię, a w drugiej zieloną okrągłą tarczę. Patrzy przed siebie, na fotografii widoczny jest jego lewy półprofil. Tło zdjęcia to fragment muru, zielone korony drzew oraz jasne niebo, stykające się z lewej strony z pasmem górskim.
Fotografia przedstawia rzeźbę autorstwa Vasosa Falireasa - posąg Leonidasa – legendarnego króla Sparty, który wraz ze swoimi żołnierzami zginął bohaterską śmiercią pod Termopilami pod naporem perskiej armii. Posąg został umieszczony na wysokim cokole, a sam Leonidas został ukazany jako mężczyzna w średnim wieku o średniej długości zaroście, ubrany w zbroję i hełm. W jednej dłoni trzyma włócznię, a w drugiej zieloną okrągłą tarczę. Patrzy przed siebie, na fotografii widoczny jest jego lewy półprofil. Tło zdjęcia to fragment muru, zielone korony drzew oraz jasne niebo, stykające się z lewej strony z pasmem górskim.
Sparta
Vasos Falireas, „Posąg Leonidasa”, 1955 r., Termopile, Grecja, online‑skills, CC BY 3.0
Źródło: Vasos Falireas, Posąg Leonidasa, 1955, Fotografia, Termopile, Grecja, licencja: CC BY 3.0.
Ważne daty
około 800 - 600 r. p.n.e. – wykształcenie się specyficznych praw i tradycji społecznych Sparty.
około 730 - 710 r. p.n.e. – Sparta najeżdża Messenię; pierwsza wojna messeńska.
około 640 - 630 r. p.n.e. – najazd Sparty na Messenię; druga wojna messeńska.
Nauczysz się
wskazywać położenie Sparty na mapie Grecji;
omawiać etapy ekspansji terytorialnej Sparty;
omawiać struktury polityczne w Sparcie;
wyjaśniać pojęcie „wychowanie spartańskie”;
omawiać rolę kobiet w Sparcie.
Sparta na mapie starożytnej Grecji
Rg2rr0hGVAstk
Mapa interaktywna przedstawiająca terytorium Lacedemonu. Środek mapy zapełniony jest przez lądy, które zostały zaznaczone na zielono oraz brązowo. Linia brzegu, wyróżniająca je od otaczającej je wody, jest szara. Miasta podpisano oraz oznaczono czarnymi oraz czerwonymi punktami, są też miejsca oznaczone większymi, czerwono‑białymi, punktorami. Wzdłuż linii brzegowej widoczne są liczne wysepki. W lewym, dolnym rogu mapy znajduje się legenda. Czerwoną kropką oznaczono miasta suwerenne, czarną kropką miasta periojków, linia przerywana kwadratami oznacza granicę Lacedemonu, a linia przerywana podłużnymi kreskami to hipotetyczne granice terytorium Sparty. Po prawej stronie mapy znajduje się panel interaktywny zatytułowany: Sparta na mapie starożytnej Grecji. Po kliknięciu w pierwsze hasło: „Sparta”, wyświetla się opis geograficzny miasta: Sparta leżała w południowej części Półwyspu Peloponeskiego, jej rdzenne terytorium - Lakonia - obejmowało dolinę rzeki Eurotas, od zachodu zamkniętą górami Tajget, a od wschodu pasmem Parnonu. Państwo - miasto miało dostęp do morza przez Gytheon, port położony około czterdzieści kilometrów na południe od miasta. Początkowo Spartanie zamieszkiwali cztery mniejsze osiedla nad Eurotasem oraz piąte w Amyklai, kilka kilometrów na południe, z których dwa dominowały nad pozostałymi. Te pierwsze osiedla zaczęły później współdziałać, tworząc rdzeń przyszłej spartańskiej polis epoki archaicznej w procesie zjednoczenia zwanym synojkizmem. Pod tekstem znajduje się zdjęcie ruin starożytnej Sparty. Na fotografii przedstawione zostały fragmenty murów - kamiennych bloków - na kamienistym podłożu porośniętym trawą. Drugi plan tworzą liczne zielone drzewa. W oddali znajdują się budynki. Tło tworzy krajobraz górski. Kolejny element interaktywny to „Wpływy Sparty”, po jego naciśnięciu ukazuje się opis pozycji politycznej i społecznej miasta: Lakonia składała się z wielu miast, z których jedno, Sparta, władało rozległą i żyzną doliną Eurotasu, a jednocześnie było hegemonem pozostałych, rozrzuconych na wybrzeżu i niższych stokach Tajgetu oraz Parnonu oraz na Kytherze. Nazwa "Lacedemończycy" ("Lakedaimonioi") odnosiła się do wszystkich wolnych mieszkańców Lakonii. Obywatele pozostałych miast, periojkowie, cieszyli się wewnętrzną autonomią, ale byli ściśle podporządkowani Sparcie i dostarczali żołnierzy do jej armii. Obok spartiatów w skład społeczeństwa Sparty wchodzili poddani chłopi, heloci. Poniżej znajduje się zdjęcie wazy lakońskiej. Fotografia przedstawia przykład malarstwa czarnofigurowego. Na zdjęciu przedstawiono dno wazy. W centralnej części znajduje się półnagi żołnierz spartański jadący konno. Mężczyzna ma długie włosy, które przykryte są hełmem, w dłoni trzyma drewnianą włócznię. Tuż za nim leci skrzydlata postać z dwoma krążkami w dłoniach. Wokół jadącego żołnierza zebrała się grupa ptaków - pawi oraz sępów. Ostatnim interaktywnym elementem jest „Messenia”, po jego kliknięciu pojawia się opis historycznej krainy w starożytnej Grecji: Pod koniec ósmego wieku, gdy obszar ziemi uprawnej przestał wystarczać dla wyżywienia ludności Sparty, Spartanie podbili sąsiednią krainę, Messenię (pierwsza wojna messeńska). W połowie siódmego wieku wybuchło tam powstanie. Wieloletnia, ciężka druga wojna messeńska zakończyła się ostatecznie zwycięstwem Spartan, co zapewniło im panowanie nad Messenią, która stanowiła około czterdziestu procent powierzchni Peloponezu, przez następne trzysta lat. Część kraju, w którym żyzną równinę rzeki Pamisos, przyłączono do obywatelskiego terytorium Sparty, a jej mieszkańców obrócono w helotów. Reszta tubylców otrzymała status periojków. Messeńska legenda o królu Arystodemosie stanowi dramatyczny wyraz odczuwanego przez mieszkańców Messenii poczucia straty. Władca złożył w ofierze bogom podziemnego świata własną córkę, by zyskać ich pomoc przeciwko spartańskim najeźdźcom. Gdy jego działania obronne przyniosły klęskę, zrozpaczony władca odebrał sobie życie na grobie córki. Poniżej znajduje się fotografia antycznego Asklepionu w Messenii. Na zdjęciu przedstawione są liczne kamienie, fragmenty murów oraz kolumn. W oddali rozciąga się krajobraz górski oraz błękitne niebo.
Mapa interaktywna przedstawiająca terytorium Lacedemonu. Środek mapy zapełniony jest przez lądy, które zostały zaznaczone na zielono oraz brązowo. Linia brzegu, wyróżniająca je od otaczającej je wody, jest szara. Miasta podpisano oraz oznaczono czarnymi oraz czerwonymi punktami, są też miejsca oznaczone większymi, czerwono‑białymi, punktorami. Wzdłuż linii brzegowej widoczne są liczne wysepki. W lewym, dolnym rogu mapy znajduje się legenda. Czerwoną kropką oznaczono miasta suwerenne, czarną kropką miasta periojków, linia przerywana kwadratami oznacza granicę Lacedemonu, a linia przerywana podłużnymi kreskami to hipotetyczne granice terytorium Sparty. Po prawej stronie mapy znajduje się panel interaktywny zatytułowany: Sparta na mapie starożytnej Grecji. Po kliknięciu w pierwsze hasło: „Sparta”, wyświetla się opis geograficzny miasta: Sparta leżała w południowej części Półwyspu Peloponeskiego, jej rdzenne terytorium - Lakonia - obejmowało dolinę rzeki Eurotas, od zachodu zamkniętą górami Tajget, a od wschodu pasmem Parnonu. Państwo - miasto miało dostęp do morza przez Gytheon, port położony około czterdzieści kilometrów na południe od miasta. Początkowo Spartanie zamieszkiwali cztery mniejsze osiedla nad Eurotasem oraz piąte w Amyklai, kilka kilometrów na południe, z których dwa dominowały nad pozostałymi. Te pierwsze osiedla zaczęły później współdziałać, tworząc rdzeń przyszłej spartańskiej polis epoki archaicznej w procesie zjednoczenia zwanym synojkizmem. Pod tekstem znajduje się zdjęcie ruin starożytnej Sparty. Na fotografii przedstawione zostały fragmenty murów - kamiennych bloków - na kamienistym podłożu porośniętym trawą. Drugi plan tworzą liczne zielone drzewa. W oddali znajdują się budynki. Tło tworzy krajobraz górski. Kolejny element interaktywny to „Wpływy Sparty”, po jego naciśnięciu ukazuje się opis pozycji politycznej i społecznej miasta: Lakonia składała się z wielu miast, z których jedno, Sparta, władało rozległą i żyzną doliną Eurotasu, a jednocześnie było hegemonem pozostałych, rozrzuconych na wybrzeżu i niższych stokach Tajgetu oraz Parnonu oraz na Kytherze. Nazwa "Lacedemończycy" ("Lakedaimonioi") odnosiła się do wszystkich wolnych mieszkańców Lakonii. Obywatele pozostałych miast, periojkowie, cieszyli się wewnętrzną autonomią, ale byli ściśle podporządkowani Sparcie i dostarczali żołnierzy do jej armii. Obok spartiatów w skład społeczeństwa Sparty wchodzili poddani chłopi, heloci. Poniżej znajduje się zdjęcie wazy lakońskiej. Fotografia przedstawia przykład malarstwa czarnofigurowego. Na zdjęciu przedstawiono dno wazy. W centralnej części znajduje się półnagi żołnierz spartański jadący konno. Mężczyzna ma długie włosy, które przykryte są hełmem, w dłoni trzyma drewnianą włócznię. Tuż za nim leci skrzydlata postać z dwoma krążkami w dłoniach. Wokół jadącego żołnierza zebrała się grupa ptaków - pawi oraz sępów. Ostatnim interaktywnym elementem jest „Messenia”, po jego kliknięciu pojawia się opis historycznej krainy w starożytnej Grecji: Pod koniec ósmego wieku, gdy obszar ziemi uprawnej przestał wystarczać dla wyżywienia ludności Sparty, Spartanie podbili sąsiednią krainę, Messenię (pierwsza wojna messeńska). W połowie siódmego wieku wybuchło tam powstanie. Wieloletnia, ciężka druga wojna messeńska zakończyła się ostatecznie zwycięstwem Spartan, co zapewniło im panowanie nad Messenią, która stanowiła około czterdziestu procent powierzchni Peloponezu, przez następne trzysta lat. Część kraju, w którym żyzną równinę rzeki Pamisos, przyłączono do obywatelskiego terytorium Sparty, a jej mieszkańców obrócono w helotów. Reszta tubylców otrzymała status periojków. Messeńska legenda o królu Arystodemosie stanowi dramatyczny wyraz odczuwanego przez mieszkańców Messenii poczucia straty. Władca złożył w ofierze bogom podziemnego świata własną córkę, by zyskać ich pomoc przeciwko spartańskim najeźdźcom. Gdy jego działania obronne przyniosły klęskę, zrozpaczony władca odebrał sobie życie na grobie córki. Poniżej znajduje się fotografia antycznego Asklepionu w Messenii. Na zdjęciu przedstawione są liczne kamienie, fragmenty murów oraz kolumn. W oddali rozciąga się krajobraz górski oraz błękitne niebo.
Sparta na mapie starożytnej Grecji, online‑skills, CC BY 3.0
Źródło: online-skills, Sparta na mapie starożytnej Grecji, Ilustracja, licencja: CC BY 3.0.
Polecenie 1
RnOiPHBQEbxlh
Odpowiedz na pytanie. Gdzie położna była Sparta? Możliwe odpowiedzi: 1. W dolinie Eurotasu, 2. Na zboczu gór Parnon, 3. W Messenii
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
Polecenie 2
Rq3MWI1CDu8m5
(Uzupełnij).
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
Spartanie podbili Mesenię ze względów ekonomicznych. Obszar ziemi uprawnej na terenie górzystego Półwyspu Peloponeskiego był na tyle mały, że plony nie wystarczały, aby wyżywić zwiększającą się liczbę ludności.
Polecenie 3
R1U58vERB49Mb
(Uzupełnij).
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
W skład Lakonii wchodziło wiele miast. Najbardziej licznym i bogatym była Sparta. Swój uprzywilejowaną pozycję zawdzięczała położeniu geograficznemu w żyznej dolinie rzeki Eurotas. Dlatego narzucała swoją władzę pozostałym mniejszym i uboższym miastom Lakonii.
Ustrój Sparty
Spartanie przyjęli oligarchięOligarchiaoligarchię jako formę rządów w społeczeństwie pełnym gotowości do walki. Ich piechota, dzięki zdyscyplinowanemu sposobowi życia, była najskuteczniejszą formacją bojową w Grecji w okresie archaicznymOkres archaicznyokresie archaicznym. Rezultatem faktu, że potęga Sparty powstała w wyniku zjednoczenia się kilku mniejszych miast‑państw było zachowanie nie jednego, lecz dwóch dziedzicznych dowódców wojskowych nazywanych królami. Nie byli oni monarchami, ale raczej przywódcami oligarchicznych instytucji rządzących Spartą.
RwTKCpYxZh2eF
Dzieło Pelagio Pelagi pod tytułem „Kleombrotos II skazany na wygnanie przez Leonidasa II, króla Sparty” przedstawia scenę wygnania Kleombrotosa II ze Sparty. Na obrazie znajduje się dziewięć osób przebywających w jednej z komnat pałacu. Leonidas widoczny jest na pierwszym planie i został przedstawiony jako mężczyzna w średnim wieku, o długich siwych włosach spiętych opaską, bujnym zaroście i gniewnym wyrazie twarzy. Ubrany jest w długą białą szatę, czerwoną pelerynę oraz sandały. Obok króla, na środku obrazu biega dwóch chłopców, z których jeden w ukłonie dotyka uda króla i spogląda na jego twarz. Drugi chłopiec z widocznym smutkiem na twarzy wyciąga rękę w kierunku mężczyzny i kobiety z prawej strony obrazu. Jest przytrzymywana przez pierwszego chłopca. Po prawej stronie ukazany jest siedzący mężczyzna, który został przedstawiony jako postać w średnim wieku, o krótkich ciemnych włosach i średniej długości zaroście. Ubrany jest w długą żółtą szatę i czerwoną pelerynę. Jego wzrok jest spuszczony, a kąciki ust wygięte ku dołowi. Obejmuje go młoda ciemnowłosa kobieta ubrana w biało‑fioletową szatę. Ma otwarte usta oraz ściągnięte brwi. Na drugim planie obrazu, za królem znajdują się dwaj strażnicy uzbrojeni we włócznie. Po ich lewej stronie znajdują się dwaj mężczyźni, spoglądający na wygnańca siedzącego na ławie. W pomieszczeniu, górując nad postaciami, znajduje się tadkże pomnik brodatego mężczyzny wyposażonego we włócznię i siedzącego na konającym człowieku.
Pelagio Pelagi, „Kleombrotos II skazany na wygnanie przez Leonidasa II, króla Sparty”, 1807 – 1810 r., Galeria Sztuki Nowoczesnej, Bolonia, Włochy, wikimedia.org, domena publiczna
Źródło: Pelagio Palagi, Kleombrotos II skazany na wygnanie przez Leonidasa II, króla Sparty, 1807, Olej na płótnie, Galeria Sztuki Nowoczesnej, Bolonia, Włochy, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Cleombrotus_ordered_into_banishment_by_Leonidas_II_king_of_Sparta,_Pelagio_Palagi_(1775-1860).jpg [dostęp 6.02.2021], domena publiczna.
Instytucja sprawująca władzę nad Spartą składała się z 28 mężczyzn mających więcej niż 60 lat i nosiła nazwę geruzjaGeruzjageruzja, czyli rada starszych. Geruzja wraz z dwoma królami formułowała propozycje przedstawiane następnie zgromadzeniu wszystkich wolnych dorosłych mężczyzn. Zgromadzenie to miało dość ograniczoną możliwość odrzucenia planów geruzji.
Przeciwwagę dla wpływu królów i geruzji stanowiło pięciu wybieranych corocznie „nadzorców” - eforówEforowieeforów. Byli oni wybierani spośród wszystkich dorosłych obywateli i mieli za zadanie zwoływać posiedzenia geruzji oraz zgromadzeń. Posiadali władzę sądowniczą i karną. Mogli nawet wysunąć oskarżenia przeciwko królowi i uwięzić go do czasu procesu. Utworzenie instytucji eforów osłabiło władzę oligarchicznej geruzji oraz królów, ponieważ jej zadaniem było dbanie o przestrzeganie praw.
R1ZNsEz6qVajz
Fotografia przedstawia posąg Likurga, prawodawcy Sparty, który stoi przy Pałacu Sprawiedliwości w Brukseli. Likurg został ukazany jako mężczyzna w podeszłym wieku, o bujnych, średniej długości włosach i długim zaroście. Na jego twarzy widoczne są liczne zmarszczki, ale jego mimika nie zdradza emocji. Likurg stoi wyprostowany, w pozie myśliciela – głowę opiera o dłoń (pięść znajdują się na wysokości ust, a palec na skroni). Ciało Likurga jest umięśnione. Ubrany jest w długą szatę. W tle widać budynek z jasnego kamienia z kolumnami.
Matt Popovich (fotograf), „Posąg Likurga, prawodawcy Sparty”, XIX w., Pałac Sprawiedliwości, Bruksela, Belgia, wikimedia.org, CC BY 4.0
Źródło: Matt Popovich, Posąg Likurga, prawodawcy Sparty, Rzeźba, Pałac Sprawiedliwości, Bruksela, Belgia, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Statue_of_Lycurgus_of_Sparta,_at_the_Law_Courts_of_Brussels,_December_30,_2013.jpg [dostęp 6.04.2021], licencja: CC BY 4.0.
Spartanie otaczali swój system rządów prawa wielkim szacunkiem zgodnie z przekonaniem, że delficki Apollo usankcjonował go przepowiednią, zwaną Rhetra. Legendarny przywódca Sparty, LikurgLikurgLikurg, wprowadził reformy zapisane w Rhetrze. W odróżnieniu od pozostałych Greków, Spartanie nigdy nie spisali swych praw, lecz przekazywali je z pokolenia na pokolenie przy użyciu bardzo dobrze zorganizowanego sposobu życia, który był możliwy dzięki wykorzystywaniu pracy przymusowej helotówHelocihelotów.
Zasady społeczne panujące w Sparcie
RVm1jKmplxI5j
Ilustracja interaktywna przedstawia dzieło Edgara Degasa pod tytułem „Młodzi Spartanie”. Na pierwszym planie ukazane są dwie grupy – czterech dziewcząt oraz pięciu chłopców. Dziewczęta stoją z lewej strony, każda z nich ma odsłonięte piersi i ubrana jest w krótką spódniczkę z wcięciem bocznym kończącym się w talii. Jedna z dziewcząt, z przodu grupy, wyciąga rękę ku chłopcom i spogląda w ich stronę. Chłopcy znajdują się z prawej strony obrazu. Są nadzy – czterech stoi. Jeden z nich wyciąga ręce do góry, jak gdyby się rozciągał, piąty chłopak – blondyn znajduje się po prawej stronie i został namalowany w pozycji „na czworaka”. Na drugim planie znajdują się kobiety oraz starzec obserwujący młodych ludzi. Tło stanowią pagórki i widoczne w oddali zabudowania. Dodatkowo na ilustracji zostały umieszczone interaktywne warstwy. Pierwszy interaktywny element to „Spartańskie wychowanie”, po jego naciśnięciu, postaci chłopców zostają obrysowane niebieską linią i wyświetla się opis: wychowanie młodych Spartan miało na celu stworzenie armii, która utrzymywałaby najwyższy poziom sztuki wojennej. Z tego powodu chłopcy mieszkali w domu rodzinnym tylko do siódmego roku życia, kiedy to rozpoczynali przygotowanie wojskowe (agoge) w koszarach. W służbie wojskowej pozostawali do ukończenia trzydziestu lat. Przysposobienie wojskowe polegało na gimnastyce, polowaniach, ćwiczeniach z bronią oraz przyswajaniu spartańskich wartości w formie opowieści starszych Spartan przy wspólnych posiłkach. Dyscyplina w koszarach była bardzo surowa, powszechnie stosowano kary cielesne oraz przemoc słowną. Chłopcy nie mieli prawa odzywać się niepytani, a na pytania mieli odpowiadać krótko i zwięźle (stąd przymiotnik „lakoniczny”). Młodzi adepci sztuki wojennej byli celowo głodzeni, by potrafili poradzić sobie w każdej sytuacji, ale przyłapani na kradzieży otrzymywali surowe kary (nie z tego powodu, że ukradli, ale że dali się złapać). W okresie klasycznym, starszych chłopców wysyłano na pewien czas w głuszę, by żyli samopas jako członkowie krypteia, tajnej służby, której zadaniem było mordowanie każdego heloty zagrażającemu porządkowi Sparty. Jedynie synowie rodzin królewskich byli wyłączeni z agoge. Każdy obywatel, który ukończył szkolenie wojskowe musiał zdobyć dla siebie miejsce przy stole we wspólnej jadalni; grupa taka liczyła około 15 mężczyzn. Kandydaci byli drobiazgowo badani przez członków grupy. W razie akceptacji nowy członek grupy był przyjmowany pod warunkiem regularnego dostarczania na wspólny stół odpowiedniej ilości jęczmienia, sera, fig, przypraw i wina pochodzących od helotów obrabiających jego pole. Dzieło autorstwa Christoffera Wilhelma Eckersberga pod tytułem „Trzech spartańskich chłopców trenujących łucznictwo”, przedstawia trzech młodych, ciemnowłosych, nagich chłopców. Jeden z nich (stojący w centrum obrazu) szykuje się do oddania strzału z łuku. Stojący tuż za nim inny młody łucznik czeka na swoją kolej. Trzeci młody mężczyzna siedzi na kamieniu i obserwuje kolegów. Christoffer Wilhelm Eckersberg, „Trzech spartańskich chłopców trenujących łucznictwo”, 1812 r., Kolekcja Hirschsprung, Kopenhaga, Dania, wikimedia.org, domena publiczna. Drugi interaktywny element to „Pozycja kobiet w Sparcie”, po jego naciśnięciu postaci dziewcząt zostają obrysowane czerwoną linią i pojawia się opis: spartanki na tle innych mieszkanek starożytnej Grecji cieszyły się wieloma przywilejami i swobodą niespotykaną w ówczesnych społeczeństwach. Ćwiczyły razem z chłopcami, co wydawało się skandaliczne dla innych Greków. Spartanki nie musiały pracować, ponieważ pracą w ich państwie zajmowali się wyzyskiwani heloci. Podstawową rolą kobiety było rodzenie zdrowych dzieci, dlatego tak ważne dla nich było utrzymywanie sprawności fizycznej, która decydowała o ich atrakcyjności. Kobiety mogły występować w chórze i posiadać ziemię, którą dziedziczyły po rodzicach i otrzymywały w momencie zamążpójścia. Ponieważ mężczyźni byli rzadkimi gośćmi w domu spartańskim, to kobiety kierowały gospodarstwem, wychowywały dzieci (chłopców do 7 roku życia) i zarządzały służbą. Posiadały zatem więcej władzy domowej niż w jakimkolwiek innym obszarze greckiego świata. Fotografia przedstawia figurkę spartańskiej dziewczyny w biegu. Sportretowana dziewczyna ma długie włosy. Ubrana jest w sukienkę, która odkrywa jej pierś. Brązowa figurka spartańskiej dziewczyny w biegu, 520 – 500 r. p.n.e., Muzeum Brytyjskie, Londyn, Wielka Brytania, wikimedia.org, CC BY‑SA 4.0
Ilustracja interaktywna przedstawia dzieło Edgara Degasa pod tytułem „Młodzi Spartanie”. Na pierwszym planie ukazane są dwie grupy – czterech dziewcząt oraz pięciu chłopców. Dziewczęta stoją z lewej strony, każda z nich ma odsłonięte piersi i ubrana jest w krótką spódniczkę z wcięciem bocznym kończącym się w talii. Jedna z dziewcząt, z przodu grupy, wyciąga rękę ku chłopcom i spogląda w ich stronę. Chłopcy znajdują się z prawej strony obrazu. Są nadzy – czterech stoi. Jeden z nich wyciąga ręce do góry, jak gdyby się rozciągał, piąty chłopak – blondyn znajduje się po prawej stronie i został namalowany w pozycji „na czworaka”. Na drugim planie znajdują się kobiety oraz starzec obserwujący młodych ludzi. Tło stanowią pagórki i widoczne w oddali zabudowania. Dodatkowo na ilustracji zostały umieszczone interaktywne warstwy. Pierwszy interaktywny element to „Spartańskie wychowanie”, po jego naciśnięciu, postaci chłopców zostają obrysowane niebieską linią i wyświetla się opis: wychowanie młodych Spartan miało na celu stworzenie armii, która utrzymywałaby najwyższy poziom sztuki wojennej. Z tego powodu chłopcy mieszkali w domu rodzinnym tylko do siódmego roku życia, kiedy to rozpoczynali przygotowanie wojskowe (agoge) w koszarach. W służbie wojskowej pozostawali do ukończenia trzydziestu lat. Przysposobienie wojskowe polegało na gimnastyce, polowaniach, ćwiczeniach z bronią oraz przyswajaniu spartańskich wartości w formie opowieści starszych Spartan przy wspólnych posiłkach. Dyscyplina w koszarach była bardzo surowa, powszechnie stosowano kary cielesne oraz przemoc słowną. Chłopcy nie mieli prawa odzywać się niepytani, a na pytania mieli odpowiadać krótko i zwięźle (stąd przymiotnik „lakoniczny”). Młodzi adepci sztuki wojennej byli celowo głodzeni, by potrafili poradzić sobie w każdej sytuacji, ale przyłapani na kradzieży otrzymywali surowe kary (nie z tego powodu, że ukradli, ale że dali się złapać). W okresie klasycznym, starszych chłopców wysyłano na pewien czas w głuszę, by żyli samopas jako członkowie krypteia, tajnej służby, której zadaniem było mordowanie każdego heloty zagrażającemu porządkowi Sparty. Jedynie synowie rodzin królewskich byli wyłączeni z agoge. Każdy obywatel, który ukończył szkolenie wojskowe musiał zdobyć dla siebie miejsce przy stole we wspólnej jadalni; grupa taka liczyła około 15 mężczyzn. Kandydaci byli drobiazgowo badani przez członków grupy. W razie akceptacji nowy członek grupy był przyjmowany pod warunkiem regularnego dostarczania na wspólny stół odpowiedniej ilości jęczmienia, sera, fig, przypraw i wina pochodzących od helotów obrabiających jego pole. Dzieło autorstwa Christoffera Wilhelma Eckersberga pod tytułem „Trzech spartańskich chłopców trenujących łucznictwo”, przedstawia trzech młodych, ciemnowłosych, nagich chłopców. Jeden z nich (stojący w centrum obrazu) szykuje się do oddania strzału z łuku. Stojący tuż za nim inny młody łucznik czeka na swoją kolej. Trzeci młody mężczyzna siedzi na kamieniu i obserwuje kolegów. Christoffer Wilhelm Eckersberg, „Trzech spartańskich chłopców trenujących łucznictwo”, 1812 r., Kolekcja Hirschsprung, Kopenhaga, Dania, wikimedia.org, domena publiczna. Drugi interaktywny element to „Pozycja kobiet w Sparcie”, po jego naciśnięciu postaci dziewcząt zostają obrysowane czerwoną linią i pojawia się opis: spartanki na tle innych mieszkanek starożytnej Grecji cieszyły się wieloma przywilejami i swobodą niespotykaną w ówczesnych społeczeństwach. Ćwiczyły razem z chłopcami, co wydawało się skandaliczne dla innych Greków. Spartanki nie musiały pracować, ponieważ pracą w ich państwie zajmowali się wyzyskiwani heloci. Podstawową rolą kobiety było rodzenie zdrowych dzieci, dlatego tak ważne dla nich było utrzymywanie sprawności fizycznej, która decydowała o ich atrakcyjności. Kobiety mogły występować w chórze i posiadać ziemię, którą dziedziczyły po rodzicach i otrzymywały w momencie zamążpójścia. Ponieważ mężczyźni byli rzadkimi gośćmi w domu spartańskim, to kobiety kierowały gospodarstwem, wychowywały dzieci (chłopców do 7 roku życia) i zarządzały służbą. Posiadały zatem więcej władzy domowej niż w jakimkolwiek innym obszarze greckiego świata. Fotografia przedstawia figurkę spartańskiej dziewczyny w biegu. Sportretowana dziewczyna ma długie włosy. Ubrana jest w sukienkę, która odkrywa jej pierś. Brązowa figurka spartańskiej dziewczyny w biegu, 520 – 500 r. p.n.e., Muzeum Brytyjskie, Londyn, Wielka Brytania, wikimedia.org, CC BY‑SA 4.0
Edgar Degas, „Młodzi Spartanie”, około 1860 r., Galeria Narodowa, Londyn, Wielka Brytania, wikimedia.org, domena publiczna
Źródło: Edgar Degas, Młodzi Spartanie, Olej na płótnie, Galeria Narodowa, Londyn, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Young_Spartans_National_Gallery_NG3860.jpg [dostęp 31.01.2022], domena publiczna.
Polecenie 4
R1BRSgPIN3hUG
(Uzupełnij).
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
Przypomnij sobie, jak byli wychowywani młodzi chłopcy w Sparcie.
Polecenie 5
R16K4jQ2ERrwB
(Uzupełnij).
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
W swojej wypowiedzi możesz skorzystać z podanej argumentacji. Chłopcy byli wysportowani, cieszyli się dużą sprawnością, tężyzną fizyczną. Większość swojego życia spędzali na nauce walki i posługiwania się bronią. Wiedli życie zdyscyplinowane, ale też pełne niebezpiecznych przygód. Dziewczęta spartańskie cieszyły się licznymi przywilejami i swobodą. Nie pracowały; dużo czasu poświęcały utrzymywaniu sprawności fizycznej; zarządzały majątkiem i wychowywały dzieci.
Polecenie 6
R15mKhn6rzXVD
(Uzupełnij).
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
Przypomnij sobie, jak byli wychowywani chłopcy spartańscy w koszarach wojskowych.
Ustrój polityczny, agoge i społeczeństwo w Sparcie – film
Przed zapoznaniem się z filmem przypomnij sobie, co sprawiło, że Sparta reprezentowała unikatowy ustrój w starożytnej Grecji.
R1Ayk6IdAidKm
Materiał filmowy do lekcji zatytułowany „Ustrój polityczny, agoge i społeczeństwo w Sparcie”.
Materiał filmowy do lekcji zatytułowany „Ustrój polityczny, agoge i społeczeństwo w Sparcie”.
Ustrój polityczny, agoge i społeczeństwo w Sparcie, online‑skills, CC BY 3.0
Źródło: online-skills, Ustrój polityczny, agoge i społeczeństwo w Sparcie, licencja: CC BY 3.0.
Polecenie 7
RC9aVklbkke2q
(Uzupełnij).
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
W Sparcie początkowo panował ustrój arystokratyczny. Od końca VI w. p.n.e. pojawiły się tendencje ujednolicenia społeczeństwa; początkowo dotyczyły one jedynie pełnoprawnych obywateli Sparty. Spartanie zawsze dążyli do osiągnięcia ideału równości, ale nie zawsze miało to pokrycie w życiu politycznym Sparty.
Polecenie 8
R13gTjl7gslPP
Połącz w pary instytucje polityczne Sparty z ich znaczeniami. Geruzja Możliwe odpowiedzi: 1. Urzędnicy wybierani na zgromadzeniu, kontrolujący królów i geruzję., 2. Dowódcy wojskowi, stanowisko dziedziczone, sprawujące władzę wraz z geruzją., 3. Rada starszych., 4. Zgromadzenie ludowe pozbawione faktycznej władzy. Eforowie Możliwe odpowiedzi: 1. Urzędnicy wybierani na zgromadzeniu, kontrolujący królów i geruzję., 2. Dowódcy wojskowi, stanowisko dziedziczone, sprawujące władzę wraz z geruzją., 3. Rada starszych., 4. Zgromadzenie ludowe pozbawione faktycznej władzy. Apella Możliwe odpowiedzi: 1. Urzędnicy wybierani na zgromadzeniu, kontrolujący królów i geruzję., 2. Dowódcy wojskowi, stanowisko dziedziczone, sprawujące władzę wraz z geruzją., 3. Rada starszych., 4. Zgromadzenie ludowe pozbawione faktycznej władzy. Dwaj królowie Możliwe odpowiedzi: 1. Urzędnicy wybierani na zgromadzeniu, kontrolujący królów i geruzję., 2. Dowódcy wojskowi, stanowisko dziedziczone, sprawujące władzę wraz z geruzją., 3. Rada starszych., 4. Zgromadzenie ludowe pozbawione faktycznej władzy. W prawym dolnym rogu ćwiczenia umieszczony jest przycisk „Sprawdź”, służący sprawdzeniu poprawności jego wykonania.
Połącz w pary instytucje polityczne Sparty z ich znaczeniami. Geruzja Możliwe odpowiedzi: 1. Urzędnicy wybierani na zgromadzeniu, kontrolujący królów i geruzję., 2. Dowódcy wojskowi, stanowisko dziedziczone, sprawujące władzę wraz z geruzją., 3. Rada starszych., 4. Zgromadzenie ludowe pozbawione faktycznej władzy. Eforowie Możliwe odpowiedzi: 1. Urzędnicy wybierani na zgromadzeniu, kontrolujący królów i geruzję., 2. Dowódcy wojskowi, stanowisko dziedziczone, sprawujące władzę wraz z geruzją., 3. Rada starszych., 4. Zgromadzenie ludowe pozbawione faktycznej władzy. Apella Możliwe odpowiedzi: 1. Urzędnicy wybierani na zgromadzeniu, kontrolujący królów i geruzję., 2. Dowódcy wojskowi, stanowisko dziedziczone, sprawujące władzę wraz z geruzją., 3. Rada starszych., 4. Zgromadzenie ludowe pozbawione faktycznej władzy. Dwaj królowie Możliwe odpowiedzi: 1. Urzędnicy wybierani na zgromadzeniu, kontrolujący królów i geruzję., 2. Dowódcy wojskowi, stanowisko dziedziczone, sprawujące władzę wraz z geruzją., 3. Rada starszych., 4. Zgromadzenie ludowe pozbawione faktycznej władzy. W prawym dolnym rogu ćwiczenia umieszczony jest przycisk „Sprawdź”, służący sprawdzeniu poprawności jego wykonania.
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
Polecenie 9
RvoyOsdCTW445
Wskaż, kim byli królowie Sparty. Możliwe odpowiedzi: 1. Dziedzicznymi monarchami, 2. Władcami elekcyjnymi, 3. Dziedzicznymi dowódcami wojskowymi. W prawym dolnym rogu ćwiczenia umieszczony jest przycisk „Sprawdź”, służący sprawdzeniu poprawności jego wykonania.
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenia
R1ZJkbOPcwPbn1
Ćwiczenie 1
Wskaż, gdzie była położona Sparta. Możliwe odpowiedzi: 1. W dolinie Eurotasu, 2. Na zboczu gór Parnon, 3. W Messeni. W prawym dolnym rogu ćwiczenia umieszczony jest przycisk „Sprawdź”, służący sprawdzeniu poprawności jego wykonania.
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
RRN3z9WSpDOSJ1
Ćwiczenie 2
Zaznacz prawidłową odpowiedź do zdania: Chłopcy mieszkali w domach rodzinnych do 7 roku życia, później... Możliwe odpowiedzi: 1. byli wysyłani do lasu, gdzie uczyli się sztuki przetrwania, 2. szkolono ich na hoplitów w koszarach, 3. odbywała się selekcja - jednych uczono walki, drugich szkolono na złodziei. W prawym dolnym rogu ćwiczenia umieszczony jest przycisk „Sprawdź”, służący sprawdzeniu poprawności jego wykonania.
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
RamKuJ8YQdbza2
Ćwiczenie 3
Uzupełnij tekst dopasowując podane niżej wyrazy. Lakonia składała się z wielu miast, z których jedno, 1. Eurotasu, 2. Lakedaimonioi, 3. Sparta, 4. heloci, 5. hegemonem, 6. periojkowie, władało rozległą i żyzną doliną 1. Eurotasu, 2. Lakedaimonioi, 3. Sparta, 4. heloci, 5. hegemonem, 6. periojkowie, a jednocześnie było 1. Eurotasu, 2. Lakedaimonioi, 3. Sparta, 4. heloci, 5. hegemonem, 6. periojkowie pozostałych, rozrzuconych na wybrzeżu i niższych stokach Tajgetu i Parnonu oraz na Kytherze. Nazwa 1. Eurotasu, 2. Lakedaimonioi, 3. Sparta, 4. heloci, 5. hegemonem, 6. periojkowie odnosiła się do wszystkich wolnych mieszkańców Lakonii. Obywatele pozostałych miast, 1. Eurotasu, 2. Lakedaimonioi, 3. Sparta, 4. heloci, 5. hegemonem, 6. periojkowie, cieszyli się wewnętrzną autonomią, ale byli ściśle podporządkowani Sparcie i dostarczali żołnierzy do jej armii. Obok spartiatów w skład społeczeństwa Sparty wchodzili poddani chłopi, 1. Eurotasu, 2. Lakedaimonioi, 3. Sparta, 4. heloci, 5. hegemonem, 6. periojkowie. W prawym dolnym rogu ćwiczenia umieszczony jest przycisk „Sprawdź”, służący sprawdzeniu poprawności jego wykonania.
Uzupełnij tekst dopasowując podane niżej wyrazy. Lakonia składała się z wielu miast, z których jedno, 1. Eurotasu, 2. Lakedaimonioi, 3. Sparta, 4. heloci, 5. hegemonem, 6. periojkowie, władało rozległą i żyzną doliną 1. Eurotasu, 2. Lakedaimonioi, 3. Sparta, 4. heloci, 5. hegemonem, 6. periojkowie, a jednocześnie było 1. Eurotasu, 2. Lakedaimonioi, 3. Sparta, 4. heloci, 5. hegemonem, 6. periojkowie pozostałych, rozrzuconych na wybrzeżu i niższych stokach Tajgetu i Parnonu oraz na Kytherze. Nazwa 1. Eurotasu, 2. Lakedaimonioi, 3. Sparta, 4. heloci, 5. hegemonem, 6. periojkowie odnosiła się do wszystkich wolnych mieszkańców Lakonii. Obywatele pozostałych miast, 1. Eurotasu, 2. Lakedaimonioi, 3. Sparta, 4. heloci, 5. hegemonem, 6. periojkowie, cieszyli się wewnętrzną autonomią, ale byli ściśle podporządkowani Sparcie i dostarczali żołnierzy do jej armii. Obok spartiatów w skład społeczeństwa Sparty wchodzili poddani chłopi, 1. Eurotasu, 2. Lakedaimonioi, 3. Sparta, 4. heloci, 5. hegemonem, 6. periojkowie. W prawym dolnym rogu ćwiczenia umieszczony jest przycisk „Sprawdź”, służący sprawdzeniu poprawności jego wykonania.
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
R1I29Tn9eDIic2
Ćwiczenie 4
Wybierz zdania pasujące do spartańskiego wychowania. Możliwe odpowiedzi: 1. Przysposobienie wojskowe od 7 do 30 roku życia, 2. Kary cielesne za przewinienia - ścisła dyscyplina, 3. Nauka wymowy i filozofii pod okiem nauczyciela - niewolnika, 4. Lakoniczne wysławianie się, 5. Pomoc rodzicom przy pracy w polu, 6. Głodzenie chłopców, by potrafili przetrwać w trudnych warunkach, 7. Gimnastyka, polowanie, ćwiczenia wojskowe. W prawym dolnym rogu ćwiczenia umieszczony jest przycisk „Sprawdź”, służący sprawdzeniu poprawności jego wykonania.
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
2
Ćwiczenie 4
Ułóż puzzle, a następnie rozwiąż zadanie.
R1Mjwk4OmuAnf
Ułóż puzzle, a następnie rozwiąż zadanie.
Ułóż puzzle, a następnie rozwiąż zadanie.
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
RjntMAaXwSb0R
Wybierz zdania pasujące do spartańskiego wychowania. Możliwe odpowiedzi: 1. Przysposobienie wojskowe od 7 do 30 roku życia, 2. Kary cielesne za przewinienia - ścisła dyscyplina, 3. Nauka wymowy i filozofii pod okiem nauczyciela - niewolnika, 4. Lakoniczne wysławianie się, 5. Pomoc rodzicom przy pracy w polu, 6. Głodzenie chłopców, by potrafili przetrwać w trudnych warunkach, 7. Gimnastyka, polowanie, ćwiczenia wojskowe. W prawym dolnym rogu ćwiczenia umieszczony jest przycisk „Sprawdź”, służący sprawdzeniu poprawności jego wykonania.
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
RFc2ZCoVKhEMf2
Ćwiczenie 5
Wskaż, które zdania są prawdziwe, a które fałszywe. PRAWDA Możliwe odpowiedzi: 1. Kobiety w Sparcie cieszyły się większą swobodą niż w pozostałych państwach - miastach greckich., 2. Mieszkanki Sparty mogły posiadać ziemię, na której pracowali heloci., 3. Kobieta spartańska była podporządkowana najpierw ojcu, potem mężowi., 4. Najważniejszym atutem kobiety z Lakonii była sprawność fizyczna, która gwarantowała zdrowe potomstwo., 5. Spartanki nie mogły uczestniczyć w ćwiczeniach fizycznych razem z mężczyznami. FAŁSZ Możliwe odpowiedzi: 1. Kobiety w Sparcie cieszyły się większą swobodą niż w pozostałych państwach - miastach greckich., 2. Mieszkanki Sparty mogły posiadać ziemię, na której pracowali heloci., 3. Kobieta spartańska była podporządkowana najpierw ojcu, potem mężowi., 4. Najważniejszym atutem kobiety z Lakonii była sprawność fizyczna, która gwarantowała zdrowe potomstwo., 5. Spartanki nie mogły uczestniczyć w ćwiczeniach fizycznych razem z mężczyznami. W prawym dolnym rogu ćwiczenia umieszczony jest przycisk „Sprawdź”, służący sprawdzeniu poprawności jego wykonania.
Wskaż, które zdania są prawdziwe, a które fałszywe. PRAWDA Możliwe odpowiedzi: 1. Kobiety w Sparcie cieszyły się większą swobodą niż w pozostałych państwach - miastach greckich., 2. Mieszkanki Sparty mogły posiadać ziemię, na której pracowali heloci., 3. Kobieta spartańska była podporządkowana najpierw ojcu, potem mężowi., 4. Najważniejszym atutem kobiety z Lakonii była sprawność fizyczna, która gwarantowała zdrowe potomstwo., 5. Spartanki nie mogły uczestniczyć w ćwiczeniach fizycznych razem z mężczyznami. FAŁSZ Możliwe odpowiedzi: 1. Kobiety w Sparcie cieszyły się większą swobodą niż w pozostałych państwach - miastach greckich., 2. Mieszkanki Sparty mogły posiadać ziemię, na której pracowali heloci., 3. Kobieta spartańska była podporządkowana najpierw ojcu, potem mężowi., 4. Najważniejszym atutem kobiety z Lakonii była sprawność fizyczna, która gwarantowała zdrowe potomstwo., 5. Spartanki nie mogły uczestniczyć w ćwiczeniach fizycznych razem z mężczyznami. W prawym dolnym rogu ćwiczenia umieszczony jest przycisk „Sprawdź”, służący sprawdzeniu poprawności jego wykonania.
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
11
Ćwiczenie 6
RT2YWrU0k4PWI
Połącz daty z odpowiednimi wydarzeniami. ok. 800 - 600 r. p.n.e. Możliwe odpowiedzi: 1. Pierwsza wojna messeńska, 2. Wykształcenie się specyficznych praw i tradycji społecznych Sparty, 3. Druga wojna messeńska ok. 730 - 710 r. p.n.e. Możliwe odpowiedzi: 1. Pierwsza wojna messeńska, 2. Wykształcenie się specyficznych praw i tradycji społecznych Sparty, 3. Druga wojna messeńska ok. 640 - 630 r. p.n.e. Możliwe odpowiedzi: 1. Pierwsza wojna messeńska, 2. Wykształcenie się specyficznych praw i tradycji społecznych Sparty, 3. Druga wojna messeńska. W prawym dolnym rogu ćwiczenia umieszczony jest przycisk „Sprawdź”, służący sprawdzeniu poprawności jego wykonania.
Połącz daty z odpowiednimi wydarzeniami. ok. 800 - 600 r. p.n.e. Możliwe odpowiedzi: 1. Pierwsza wojna messeńska, 2. Wykształcenie się specyficznych praw i tradycji społecznych Sparty, 3. Druga wojna messeńska ok. 730 - 710 r. p.n.e. Możliwe odpowiedzi: 1. Pierwsza wojna messeńska, 2. Wykształcenie się specyficznych praw i tradycji społecznych Sparty, 3. Druga wojna messeńska ok. 640 - 630 r. p.n.e. Możliwe odpowiedzi: 1. Pierwsza wojna messeńska, 2. Wykształcenie się specyficznych praw i tradycji społecznych Sparty, 3. Druga wojna messeńska. W prawym dolnym rogu ćwiczenia umieszczony jest przycisk „Sprawdź”, służący sprawdzeniu poprawności jego wykonania.
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
RU5EUxCOI578f
Mapa interaktywna przedstawiająca położenie Sparty na mapie starożytnej Grecji. Środek mapy zapełniony jest przez lądy, które zostały zaznaczone na zielono oraz brązowo. Linia brzegu, wyróżniająca je od otaczającej je wody, jest szara. Miasta podpisano oraz oznaczono czarnymi oraz czerwonymi punktami, są też miejsca oznaczone większymi, białymi, punktorami. Wzdłuż linii brzegowej widoczne są liczne wysepki.
Mapa interaktywna przedstawiająca położenie Sparty na mapie starożytnej Grecji. Środek mapy zapełniony jest przez lądy, które zostały zaznaczone na zielono oraz brązowo. Linia brzegu, wyróżniająca je od otaczającej je wody, jest szara. Miasta podpisano oraz oznaczono czarnymi oraz czerwonymi punktami, są też miejsca oznaczone większymi, białymi, punktorami. Wzdłuż linii brzegowej widoczne są liczne wysepki.
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
21
Ćwiczenie 7
R1ROj9qZ9NDvb
Wskaż, kto był autorem wypowiedzianego zdania: Gdy wkroczę do Lakonii, zrównam Lacedemon z ziemią. Możliwe odpowiedzi: 1. Filip II Macedoński, 2. Dariusz I Wielki, 3. Kserkses I, 4. Leonidas. W prawym dolnym rogu ćwiczenia umieszczony jest przycisk „Sprawdź”, służący sprawdzeniu poprawności jego wykonania.
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
R1HUaO54nd2bz1
Połącz ilustracje z odpowiadającymi im opisami.
Połącz ilustracje z odpowiadającymi im opisami.
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
R12IDa4ZKhrj13
Ćwiczenie 8
Zaznacz prawidłowe zdania na temat ustroju Sparty. Możliwe odpowiedzi: 1. Zgromadzenie ludowe w Sparcie kontrolowało królów i miało ogromną władzę w państwie., 2. W koszarach spartańskich panowała surowa dyscyplina., 3. Kobiety w Sparcie zajmowały się domem i pracowały na roli., 4. Młodzi chłopcy byli wysyłani do lasu, by mordować periojków, zagrażającym państwu., 5. Heloci byli dobrem wspólnym, należeli do państwa., 6. Teatr w Sparcie przedstawiał sztuki o tematyce wojennej., 7. Mała osada, Sparta, stała się hegemonem w wyniku podboju okolicznych państw - miast., 8. Urząd efora był urzędem dziedziczonym przez arystokratów spartańskich., 9. Każdy młodzieniec spartański musiał wkupić się do towarzystwa starszych mężczyzn, by jadać z nimi posiłki przy wspólnym stole., 10. Mężczyźni mieszkali w koszarach od 7 do 30 roku życia. W prawym dolnym rogu ćwiczenia umieszczony jest przycisk „Sprawdź”, służący sprawdzeniu poprawności jego wykonania.
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
R1ayw6g4try3B3
Ćwiczenie 9
Wskaż, które zdania są prawdziwe, a które fałszywe. PRAWDA Możliwe odpowiedzi: 1. Synojkizm polegał na połączeniu się kilku gmin w jedną całość polityczną, 2. Periojkowie byli wolnymi obywatelami Sparty, 3. Geruzja to rada starców i najważniejsza władza państwowa w państwach greckich o ustroju arystokratycznym, 4. Heloci byli państwowymi poddanymi w Sparcie pochodzącymi z miast podbitych. Ich liczba kilkakrotnie przewyższała liczbę Spartan, 5. Oligarchia była ustrojem, w którym najwyższą władzę w państwie miało zgromadzenie ludowe, 6. Eforowie to najważniejsi urzędnicy w starożytnych Atenach, wybierani byli przez specjalne zgromadzenie najbardziej wpływowych mieszkańców polis., 7. Heloci byli przenoszeni z miejsca na miejsce tam, gdzie ich w danej chwili potrzebowano. Ich zadaniem była uprawa ziemi. FAŁSZ Możliwe odpowiedzi: 1. Synojkizm polegał na połączeniu się kilku gmin w jedną całość polityczną, 2. Periojkowie byli wolnymi obywatelami Sparty, 3. Geruzja to rada starców i najważniejsza władza państwowa w państwach greckich o ustroju arystokratycznym, 4. Heloci byli państwowymi poddanymi w Sparcie pochodzącymi z miast podbitych. Ich liczba kilkakrotnie przewyższała liczbę Spartan, 5. Oligarchia była ustrojem, w którym najwyższą władzę w państwie miało zgromadzenie ludowe, 6. Eforowie to najważniejsi urzędnicy w starożytnych Atenach, wybierani byli przez specjalne zgromadzenie najbardziej wpływowych mieszkańców polis, 7. Heloci byli przenoszeni z miejsca na miejsce tam, gdzie ich w danej chwili potrzebowano. Ich zadaniem była uprawa ziemi. W prawym dolnym rogu ćwiczenia umieszczony jest przycisk „Sprawdź”, służący sprawdzeniu poprawności jego wykonania.
Wskaż, które zdania są prawdziwe, a które fałszywe. PRAWDA Możliwe odpowiedzi: 1. Synojkizm polegał na połączeniu się kilku gmin w jedną całość polityczną, 2. Periojkowie byli wolnymi obywatelami Sparty, 3. Geruzja to rada starców i najważniejsza władza państwowa w państwach greckich o ustroju arystokratycznym, 4. Heloci byli państwowymi poddanymi w Sparcie pochodzącymi z miast podbitych. Ich liczba kilkakrotnie przewyższała liczbę Spartan, 5. Oligarchia była ustrojem, w którym najwyższą władzę w państwie miało zgromadzenie ludowe, 6. Eforowie to najważniejsi urzędnicy w starożytnych Atenach, wybierani byli przez specjalne zgromadzenie najbardziej wpływowych mieszkańców polis., 7. Heloci byli przenoszeni z miejsca na miejsce tam, gdzie ich w danej chwili potrzebowano. Ich zadaniem była uprawa ziemi. FAŁSZ Możliwe odpowiedzi: 1. Synojkizm polegał na połączeniu się kilku gmin w jedną całość polityczną, 2. Periojkowie byli wolnymi obywatelami Sparty, 3. Geruzja to rada starców i najważniejsza władza państwowa w państwach greckich o ustroju arystokratycznym, 4. Heloci byli państwowymi poddanymi w Sparcie pochodzącymi z miast podbitych. Ich liczba kilkakrotnie przewyższała liczbę Spartan, 5. Oligarchia była ustrojem, w którym najwyższą władzę w państwie miało zgromadzenie ludowe, 6. Eforowie to najważniejsi urzędnicy w starożytnych Atenach, wybierani byli przez specjalne zgromadzenie najbardziej wpływowych mieszkańców polis, 7. Heloci byli przenoszeni z miejsca na miejsce tam, gdzie ich w danej chwili potrzebowano. Ich zadaniem była uprawa ziemi. W prawym dolnym rogu ćwiczenia umieszczony jest przycisk „Sprawdź”, służący sprawdzeniu poprawności jego wykonania.
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
3
Ćwiczenie 10
Napisz pracę na temat:
Czy Twoim zdaniem Sparta była pierwszym państwem totalitarnym? Uzasadnij swoje stanowisko.
RMPUybo2u6ZAf
(Uzupełnij).
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
Zwróć uwagę na pozycję obywateli, sposób sprawowania włazy, eforat.
Sparta nie była państwem totalitarnym sensu stricto, lecz nowożytne systemy totalitarne wzorowały się na ustroju Sparty. Sparta nie była państwem totalitarnym, ponieważ pozbawiona była aparatu przymusu, obywatele godzili się na tradycyjne wartości przekazywane z pokolenia na pokolenie. Nie można też mówić w Sparcie o dyktaturze, władzę sprawowało dwóch królów i geruzja, jednak jako przeciwwaga dla tych struktur istniała instytucja kontrolująca, czyli eforat.
To, co łączy Spartę z państwami totalitarnymi to pewnego rodzaju ekspansywność oraz militarny model państwa, widoczny w wychowaniu spartańskim.
3
Ćwiczenie 11
Podaj przykłady inspiracji mitem Sparty w kulturze popularnej.
RMPUybo2u6ZAf
(Uzupełnij).
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
Weź pod uwagę znane filmy, gry, piosenki, działalność charytatywną.
Przykładami inspiracji mitem Sparty w kulturze popularnej są:
Filmy: 300, 2007 r.
Gry wideo: 300 - March to glory, 2007 r.
Piosenki: Sabaton, Sparta
Działalność charytatywna: Spartanie dzieciom - charytatywna grupa biegowa
Słownik pojęć
Agoge
Agoge
(z greckiego: ἀγgammaωomegaγgammaή) [czytaj: agōgē - prowadzenie, kierowanie]; system wychowania ukształtowany w starożytnej Sparcie w epoce archaicznej; leżał on u podstaw surowego trybu życia społeczeństwa spartańskiego.
Apella
Apella
R1DsI9J4QQLnc1
Nagranie dźwiękowe przedstawia wymowę słowa apella, które w języku greckim brzmi: apella.
Nagranie dźwiękowe przedstawia wymowę słowa apella, które w języku greckim brzmi: apella.
Wymowa słowa apella w języku greckim, online‑skills, CC BY 3.0
Źródło: online-skills, Wymowa słowa apella w języku greckim, licencja: CC BY 3.0.
Wymowa słowa apella w języku greckim, online‑skills, CC BY 3.0
Źródło: online-skills, Wymowa słowa apella w języku greckim, licencja: CC BY 3.0.
Nagranie dźwiękowe przedstawia wymowę słowa apella, które w języku greckim brzmi: apella.
zgromadzenie ludowe w Sparcie. Zbierało się co miesiąc. Brali w nim udział wszyscy pełnoprawni obywatele, którzy ukończyli 30 rok życia. Zgromadzeniu przewodniczyli najpierw królowie, potem eforowie. Głosowanie odbywało się przez okrzyki, tylko w razie wątpliwości głosowano ponownie przez rozstąpienie się. Zebrani jedynie przyjmowali lub odrzucali poddane pod głosowanie wnioski, nie mieli zaś prawa przeprowadzać dyskusji. Zgromadzenie miało władzę ustawodawczą oraz rozstrzygało w najważniejszych sprawach państwowych; wybierało także gerontów i urzędników.
Eforowie
Eforowie
R1FM2U1KTWsWF1
Nagranie dźwiękowe przedstawia wymowę słowa eforowie, które w języku greckim brzmi: ephoroi.
Nagranie dźwiękowe przedstawia wymowę słowa eforowie, które w języku greckim brzmi: ephoroi.
Wymowa słowa eforowie w języku greckim, online‑skills, CC BY 3.0
Źródło: online-skills, Wymowa słowa eforowie w języku greckim, licencja: CC BY 3.0.
Wymowa słowa eforowie w języku greckim, online‑skills, CC BY 3.0
Źródło: online-skills, Wymowa słowa eforowie w języku greckim, licencja: CC BY 3.0.
Nagranie dźwiękowe przedstawia wymowę słowa eforowie, które w języku greckim brzmi: ephoroi.
(z greckiego: ēphoroi) najwyżsi urzędnicy w Sparcie i w innych państwach doryckich. W VI w. osiągnęli oni pełnię władzy w Sparcie i ich uprawnienia sięgały tak daleko, że mogli kontrolować królów. Eforowie byli wybierani przez lud, przewodniczyli geruzji i apelli, mogli pociągnąć do odpowiedzialności lub zawiesić w urzędowaniu urzędników, czuwali nad finansami państwa, prowadzili sądownictwo cywilne, mieli nadzór nad obyczajami i kierowali polityką zagraniczną. W Sparcie było ich pięciu a ich urzędowa siedziba znajdowała się przy agorze.
RWufxBxyAzZwh
Ilustracja autorstwa Ludwiga Löfflera pod tytułem „Pięciu eforów ze Sparty” przedstawia pięciu mężczyzn w podeszłym wieku siedzących na kamiennych krzesłach. Każdy z mężczyzn ma krótkie włosy oraz bujny zarost. Ubrani są w długie szaty sięgające do ziemi i sandały na stopach. W dłoniach trzymają długie laski, na których znajduje się głowica kształtem przypominająca tulipan. Trzech z nich ma ściągnięte brwi oraz grymas na twarzy. Mężczyzna pośrodku ma skrzyżowane ręce. Mężczyzna z prawej strony jest nieznacznie odsunięty od reszty oraz obserwuje pozostałych.
Ludwig Löffler, „Pięciu eforów ze Sparty”, 1862 r., ilustracja z Westermanns Monatshefte, Band 11 (1861 – 1862 r.), strona 48, Berlin, Niemcy, wikimedia.org, domena publiczna
Źródło: Ludwig Löffler, Westermanns Monatshefte, Pięciu eforów ze Sparty, 1862, s. 48, Ilustracja, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Sparta_Ephoren_(WMH_11-1861-62_S_48_LLoeffler).jpg [dostęp 7.04.2021], domena publiczna.
Geruzja
Geruzja
R7HIC2vopBe531
Nagranie dźwiękowe przedstawia wymowę słowa geruzja, które w języku greckim brzmi: gerusija.
Nagranie dźwiękowe przedstawia wymowę słowa geruzja, które w języku greckim brzmi: gerusija.
Wymowa słowa geruzja w języku greckim, online‑skills, CC BY 3.0
Źródło: online-skills, Wymowa słowa geruzja w języku greckim, licencja: CC BY 3.0.
Wymowa słowa hegemonia w języku greckim, online‑skills, CC BY 3.0
Źródło: online-skills, Wymowa słowa hegemonia w języku greckim, licencja: CC BY 3.0.
Nagranie dźwiękowe przedstawia wymowę słowa hegemonia, które w języku greckim brzmi: hegemonija.
(z greckiego: hegemonīa) przewaga polityczna i ekonomiczna jednego miasta‑państwa nad innym w związku federacyjnym greckich państw, na przykład Sparty w Związku Lacedemońskim.
RzFd1c7ApDbfY
Ilustracja autorstwa Edmunda Olliera pod tytułem „Agesilaus i Pharnabazus” przedstawia grupę osób stojących na placu przed budynkiem. W centrum ilustracji znajdują się dwie główne postacie, dwaj brodaci mężczyźni w średnim wieku. Z lewej strony stoi Agesilaus, który ubrany jest w hełm z pióropuszem oraz długą szatę sięgającą do ziemi. Naprzeciwko niego znajduje się Pharnabazus, ubrany w hełm, zbroję i długą pelerynę sięgającą do kostek. Pharnabazus jedną rękę wyciąga do Agesilausa, a drugą trzyma na pasie, koło rękojeści miecza. Mężczyźni skierowani są ku sobie, patrząc w swoim kierunku. Wokół nich widać grupę kobiet i mężczyzn, obserwujących zdarzenie.
Edmund Ollier, „Agesilaus i Pharnabazus”, Ilustracja z „Ilustrowanej Historii Powszechnej Cassell`a”, 1882 r., Uniwersytet Oxford, Anglia, wikimedia.org, domena publiczna
Źródło: Edmund Ollier, Agesilaus i Pharnabazus, 1882, Ilustracja, Uniwersytet Oxford, Anglia, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:CUH_Agesilaus_and_Pharnabazus.jpg [dostęp 7.04.2021], domena publiczna.
Heloci
Heloci
R10Px2jQrkMKC1
Nagranie dźwiękowe przedstawia wymowę słowa heloci, które w języku greckim brzmi: hejlotes.
Nagranie dźwiękowe przedstawia wymowę słowa heloci, które w języku greckim brzmi: hejlotes.
Wymowa słowa heloci w języku greckim, online‑skills, CC BY 3.0
Źródło: online-skills, Wymowa słowa heloci w języku greckim, licencja: CC BY 3.0.
Wymowa słowa heloci w języku greckim, online‑skills, CC BY 3.0
Źródło: online-skills, Wymowa słowa heloci w języku greckim, licencja: CC BY 3.0.
Nagranie dźwiękowe przedstawia wymowę słowa heloci, które w języku greckim brzmi: hejlotes.
(z greckiego: hēilotes, dosłownie: „jeńcy”), państwowi chłopi - poddani w Sparcie, rekrutujący się z podbitej ludności. Byli oni osadzeni na roli i nie mogli zmieniać miejsca zamieszkania; uiszczali właścicielowi ziemi daninę w postaci przepisanej ilości produktów rolnych, w czasie wojny pełnili służbę wojskową; osoba prywatna nie miała prawa heloty sprzedać ani usunąć go z działki. Aby utrzymać helotów w posłuszeństwie, co roku eforowie ogłaszali przeciwko nim wojnę, a spartańska krypteia patrolowała kraj i zabijała helotów podejrzanych lub niebezpiecznych dla państwa. Liczba helotów przewyższała kilkakrotnie liczbę Spartan, dlatego też obawa przed ich buntem była stałą troską Sparty i wpływała hamująco na jej politykę zagraniczną.
Hoplita
Hoplita
ciężkozbrojny piechur w starożytnej Grecji. Uzbrojenie hoplitów składało się z metalowego hełmu, pancerza, nagolenników, wielkiej tarczy, włóczni i prostego obosiecznego miecza. Ważyło około 35 kg.
RJ4KGWto3j2c9
Fotografia przedstawia pozostałości po marmurowym posągu hoplity w hełmie. Posąg jest uszkodzony, obecne są liczne odpryski, brakuje w nim rąk, pasa oraz nóg. Hoplita ma hełm chroniący całą głowę, z wyjątkiem, oczu, nosa i ust. Na czubku hełmu znajduje się duży pióropusz. Korpus mężczyzny został lekko nakreślony, widoczne są mięśnie klatki piersiowej i brzucha. Posąg wykonany został z białego kamienia.
Beatrix Belibaste (fotograf), Marmurowy posąg hoplity w hełmie, V w. p.n.e., Muzeum Archeologiczne, Sparta, Grecja, wikimedia.org, CC BY‑SA 3.0
Źródło: Beatrix Belibaste, Marmurowy posąg hoplity w hełmie, Rzeźba, marmur, Muzeum Archeologiczne, Sparta, Grecja, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Helmed_Hoplite_Sparta_2.png [dostęp 7.04.2021], licencja: CC BY-SA 3.0.
Krypteja
Krypteja
RpnTOe5ovKRTW1
Nagranie dźwiękowe przedstawia wymowę słowa krypteja, które w języku greckim brzmi: kryptejja.
Nagranie dźwiękowe przedstawia wymowę słowa krypteja, które w języku greckim brzmi: kryptejja.
Wymowa słowa krypteja w języku greckim, online‑skills, CC BY 3.0
Źródło: online-skills, Wymowa słowa krypteja w języku greckim, licencja: CC BY 3.0.
Wymowa słowa krypteja w języku greckim, online‑skills, CC BY 3.0
Źródło: online-skills, Wymowa słowa krypteja w języku greckim, licencja: CC BY 3.0.
Nagranie dźwiękowe przedstawia wymowę słowa krypteja, które w języku greckim brzmi: kryptejja.
(z greckiego: krypteīa), tajna policja spartańska składająca się z młodzieży. Młodzieńcy spartańscy wyróżniający się sprytem byli wysyłani przez eforów do oddalonych części Lakonii w celu patrolowania okolic i potajemnego zabijania helotów podejrzanych lub niebezpiecznych dla państwa.
R1EhCzGsNSneN
Dzieło autorstwa Christoffera Wilhelma Eckersberga pod tytułem „Trzech spartańskich chłopców trenujących łucznictwo”, przedstawia trzech młodych, ciemnowłosych, nagich chłopców. Jeden z nich (stojący w centrum obrazu) szykuje się do oddania strzału z łuku. Stojący tuż za nim inny młody łucznik czeka na swoją kolej. Trzeci młody mężczyzna siedzi na kamieniu i obserwuje kolegów.
Christoffer Wilhelm Eckersberg, „Trzech spartańskich chłopców trenuje łucznictwo”, 1812 r., Kolekcja Hirschsprung, Kopenhaga, Dania, wikimedia.org, domena publiczna
Źródło: Christoffer Wilhelm Eckersberg, Trzech spartańskich chłopców trenuje łucznictwo, 1812, Olej na płótnie, Kolekcja Hirschsprung, Kopenhaga, Dania, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Christoffer_Wilhelm_Eckersberg_-_Three_Spartan_boys_practising_archery_-_Google_Art_Project.jpg [dostęp 27.07.2021], domena publiczna.
Lakoniczny
Lakoniczny
oszczędny w słowach, zwięzły, lapidarny, treściwy. Szczególną zwięzłością wypowiedzi odznaczali się Spartanie. Filip II Macedoński napisał do przywódców Sparty: „Gdy wkroczę do Lakonii, zrównam Lacedemon z ziemią”; eforowie spartańscy odpowiedzieli mu tylko jednym słowem: „Gdy”.
R1CPhQ6ebOisC
Fotografia przedstawia lakońskie malarstwo czarnofigurowe. Na zdjęciu ukazane jest dno naczynia, które przedstawia Spartanina, który w lewej ręce trzyma włócznie, a w prawej tarcze. Wokół Spartanina latają ptaki, pod nim przedstawiony został biegnący jeleń. Po lewej stronie ilustracji, znajduje się budowla z kolumną, na której owinięty jest wąż. Na dachu budynku znajdują się dwa ptaki, a po lewej stronie budynku, na ścianie wspina się wąż.
Źródło: Bibi Saint-Pol, Lakońskie malarstwo czarnofigurowe, 550, Malarstwo czarnofigurowe, Luwr, Paryż, Francja, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Cup_Rider_Painter_Louvre_E669_full.jpg [dostęp 7.04.2021], domena publiczna.
Likurg
Likurg
(z greckiego Likurgos) żyjący w IX lub VIII wieku p.n.e. król Sparty, legendarny prawodawca, twórca ustroju, na którego czele stali dwaj królowie, urzędnicy zwani eforami oraz złożona z arystokratów rada.
R82WbBR2Skzmh
Dzieło autorstwa Jean‑Jacques‑François Le Barbier pod tytułem „Likurg ze Sparty”. Na obrazie artysta uwiecznił spotkanie Likurga z mężczyznami jedzącymi kolację. Z lewej strony obrazu widoczna jest grupa mężczyzn siedzących przy stole, na którym znajdują się naczynia. Każdy z nich wydaje się być wzburzony i spogląda na ciemnowłosego mężczyznę w średnim wieku stojącego na prawo od stołu. Ma krótkie ciemne włosy oraz średniej długości zarost. Ubrany jest w białą szatę sięgającą do kolan i bardzo długa czerwoną pelerynę. Likurg rozkłada szeroko ramiona, lewą rękę kieruje w stronę dziecka. Kobieta, stojąca po lewej stronie Likurga, ma pochyloną głowę, spuszcza wzrok. Ubrana jest w suknię bez rękawów, spiętą w talii. Jej włosy spięte są w kok, podtrzymany przez grubą, materiałową opaskę. Kobieta trzyma na rękach dziecko. Nieopodal przemawiającego Likurga klęczy mężczyzna ubrany w złotą szatę. Za Likurgiem stoją kobiety oraz młodzi mężczyźni. Z prawej strony, w tle widoczne są kolumny, a z lewej płonąca pochodnia oraz wysoki posąg przedstawiający mężczyznę
Jean‑Jacques‑François Le Barbier, „Likurg ze Sparty”, przed 1826 r., Muzeum Sztuk Pięknych, Blois, Francja, wikimedia.org, domena publiczna
Źródło: Jean-Jacques François Le Barbier, Likurg ze Sparty, Olej na płótnie, Muzeum Sztuk Pięknych, Blois, Francja, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Lycurgus_of_Sparta,_Jean-Jacques_Le_Barbier.jpg [dostęp 7.04.2021], domena publiczna.
Okres archaiczny
Okres archaiczny
zasadniczy przełom w dziejach starożytnej Grecji nastąpił w okresie archaicznym (około 800 – 500 r. p.n.e.). W jego początkach powstał alfabet grecki, pojawiły się pierwsze dzieła literackie (najpierw śpiewane, recytowane, później spisane, m.in. poematy Homera), doszło do ukształtowania się charakterystycznego dla Greków modelu państwa — polis, rozumianego jako wspólnota obywateli. Narastający kryzys społeczny (dominacja arystokracji, wzrost liczby ludzi bez ziemi oraz bogacących się na handlu i rzemiośle) spowodował emigrację ludności poszukującej lepszych warunków życia nad Morzem Czarnym, w Italii i dalej (wielka kolonizacja grecka; VIII – VI w. p.n.e.) oraz walki wewnętrzne w polis. Zmiany zachodzące w technice walki (falanga, hoplici) zwiększyły znaczenie średniozamożnych chłopów, służących w ciężkozbrojnej piechocie i uderzyły w polityczny monopol arystokracji. Powszechne żądania sprawiedliwości doprowadziły do pierwszych kodyfikacji praw (Zaleukos, Drakon), prób reformy ustroju (Solon), wreszcie do pojawienia się tyranów (Periander, Pizystrat, Polikrates). W okresie archaicznym umocniła się wspólnota kulturalna Greków (Hellenowie, igrzyska greckie), zaczęła się rozwijać literatura oraz sztuka, filozofia i nauka. Pod koniec tego okresu ustaliły się ostatecznie oryginalność ustrojowa i kulturowa oraz wpływy polityczne Sparty.
Okres klasyczny
Okres klasyczny
okres w dziejach starożytnej Grecji od wojen perskich (480 – 479 r. p.n.e.) do śmierci Aleksandra Wielkiego w 323 r. p.n.e. Znacząco rozwinęła się sztuka, głównym jej ośrodkiem w świecie greckim stały się Ateny. W architekturze szeroko stosowano porządek joński (m.in. w budowlach powstałych na Akropolu w Atenach), później koryncki; budowle stały się bardziej monumentalne, powstały pierwsze kamienne teatry. Rzeźby (i płaskorzeźby) zyskały na realizmie, dynamice przedstawianych scen i postaci, poziomie szczegółowości. Rozwinęło się malarstwo, a pod jego wpływem sztuka mozaikarska. Rozkwit przeżywała literatura, szczególnie poezja i dramat (Ajschylos, Eurypides, Sofokles), także historiografia (Herodot, Tukidydes, Ksenofont).
Oligarchia
Oligarchia
R1cOGnl60KigE1
Nagranie dźwiękowe przedstawia wymowę słowa oligarchia, które w języku greckim brzmi: oligarkhija.
Nagranie dźwiękowe przedstawia wymowę słowa oligarchia, które w języku greckim brzmi: oligarkhija.
Wymowa słowa oligarchia w języku greckim, online‑skills, CC BY 3.0
Źródło: online-skills, Wymowa słowa oligarchia w języku greckim, licencja: CC BY 3.0.
Wymowa słowa oligarchia w języku greckim, online‑skills, CC BY 3.0
Źródło: online-skills, Wymowa słowa oligarchia w języku greckim, licencja: CC BY 3.0.
Nagranie dźwiękowe przedstawia wymowę słowa oligarchia, które w języku greckim brzmi: oligarkhija.
(z greckiego: oligos - nieliczny, ārcho - rządzę) jedna z form ustroju państw greckich, w której władza znajdowała się w rękach stosunkowo nielicznej grupy ludzi, głównie arystokracji.
RWgp1L4wpIC0J
Ilustracja przedstawia wyobrażenie oligarchy, czyli bardzo bogatego człowieka. Ilustracja jest czarno‑biała. Na wadze szalkowej z lewej strony stoi gruba postać ubrana w garnitur. Kieszenie jej spodni wypchane są monetami od których bije blask, głowa jest nieproporcjonalnie mała a ręce szeroko ułożone wzdłuż brzucha. Szalka ta prawie dotyka ciemnej podłogi. Na drugiej szalce stoi sześć mniejszych osób, przedstawionych na czarno. Postacie są przedstawione schematycznie. Ich szalka unosi się w górze.
Grafika symbolizująca oligarchę, politicsofpoverty.oxfamamerica.org, CC BY 3.0
Źródło: Grafika symbolizująca oligarchę, Ilustracja, dostępny w internecie: https://politicsofpoverty.oxfamamerica.org/extreme-inequality-and-oligarchy/ [dostęp 7.04.2021], licencja: CC BY 3.0.
Periojkowie
Periojkowie
RTB14t2MgA69W1
Nagranie dźwiękowe przedstawia wymowę słowa periojkowie, które w języku greckim brzmi: periojkoj.
Nagranie dźwiękowe przedstawia wymowę słowa periojkowie, które w języku greckim brzmi: periojkoj.
Wymowa słowa periojkowie w języku greckim, online‑skills, CC BY 3.0
Źródło: online-skills, Wymowa słowa periojkowie w języku greckim, licencja: CC BY 3.0.
Wymowa słowa periojkowie w języku greckim, online‑skills, CC BY 3.0
Źródło: online-skills, Wymowa słowa periojkowie w języku greckim, licencja: CC BY 3.0.
Nagranie dźwiękowe przedstawia wymowę słowa periojkowie, które w języku greckim brzmi: periojkoj.
(z greckiego: perīoikoi), dosłownie mieszkający wokół, sąsiedzi) część ludności Sparty pozbawiona praw politycznych, ale posiadająca wolność osobistą. Mieszkali na wsiach i miastach wokół Sparty, zajmowali się rolnictwem, handlem i przemysłem.
Rhetra
Rhetra
RJYkfChRL7csH1
Nagranie dźwiękowe przedstawia wymowę słowa rhetra, które w języku greckim brzmi: retra.
Nagranie dźwiękowe przedstawia wymowę słowa rhetra, które w języku greckim brzmi: retra.
Wymowa słowa retra w języku greckim, online‑skills, CC BY 3.0
Źródło: online-skills, Wymowa słowa retra w języku greckim, licencja: CC BY 3.0.
Wymowa słowa retra w języku greckim, online‑skills, CC BY 3.0
Źródło: online-skills, Wymowa słowa retra w języku greckim, licencja: CC BY 3.0.
Nagranie dźwiękowe przedstawia wymowę słowa rhetra, które w języku greckim brzmi: retra.
[czytaj: retra] dosłownie: umowa, wyrocznia, wyrok; tak nazywano w Sparcie ustawy Likurga oparte rzekomo na słowach wyroczni delfickiej.
Spartiaci
Spartiaci
warstwa ludności Sparty - zdobywcy, warstwa rządząca.
R16fH6jzw9Wt4
Fotografia przedstawia stojący na kamieniach spartański hełm, który został wykonany z metalu. Na ściankach hełmu widoczne są liczne skazy i dziury. Hełm ma wycięte otwory odsłaniające oczy oraz nos. Na czubku pokrywy chroniącej głowę umieszczony został czarny pióropusz. Z tyłu widoczne jest rozmazane biało‑niebieskie tło.
Spartański hełm stojący na kamieniu, online‑skills, CC BY 3.0
Źródło: online-skills, Spartański hełm stojący na kamieniu, Fotografia, licencja: CC BY 3.0.
Synojkizm
Synojkizm
R1OhPIT52Dqwe1
Nagranie dźwiękowe przedstawia wymowę słowa synojkizm, które w języku greckim brzmi: synojkizmos.
Nagranie dźwiękowe przedstawia wymowę słowa synojkizm, które w języku greckim brzmi: synojkizmos.
Wymowa słowa synojkizm w języku greckim, online‑skills, CC BY 3.0
Źródło: online-skills, Wymowa słowa synojkizm w języku greckim, licencja: CC BY 3.0.
Wymowa słowa synojkizm w języku greckim, online‑skills, CC BY 3.0
Źródło: online-skills, Wymowa słowa synojkizm w języku greckim, licencja: CC BY 3.0.
Nagranie dźwiękowe przedstawia wymowę słowa synojkizm, które w języku greckim brzmi: synojkizmos.
(z greckiego: synoikismōs) połączenie się kilku gmin w jedną całość polityczną. Synojkizm pojawił się w Grecji w okresie zanikania ustroju rodowego i powstawania miast‑państw (polis).
Słownik pojęć został opracowany na podstawie:
Mała Encyklopedia Kultury Antycznej, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1990 r.
Oryginalna Azetka. Encyklopedia PWN, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 2016 r.
Słownik Języka Polskiego PWN - wydanie internetowe, https://sjp.pwn.pl/ [dostęp: 21.07.2021].
Władysław Kopaliński, Słownik mitów i tradycji kultury, Oficyna Wydawnicza Rytm, Warszawa 2003 r.
Notatki ucznia
R4R6iw0tFkcn9
(Uzupełnij).
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
Galeria
R1Kmrh19WMtEi
Rzeźba autorstwa Vasosa Falireasa przedstawia posąg Leonidasa – legendarnego króla Sparty, który wraz ze swoimi żołnierzami zginął bohaterską śmiercią pod Termopilami pod naporem perskiej armii. Posąg został umieszczony na wysokim cokole, a sam Leonidas został sportretowany jako mężczyzna w średnim wieku o średniej długości zaroście, ubrany jest w zbroję i hełm. W jednej dłoni trzyma włócznię, a w drugiej zieloną okrągłą tarczę.
Vasos Falireas, „Posąg Leonidasa”, 1955 r., Termopile, Grecja, online‑skills, CC BY 3.0
Źródło: online-skills, Vasos Falireas, Posąg Leonidasa, 1955, Rzeźba, Termopile, Grecja, licencja: CC BY 3.0.
R8e9gahEBl2M0
Ilustracja przedstawia zdjęcie ruin starożytnej Sparty. Na fotografii przedstawione zostały fragmenty murów - kamiennych bloków - na kamienistym podłożu porośniętym trawą. Drugi plan tworzą liczne zielone drzewa. W oddali znajdują się budynki. Tło tworzy krajobraz górski.
Autor nieznany, ruiny starożytnej Sparty, Grecja, astelus.com, Materiał wykorzystany na podstawie art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (prawo cytatu)
Źródło: Ruiny starożytnej Sparty, Fotografia, dostępny w internecie: https://en.astelus.com/ancient-civilizations-of-the-world/ruins-of-sparta-ancient-greek-city/ [dostęp 20.09.2022], Materiał wykorzystany na podstawie art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (prawo cytatu).
RjdYefFADCU75
Fotografia przedstawia przykład malarstwa czarnofigurowego. Na zdjęciu przedstawiono dno wazy. W centralnej części wazy znajduje się półnagi żołnierz spartański jadący konno. Mężczyzna ma długie włosy, które przykryte są hełmem, w dłoni trzyma drewnianą włócznię. Tuż za nim leci skrzydlata postać z dwoma krążkami w dłoniach. Wokół jadącego żołnierza zebrała się grupa ptaków - pawi oraz sępów.
Jastrow (fotograf), Waza lakońska, malarstwo czarnofigurowe, około 550 - 530 r. p.n.e., Muzeum Brytyjskie, Londyn, Wielka Brytania, wikiwand.org, CC BY 3.0
Źródło: Jastrow, Waza lakońska, Malarstwo czarnofigurowe, Muzeum Brytyjskie, Londyn, Wielka Brytania, dostępny w internecie: https://www.wikiwand.com/en/Laconian_vase_painting [dostęp 21.07.2021], licencja: CC BY 3.0.
R1MI5MFL07v4t
Ilustracja przedstawia fotografię antycznego Asklepionu w Messenii. Na zdjęciu przedstawione są liczne kamienie, fragmenty murów oraz kolumn. W oddali rozciąga się krajobraz górski oraz błękitne niebo.
Konstantinos Ntougkas (fotograf), Widok antycznego Asklepionu w Messenii, IV w. p.n.e., Grecja, gtp.gr, Materiał wykorzystany na podstawie art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (prawo cytatu)
Źródło: Konstantinos Ntougkas, Widok antycznego Asklepionu w Messenii, Fotografia, dostępny w internecie: https://www.gtp.gr/MGfiles/location/image47106[4714].JPG [dostęp 20.09.2022], Materiał wykorzystany na podstawie art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (prawo cytatu).
RwTKCpYxZh2eF
Dzieło Pelagio Pelagi pod tytułem „Kleombrotos II skazany na wygnanie przez Leonidasa II, króla Sparty” przedstawia scenę wygnania Kleombrotosa II ze Sparty. Na obrazie znajduje się dziewięć osób przebywających w jednej z komnat pałacu. Leonidas widoczny jest na pierwszym planie i został przedstawiony jako mężczyzna w średnim wieku, o długich siwych włosach spiętych opaską, bujnym zaroście i gniewnym wyrazie twarzy. Ubrany jest w długą białą szatę, czerwoną pelerynę oraz sandały. Obok króla, na środku obrazu biega dwóch chłopców, z których jeden w ukłonie dotyka uda króla i spogląda na jego twarz. Drugi chłopiec z widocznym smutkiem na twarzy wyciąga rękę w kierunku mężczyzny i kobiety z prawej strony obrazu. Jest przytrzymywana przez pierwszego chłopca. Po prawej stronie ukazany jest siedzący mężczyzna, który został przedstawiony jako postać w średnim wieku, o krótkich ciemnych włosach i średniej długości zaroście. Ubrany jest w długą żółtą szatę i czerwoną pelerynę. Jego wzrok jest spuszczony, a kąciki ust wygięte ku dołowi. Obejmuje go młoda ciemnowłosa kobieta ubrana w biało‑fioletową szatę. Ma otwarte usta oraz ściągnięte brwi. Na drugim planie obrazu, za królem znajdują się dwaj strażnicy uzbrojeni we włócznie. Po ich lewej stronie znajdują się dwaj mężczyźni, spoglądający na wygnańca siedzącego na ławie. W pomieszczeniu, górując nad postaciami, znajduje się tadkże pomnik brodatego mężczyzny wyposażonego we włócznię i siedzącego na konającym człowieku.
Pelagio Pelagi, „Kleombrotos II skazany na wygnanie przez Leonidasa II, króla Sparty”, 1807 – 1810 r., Galeria Sztuki Nowoczesnej, Bolonia, Włochy, wikimedia.org, domena publiczna
Źródło: Pelagio Palagi, Kleombrotos II skazany na wygnanie przez Leonidasa II, króla Sparty, 1807, Olej na płótnie, Galeria Sztuki Nowoczesnej, Bolonia, Włochy, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Cleombrotus_ordered_into_banishment_by_Leonidas_II_king_of_Sparta,_Pelagio_Palagi_(1775-1860).jpg [dostęp 6.02.2021], domena publiczna.
R1ZNsEz6qVajz
Fotografia przedstawia posąg Likurga, prawodawcy Sparty, który stoi przy Pałacu Sprawiedliwości w Brukseli. Likurg został ukazany jako mężczyzna w podeszłym wieku, o bujnych, średniej długości włosach i długim zaroście. Na jego twarzy widoczne są liczne zmarszczki, ale jego mimika nie zdradza emocji. Likurg stoi wyprostowany, w pozie myśliciela – głowę opiera o dłoń (pięść znajdują się na wysokości ust, a palec na skroni). Ciało Likurga jest umięśnione. Ubrany jest w długą szatę. W tle widać budynek z jasnego kamienia z kolumnami.
Matt Popovich (fotograf), „Posąg Likurga, prawodawcy Sparty”, XIX w., Pałac Sprawiedliwości, Bruksela, Belgia, wikimedia.org, CC BY 4.0
Źródło: Matt Popovich, Posąg Likurga, prawodawcy Sparty, Rzeźba, Pałac Sprawiedliwości, Bruksela, Belgia, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Statue_of_Lycurgus_of_Sparta,_at_the_Law_Courts_of_Brussels,_December_30,_2013.jpg [dostęp 6.04.2021], licencja: CC BY 4.0.
R17DjbcZgVbX5
Ilustracja przedstawia dzieło Edgara Degasa pod tytułem „Młodzi Spartanie”. Na pierwszym planie ukazane są dwie grupy – czterech dziewcząt oraz pięciu chłopców. Dziewczęta stoją z lewej strony, każda z nich ma odsłonięte piersi i ubrana jest w krótką spódniczkę z wcięciem bocznym kończącym się w talii. Jedna z dziewcząt, z przodu grupy, wyciąga rękę ku chłopcom i spogląda w ich stronę. Chłopcy znajdują się z prawej strony obrazu. Są nadzy – czterech stoi. Jeden z nich wyciąga ręce do góry, jak gdyby się rozciągał, piąty chłopak – blondyn znajduje się po prawej stronie i został namalowany w pozycji „na czworaka”. Na drugim planie znajdują się kobiety oraz starzec obserwujący młodych ludzi. Tło stanowią pagórki i widoczne w oddali zabudowania.
Edgar Degas, „Młodzi Spartanie”, około 1860 r., Galeria Narodowa, Londyn, Wielka Brytania, wikimedia.org, domena publiczna
Źródło: Edgar Degas, Młodzi Spartanie, Olej na płótnie, Galeria Narodowa, Londyn, Wielka Brytania, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Young_Spartans_National_Gallery_NG3860.jpg [dostęp 6.04.2021], domena publiczna.
RW9NBQMi1vWjN
Dzieło autorstwa Christoffera Wilhelma Eckersberga pod tytułem „Trzech spartańskich chłopców trenujących łucznictwo”, przedstawia trzech młodych, ciemnowłosych, nagich chłopców. Jeden z nich (stojący w centrum obrazu) szykuje się do oddania strzału z łuku. Stojący tuż za nim młody łucznik czeka na swoją kolej. Trzeci młody mężczyzna siedzi na kamieniu i obserwuje kolegów.
Christoffer Wilhelm Eckersberg, „Trzech spartańskich chłopców trenujących łucznictwo”, 1812 r., Kolekcja Hirschsprung, Kopenhaga, Dania, wikimedia.org, domena publiczna
Źródło: Christoffer Wilhelm Eckersberg, Trzech spartańskich chłopców trenujących łucznictwo, 1812, Olej na płótnie, Kolekcja Hirschsprung, Kopenhaga, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Christoffer_Wilhelm_Eckersberg_-_Three_Spartan_boys_practising_archery_-_Google_Art_Project.jpg [dostęp 7.04.2021], domena publiczna.
RyHBXw3nuHhR9
Fotografia przedstawia figurkę spartańskiej dziewczyny w biegu. Sportretowana dziewczyna ma długie włosy. Ubrana jest w sukienkę, która odkrywa jej pierś.
Caeciliusinhorto (fotograf), Brązowa figurka spartańskiej dziewczyny w biegu, 520 – 500 r. p.n.e., Muzeum Brytyjskie, Londyn, Wielka Brytania, wikimedia.org, CC BY‑SA 4.0
Źródło: Caeciliusinhorto, Brązowa figurka spartańskiej dziewczyny w biegu, 520, Rzeźba, Muzeum Brytyjskie, Londyn, Wielka Brytania, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Spartan_running_girl.jpg [dostęp 7.04.2021], licencja: CC BY-SA 4.0.
R82WbBR2Skzmh
Dzieło autorstwa Jean‑Jacques‑François Le Barbier pod tytułem „Likurg ze Sparty”. Na obrazie artysta uwiecznił spotkanie Likurga z mężczyznami jedzącymi kolację. Z lewej strony obrazu widoczna jest grupa mężczyzn siedzących przy stole, na którym znajdują się naczynia. Każdy z nich wydaje się być wzburzony i spogląda na ciemnowłosego mężczyznę w średnim wieku stojącego na prawo od stołu. Ma krótkie ciemne włosy oraz średniej długości zarost. Ubrany jest w białą szatę sięgającą do kolan i bardzo długa czerwoną pelerynę. Likurg rozkłada szeroko ramiona, lewą rękę kieruje w stronę dziecka. Kobieta, stojąca po lewej stronie Likurga, ma pochyloną głowę, spuszcza wzrok. Ubrana jest w suknię bez rękawów, spiętą w talii. Jej włosy spięte są w kok, podtrzymany przez grubą, materiałową opaskę. Kobieta trzyma na rękach dziecko. Nieopodal przemawiającego Likurga klęczy mężczyzna ubrany w złotą szatę. Za Likurgiem stoją kobiety oraz młodzi mężczyźni. Z prawej strony, w tle widoczne są kolumny, a z lewej płonąca pochodnia oraz wysoki posąg przedstawiający mężczyznę
Jean‑Jacques‑François Le Barbier, „Likurg ze Sparty”, przed 1826 r., Muzeum Sztuk Pięknych, Blois, Francja, wikimedia.org, domena publiczna
Źródło: Jean-Jacques François Le Barbier, Likurg ze Sparty, Olej na płótnie, Muzeum Sztuk Pięknych, Blois, Francja, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Lycurgus_of_Sparta,_Jean-Jacques_Le_Barbier.jpg [dostęp 7.04.2021], domena publiczna.
RWufxBxyAzZwh
Ilustracja autorstwa Ludwiga Löfflera pod tytułem „Pięciu eforów ze Sparty” przedstawia pięciu mężczyzn w podeszłym wieku siedzących na kamiennych krzesłach. Każdy z mężczyzn ma krótkie włosy oraz bujny zarost. Ubrani są w długie szaty sięgające do ziemi i sandały na stopach. W dłoniach trzymają długie laski, na których znajduje się głowica kształtem przypominająca tulipan. Trzech z nich ma ściągnięte brwi oraz grymas na twarzy. Mężczyzna pośrodku ma skrzyżowane ręce. Mężczyzna z prawej strony jest nieznacznie odsunięty od reszty oraz obserwuje pozostałych.
Ludwig Löffler, „Pięciu eforów ze Sparty”, 1862 r., ilustracja z Westermanns Monatshefte, Band 11 (1861 – 1862 r.), strona 48, Berlin, Niemcy, wikimedia.org, domena publiczna
Źródło: Ludwig Löffler, Westermanns Monatshefte, Pięciu eforów ze Sparty, 1862, s. 48, Ilustracja, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Sparta_Ephoren_(WMH_11-1861-62_S_48_LLoeffler).jpg [dostęp 7.04.2021], domena publiczna.
R1WmqcQKuvJ99
Dzieło autorstwa Jean‑Jacques‑François Le Barbier pod tytułem „Spartańska kobieta wręczająca tarczę swojemu synowi”. Na obrazie znajdują się cztery postacie oraz pies. Z lewej strony dzieła namalowana została siedząca kobieta w średnim wieku, o brązowych włosach spiętych w kok. Ubrana jest w białą suknię. Jej dłonie dotykają tarczy syna, który stoi obok niej. Syn Spartanki przedstawiony został jako młody mężczyzna, o atletycznej budowie ciała. Ubrany jest w zieloną zbroję i czerwoną szatę. Na jego głowie znajduje się hełm, a w dłoniach trzyma włócznię oraz tarczę. Mężczyzna ma spuszczony wzrok i leki rumieniec na twarzy. Obok mężczyzny znajdują się dwa amory, nadzy chłopcy, którzy starają się wyrwać młodzieńcowi broń. Na prawo obrazu artysta umieścił psa obserwującego młodego Spartanina.
Jean‑Jacques‑François Le Barbier, „Spartańska kobieta wręczająca tarczę swojemu synowi”, przed 1826 r., Muzeum Sztuki, Portland, Stany Zjednoczone, wikimedia.org, domena publiczna
Źródło: Jean-Jacques François Le Barbier, Spartańska kobieta wręczająca tarczę swojemu synowi, Olej na płótnie, Muzeum Sztuki, Portland, Stany Zjednoczone, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Jean-Jacques-Fran%C3%A7ois_Le_Barbier_-_A_Spartan_Woman_Giving_a_Shield_to_Her_Son.jpg [dostęp 7.04.2021], domena publiczna.
R10RbprRZVfwq
Ilustracja autorstwa M. A. Barth pod tytułem „Likurg jako prawodawca” przedstawia grupę osób stojących na placu przed budynkiem. W centrum dzieła autor umieścił Likurga, mężczyznę w średnim wieku, o średniej długości włosach, ubranego w szatę sięgającą do kolan. Po lewej stronie stoją otaczający go żołnierze. a po prawej przysłuchujący się mu tłum. W jednej dłoni trzyma dużą tablicę, na której zostały wypisane prawa obowiązujące w Sparcie, drugą dłoń ma skierowaną do góry. Na twarzach zgromadzonych na placu ludzi można zaobserwować grymasy oraz ściągnięte brwi. W tle widać fragmenty zabudowań.
M. A. Barth, „Likurg jako prawodawca”, 1832 r., ilustracja z „Vorzeit und Gegenwart”, Augsburg, Niemcy, wikimedia.org, domena publiczna
Źródło: M. A. Barth, Likurg jako prawodawca, 1832, Ilustracja, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Lycurgus_as_legislator.jpg [dostęp 7.04.2021], domena publiczna.
RzFd1c7ApDbfY
Ilustracja autorstwa Edmunda Olliera pod tytułem „Agesilaus i Pharnabazus” przedstawia grupę osób stojących na placu przed budynkiem. W centrum ilustracji znajdują się dwie główne postacie, dwaj brodaci mężczyźni w średnim wieku. Z lewej strony stoi Agesilaus, który ubrany jest w hełm z pióropuszem oraz długą szatę sięgającą do ziemi. Naprzeciwko niego znajduje się Pharnabazus, ubrany w hełm, zbroję i długą pelerynę sięgającą do kostek. Pharnabazus jedną rękę wyciąga do Agesilausa, a drugą trzyma na pasie, koło rękojeści miecza. Mężczyźni skierowani są ku sobie, patrząc w swoim kierunku. Wokół nich widać grupę kobiet i mężczyzn, obserwujących zdarzenie.
Edmund Ollier, „Agesilaus i Pharnabazus”, Ilustracja z „Ilustrowanej Historii Powszechnej Cassell`a”, 1882 r., Uniwersytet Oxford, Anglia, wikimedia.org, domena publiczna
Źródło: Edmund Ollier, Agesilaus i Pharnabazus, 1882, Ilustracja, Uniwersytet Oxford, Anglia, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:CUH_Agesilaus_and_Pharnabazus.jpg [dostęp 7.04.2021], domena publiczna.
R16fH6jzw9Wt4
Fotografia przedstawia stojący na kamieniach spartański hełm, który został wykonany z metalu. Na ściankach hełmu widoczne są liczne skazy i dziury. Hełm ma wycięte otwory odsłaniające oczy oraz nos. Na czubku pokrywy chroniącej głowę umieszczony został czarny pióropusz. Z tyłu widoczne jest rozmazane biało‑niebieskie tło.
Spartański hełm stojący na kamieniu, online‑skills, CC BY 3.0
Źródło: online-skills, Spartański hełm stojący na kamieniu, Fotografia, licencja: CC BY 3.0.
RWgp1L4wpIC0J
Ilustracja przedstawia wyobrażenie oligarchy, czyli bardzo bogatego człowieka. Ilustracja jest czarno‑biała. Na wadze szalkowej z lewej strony stoi gruba postać ubrana w garnitur. Kieszenie jej spodni wypchane są monetami od których bije blask, głowa jest nieproporcjonalnie mała a ręce szeroko ułożone wzdłuż brzucha. Szalka ta prawie dotyka ciemnej podłogi. Na drugiej szalce stoi sześć mniejszych osób, przedstawionych na czarno. Postacie są przedstawione schematycznie. Ich szalka unosi się w górze.
Grafika symbolizująca oligarchę, politicsofpoverty.oxfamamerica.org, CC BY 3.0
Źródło: Grafika symbolizująca oligarchę, Ilustracja, dostępny w internecie: https://politicsofpoverty.oxfamamerica.org/extreme-inequality-and-oligarchy/ [dostęp 7.04.2021], licencja: CC BY 3.0.
R1CPhQ6ebOisC
Fotografia przedstawia lakońskie malarstwo czarnofigurowe. Na zdjęciu ukazane jest dno naczynia, które przedstawia Spartanina, który w lewej ręce trzyma włócznie, a w prawej tarcze. Wokół Spartanina latają ptaki, pod nim przedstawiony został biegnący jeleń. Po lewej stronie ilustracji, znajduje się budowla z kolumną, na której owinięty jest wąż. Na dachu budynku znajdują się dwa ptaki, a po lewej stronie budynku, na ścianie wspina się wąż.
Źródło: Bibi Saint-Pol, Lakońskie malarstwo czarnofigurowe, 550, Malarstwo czarnofigurowe, Luwr, Paryż, Francja, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Cup_Rider_Painter_Louvre_E669_full.jpg [dostęp 7.04.2021], domena publiczna.
RJ4KGWto3j2c9
Fotografia przedstawia pozostałości po marmurowym posągu hoplity w hełmie. Posąg jest uszkodzony, obecne są liczne odpryski, brakuje w nim rąk, pasa oraz nóg. Hoplita ma hełm chroniący całą głowę, z wyjątkiem, oczu, nosa i ust. Na czubku hełmu znajduje się duży pióropusz. Korpus mężczyzny został lekko nakreślony, widoczne są mięśnie klatki piersiowej i brzucha. Posąg wykonany został z białego kamienia.
Beatrix Belibaste (fotograf), Marmurowy posąg hoplity w hełmie, V w. p.n.e., Muzeum Archeologiczne, Sparta, Grecja, wikimedia.org, CC BY‑SA 3.0
Źródło: Beatrix Belibaste, Marmurowy posąg hoplity w hełmie, Rzeźba, marmur, Muzeum Archeologiczne, Sparta, Grecja, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Helmed_Hoplite_Sparta_2.png [dostęp 7.04.2021], licencja: CC BY-SA 3.0.
Bibliografia
Kopaliński W., Słownik mitów i tradycji kultury, Oficyna Wydawnicza Rytm, Warszawa 2003 r.
Mała encyklopedia kultury antycznej, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1990 r.
Martin T. R., Starożytna Grecja. Od prehistorii do czasów hellenistycznych, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2016 r.
Mrozewicz I., Historia Powszechna. Starożytność, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2008 r.
Oryginalna Azetka. Encyklopedia PWN, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 2016 r.
Słownik Języka Polskiego PWN - wydanie internetowe, https://sjp.pwn.pl/ [dostęp: 21.07.2021].
Ziółkowski A., Historia Powszechna. Starożytność, Wydawnictwo Naukowe PWN SA, Warszawa 2009 r.
