Specyfika barkowej architektury angielskiej na przykładzie Christophera Wrena
Ważne daty
20.10. 1632 r. – Christopher Wren urodził się w East Knoyle, Wiltshire;
1657 r. – Wren został profesorem astronomii w Gresham College w Londynie;
1660 r. – Christopher Wren został jednym z założycieli Towarzystwa Królewskiego (The Royal Society) w Londynie (1680–82 przewodniczącym);
1661 r. – Wren został profesorem uniwersytetu w Oksfordzie;
1662‑1665 – zbudował kaplicę uniwersytecką Pembroke w Cambridge;
1664‑1669 – zbudował Sheldonian Theatre w Oksfordzie;
1673 r. – Christopher Wren otrzymał tytuł szlachecki;
1675‑1710 – zbudował katedrę Św. Pawła w Londynie;
1675 r. – wzniósł obserwatorium astronomiczne w Greenwich;
25.02. 1723 r. – zmarł w Londynie, został pochowany w katedrze św Pawła.
Scenariusz lekcji dla nauczyciela
I. Rozwijanie zdolności rozumienia przemian w dziejach sztuki w kontekście ich uwarunkowań kulturowych, środowiskowych, epok, kierunków, stylów i tendencji w sztuce. Uczeń:
I.10. formułuje samodzielne, logiczne wypowiedzi argumentacyjne na temat epok, kierunków, stylów i tendencji w sztuce oraz środowisk artystycznych.
I.1.d) sztuki nowożytnej (renesans, manieryzm, barok, rokoko, klasycyzm),
I.5. charakteryzuje i opisuje sztukę powstałą w obrębie poszczególnych epok, kierunków i tendencji;
I.8. porównuje style i kierunki oraz ich wzajemne oddziaływania; uwzględnia źródła inspiracji, wpływ wydarzeń historycznych i kulturalnych oraz estetyki na cechy tych stylów;
II. Zapoznawanie z najwybitniejszymi dziełami w zakresie architektury i sztuk plastycznych. Uczeń:
II.1. wymienia i rozpoznaje najbardziej znane dzieła sztuki różnych epok, stylów oraz kierunków sztuk plastycznych;
II.13.a) w architekturze: planu, układu przestrzennego, opisu fasady i elewacji, wnętrza,
II.18. formułuje samodzielne, logiczne wypowiedzi argumentacyjne na temat dzieł sztuki.
II.3. umiejscawia dzieła w czasie (wskazuje stulecie powstania dzieł sztuki dawnej, a w przypadku dzieł sztuki nowoczesnej i współczesnej datuje je z dokładnością do połowy wieku), w nielicznych przypadkach, dotyczących sztuki nowoczesnej i współczesnej, zna daty powstania dzieł lub datuje je z dokładnością jednej dekady;
II.4. zna plany i układy przestrzenne najbardziej znanych dzieł architektury oraz dzieł charakterystycznych dla danego stylu i kręgu kulturowego;
III. Zapoznawanie z dorobkiem najwybitniejszych twórców dzieł architektury i sztuk plastycznych. Uczeń:
III.4. łączy wybrane dzieła z ich autorami na podstawie charakterystycznych środków formalnych;
III.5. na podstawie przedłożonych do analizy przykładów dzieł formułuje ogólne cechy twórczości następujących twórców: Fidiasz, Poliklet, Praksyteles, Giotto, Jan van Eyck, Hieronim Bosch, Masaccio, Sandro Botticelli, Leonardo da Vinci, Michał Anioł, Andrea Mantegna, Piero della Francesca, Rafael Santi, Giorgione, Tycjan, Jacopo Tintoretto, Pieter Bruegel Starszy, Albrecht Dürer, Hans Holbein Młodszy, Donatello, Filippo Brunelleschi, Andrea Palladio, El Greco, Caravaggio, Gianlorenzo Bernini, Francesco Borromini, Diego Velázquez, Bartolomé Esteban Murillo, Georges de la Tour, Nicolas Poussin, Claude Lorrain, Peter Rubens, Anton van Dyck, Frans Hals, Rembrandt van Rijn, Jan Vermeer van Delft, Antoine Watteau, Jacques Louis David, Jean Auguste Dominique Ingres, Antonio Canova, Berthel Thorvaldsen, Francisco Goya, Eugène Delacroix, Caspar David Friedrich, William Turner, John Constable, Gustave Courbet, Jean François Millet, Eduard Manet, Claude Monet, Edgar Degas, August Renoir, Georges Seurat, Vincent van Gogh, Paul Gauguin, Paul Cézanne, Henri de Toulouse‑Lautrec, August Rodin, Gustaw Klimt, Alfons Mucha, Antonio Gaudí, Edward Munch, Henri Matisse, Pablo Picasso, Umberto Boccioni, Wasyl Kandinsky, Piet Mondrian, Kazimierz Malewicz, Marcel Duchamp, Giorgio de Chirico, Salvador Dalí, René Magritte, Marc Chagall, Amadeo Modigliani, Jackson Pollock, Andy Warhol, Roy Lichtenstein, Claes Oldenburg, Francis Bacon, Yves Klein, Niki de Saint Phalle, Christo, Duane Hanson, Victor Vasarelly, Alberto Giacometti, Constantin Brançusi, Henry Moore, Le Corbusier, Frank Lloyd Wright, oraz artystów polskich i działających w Polsce (m.in. takich jak: Wit Stwosz, Bartłomiej Berrecci, Tylman z Gameren, Dominik Merlini, Bernardo Belotto, Marceli Bacciarelli, Piotr Aigner, Piotr Michałowski, Artur Grottger, Henryk Rodakowski, Jan Matejko, Józef Chełmoński, Maksymilian i Aleksander Gierymscy, Józef Brandt, Olga Boznańska, Józef Pankiewicz, Władysław Podkowiński, Jan Stanisławski, Leon Wyczółkowski, Henryk Siemiradzki, Xawery Dunikowski, Stanisław Wyspiański, Józef Mehoffer, Jacek Malczewski, Witold Wojtkiewicz, Witkacy, Leon Chwistek i inni przedstawiciele grupy formistów, przedstawiciele grupy Rytm, kapistów i grupy „a.r.”, Tadeusz Makowski, Andrzej Wróblewski, Tadeusz Kantor, Jerzy Nowosielski, Alina Szapocznikow, Władysław Hasior, Roman Opałka, Magdalena Abakanowicz);
IV. Kształcenie w zakresie rozumienia i stosowania terminów i pojęć związanych z dziełami sztuki, ich strukturą i formą, tematyką oraz techniką wykonania. Uczeń:
IV.1. definiuje terminy związane z opisem formy i struktury dzieła architektonicznego, w tym określenia dotyczące typów i elementów planów budowli, elementów konstrukcyjnych i dekoracyjnych (dekoracji fasady i wnętrza) oraz układu przestrzennego;
IV.5. analizując i opisując dzieła architektoniczne, właściwie stosuje terminy i pojęcia dotyczące struktury architektury;
V. Zapoznanie ze zbiorami najważniejszych muzeów i kolekcji dzieł sztuki na świecie i w Polsce, a także z funkcją mecenatu artystycznego oraz jego wpływem na kształt dzieła sztuki. Uczeń:
V.4. łączy dzieło z fundatorem, mecenasem lub marszandem, dla którego powstało;
V.5. formułuje samodzielne, logiczne wypowiedzi argumentacyjne na temat wpływu mecenatu artystycznego na kształt dzieła.
opowiadać o osobie Christophera Wrena;
określać epokę, w której tworzył Wren;
wymieniać najważniejsze dzieła Wrena;
dyskutować na temat budowli sakralnych i cywilnych, których autorem był Wren.
Barok angielski
BarokBarok angielski, podobnie jak w innych krajach protestanckich, należy do nurtu klasycznego, inspirowanego sztuką klasyczną oraz architekturą Andrea Palladia i Jacopo da Vignoli. Okres baroku w Anglii datujemy od wielkiego pożaru Londynu czyli od roku 1666, przyjętego umownie przez historyków angielskich. Cechuje go monumentalność, dynamika oraz bogactwo dekoracji i form ornamentalnych. Charakterystycznymi cechami baroku w architekturze są: zwarta bryła o symetrycznych elewacjach bocznych, bogaty detal związany ze stylem epoki. Sztuka baroku na Wyspach Brytyjskich postrzegana była jako katolicka i francuska. Za najwybitniejszego przedstawiciela baroku w Anglii uważa się Christophera Wrena, któremu powierzono plan odbudowy Londynu po wielkim pożarze.
Christopher Wren jako architekt
Christopher Wren urodzony 20 października 1632 roku w East Knoyle, Wiltshire. Angielski uczony, matematyk, astronom, geometra, anatom, jeden z najsłynniejszych architektów w historii Anglii. Uznawany za przedstawiciela baroku jak i klasycyzmu palladiańskiegopalladiańskiego. Zasłynął dzięki odbudowie Londynu, powierzonej mu po wielkim pożarze z 1666 roku. Zaprojektował oraz pomógł w odbudowie 53 londyńskich kościołów, m.in. katedry św. Pawła.
Był synem Christophera Wrena i Mary Cox. Ojciec - duchowny, w 1634 otrzymał posadę dziekana Windsoru. Rodzina Wrenów z powodu przejściowych problemów, związanych z czasem angielskiej wojny domowej, przeniosła się do Bletchingdon w Oxfordshire. Stąd Christopher został wysłany do Westminster School w Londynie. Był słabego zdrowia, dzieckiem wątłym, ale bardzo zdolnym. Już w młodym wieku okazał się dobrym matematykiem i interesował się anatomią. Po ukończeniu nauki w Londynie w 1646 roku, przez trzy lata był asystentem doktora Charlesa Scarborough (przyszłego lekarza króla), m.in. przy badaniach anatomicznych. W tym czasie zajmował się również zagadnieniami matematycznymi, związanymi z budową zegara słonecznego oraz makietą systemu słonecznego. W 1649 roku rozpoczął naukę w Wadham Collage w Oksfordzie, gdzie studiował nauki ścisłe i przyrodnicze. Studia zakończył w roku 1651, jednak dyplom ukończenia odebrał dwa lata później. Całkowicie skoncentrowany na astronomii, fizyce i anatomii, w wieku 25 lat został profesorem astronomii na Gresham College w Londynie. Dzięki wszechstronnej wiedzy w 1660 roku Wren został członkiem‑założycielem The Royal Society (Towarzystwa Królewskiego). Jako grupa gentlemanów The Royal Society otrzymała z rąk króla Karola II Stuarta królewską kartę, dzięki czemu założono Królewskie Towarzystwo Londyńskie na rzecz rozwoju wiedzy naturalnej (The Royal Society of London for the Promotion of Natural Knowledge). W 1661 roku Christoher Wren objął jako profesor katedrę astronomii w Oxfordzie.
Inspiracja Wrena
Nie ma pewnych danych skąd pochodziło zamiłowanie Wrena do architektury. Z pewnością inspiracją były podróże oraz zainteresowanie fortyfikacjami i metodami obrony miast. Przez członków The Royal Society uważany był za jednego z najlepszych geometrów, który potrafił połączyć wiedzę z wyobraźnią, rozum z intuicją. Podczas wizyty w Rzymie w 1663 dogłębnie przeanalizował teatr Marcellusa – zarówno ruiny budowli, jak i zachowane archiwalia – głównie oryginalne rysunki. Prawdopodobnie zainspirowało go to do wybudowania na zlecenie wuja, ówczesnego biskupa Ely, kaplicy uniwersyteckiej Pembroke w Cambridge. Stała się jego pierwszym dziełem architektonicznym, wybudowanym w latach 1662‑1665. W 1663 roku złożył projekt budowy Sheldonian Theatre w Oksfordzie, którego realizacja przypadła na lata (1664–1669). Teatr był pierwszym obiektem zaprojektowanym przez Wrena – zwieńczonym kopułąkopułą. W 1665 roku Wren udał się w niemal ośmiomiesięczną podróż do Francji. Głównie przebywał w Paryżu, zdobywając wiedzę i zamiłowanie do architektury francuskiego renesansu i baroku. Kształtował swój smak artystyczny, fascynując się różnymi jej odmianami, w tym architekturą założeń pałacowych.
Po wielkim pożarze Londynu w 1666 roku został mianowany Komisarzem na rzecz Odbudowy Miasta Londyn (Commissioner for Rebuilding the City of London) w celu rekonstrukcji stolicy. Stworzył utopijny projekt odbudowy miasta, pierwotnie opierający się na przejrzystym układzie urbanistycznym - na wzór kontynentalny, z szerokimi alejami i placami. Jednak ze względu na to, że z większości budynków ocalały podziemia, ulice Londynu postanowiono odbudować w oparciu o istniejącą średniowieczną strukturę. Opór miejskich handlarzy i właścicieli gruntów również miał wpływ na upadek projektu.
Architektoniczne osiągnięcia Wrena
Najważniejszym dziełem Wrena, które ostatecznie stało się jego arcydziełem, jest katedra św. Pawła w Londynie (1675–1710). Architekt został mianowany inspektorem budowy. Do realizacji przyjęto dopiero jego trzeci projekt, który przez cały czas trwania prac budowlanych wciąż modernizował. We wcześniejszej formie gotycka katedra została odbudowana na monumentalną, barokowo‑klasycystyczną budowlę. Położona na planie krzyża łacińskiego, z majestatyczną kopułą na skrzyżowaniu nawnaw, dwuwieżową fasadąfasadą, pozornym górnym piętrem w elewacjach bocznych skrywającym przyporyprzypory. Wnętrze katedry w stylu klasycystycznym z elementami barokowymi. Jej bazylikowybazylikowy układ podłużny z tradycyjną troistą nawą krzyżową, robi potężne wrażenie. Trójpowłokowa kopuła utrzymana w stylu klasycystycznym jest drugą co do wysokości kopułą katedralną na świecie. Kopuła zwieńczona jest latarnią. W budowli wyczuwalne są wpływy barokowe, widoczne przede wszystkim w wieżach, głównej fasadzie i pozornym górnym piętrze w elewacjach bocznych. Katedra jest swoistym symbolem odrodzenia Londynu, była budowana przez 35 lat. Jest jednym z najbardziej charakterystycznych zabytków Wielkiej Brytanii i symboli brytyjskiej kultury narodowej.
W okresie 1670 – 1711 Wren zbudował 53 kościoły (m.in.: Saint Benet Fink, Saint Antholin, Saints Ann and Agnes, Saint Swithin, Saint Mary at Hill, Saint Benet, Saint James, Saint Mary Abchurch, Saint Stephen Walbrook, Saint Clement Danes). Z ogromnym uznaniem należy stwierdzić, że nie ma wśród nich dwóch, które byłyby podobne. To budowle o rozmaitych kształtach i odmiennych formach: bazyliki, kościoły halowehalowe oraz salowe, budowle o antycznych porządkach, świątynie centralne. Budowle nacechowane śmiałymi, jak na tamte czasy, rozwiązaniami architektonicznymi i relatywnie bogatymi ornamentamiornamentami. Różnorodność zastosowań i całokształt jego pracy twórczej ustanowiły go jednym z czołowych architektów w Anglii.
Spośród blisko 30 budowli świeckich, takich jak pałace, budynki użyteczności publicznej, wyróżnia się szpital w Greenwich. Jego budowa rozpoczęła się w 1667 roku i w pierwotnym zamyśle miała stać się pałacem królewskim. Jednak w trakcie jej trwania Wilhelm III postanowił zmienić jego przeznaczenie na szpital publiczny (1694). Dzieło to jest uważane za najbardziej barokowe z realizacji Wrena, gdzie Painted Hall (1698) jest uznane za najlepsze wnętrze tego typu w Anglii.
W 1675 roku Wren na zlecenie króla Karola II wzniósł w Greenwich obserwatorium astronomiczne. Królewskie Obserwatorium w Greenwich wzniesione zostało dla ówczesnego królewskiego astronoma Anglii. Służyło wówczas do pomiarów, przydatnych do nawigacji w żegludze dalekomorskiej. Obserwatorium ma znaczenie światowe, ponieważ na jego ścianie oznaczono przebieg południka zerowego. Południk przechodzący przez obserwatorium obowiązywał w latach 1884 - 1984.
Nie ma zbyt wielu informacji na temat osobistego życia Wrena. Otrzymał tytuł szlachecki w 1673 roku. Jego pierwsza żona Faith Coghill zmarła na ospę w 1675 roku, zostawiając go z synem Christopherem (drugi syn zmarł w dzieciństwie). Jego druga żona Jane Fitzwilliam, z którą miał córkę Jane i syna Willama, zmarła w 1679 na gruźlicę. Jego aktywność w sprawach publicznych zaowocowała członkostwem w parlamencie w latach 1685‑1688 i 1702‑1705.
Wskaż zdania prawdziwe.
- Za najwybitniejszego przedstawiciela baroku w Anglii uważa się Christophera Wrena.
- Wren został członkiem‑założycielem The Royal Society (Towarzystwa Królewskiego).
- W 1661 roku Christopher Wren objął jako profesor katedrę astronomii w Oksfordzie.
- Sheldonian Theatre był drugim obiektem zaprojektowanym przez Wrena – zwieńczonym kopułą.
- Najważniejszym dziełem Wrena, które ostatecznie stało się jego arcydziełem, jest katedra św. Pawła w Londynie.
W jakich latach została wybudowana katedra św. Pawła?
- 1699 – 1703
- 1670 – 1711
- 1675 – 1710
- 1680 – 1715
W którym z miast zmarł Christopher Wren?
- Oxford
- Paryż
- Londyn
- Cambridge
Ile warstw ma kopuła katedry św. Pawła w Londynie?
- jedną
- dwie
- trzy
Przyporządkuj nazwy do odpowiednich budynków.
Kaplica, Pembroke College, Cambridge University, Sheldonian Theatre, Oxford, Królewskie Obserwatorium, Greenwich, Londyn, St. James, wnętrze kościoła, Piccadilly, Londyn, Katedra św. Pawła, Londyn, Wnętrze katedry św. Pawła, Londyn
Uzupełnij tekst.
Christopher Wren urodził się 20 października ............ roku. Uznawany za przedstawiciela epoki ............ jak i ...................................................... Zasłynął dzięki wkładowi w odbudowę .............. po wielkim pożarze z roku ............, zaprojektował oraz pomógł w odbudowie ............ londyńskich kościołów. Najważniejszym dziełem Wrena, które ostatecznie stało się jego arcydziełem jest katedra św. ............ w Londynie. Spośród blisko 30 budowli świeckich (pałace, budynki użyteczności publicznej) wyróżnia się szpital w .................., którego budowa rozpoczęła się jako budowa pałacu królewskiego (1667 rok), jednak w trakcie jej trwania Wilhelm III zmienił jego przeznaczenie na szpital publiczny (1694). Christopher Wren zmarł w ................ w 1723 roku, 5 marca został pochowany w katedrze św .............
Wskaż zdania prawdziwe.
- Ornament to motyw lub zespół motywów zdobniczych stosowanych w architekturze i sztuce. Może być złożony z drobnych elementów pokrywających część lub całość powierzchni.
- Palladianizm to styl w architekturze inspirowany twórczością Andrea Palladio. Budowle wzniesione przez tego architekta i jego naśladowców cechuje konsekwencja układów konstrukcyjnych, umiarkowanie w dekoracji, stosowanie wielkiego porządku obejmującego całą wysokość budynku.
- Fasada to rodzaj galerii lub loży na piętrze, otwartej do wnętrza budowli.
Napisz rozprawkę na temat:
Christopher Wren – przedstawiciel baroku w Anglii. Jakie Twoim zdaniem cechy w jego twórczości zaważyły na uznaniu go najwybitniejszym tego okresu? Podaj argumenty i załącz wybrane przez siebie ilustracje, które potwierdzą tezę.
Słownik pojęć
(prawdopodobnie z port barroco – „perła o nieregularnym kształcie”, z wł. – dziwność, nietypowość) – styl w sztuce, architekturze i literaturze; wyrósł na podłożu renesansu i panował od XVI do XVIII wieku (od około 1580 do około 1730, w Anglii po 1666 roku). Barok odznacza się ekspresyjnością, bogactwem formy i zdobnictwa, silnymi kontrastami, monumentalnością. Dzieła architektoniczne tego okresu bywają przeładowane dekoracją figuralną i ornamentyką.
Chrześcijańska świątynia wielonawowa z nawą główną wyższą od naw bocznych, posiadającą okna ponad dachami naw bocznych (w odróżnieniu od kościoła halowego – por. hala).
Rodzaj galerii lub loży na piętrze, otwartej do wnętrza budowli
główna, efektowna elewacja budynku, spełnia funkcje reprezentacyjne wobec całego gmachu
Kościół wielonawowy o nawach równej wysokości. Doświetlenie nawy głównej jest poprzez okna naw bocznych.
Rodzaj sklepienia w formie czaszy, kopuły mogą mieć różne kształty i przekroje. Kopuła umożliwia przykrywanie dużych pomieszczeń bez dodatkowych podpór, słupów czy filarów.
część kościoła; przedsionek usytuowany przed głównym wejściem do kościoła, niekiedy również przed bocznymi
(łac. navis – okręt) część kościoła położona pomiędzy prezbiterium a kruchtą, przeznaczona dla wiernych. Oprócz świątyń jednonawowych występują dwu-, trzy-, pięcio- oraz siedmionawowe. Nawy są oddzielone od siebie rzędem podpór – słupów, filarów lub kolumn.
W układach centralnych nawy mogą być zbudowane na planie koła, kwadratu lub prostokąta.
W świątyniach na planie krzyża łacińskiego rozróżniamy nawę poprzeczną (por. transept)
Środkowa nawa podłużna w kościołach wielonawowych; jest zwykle szersza od naw bocznych; w układzie bazylikalnym jest również od nich wyższa i osobno oświetlona; w układzie halowym nawa główna jest równej wysokości jak nawy boczne.
boczna nawa podłużna w kościołach wielonawowych; jest zwykle węższa od nawy głównej; w układzie bazylikalnym jest również od niej niższa; w układzie halowym nawa boczna jest równej wysokości co nawa główna.
Motyw lub zespół motywów zdobniczych stosowanych w architekturze i sztuce. Może być złożony z drobnych elementów pokrywających część lub całość powierzchni.
Styl w architekturze inspirowany twórczością Andrea Palladio. Budowle wzniesione przez tego architekta i jego naśladowców cechuje konsekwencja układów konstrukcyjnych, umiarkowanie w dekoracji, stosowanie wielkiego porządku obejmującego całą wysokość budynku.
inaczej chór – przestrzeń kościoła przeznaczona dla duchowieństwa oraz służby liturgicznej (m.in. ministrantów). Zwykle jest wydzielone od reszty świątyni podwyższeniem, balustradą lub łukiem tęczowym i wyodrębniające się wizualnie z bryły kościoła. W niektórych kościołach romańskich występowały dwa prezbiteria (od wschodu i zachodu) – tzw. kościoły dwuchórowe
Nazwa pochodzi od słowa prezbiter (ksiądz).
Przed II soborem watykańskim było skierowane na wschód i zamknięte apsydą lub prostą ścianą. Jego układ mógł być wzbogacony obejściem, apsydiolami i wieńcem kaplic.
Centralne miejsce w prezbiterium zajmuje ołtarz, na którym jest sprawowana liturgia eucharystyczna. Ponadto kluczowymi miejscami są: umieszczona nieco z boku ambona, miejsce przewodniczenia (krzesło celebransa lub katedra biskupa) oraz tabernakulum, które może też znajdować się w wydzielonej kaplicy Najświętszego Sakramentu, w innej części kościoła. Oprócz tego w prezbiterium znajdują się stalle lub ławki dla duchowieństwa i służby liturgicznej oraz kredencja (miejsce, gdzie przygotowuje się naczynia liturgiczne i dary ofiarne do celebracji).
in. skarpa, szkarpa; pionowy filar, występujący przed lico ściany, zwężający się ku górze, zwieńczony sterczyną. Przypory stosuje się dla wzmocnienia ściany podlegającej rozporowi sklepień. Element charakterystyczny dla architektury gotyckiej i neogotyckiej.
Nawa prostopadła do osi kościoła, położona pomiędzy prezbiterium, a resztą budynku. Transept może być jedno- lub wielonawowy.
Źródło:
encyklopedia.pwn.pl
Galeria dzieł
Bibliografia
James Chambers, Christopher Wren, Thistle Publishing, 2016.
David Watkin, Historia architektury zachodniej, tł. Ryszard Depta, Warszawa, 2006.
Tadeusz Broniewski, Historia architektury dla wszystkich, Wrocław 1990.