Sport. Igrzyska.
Ważne daty
776 r. p.n.e. – pierwsza olimpiada w Olympii
393 r. n.e. – Teodozjusz I Wielki zakazuje organizacji igrzysk olimpijskich ze względu na ich pogański charakter
1896 r. n.e. – Letnie Igrzyska Olimpijskie w Atenach - pierwsze nowożytne igrzyska olimpijskie, organizowane od tej daty co cztery lata do dnia dzisiejszego.
Scenariusz dla nauczyciela
II. W zakresie kompetencji kulturowych. Uczeń:
6. posiada podstawową wiedzę o następujących kluczowych zjawiskach z zakresu życia publicznego i prywatnego w starożytnej Grecji i Rzymie:
1) sport i widowiska w Grecji i Rzymie: igrzyska w Olimpii, igrzyska gladiatorskie w Rzymie;
tłumaczyć tekst Dē patre fēlīcī;
przedstawiać historię igrzysk starożytnej Grecji i Rzymie;
definiować pojęcia związane ze sportem w starożytności.
Dē patre fēlīcī (O szczęśliwym ojcu)
1. Scrīptōrēs nārrant Diagoram Rhodium trēs fīliōs habuisse: ūnum pugilem, secundum pancratiastēn, tertium luctātōrem.
2. Pisarze mówią, że Diagoras z Rodos miał trzech synów: jednego pięściarza, drugiego zapaśnika i trzeciego zawodnika uprawiającego pankration.
1. Pater spērābat fīliōs in certāminibus vīctūrōs esse.
2. Ojciec miał nadzieję, że synowie zwyciężą w zawodach.
1. Ipse Olympiae aderat et vīdit omnēs vincere eōdem diē et corōnīs ōrnārī. Adulēscentēs fēlīcēs patrī ōscula dabant, populōs flōrēs in eōs iaciēbat.
2. Sam był obecny w Olimpii i widział, jak wszyscy (synowie) jednego dnia zwyciężyli i byli koronowani wieńcami. Szczęśliwi młodzieńcy całowali ojca, ludzie rzucali na nich kwiaty.
1. Sed iīdem scrīptōrēs nārrant Diagoram gaudiō commōtum in stadiō, in ōsculīs et in manibus fīliōrum, animam efflāvisse.
2. Lecz Ci sami pisarze mówią, że Diagoras poruszony radością na stadionie, wśród pocałunków i w objęciach synów wyzionął ducha.
Źródło i tłumaczenieŹródło i tłumaczenie
Cūr Diagorās animam efflāvit?
- quia gaudiō commōtus erat.
- quia filī eius nōn vīcērunt.
- quia fīlī eī ōscula dedērunt.
Sport i igrzyska olimpijskie
AgonyAgony sportowe były rozpowszechniane w starożytnej Grecji przy rozmaitych okazjach. Najczęściej związane były z kultem bogów, ale także z ceremoniami pogrzebowymi, czy wizytą znamienitego gościa. Z kultu bogów wywodzą się słynne igrzyska w Olimpii, wiosce poświęconej władcy Olimpu, Zeusowi. Po raz pierwszy igrzyska olimpijskie zostały zorganizowane w 776 r. p.n.e. i zawodnicy brali udział w tylko jednej konkurencji - był to bieg krótki na długość jednego stadionu. Z upływem czasu igrzyska rozwijały i się i sukcesywnie wprowadzano kolejne dyscypliny sportowe: bieg na dłuższe dystanse, pentatlonpentatlon, zapasy, pięściarstwo, wyścigi rydwanów, pankrationpankration czy wyścigi konne. Igrzyska olimpijskie organizowane były co cztery lata i miały tak duże znaczenie w Grecji, że daty organizacji olimpiad służyły do odmierzania czasu, a w trakcie trwania olimpiady zawieszano wszelkie działania wojenne. Co znamienne, nagrody przyznawane zwycięzcom były raczej symboliczne - w Olimpii była to gałązka oliwna i wieniec z drzewa oliwnego, które było poświęcone Zeusowi. Wielokrotni zwycięzcy byli także upamiętniani za pomocą posągów, które miały uwieczniać ich imiona po wsze czasy. Nie pieniądze zatem, lecz sława i zaszczyt, były motorem napędzającym Greków do rywalizacji sportowej.
Otwarcie igrzysk rozpoczynało się od złożenia ofiary w świątyni Zeusa. Zawodnicy występowali nago, a ich ciała namaszczone były oliwą. Zwycięzcy zaś byli upamiętniani nie tylko za pomocą posągów, lecz także opiewani w specjalnie na ten cel układanych odach Pindara - epinikiach.
Oprócz igrzysk, w Olimpii odbywały się także mniejsze igrzyska w Nemei, w których nagrodą był wieniec z opichu, igrzyska pytyjskie ku czci Apollona w pobliżu Delf, gdzie zwycięzca otrzymywał początkowo jabłka, a w późniejszym okresie wieniec z liści laurowych. Czwarte ogólnogreckie igrzyska organizowano ku czci Posejdona w gaju sosnowym na Istmos, w których nagrodzeni zawodnicy otrzymywali wieniec z gałązek sosnowych.
W jaki sposób honorowano zwycięzców igrzysk olimpijskich?
- otrzymywali wieniec laurowy i śpiewano o nich pieśni
- koronowano ich wieńcem z gałązek oliwnych i rzeźbiono ich wizerunki
- otrzymywali wysokie nagrody pieniężne
Przeczytaj zdania dotyczące sportu w starożytnej Grecji. Następnie podziel je na zgodne z prawdą (PRAWDA) i odbiegające od niej (FAŁSZ).
Agony sportowe mogły być organizowane na cześć wizyty znamienitego gościa., Epinikia to posągi zwycięzców olimpijskich., Pierwsze igrzyska olimpijskie odnotowano w 776 r. p.n.e., Podczas pierwszych igrzysk olimpijskich odbyła się walka na pięści., Daty olimpiad służyły do odliczania czasu w Grecji., Igrzyska w Olimpii były poświęcone Posejdonowi.
| PRAWDA | |
|---|---|
| FAŁSZ |
Zawody sportowe w starożytnym Rzymie
W starożytnym Rzymie igrzyska miały zupełnie inną formę niż w Grecji. Główną atrakcję stanowiły walki gladiatorów, którzy byli zazwyczaj niewolnikami ćwiczonymi w specjalnych szkołach gladiatorów. Gladiatorzy, w zależności od rodzaju uzbrojenia i technik walki, reprezentowali różne typy wojowników. Najbardziej spektakularne walki rozgrywały się w amfiteatrach na oczach tłumów.
Oprócz popularnych walk gladiatorów, Rzymianie mogli oglądać harpastum czyli grę polegającą na umieszczeniu piłki poza linią końcową boiska i biegi. Inną spektakularną atrakcją były wyścigi rydwanów, które rozgrywały się na nieco zmodernizowanych stadionach o nazwie circus. Wyścigi big lub kwadryg niezmiennie przyciągały rzesze spektatorów i stanowiły jedną z ulubionych rozrywek Rzymian.
Wybierz fotografię ilustrującą wyścigi rydwanów.
- Opis ilustracji A
- Opis poprawnej ilustracji B
- Opis ilustracji C
Zapoznaj się ze słownikiem pojęć i odpowiedz, które zdania są prawdziwe, a które fałszywe? Umieść odpowiedzi we właściwym miejscu:
Agony to inaczej wyścigi rydwanów., Ekechejria oznaczała działania wojenne., W pankrationie zakazane były ciosy poniżej pasa., Pankration to inaczej walka na pięści., Pentathlon to rodzaj zawodów atletycznych złożony z pięciu konkurencji: skoku, biegu, rzutu dyskiem, rzutu oszczepem i zapasów., Kotinos to wieniec, którym ozdabiano głowę zwycięzcy.
| PRAWDA | |
|---|---|
| FAŁSZ |
Słowniki
Słownik pojęć
w Grecji zawody sportowe połączone z uroczystościami religijnymi.
gr. zawieszenie broni, pokój boży, wstrzymanie się od wszelkich działań wojennych i wszelkich sporów na okres od jednego do trzech miesięcy w czasie, gdy się odbywały uroczystości ogólnohelleńskie, np. igrzyska olimpijskie.
wieniec z gałązek, np. oliwnych, którym ozdabiano głowę zwycięzcy.
(gr. pankration) walka na pięści bez rękawic, rodzaj konkurencji atletycznej uprawiany zarówno w Grecji, jak i w Rzymie, wprowadzony na igrzyskach olimpijskich w czasie 33. olimpiady (608 r. p.n.e.). Cechą charakterystyczną pankrationu była zasada: wszystkie chwyty dozwolone.
(gr. pentathlon) pięciobój, rodzaj zawodów atletycznych złożony z pięciu konkurencji: skoku, biegu, rzutu dyskiem, rzutu oszczepem i zapasów. Pięciobój dla mężczyzn wprowadzony został w Olimpii w czasie 18. olimpiady (708 r. p.n.e.).
Słownik łacińsko‑polski
Galeria dzieł sztuki
Bibliografia
L. Winniczuk, Ludzie, zwyczaje i obyczaje starożytnej Grecji i Rzymu, Warszawa 1983.
L. Winniczuk, Lingua Latina. Łacina bez pomocy Orbiliusza, Warszawa 1975.
Mała Encyklopedia Kultury Antycznej, Warszawa 1990.