Sposoby prowadzenia narracji w poemacie romantycznym na podstawie Eugeniusza Oniegina Aleksandra Puszkina

1. Cele lekcji

a) Wiadomości

Uczeń:

• zna sylwetkę i niektóre tytuły utworów Aleksandra Puszkina i Laureance’a Sterne’a,

• zna pojęcie: podmiot wypowiedzi lirycznej, narracyjnej,

• wyjaśnia terminy: narracja, świat przedstawiony, sytuacja narracyjna,

• wie, co to jest poemat dygresyjny oraz tzw. kompozycja sternowska.

b) Umiejętności

Uczeń:

• potrafi oddzielić pojęcie autor utworu od pojęcia narrator utworu,

• potrafi ukazać okoliczności, w których znajduje się w utworze narrator, określić stopień jego jawności,

• potrafi wyjaśnić, czemu ma służyć manifestacyjna pierwszoplanowość narratora,

• analizując utwór, zastanawia się, jaki jest stosunek podmiotu mówiącego do bohaterów i przedstawionych zdarzeń,

• rozumie, jaki wpływ na kompozycję utworu ma sposób prowadzenia narracji.

2. Metoda i forma pracy

W formie referatu: uczniowie przedstawiają sylwetki A. Puszkina i L. Sterne’a.

Metoda podająca: nauczyciel wyjaśnia, czym jest podmiot wypowiedzi lirycznej, narracyjnej, autor, poemat dygresyjny oraz kompozycja sternowska.

W formie poszukującej: uczniowie starają się określić, czym jest narracja, świat przedstawiony, sytuacja narracyjna.

3. Środki dydaktyczne

1. Słownik terminów literackich.

2. Eugeniusz Oniegin A. Puszkina.

3. Podróż sentymentalna L. Sterne’a.

4. Przebieg lekcji

a) Faza przygotowawcza

Jeden z uczniów w formie referatu przedstawia sylwetkę A. Puszkina. Podaje najważniejsze informacje dotyczące jego biografii oraz zarysowuje charakterystykę jego twórczości. Podobnie kolejny uczeń przedstawia sylwetkę L. Sterne’a. Następnie w formie krótkiej notatki uczniowie zapisują definicje: poematu lirycznego, narracji, sytuacji narracyjnej, poematu dygresyjnego i kompozycji sternowskiej.

b) Faza realizacyjna

Uczniowie analizują fragment Podróży sentymentalnej L. Sterne’a. Dostrzegają swobodę prowadzenia narracji, ciągłe asocjacje podmiotu lirycznego wywołujące kolejne wrażenia
i refleksje. Zwracają uwagę na bezpośrednie zwroty podmiotu do czytelnika oraz na ujawnianie przez niego aktu tworzenia.

Uczniowie analizują fragmenty Eugeniusza Oniegina A. Puszkina. Dostrzegają, jak mało przezroczysty jest narrator – widzą wysoki stopień jego jawności. Zwracają uwagę na to, w jaki sposób podmiot mówiący nawiązuje bezpośredni kontakt z czytelnikiem. Zauważają jego polemiki, ingerencję w akcję, obnażanie emocjonalnych powiązań z bohaterem.

Uczniowie starają się określić, co jest treścią Eugeniusza Oniegina – czy tylko życie Eugeniusza i Tatiany?

c) Faza podsumowująca

Uczniowie wyjaśniają, skąd w obydwu omawianych utworach rodzi się synkretyzm rodzajowy oraz swoboda kompozycyjna. Podkreślają silne przenikanie się przedmiotu utworu z jego podmiotem. Zauważają, że przedmiot narracji staje się fundamentem dla rozmyślań narratora, źródłem jego skojarzeń i biegu myśli. Świat przedstawiony staje się pretekstem do wypowiadania różnorodnych refleksji, uwag, lirycznych uogólnień, satyrycznych inwektyw.

5. Bibliografia

1. Kulawik A., Poetyka. Wstęp do teorii dzieła literackiego, Antykwa, Kraków 1997.

2. Puszkin A., Eugeniusz Oniegin, przekł. A. Ważyk i J. Tuwim, Prószyński i S‑ka, Warszawa 2000.

3. Słownik terminów literackich, pod red. J. Sławińskiego, Ossolineum, wyd. 3. popr.
   i poszerz., Wrocław 1998.

4. Sterne L., Podróż sentymentalna przez Francję i Włochy, przekł. A. Glinczanka, Ossolineum, Wrocław 1973.

6. Załączniki

Zadanie domowe

Uczniowie zastanawiają się, czy taki typ narracji wymaga od czytelnika większego wysiłku, skupienia, czy czują, że narrator próbuje nawiązać z nimi dialog? Czy podoba im się taka jawność narratora?

7. Czas trwania lekcji

2 x 45 minut

8. Uwagi do scenariusza

brak