Każdy z nas potrafi rozdzielić w prosty sposób przynajmniej kilka mieszanin dostępnych w kuchni. Dzieje się tak, gdy podczas śniadania wybierasz nielubiany składnik (np. rodzynki) z muesli lub gdy mama usuwa warstwę tłuszczu z rosołu. Specjalnie opracowane metody rozdzielania mieszanin stosuje się w przemyśle, oczyszczalniach ścieków, podczas segregacji odpadów, a także przy badaniu składu produktów żywnościowych. Również w trakcie badania krwi konieczne jest rozdzielanie mieszaniny, co pozwala na określenie liczby białych i czerwonych krwinek oraz poziomu cukru.

Aby zrozumieć poruszane w tym materiale zagadnienia, przypomnij sobie:
  • sposoby odróżniania substancji od mieszaniny;

  • zasady bezpieczeństwa w szkolnej pracowni chemicznej;

  • znaczenie pojęć: właściwości fizycznewłaściwości chemiczne;

  • metody badania właściwości substancji;

  • kryteria klasyfikujące mieszaniny (jednorodne, niejednorodne).

Nauczysz się
  • jakie są metody rozdzielania mieszanin jednorodnych i niejednorodnych;

  • jakie techniki laboratoryjne służą do rozdzielania mieszanin;

  • wskazywać różnice między właściwościami fizycznymi składników mieszaniny, które umożliwiają jej rozdzielenie;

  • planować sposoby rozdzielania mieszanin na składniki (np. wody i piasku, wody i soli kuchennej, kredy i soli kamiennej, siarki i opiłków żelaza, wody i oleju jadalnego, wody i atramentu) i samodzielnie wykonywać odpowiednie czynności;

  • opisywać możliwości wykorzystania metod rozdzielania mieszanin w warunkach domowych oraz w przemyśle;

  • posługiwać się podstawowymi terminami dotyczącymi mieszanin i sposobu ich rozdzielania.

iwwQOhcqqm_d5e238

1. Jak można rozdzielać mieszaniny spotykane w życiu codziennym?

Polecenie 1

Skład, sposób rozdzielenia oraz właściwości składników pozwalają na rozdzielenie mieszaniny. Z jakimi ich typami mamy do czynienia w życiu codziennym? Przyporządkuj konkretne przykłady mieszanin do odpowiednich obrazków.

RYd9Kt5H58mm9
Rozdzielanie mieszanin
Źródło: Dariusz Adryan, licencja: CC BY-SA 3.0.
RndPhvwP2KCPB
Źródło: Gromar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Uzupełnij poniższą tabelę, dopasowując do odpowiednich komórek składy, możliwe sposoby rozdzielenia oraz właściwości składników mieszanin.

R1bSdVOTCnQdz
Źródło: Gromar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Ciekawostka

Czy wiesz, że poszukiwaczy złota, podobnych do tych z przekazów historycznych, można nadal spotkać w okolicach Złotoryi? Skrupulatnie, przemywając występujące na tym terenie złotonośne piaski, wydobywają oni po około 0,5 kg kruszcu rocznie. Ilość ta jest 100 razy mniejsza niż w XII wieku, gdy nad rzeką Kaczawą wybuchła prawdziwa gorączka złota, a sprowadzeni w to miejsce niemieccy górnicy pozyskiwali do 50 kg żółtego kruszcu rocznie, przepłukując złotonośne piaski odsłaniające się na zboczu doliny Kaczawy lub szukając żył w obrębie twardych skał. Współcześni poszukiwacze podkreślają, że stosowana przez nich metoda jest bardzo prosta, przez co złota szukać mogą nawet dzieci. Polega na tym, że trzyma się miskę równo z taflą wody, zamieniając piach w zawiesinę. Potem okrężnymi ruchami należy pozbyć się go z naczynia, pilnując jednocześnie, żeby nie stracić ciężkich drobinek złota, które powinny osiąść na dnie naczynia. Ta pozornie łatwa czynność wymaga jednak doświadczenia, wystarczy jeden nieuważny ruch i można pożegnać się z marzeniami o złotych okruchach. Najwięcej drobin złota znajduje się w miejscach, gdzie rzeka meandruje, a jednocześnie na dnie nie ma zbyt wielu niesionych przez nurt fragmentów skał. Przed rozpoczęciem kariery poszukiwacza złota trzeba zaopatrzyć się w wodery i miskę do płukania. Profesjonaliści używają płuczni, którą wstawia się w nurt rzeki – w jej przegrodach osadzają się cięższe drobiny, które potem przepłukuje się w misce.

RpKMMU0SEVjki
Płukanie złota
Miska do poszukiwania złota i płucznia, Mozambik — poszukiwacze złota, Złotoryja <math aria‑label="dwa tysiące jedenasty">2011 — Mistrzostwa Świata w płukaniu złota
Źródło: Guillaume Capron, Nick Ares, Julien Harneis, Gazeta Złotoryjska, Krzysztof Jaworski, dostępny w internecie: https://www.flickr.com, licencja: CC BY-SA 2.0.

Oczyszczalnia ścieków – w jaki sposób można rozdzielić niektóre mieszaniny?

RfCAUuor0wWiA
Film ukazuje, w jaki sposób działa oczyszczalnia ścieków. Przedstawiono kolejne etapy oczyszczania wraz z wyjaśnieniem ich roli.
Polecenie 2
RCmIurFw0U0Re
Co jest pierwszym etapem oczyszczalnia ścieków? Wybierz i zaznacz prawidłową odpowiedź. Możliwe odpowiedzi: 1. Chlorowanie w celu unieszkodliwienia bakterii chorobotwórczych i usunięcia przykrej woni ze ścieków, 2. Usuwanie z wody dużych i nierozpuszczalnych ciał stałych, 3. Kontakt ścieków z mikroorganizmami, które rozkładają związki zanieczyszczające wodę.
Źródło: Gromar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

2. W jaki sposób można rozdzielić mieszaniny niejednorodne?

W celu zaplanowania metody rozdzielania mieszaniny, należy przeanalizować właściwości jej składników i wykorzystać te, którymi się różnią. Metody mechaniczne (rozdzielanie mechanicznerozdzielanie mechanicznerozdzielanie mechaniczne) pozwalają rozdzielić składniki tworzące mieszaninę niejednorodną, czyli taką, której składniki można rozróżnić gołym okiem. Metody te wykorzystują różnice:

  • w wielkości drobin (np. sortowanie ręczne, przy użyciu sita – sól i ziarna pieprzu);

  • właściwości magnetycznych (przy użyciu pola magnetycznego – siarka i żelazo);

  • w rozpuszczalności (np. w wodzie – kreda i sól, woda, olej).

RVYKdshJ7jOWi
Na filmie ukazano pięć koszy na śmieci, kolejno od lewej: niebieski na papier, żółty na metale i tworzywa sztuczne, zielony na szkło, brązowy na odpady BIO i czarny na odpady zmieszane. Następnie na zdjęciach zaprezentowano poszczególne rodzaje odpadów.
Rozdzielanie mieszaniny siarki i żelaza
Doświadczenie 1

Rozdzielanie mieszaniny siarki i żelaza.

R1MC0VR6xibre
Problem badawczy: W jaki sposób rozdzielić mieszaninę niejednorodną siarki i żelaza?. Hipoteza: Spośród podanych poniżej hipotez wybierz jedną, a następnie ją zweryfiku Hipoteza 1: Mieszaninę niejednorodną można rozdzielić za pomocą magnesu. Hipoteza 2: Mieszaniny niejednorodnej nie można rozdzielić za pomocą magnesu. Twój wybór: (Wybierz: Hipoteza 1, Hipoteza 2). Co będzie potrzebne: siarka; żelazo; szkiełko zegarkowe; magnes. Instrukcja: 1. Na szkiełku zegarkowym należy umieścić sproszkowaną siarkę i opiłki żelaza. Substancje zmieszać ze sobą. 2. Następnie zbliżyć magnes do mieszaniny.
Źródło: Gromar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
R1VfGX0fhaiJI
Rozdzielanie mieszaniny
Źródło: Tomorrow Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Zapoznaj się z opisem doświadczenia, obserwacjami i wnioskami, a następnie wykonaj polecenie.

Problem badawczy:

W jaki sposób rozdzielić mieszaninę niejednorodną siarki i żelaza?

Hipoteza:

Mieszaninę niejednorodną można rozdzielić za pomocą magnesu.

Co było potrzebne:

  • siarka;

  • żelazo;

  • szkiełko zegarkowe;

  • magnes.

Przebieg doświadczenia:

Na szkiełku zegarkowym umieszczono sproszkowaną siarkę i opiłki żelaza. Obie substancje zmieszano ze sobą, a następnie zbliżono magnes do mieszaniny.

Obserwacje:

Magnes przyciągnął opiłki żelaza. Siarka pozostała na szkiełku zegarkowym.

Wnioski:

Mieszaninę siarki i żelaza można rozdzielić za pomocą magnesu, wykorzystując różnice we właściwościach magnetycznych obu substancji.

1
Polecenie 3
R1GovXHFRYFSI
(Uzupełnij).
Źródło: Gromar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
1
Polecenie 3

Napisz, czym charakteryzuje się mieszanina niejednorodna.

Riow29hNLnotu
(Uzupełnij).
Źródło: Gromar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
bg‑white
Rozdzielanie mieszaniny piasku i drobno zmielonego pieprzu
Doświadczenie 2

Rozdzielanie mieszaniny piasku i drobno zmielonego pieprzu.

R9LkqPZiba200
Problem badawczy: > W jaki sposób rozdzielić mieszaninę niejednorodną piasku i zmielonego drobno pieprzu?. Hipoteza: Spośród podanych poniżej hipotez wybierz jedną, a następnie ją zweryfikuj Hipoteza 1: Mieszaninę niejednorodną można rozdzielić, wykorzystując różnice w elektryzowaniu się jej składników. Hipoteza 2: Mieszaniny niejednorodnej nie można rozdzielić, wykorzystując różnice w elektryzowaniu się jej składników. Twój wybór: (Wybierz: Hipoteza 1, Hipoteza 2). Co będzie potrzebne: piasek; drobno zmielony pieprz; naelektryzowana laska ebonitowa lub nadmuchany naelektryzowany balon; szkiełko zegarkowe. Instrukcja: 1. Na szkiełku zegarkowym należy umieścić piasek i drobno zmielony pieprz. Substancje zmieszać ze sobą. 2. Do mieszaniny zbliżyć naelektryzowaną laskę ebonitową lub balon.
Źródło: Gromar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Zapoznaj się z opisem doświadczenia, obserwacjami i wnioskami, a następnie wykonaj polecenie.

Problem badawczy:

W jaki sposób rozdzielić mieszaninę niejednorodną piasku i zmielonego drobno pieprzu?

Hipoteza:

Mieszaninę niejednorodną można rozdzielić, wykorzystując różnice
w elektryzowaniu się jej składników.

Co było potrzebne:

  • piasek;

  • drobno zmielony pieprz;

  • naelektryzowana laska ebonitowa lub nadmuchany naelektryzowany balon;

  • szkiełko zegarkowe.

Przebieg doświadczenia:

Na szkiełku zegarkowym umieszczono piasek i drobno zmielony pieprz. Substancje zmieszano ze sobą, a następnie do mieszaniny zbliżono naelektryzowaną laskę ebonitową/balon.

Obserwacje:

Po zbliżeniu naelektryzowanego balonu, zaczyna on przyciągać drobinki zmielonego pieprzu. Piasek pozostaje na szkiełku zegarkowym.

Wnioski:

Piasek i drobno zmielony pieprz tworzą mieszaninę niejednorodną, którą można rozdzielić dzięki różnym właściwościom fizycznym (różnic w elektryzowaniu) jej składników.

1
Polecenie 4
RAz2l10fDW7Zp
(Uzupełnij).
Źródło: Gromar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
1
Polecenie 4

Napisz, dlaczego naelektryzowana laska ebonitowa lub balon jest w stanie rozdzielić mieszaninę piasku i drobno zmielonego pieprzu.

R17CCsj5I1hwA
(Uzupełnij).
Źródło: Gromar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Rozdzielanie mieszaniny wody i piasku
Doświadczenie 3

Rozdzielanie mieszaniny wody i piasku.

Rp0mQN6HcbqFf
Problem badawczy: W jaki sposób rozdzielić mieszaninę niejednorodną wody i piasku?. Hipoteza: Spośród podanych poniżej hipotez wybierz jedną, a następnie ją zweryfikuj. Hipoteza 1: Mieszaninę niejednorodną (ciała stałego i cieczy) można rozdzielić za pomocą połączenia metody sedymentacji i dekantacji lub sączenia. Hipoteza 2: Mieszaniny niejednorodnej nie można rozdzielić za pomocą połączenia metody sedymentacji i dekantacji lub sączenia. Twój wybór: (Wybierz: Hipoteza 1, Hipoteza 2). Co będzie potrzebne: woda; piasek; pręcik szklany; dwie zlewki; zestaw do sączenia. Instrukcja: I sposób - dekantacja poprzedzona sedymentacją (czyli opadaniem ciała stałego na dno naczynia) 1. Do zlewki z wodą należy dodać piasek i zamieszać mieszaninę. 2. Następnie poczekać, aż piasek opadnie na dno (sedymentacja). 3. Delikatnie zlać wodę po pręciku szklanym do drugiej zlewki (dekantacja).
Źródło: Gromar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

W jaki sposób wykorzystać siłę ciężkości do rozdzielenia mieszaniny wody i piasku?

R1JqmBz2fDB9t
Sedymentacja
Źródło: Dariusz Adryan, licencja: CC BY-SA 3.0.

W jaki sposób zlać ciecz znad osadu?

RYttvSih0uD2y
Dekantacja
Źródło: Dariusz Adryan, licencja: CC BY-SA 3.0.

W jaki sposób rozdzielić mieszaninę niejednorodną wody i piasku?

Rq5IC2CKFCloQ
II sposób - sączenie/filtracja 1. Należy zmontować zestaw do sączenia (jak na rysunku). 2. Do zlewki z wodą należy dodać piasek, a następnie wymieszać składniki. 3. Wlać przygotowaną mieszaninę po bagietce na lejek z sączkiem.
Źródło: Gromar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Zapoznaj się z opisem doświadczenia, obserwacjami i wnioskami, a następnie wykonaj polecenie.

Doświadczenie:

Rozdzielanie mieszaniny wody i piasku.

Problem badawczy:

W jaki sposób rozdzielić mieszaninę niejednorodną wody i piasku?

Hipoteza:

Mieszaninę niejednorodną (ciała stałego i cieczy) można rozdzielić za pomocą połączenia sedymentacji i dekantacji lub sączenia.

Co było potrzebne:

  • woda;

  • piasek;

  • pręcik szklany;

  • dwie zlewki;

  • zestaw do sączenia.

Przebieg doświadczenia:

I sposób – dekantacja poprzedzona sedymentacją (czyli opadaniem ciała stałego na dno naczynia)

Do zlewki z wodą dodano piasek i zamieszano mieszaninę. Następnie chwilę odczekano, aż piasek opadnie na dno (sedymentacja). Delikatnie zlano wodę po pręciku szklanym do drugiej zlewki (dekantacja).

II sposób – sączenie/filtracja

Zmontowano zestaw do sączenia. Następnie do zlewki z wodą dodano piasek i wymieszano składniki. Przygotowaną mieszaninę wlano po bagietce na lejek z sączkiem.

Obserwacje:

I sposób – sedymentacja i dekantacja

Po dodaniu piasku do wody, mieszanina mętnieje. Po pewnym czasie piasek opada na dno. Wówczas można zlać wodę znad piasku do drugiego naczynia.

II sposób – sączenie/filtracja

Piasek nie rozpuszcza się w wodzie. Mieszanina jest mętna i nadal można zauważyć ziarenka piasku. Podczas sączenia na bibule pozostaje piasek, a woda spływa przez sączek do drugiego naczynia.

Wnioski:

I sposób – sedymentacja i dekantacja

Mieszaninę niejednorodną piasku z wodą można rozdzielić przez:

  • sedymentację – opadanie substancji stałych pod wpływem siły ciężkości;

  • dekantację – zlewanie cieczy znad osadu.

II sposób – sączenie/filtracja

Mieszaninę niejednorodną piasku z wodą można rozdzielić przez filtrowanie (sączenie) – substancje stałe zostają zatrzymane na sicie, sączku lub filtrze, a substancje ciekłe spływają do innego naczynia.

1
Polecenie 5
RY0OM7syyqaPr
I sposób (sedymentacja i dekantacja): (Uzupełnij) II sposób (sączenie/ filtracja) (Uzupełnij).
Źródło: Gromar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
1
Polecenie 5

Napisz, w jaki sposób można rozdzielić mieszaniny niejednorodne ciała stałego i cieczy.

Rk8eYdEVk3XJH
(Uzupełnij).
Źródło: Gromar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Mieszaninę niejednorodną, której składniki różnią się gęstością i tworzą wyraźną granicę pomiędzy fazami, można rozdzielić stosując urządzenie zwane rozdzielaczemrozdzielaczrozdzielaczem. Przykładem mieszaniny niejednorodnej może być woda z olejem.

Polecenie 6
RZWFMfavY5MCI
Przyporządkuj metodę rozdziału (sedymentacja, dekantacja, sączenie) do odpowiednich czynności znanych z życia codziennego.
Źródło: Gromar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
RubhfdtaTezio
Rozdzielacz używany do rozdzielenia mieszaniny wody i oleju
Źródło: Dariusz Adryan, Kevin MacLeod, Krzysztof Jaworski, Tomorrow Sp. z o.o., dostępny w internecie: http://incompetech.com, licencja: CC BY-SA 3.0.
Rnc3YyOqXLCwL
Rozdzielacz
Dzbanek oddzielający tłuszcz od sosu, zupy lub wywaru z mięsa
Źródło: Dariusz Adryan, licencja: CC BY-SA 3.0.
Rozdzielanie mieszaniny wody i oleju
Doświadczenie 4

Rozdzielanie mieszaniny wody i oleju.

Rymjq69aU95jH
Problem badawczy: W jaki sposób rozdzielić mieszaninę niejednorodną wody i oleju?. Hipoteza: Mieszaninę niejednorodną można rozdzielić, wykorzystując różnice we właściwościach jej składników. Co będzie potrzebne: woda; olej; rozdzielacz; zlewka. Instrukcja: 1. Do zlewki z wodą dodaj olej roślinny. 2. Mieszaninę przelej do rozdzielacza. 3. Poczekaj na utworzenie się dwóch warstw. 4. Otwórz kranik i zlej do zlewki ciecz tworzącą dolną warstwę.
Źródło: Gromar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Zapoznaj się z opisem doświadczenia, obserwacjami i wnioskami, a następnie wykonaj polecenie.

Problem badawczy:

W jaki sposób rozdzielić mieszaninę niejednorodną wody i oleju?

Hipoteza:

Mieszaninę niejednorodną można rozdzielić, wykorzystując różnice we właściwościach jej składników.

Co było potrzebne:

  • woda;

  • olej;

  • rozdzielacz;

  • zlewka.

Przebieg doświadczenia:

Do zlewki z wodą dodano olej roślinny. Następnie mieszaninę przelano do rozdzielacza. Odczekano chwilę na utworzenie się dwóch warstw, a następnie otworzono kranik i zlano do zlewki ciecz tworzącą dolną warstwę.

Obserwacje:

Po przelaniu mieszaniny wody i oleju do rozdzielacza utworzyły się dwie warstwy z widoczną granicą między nimi. Po otworzeniu kranika, do pierwszej zlewki spłynęła warstwa bezbarwnej cieczy. Do drugiej zlewki spłynęła warstwa żółtej cieczy.

Wnioski:

Mieszanina wody i oleju jadalnego to mieszanina niejednorodna. Można ją rozdzielić za pomocą rozdzielacza, ponieważ olej nie rozpuszcza się w wodzie i ma od niej mniejszą gęstość. Dlatego dolną warstwę stanowi woda, a górną – olej.

1
Polecenie 7
RWJmaTjYz1iL4
Obserwacje: (Uzupełnij) Wnioski: (Uzupełnij).
Źródło: Gromar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
1
Polecenie 7

Napisz, w jaki sposób w rozdzielaczu można rozdzielić mieszaniny cieczy.

RVcOa0texsITO
(Uzupełnij).
Źródło: Gromar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
RlzH8v5jVEP6g
Film ukazuje, jak przebiega rozdzielanie mieszanin niejednorodnych za pomocą rozdzielacza, na przykładzie mieszaniny wody i oleju.
Polecenie 8
R1Q6ISQyLpQG3
Spośród poniższych mieszanin wybierz i zaznacz te, które mogą być rozdzielone za pomocą rozdzielacza. Możliwe odpowiedzi: 1. woda i mleko, 2. ocet i woda, 3. oliwa z oliwek i woda, 4. olej i oliwa z oliwek, 5. benzyna i woda
Źródło: Gromar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Ciekawostka

Metoda wirowania jako jedna z metod rozdzielania mieszanin niejednorodnych

Rozdzielanie zawiesin (np. kredy w wodzie) i emulsjiemulsjaemulsji (np. oleju w wodzie) wykonuje się w wirówkach przez wprawienie ich w szybki ruch obrotowy, który to powoduje stałe przyspieszenie zawartości probówki, znacznie przekraczające przyspieszenie ziemskie, wielokrotnie zwiększając tym samym szybkość sedymentacjisedymentacjasedymentacji. W przypadku rozdzielania zawiesin, cząstki stałe zostają odrzucone przez siłę odśrodkową na dno probówki, gdzie zbierają się w postaci ubitej warstwy osadu. Po zakończeniu wirowania, ciecz znad osadu zlewa się lub odpipetowuje, a jej resztki usuwa się paskiem bibuły. Technika ta wykorzystywana jest m.in. do określania zawartości środków dopingujących w próbkach krwi sportowców.

RBwTyN3lxNUNs
Wirówka
Źródło: Dariusz Adryan, licencja: CC BY-SA 3.0.
Ciekawostka

Jak powstaje masło? Rozdzielanie przez ubijanie
Masło otrzymuje się drogą mechanicznego ubijania, które powoduje oddzielenie tłuszczów stałych od płynnych składników śmietany. Grudki tłuszczu stają się coraz większe, aż wreszcie odklejają się od płynu, tworząc masło. Pozostałością jest maślanka (płyn mleczny o niskiej zawartości tłuszczu).

R1GGHQhwRMT2c
Ubijanie masła
Źródło: Tomorrow Sp.z o.o., Mikael Lindmark, Aktron, Land Between The Lakes KY/TN, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org, https://www.flickr.com, licencja: CC BY-SA 3.0.
iwwQOhcqqm_d5e679

3. W jaki sposób można rozdzielić mieszaniny jednorodne?

Otrzymywanie i rozdzielanie mieszaniny wody i soli kamiennej
Doświadczenie 5

Rozdzielanie mieszaniny wody i soli kamiennej.

Rzn4mD9SRgVqt
Problem badawczy: > > W jaki sposób rozdzielić mieszaninę jednorodną wody i soli kamiennej? > > \eksperyment-hipoteza > > Mieszaninę jednorodną wody i soli kamiennej można rozdzielić za pomocą metody krystalizacji przez odparowanie wody. > *Lub* > Mieszaniny jednorodnej wody i soli kamiennej nie można rozdzielić za pomocą metody krystalizacji przez odparowanie wody. > > \doswiadczenie-co-bedzie-potrzebne > > - woda; > - sól kamienna; > - parowniczka; > - trójnóg z siatką ceramiczną; > - pręcik szklany; > - palnik. > > \doswiadczenie-instrukcja > > 1. Do zlewki z wodą należy dodać sól kamienną i wymieszać za pomocą pręcika szklanego. > 2. Powstałą mieszaninę przelać do parowniczki. > 3. Zapalić palnik lub podgrzewacz i ogrzewać całość aż do odparowania wody. >.
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

W jaki sposób rozdzielić mieszaninę jednorodną wody z solą?

RA1kl9AZVW77o
Odparowywanie jako metoda rozdzielania mieszanin jednorodnych
Źródło: Dariusz Adryan, licencja: CC BY-SA 3.0.

Zapoznaj się z opisem doświadczenia, obserwacjami i wnioskami, a następnie wykonaj polecenie.

Problem badawczy:

W jaki sposób rozdzielić mieszaninę jednorodną wody i soli kamiennej?

Hipoteza:

Mieszaninę jednorodną wody i soli kamiennej można rozdzielić za pomocą metody krystalizacji przez odparowanie wody.

Co było potrzebne:

  • woda;

  • sól kamienna;

  • parowniczka;

  • trójnóg z siatką ceramiczną;

  • pręcik szklany;

  • palnik.

Przebieg doświadczenia:

Do zlewki z wodą dodano sól kamienną i wymieszano za pomocą pręcika szklanego. Powstałą mieszaninę przelano do parowniczki. Zapalono palnik i ogrzewano całość aż do odparowania wody.

Obserwacje:

W parowniczce widoczne są białe kryształy.

Wnioski:

W otrzymanym klarownym roztworze wody z solą nie widać składników. Po odparowaniu wody, w parowniczce pozostały białe kryształki soli kamiennej. Proces ten polega na ogrzaniu mieszaniny cieczy i rozpuszczonego w niej ciała stałego (wody i soli) w celu odparowania cieczy (wody). Jest to jedna z technik krystalizacji.

1
Polecenie 9
R10OEVIBViPHb
Obserwacje: (Uzupełnij) Wnioski: (Uzupełnij).
Źródło: Gromar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
1
Polecenie 9

W jaki sposób można rozdzielić mieszaniny jednorodne?

R1FHMw21UHnfs
(Uzupełnij).
Źródło: Gromar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

W jaki sposób z mieszaniny pewnej soli z wodą otrzymać niebieskie kryształy?

R1RLxi3K7p8qr1
Krystalizacja
Źródło: Tomorrow Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Rozpuszczony w wodzie uwodniony siarczan(VI) miedzi(II) tworzy roztwór o niebieskiej barwie. Odparowując wodę z roztworu, otrzymuje się niebieskie kryształy soli uwodnionej o wzorze CuSO4·5H2O, w której cząsteczki wody uwięzione są w sieci krystalicznej soli.

Ciekawostka

Procesy krystalizacji i odparowania w otoczeniu człowieka

Saliny są to płytkie zbiorniki mocno zasolonej wody, zlokalizowane w strefie przybrzeżnej mórz lub słonych jezior, oddzielone od nich groblami (wałami ziemnymi zatrzymującymi wodę). W miarę stopniowego odparowywania wody, z takiej solanki w regularnych, prostokątnych basenach rosną solne małe kryształy. Gdy już „dojrzeją”, są zbierane w kopce stojące w równych szeregach, skąd się je wywozi, aby później poddać oczyszczaniu i przeróbce.

R1O3m0GJFcR8s
Saliny
Źródło: Man dro!d from Atlanta, Georgia, Dey.sandip, Krzysztof Jaworski, dostępny w internecie: http://commons.wikimedia.org, licencja: CC BY-SA 2.0.

Ze względu na występowanie mikroorganizmów w stawach, powstają różnokolorowe sole (od bladozielonego do jaskrawoczerwonego). Kolor wskazuje na zasolenie stawów. Mikroorganizmy zmieniają swój kolor wraz ze wzrostem zasolenia stawu. W stawach o niskim lub średnim zasoleniu przeważają glony zielone. W stawach o średnim i wysokim zasoleniu występują glony, które zmieniają kolor na różowy i czerwony (środkowe zdjęcie).

Warzelnia soli – zakład przemysłowy produkujący sól, czyli tzw. warzonkę, przez odparowanie wody z solanki (wodnego roztworu soli kamiennej). Proces ten przeprowadzany jest w otwartych naczyniach, nazywanych panwiami lub w naczyniach zamkniętych pod zmniejszonym ciśnieniem, tj. wyparkach. W Ciechocinku zabytkowa warzelnia soli funkcjonuje w sposób niezmieniony od ponad 170 lat. Wytwarza się tam sól oraz jej pochodne: szlam i ług, które mają właściwości lecznicze.

RN1b8CdTbvxmA
Warzelnia soli w Ciechocinku
Źródło: Danuta B., dostępny w internecie: commons.wikimedia.org, domena publiczna.

Mieszaninę jednorodną, której składniki różnią się temperaturą wrzenia, można rozdzielić, stosując technikę zwaną destylacją.

W jaki sposób montuje się zestaw do destylacji?

R1RbACttT0HxX
Na filmie ukazano, w jaki sposób należy zamontować zestaw do destylacji, a także opisano wszystkie jego elementy.
Polecenie 10
R1QwU438kbgk0
Spośród poniższych mieszanin wybierz i zaznacz te, które mogą być rozdzielone za pomocą metody destylacji. Możliwe odpowiedzi: 1. woda i aceton, 2. sól i cukier, 3. siarka i żelazo, 4. ocet i etanol, 5. piasek i żelazo
Źródło: Gromar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

W jaki sposób można rozdzielić mieszaninę jednorodną wody z acetonem?

Mieszaniny jednorodne rozdzielić można przez:

  • odparowanieodparowanieodparowanie – ogrzewanie mieszaniny cieczy i rozpuszczonego w niej ciała stałego w celu odparowania cieczy; proces ten jest wykorzystywany podczas przygotowywania powideł, natomiast w krajach o ciepłym klimacie jest skutkiem odparowywania wody morskiej i tworzenia pokładów soli kamiennej;

  • krystalizacjękrystalizacjakrystalizację poprzez odparowanie rozpuszczalnika – technika ta pozwala na wydzielenie kryształów substancji stałej z roztworu;

  • destylacjędestylacjadestylację.

iwwQOhcqqm_d5e824

4. Ekstrakcja jako metoda rozdzielania mieszanin

EkstrakcjaekstrakcjaEkstrakcja polega na wymywaniu rozpuszczalnikiem pożądanych składników z mieszaniny stałej lub ciekłej, a następnie odparowaniu tego rozpuszczalnika. Przykładem procesu ekstrakcji w układzie ciało stałe‑ciecz jest proces parzenia herbaty lub kawy. Parzenie kawy w ekspresie jest rodzajem ekstrakcji, w którym rozpuszczalnik (gorącą wodę) dodaje się do substancji stałej (ziaren mielonej kawy) w celu rozpuszczenia jednego lub więcej składników.

Zawarte w kawie substancje smakowe dyfundują z ziarna do wody (ekstrahenta).
Czas ekstrakcji przy przygotowywaniu kawy espresso powinien wynosić około 25 s. W tym czasie filiżanka powinna napełnić się około 25 30   ml naparu, powstałego po przejściu wody przez 7 g (1 porcja) zmielonej kawy. Gorąca woda zwiększa szybkość rozpuszczania składników, które mają być wyodrębnione. W ekspresie, po etapie ekstrakcji, zachodzi etap filtracji.

R17thQ6Nygc3b
Ekstrakcja
Źródło: Coffeegeek, avlxyz, Krzysztof Jaworski, dostępny w internecie: http://commons.wikimedia.org, https://www.flickr.com, licencja: CC BY-SA 2.0.
Ciekawostka

Ekstrakcja – produkcja oleju

Ekstrakcja to proces, który wykorzystuje się do wypłukiwania tłuszczów z uprzednio zmiażdżonych roślin za pomocą rozpuszczalników organicznych. Ekstrakt (otrzymany roztwór) poddaje się destylacji w celu usunięcia rozpuszczalnika, którego można użyć ponownie. Ekstrakcja jest najczęściej stosowaną metodą pozyskiwania olejów i tłuszczów roślinnych. Niemal wszystkie oleje roślinne, prócz oliwy, są otrzymywane w ten sposób, aby później – jako oleje rafinowane (w procesie tym usuwane są z oleju takie substancje, jak woda, kwasy oraz substancje białkowe) – trafić na sklepowe półki.

RHXKABS3KLere
Olej
Źródło: cottonseedoil, dostępny w internecie: https://www.flickr.com, licencja: CC BY-SA 2.0.

Do innych metod rozdziału mieszanin należy również chromatografiachromatografiachromatografia. Metoda ta służy do oczyszczania i identyfikacji substancji. Jest wykorzystywana w badaniach biologicznych, podczas produkcji leków i w wielu innych dziedzinach. Nazwa „chromatografia” pochodzi od greckiego chromos oznaczającego „kolor”. Pierwsze zastosowanie tej metody pozwoliło na wydzielenie naturalnych barwników roślinnych, np. zielonego – chlorofilu, żółtego – ksantofilu, pomarańczowego – karotenu.

RQlAZrYrBwwQB1
Fazy rozwijania chromatogramu
Źródło: Dariusz Adryan, licencja: CC BY-SA 3.0.

Na płytce zaznacza się ołówkiem linię startu, po czym nanosi na nią po kropli badanych substancji (np. barwników roślinnych) w równych odstępach. Tak przygotowaną płytkę umieszcza się w specjalnym naczyniu, tzw. komorze chromatograficznej, wypełnionej odpowiednio dobranym rozpuszczalnikiem. Komorę szczelnie się zamyka i obserwuje proces rozwijania, czyli przemieszczania rozpuszczalnika w górę płytki. Po wyjęciu płytki z naczynia, suszy się ją. Można wtedy zauważyć, że z pojedynczej próbki naniesionej na linię startu, po rozwinięciu, widnieje kilka plamek. Oznacza to, że próbka była mieszaniną substancji. Ilość plamek bardzo często mówi o tym, ile różnych substancji jest w badanej mieszaninie.

Ciekawostka

Zastosowanie chromatografii w otoczeniu człowieka

Chromatograf gazowy jest urządzeniem wykorzystywanym w kryminalistyce. Umożliwia on analizę składu chemicznego próbek. Służy do rozdzielania składników mieszanin poprzez wykorzystanie gazów lub lotnych cieczy. Pozwala on np. na wykrycie obecności leków w badanych próbkach włosów, drobinek gleby na garderobie podejrzanego bądź wykrycie śladów użycia broni palnej.

Rco1AsoKACaeO
Chromatograf
Źródło: Mcbort, edycja: Krzysztof Jaworski, dostępny w internecie: http://commons.wikimedia.org, licencja: CC BY-SA 3.0.

Podsumowanie

  • Mieszaniny można rozdzielić przy użyciu różnych metod.

  • Metody rozdzielania zależą od rodzaju mieszaniny – wykorzystują właściwości jej składników.

  • Do metod rozdzielania mieszanin niejednorodnych należą: dekantacjadekantacjadekantacja, sączeniesączenie (filtracja)sączenie, rozdzielanie mechaniczne (np. za pomocą magnesu lub sita), rozdzielanie za pomocą rozdzielacza.

  • Do metod rozdzielania mieszanin jednorodnych zaliczają się krystalizacja poprzez odparowywanie rozpuszczalnika (np. wody) i destylacja.

  • Innymi metodami rozdzielania mieszanin są ekstrakcja i chromatografia.

  • Przy rozdzielaniu niektórych mieszanin należy zastosować kilka metod. Na przykład podczas rozdzielania mieszaniny soli kamiennej i kredy powinniśmy najpierw rozpuścić mieszaninę w wodzie (sól kamienna się rozpuści), przesączyć (kreda pozostanie na sączku), a następnie odparować przesącz (pozostanie sól kamienna).

Słownik

chromatografia
chromatografia

metoda służąca do rozdzielania lub badania składu mieszanin związków chemicznych; wykorzystuje różnice szybkości przemieszczania się składników mieszaniny – np. różnych barwników – po pasku bibuły zanurzonym w cieczy (ocet, spirytus, aceton)

dekantacja
dekantacja

metoda rozdzielania mieszaniny niejednorodnej ciała stałego i cieczy; polega na zlewaniu cieczy znad osadu

destylacja
destylacja

metoda rozdzielania wieloskładnikowych mieszanin ciekłych różniących się temperaturą wrzenia; polega na doprowadzeniu poszczególnych składników do temperatury wrzenia, a następnie ich skropleniu

ekstrakcja
ekstrakcja

wyodrębnianie składnika lub składników mieszanin za pomocą rozpuszczalników, w których poszczególne składniki mieszaniny lepiej się rozpuszczają

emulsja
emulsja

układ (np. oleju i wody), w którym składniki mieszaniny są trwale zmieszane dzięki obecności emulgatora

krystalizacja
krystalizacja

polega na wydzieleniu się substancji stałej w postaci kryształów wskutek np. obniżenia temperatury mieszaniny, utworzonej przez rozpuszczenie maksymalnej ilości ciała stałego w cieczy

odparowanie
odparowanie

ogrzewanie ciekłej mieszaniny w celu odparowania cieczy

rozdzielacz
rozdzielacz

naczynie laboratoryjne służące do rozdzielania mieszaniny niejednorodnej cieczy, o wyraźnej granicy pomiędzy składnikami

rozdzielanie mechaniczne
rozdzielanie mechaniczne

metoda rozdzielania mieszanin niejednorodnych za pomocą np. sita lub magnesu

sączenie (filtracja)
sączenie (filtracja)

metoda rozdzielania mieszaniny niejednorodnej ciała stałego i cieczy przy użyciu sączka, na którym pozostaje ciało stałe

sedymentacja
sedymentacja

opadanie na dno naczynia cząstek ciała stałego w cieczy pod wpływem siły ciężkości

iwwQOhcqqm_d5e1210

Ćwiczenia

Pokaż ćwiczenia:
1
Ćwiczenie 1
R1dpixZgyVNdq
Łączenie par. Oceń prawdziwość poniższych zdań. Zaznacz ,,Prawda'', jeśli zdanie jest prawdziwe, lub ,,Fałsz'', jeśli jest fałszywe.. Sedymentacja to zlewanie cieczy znad osadu.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Ciecz od nierozpuszczalnej w niej substancji stałej można oddzielić przez dekantację lub sączenie.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Po rozdzieleniu mieszaniny wody i oleju, w rozdzielaczu, za pomocą kranu, olej zostaje zlany do zlewki, a woda pozostaje w rozdzielaczu.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Przykładem procesu ekstrakcji w układzie ciało stałe-ciecz jest proces parzenia herbaty lub kawy.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz
Źródło: Małgorzata Bartoszewicz, licencja: CC BY-SA 3.0.
1
Ćwiczenie 2
RzCRsg9GP3Jg3
Dobierz ilustracje do nazw, które odpowiadają metodom rozdzielania mieszanin.
Źródło: Tomorrow Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Połącz w pary pojęcia z odpowiednią definicją.

RSxtYnLbahl9w
Chromatografia Możliwe odpowiedzi: 1. Polega na wydzieleniu się substancji stałej w postaci kryształów wskutek np. obniżenia temperatury mieszaniny, utworzonej przez rozpuszczenie maks. ilości ciała stałego w cieczy., 2. Metoda rozdzielania mieszaniny niejednorodnej ciała stałego i cieczy; polega na zlewaniu cieczy znad osadu., 3. Metoda rozdzielania wieloskładnikowych mieszanin ciekłych, różniących się temperaturą wrzenia; polega na doprowadzeniu poszczególnych składników do temperatury wrzenia, a następnie ich skropleniu, 4. Wyodrębnianie składnika lub składników mieszanin za pomocą rozpuszczalników, w których poszczególne składniki mieszaniny lepiej się rozpuszczają., 5. Metoda rozdzielania mieszaniny niejednorodnej ciała stałego od cieczy przy użyciu sączka, na którym pozostaje ciało stałe., 6. Opadanie na dno naczynia cząstek ciała stałego w cieczy pod wpływem siły ciężkości., 7. Układ (np. oleju i wody), w którym składniki mieszaniny są trwale zmieszane dzięki obecności emulgatora., 8. Metoda służąca do rozdzielania lub badania składu mieszanin związków chemicznych; wykorzystuje różnice szybkości przemieszczania się składników mieszaniny – np. różnych barwników – po pasku bibuły zanurzonym w cieczy (ocet, spirytus, aceton). Dekantacja Możliwe odpowiedzi: 1. Polega na wydzieleniu się substancji stałej w postaci kryształów wskutek np. obniżenia temperatury mieszaniny, utworzonej przez rozpuszczenie maks. ilości ciała stałego w cieczy., 2. Metoda rozdzielania mieszaniny niejednorodnej ciała stałego i cieczy; polega na zlewaniu cieczy znad osadu., 3. Metoda rozdzielania wieloskładnikowych mieszanin ciekłych, różniących się temperaturą wrzenia; polega na doprowadzeniu poszczególnych składników do temperatury wrzenia, a następnie ich skropleniu, 4. Wyodrębnianie składnika lub składników mieszanin za pomocą rozpuszczalników, w których poszczególne składniki mieszaniny lepiej się rozpuszczają., 5. Metoda rozdzielania mieszaniny niejednorodnej ciała stałego od cieczy przy użyciu sączka, na którym pozostaje ciało stałe., 6. Opadanie na dno naczynia cząstek ciała stałego w cieczy pod wpływem siły ciężkości., 7. Układ (np. oleju i wody), w którym składniki mieszaniny są trwale zmieszane dzięki obecności emulgatora., 8. Metoda służąca do rozdzielania lub badania składu mieszanin związków chemicznych; wykorzystuje różnice szybkości przemieszczania się składników mieszaniny – np. różnych barwników – po pasku bibuły zanurzonym w cieczy (ocet, spirytus, aceton). Destylacja Możliwe odpowiedzi: 1. Polega na wydzieleniu się substancji stałej w postaci kryształów wskutek np. obniżenia temperatury mieszaniny, utworzonej przez rozpuszczenie maks. ilości ciała stałego w cieczy., 2. Metoda rozdzielania mieszaniny niejednorodnej ciała stałego i cieczy; polega na zlewaniu cieczy znad osadu., 3. Metoda rozdzielania wieloskładnikowych mieszanin ciekłych, różniących się temperaturą wrzenia; polega na doprowadzeniu poszczególnych składników do temperatury wrzenia, a następnie ich skropleniu, 4. Wyodrębnianie składnika lub składników mieszanin za pomocą rozpuszczalników, w których poszczególne składniki mieszaniny lepiej się rozpuszczają., 5. Metoda rozdzielania mieszaniny niejednorodnej ciała stałego od cieczy przy użyciu sączka, na którym pozostaje ciało stałe., 6. Opadanie na dno naczynia cząstek ciała stałego w cieczy pod wpływem siły ciężkości., 7. Układ (np. oleju i wody), w którym składniki mieszaniny są trwale zmieszane dzięki obecności emulgatora., 8. Metoda służąca do rozdzielania lub badania składu mieszanin związków chemicznych; wykorzystuje różnice szybkości przemieszczania się składników mieszaniny – np. różnych barwników – po pasku bibuły zanurzonym w cieczy (ocet, spirytus, aceton). Ekstrakcja Możliwe odpowiedzi: 1. Polega na wydzieleniu się substancji stałej w postaci kryształów wskutek np. obniżenia temperatury mieszaniny, utworzonej przez rozpuszczenie maks. ilości ciała stałego w cieczy., 2. Metoda rozdzielania mieszaniny niejednorodnej ciała stałego i cieczy; polega na zlewaniu cieczy znad osadu., 3. Metoda rozdzielania wieloskładnikowych mieszanin ciekłych, różniących się temperaturą wrzenia; polega na doprowadzeniu poszczególnych składników do temperatury wrzenia, a następnie ich skropleniu, 4. Wyodrębnianie składnika lub składników mieszanin za pomocą rozpuszczalników, w których poszczególne składniki mieszaniny lepiej się rozpuszczają., 5. Metoda rozdzielania mieszaniny niejednorodnej ciała stałego od cieczy przy użyciu sączka, na którym pozostaje ciało stałe., 6. Opadanie na dno naczynia cząstek ciała stałego w cieczy pod wpływem siły ciężkości., 7. Układ (np. oleju i wody), w którym składniki mieszaniny są trwale zmieszane dzięki obecności emulgatora., 8. Metoda służąca do rozdzielania lub badania składu mieszanin związków chemicznych; wykorzystuje różnice szybkości przemieszczania się składników mieszaniny – np. różnych barwników – po pasku bibuły zanurzonym w cieczy (ocet, spirytus, aceton). Emulsja Możliwe odpowiedzi: 1. Polega na wydzieleniu się substancji stałej w postaci kryształów wskutek np. obniżenia temperatury mieszaniny, utworzonej przez rozpuszczenie maks. ilości ciała stałego w cieczy., 2. Metoda rozdzielania mieszaniny niejednorodnej ciała stałego i cieczy; polega na zlewaniu cieczy znad osadu., 3. Metoda rozdzielania wieloskładnikowych mieszanin ciekłych, różniących się temperaturą wrzenia; polega na doprowadzeniu poszczególnych składników do temperatury wrzenia, a następnie ich skropleniu, 4. Wyodrębnianie składnika lub składników mieszanin za pomocą rozpuszczalników, w których poszczególne składniki mieszaniny lepiej się rozpuszczają., 5. Metoda rozdzielania mieszaniny niejednorodnej ciała stałego od cieczy przy użyciu sączka, na którym pozostaje ciało stałe., 6. Opadanie na dno naczynia cząstek ciała stałego w cieczy pod wpływem siły ciężkości., 7. Układ (np. oleju i wody), w którym składniki mieszaniny są trwale zmieszane dzięki obecności emulgatora., 8. Metoda służąca do rozdzielania lub badania składu mieszanin związków chemicznych; wykorzystuje różnice szybkości przemieszczania się składników mieszaniny – np. różnych barwników – po pasku bibuły zanurzonym w cieczy (ocet, spirytus, aceton). Krystalizacja Możliwe odpowiedzi: 1. Polega na wydzieleniu się substancji stałej w postaci kryształów wskutek np. obniżenia temperatury mieszaniny, utworzonej przez rozpuszczenie maks. ilości ciała stałego w cieczy., 2. Metoda rozdzielania mieszaniny niejednorodnej ciała stałego i cieczy; polega na zlewaniu cieczy znad osadu., 3. Metoda rozdzielania wieloskładnikowych mieszanin ciekłych, różniących się temperaturą wrzenia; polega na doprowadzeniu poszczególnych składników do temperatury wrzenia, a następnie ich skropleniu, 4. Wyodrębnianie składnika lub składników mieszanin za pomocą rozpuszczalników, w których poszczególne składniki mieszaniny lepiej się rozpuszczają., 5. Metoda rozdzielania mieszaniny niejednorodnej ciała stałego od cieczy przy użyciu sączka, na którym pozostaje ciało stałe., 6. Opadanie na dno naczynia cząstek ciała stałego w cieczy pod wpływem siły ciężkości., 7. Układ (np. oleju i wody), w którym składniki mieszaniny są trwale zmieszane dzięki obecności emulgatora., 8. Metoda służąca do rozdzielania lub badania składu mieszanin związków chemicznych; wykorzystuje różnice szybkości przemieszczania się składników mieszaniny – np. różnych barwników – po pasku bibuły zanurzonym w cieczy (ocet, spirytus, aceton). Sączenie Możliwe odpowiedzi: 1. Polega na wydzieleniu się substancji stałej w postaci kryształów wskutek np. obniżenia temperatury mieszaniny, utworzonej przez rozpuszczenie maks. ilości ciała stałego w cieczy., 2. Metoda rozdzielania mieszaniny niejednorodnej ciała stałego i cieczy; polega na zlewaniu cieczy znad osadu., 3. Metoda rozdzielania wieloskładnikowych mieszanin ciekłych, różniących się temperaturą wrzenia; polega na doprowadzeniu poszczególnych składników do temperatury wrzenia, a następnie ich skropleniu, 4. Wyodrębnianie składnika lub składników mieszanin za pomocą rozpuszczalników, w których poszczególne składniki mieszaniny lepiej się rozpuszczają., 5. Metoda rozdzielania mieszaniny niejednorodnej ciała stałego od cieczy przy użyciu sączka, na którym pozostaje ciało stałe., 6. Opadanie na dno naczynia cząstek ciała stałego w cieczy pod wpływem siły ciężkości., 7. Układ (np. oleju i wody), w którym składniki mieszaniny są trwale zmieszane dzięki obecności emulgatora., 8. Metoda służąca do rozdzielania lub badania składu mieszanin związków chemicznych; wykorzystuje różnice szybkości przemieszczania się składników mieszaniny – np. różnych barwników – po pasku bibuły zanurzonym w cieczy (ocet, spirytus, aceton). Sedymentacja Możliwe odpowiedzi: 1. Polega na wydzieleniu się substancji stałej w postaci kryształów wskutek np. obniżenia temperatury mieszaniny, utworzonej przez rozpuszczenie maks. ilości ciała stałego w cieczy., 2. Metoda rozdzielania mieszaniny niejednorodnej ciała stałego i cieczy; polega na zlewaniu cieczy znad osadu., 3. Metoda rozdzielania wieloskładnikowych mieszanin ciekłych, różniących się temperaturą wrzenia; polega na doprowadzeniu poszczególnych składników do temperatury wrzenia, a następnie ich skropleniu, 4. Wyodrębnianie składnika lub składników mieszanin za pomocą rozpuszczalników, w których poszczególne składniki mieszaniny lepiej się rozpuszczają., 5. Metoda rozdzielania mieszaniny niejednorodnej ciała stałego od cieczy przy użyciu sączka, na którym pozostaje ciało stałe., 6. Opadanie na dno naczynia cząstek ciała stałego w cieczy pod wpływem siły ciężkości., 7. Układ (np. oleju i wody), w którym składniki mieszaniny są trwale zmieszane dzięki obecności emulgatora., 8. Metoda służąca do rozdzielania lub badania składu mieszanin związków chemicznych; wykorzystuje różnice szybkości przemieszczania się składników mieszaniny – np. różnych barwników – po pasku bibuły zanurzonym w cieczy (ocet, spirytus, aceton).
Źródło: Gromar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
1
Ćwiczenie 3

Zapoznaj się z tekstem i rysunkiem, a następnie zaznacz poprawną odpowiedź.

RLhKgjOwUZ6Mz
Źródło: Tomorrow Sp. z o. o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Pokazana na rysunku metoda rozdzielania składników mieszaniny polega na przelewaniu mieszaniny niejednorodnej przez znajdujący się w szklanym lejku sączek.

Pewna metoda rozdzielania składników mieszaniny polega na przelewaniu mieszaniny niejednorodnej przez znajdujący się w szklanym lejku sączek.

R1PPN6ScL2X1z
Nazwa przedstawionej metody rozdzielania mieszanin to: Możliwe odpowiedzi: 1. dekantacja., 2. sedymentacja., 3. ekstrakcja., 4. destylacja., 5. filtracja.
Źródło: Gromar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
RHBbSYKMHCkip
Mieszanina, której składniki można rozdzielić, za pomocą omawianej metody to: Możliwe odpowiedzi: 1. woda i olej., 2. siarka i magnez., 3. ziemia i woda., 4. kreda i magnez.
Źródło: Gromar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
1
Ćwiczenie 4
R1EtKgcgFDhY0
zadanie interaktywne
Źródło: Małgorzata Bartoszewicz, licencja: CC BY-SA 3.0.
2
Ćwiczenie 5

Zidentyfikuj elementy zestawu do sączenia, wstawiając ich nazwy w odpowiednie miejsca.

R1b9PYeXeLgPy
Źródło: Tomorrow Sp. z o. o., licencja: CC BY-SA 3.0.
RmFaD2EwOzLTN
1 Możliwe odpowiedzi: 1. pozostałość, 2. bibuła filtracyjna, 3. przesącz, 4. lejek 2 Możliwe odpowiedzi: 1. pozostałość, 2. bibuła filtracyjna, 3. przesącz, 4. lejek 3 Możliwe odpowiedzi: 1. pozostałość, 2. bibuła filtracyjna, 3. przesącz, 4. lejek 4 Możliwe odpowiedzi: 1. pozostałość, 2. bibuła filtracyjna, 3. przesącz, 4. lejek
Źródło: Gromar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
21
Ćwiczenie 5

Opisz budowę zestawu do sączenia.

RNns9P3XymdJF
(Uzupełnij).
Źródło: Gromar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
2
Ćwiczenie 6

Patrząc na schemat, zidentyfikuj elementy zestawu do destylacji oznaczone cyframi 1, 2, 3, 4, 5, 67.

Rvjy0KWwIfYfw
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
R1c10GgiZ2Kwf
1 Możliwe odpowiedzi: 1. termometr, 2. chłodnica, 3. doprowadzenie wody, 4. odbieralnik, 5. odprowadzenie wody, 6. palnik lub czasza grzejna, 7. kolba 2 Możliwe odpowiedzi: 1. termometr, 2. chłodnica, 3. doprowadzenie wody, 4. odbieralnik, 5. odprowadzenie wody, 6. palnik lub czasza grzejna, 7. kolba 3 Możliwe odpowiedzi: 1. termometr, 2. chłodnica, 3. doprowadzenie wody, 4. odbieralnik, 5. odprowadzenie wody, 6. palnik lub czasza grzejna, 7. kolba 4 Możliwe odpowiedzi: 1. termometr, 2. chłodnica, 3. doprowadzenie wody, 4. odbieralnik, 5. odprowadzenie wody, 6. palnik lub czasza grzejna, 7. kolba 5 Możliwe odpowiedzi: 1. termometr, 2. chłodnica, 3. doprowadzenie wody, 4. odbieralnik, 5. odprowadzenie wody, 6. palnik lub czasza grzejna, 7. kolba 6 Możliwe odpowiedzi: 1. termometr, 2. chłodnica, 3. doprowadzenie wody, 4. odbieralnik, 5. odprowadzenie wody, 6. palnik lub czasza grzejna, 7. kolba 7 Możliwe odpowiedzi: 1. termometr, 2. chłodnica, 3. doprowadzenie wody, 4. odbieralnik, 5. odprowadzenie wody, 6. palnik lub czasza grzejna, 7. kolba
Źródło: Gromar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
21
Ćwiczenie 6

Opisz budowę zestawu do destylacji.

R1LBfmIEECeb2
(Uzupełnij).
Źródło: Gromar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Ravwe2GfTvlEy2
Ćwiczenie 7
Wybierz i zaznacz szkło/ sprzęt laboratoryjny, za pomocą którego rozdzielisz olej i wodę. Możliwe odpowiedzi: 1. termometr, 2. chłodnica, 3. rozdzielacz, 4. zlewka, 5. sączek, 6. bibuła filtracyjna, 7. pręcik szklany, 8. magnes, 9. parowniczka
Źródło: Gromar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
3
Ćwiczenie 8

Czterech uczniów przeprowadziło doświadczenie krystalizacji soli zgodnie z instrukcją:
1. do słoika należy wlać gorącą wodę i rozpuścić w niej sól kamienną, wiedząc, że rozpuszczalność soli w temperaturze 100   C wynosi 42 g na 100 g wody;
2. po ostudzeniu przygotowanego roztworu, należy zanurzyć w nim nitkę przywiązaną do ołówka opartego o brzegi słoika.

RWpMVhBBt5tvL
Łączenie par. Uczniowie zapisali różne obserwacje i wnioski. Tylko jeden uczeń zapisał je prawidłowo. Wybierz i zaznacz tę odpowiedź.. . Możliwe odpowiedzi: Uczeń/uczennica, Obserwacje, Wnioski. . Możliwe odpowiedzi: Uczeń/uczennica, Obserwacje, Wnioski. . Możliwe odpowiedzi: Uczeń/uczennica, Obserwacje, Wnioski. . Możliwe odpowiedzi: Uczeń/uczennica, Obserwacje, Wnioski
Źródło: Gromar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Ćwiczenie 9
RCsu1iuANArNy3
Choose the correct answer.

The process that is used to separate heterogeneous mixtures of solids and liquids is called: Możliwe odpowiedzi: 1. filtration., 2. crystallization., 3. distillation., 4. chromatography.
Źródło: Gromar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Glossary
Ćwiczenie 10
R21SQn2sO9C1k3
If I know the components of a mixture and the boiling points of the components, which is a possible way to isolate the components in the mixture? Możliwe odpowiedzi: 1. Make use of magnetic attraction., 2. Make use of evaporation., 3. Make use of distillation., 4. Make use of paper chromatography.
Źródło: Gromar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Glossary

Bibliografia

Kulawik J., Kulawik T., Litwin M., Podręcznik do chemii dla klasy siódmej szkoły podstawowej, Warszawa 2020.

Łasiński D., Sporny Ł., Strutyńska D., Wróblewski P., Podręcznik dla klasy siódmej szkoły podstawowej, Kielce 2020.

bg‑gray3

Notatnik

RlmBGf8Hxr4B6
(Uzupełnij).
Źródło: Gromar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.