Sposoby rozmnażania wegetatywnego roślin
Rozmnażanie wegetatywne jest rodzajem rozmnażania bezpłciowego. Nowa roślina powstaje z fragmentów rośliny rodzicielskiej i jest taka sama jak organizm rodzicielski.
z jakich organów zbudowane są rośliny;
jakie są rodzaje przekształceń pędów;
na czym polega rozmnażanie bezpłciowe.
Wyjaśnisz, czym jest rozmnażanie wegetatywne roślin.
Wymienisz organy roślinne uczestniczące w rozmnażaniu wegetatywnym.
Opiszesz, w jaki sposób dokonać obserwacji wybranych sposobów rozmnażania wegetatywnego.
Omówisz, w jaki sposób rozmnażanie wegetatywne roślin jest wykorzystywane przez człowieka.
1. Organy roślinne biorące udział w rozmnażaniu wegetatywnym
Typowa roślina składa się z korzenikorzeni i pędupędu, na który składają się: łodygałodyga, liścieliście oraz kwiatykwiaty. OrganyOrgany te pełnią różnorodne funkcje. Korzenie pobierają z gleby wodę i sole mineralne, utrzymują roślinę w podłożu, a także, u niektórych gatunków, gromadzą substancje zapasowe. W liściach zachodzi proces fotosyntezyfotosyntezy. U wielu roślin, np. cebuli czy kaktusa, liście przystosowane są do gromadzenia substancji zapasowych. Funkcją łodygi jest przewodzenie wody i soli mineralnych pobieranych przez korzenie w górę rośliny, do liści, oraz substancji pokarmowych (produktów fotosyntezy) w przeciwną stronę. U niektórych roślin przekształcona łodyga może gromadzić substancje zapasowe. Kwiaty natomiast to organy służące do rozmnażania płciowegorozmnażania płciowego.
Wiele roślin może rozmnażać się bez udziału gamet. Taki proces nazywany jest rozmnażaniem bezpłciowymrozmnażaniem bezpłciowym. Jego rodzajem jest rozmnażanie wegetatywnerozmnażanie wegetatywne. Organizmy potomne uzyskane w wyniku rozmnażania wegetatywnego są genetycznie identyczne z rośliną macierzystą. Można je zatem nazwać „naturalnymi klonamiklonami”.
2. Sposoby rozmnażania wegetatywnego roślin
Do rozmnażania wegetatywnego roślin uprawnych i ozdobnych wykorzystywane są zazwyczaj rozłogi i cebule, ale także sadzonkisadzonki. Przygotowuje się je przez oddzielenie od rośliny rodzicielskiej fragmentów korzeni lub pędów: całych lub ich części. Niektóre rośliny można też rozmnożyć z pojedynczych liści.
W filmie na przykładach przedstawiono sposoby rozmnażania wegetatywnego poprzez: rozłogirozłogi, kłączakłącza, bulwybulwy, cebulecebule i sadzonki oraz ich zastosowanie w życiu człowieka.
Film dostępny pod adresem /preview/resource/R90xXaHWlRyZR
Film nawiązujący do sposobów rozmnażania wegetatywnego roślin.
Wyjaśnij, czym jest sadzonka.
Zaplanuj przebieg obserwacji rozmnażania rośliny z bulwy w warunkach domowych. Do dyspozycji masz: ubiegłoroczną bulwę ziemniaka, nóż, 4 doniczki z odpowiednim podłożem oraz wodę.
Wyjaśnij, dlaczego rozmnażanie wegetatywne jest wykorzystywane w ogrodnictwie.
Problem badawczy: Czy z kłącza imbiru można wyhodować roślinę?
kłącze imbiru
doniczka
ziemia
woda do podlewania
Przygotuj podłoże, wsypując ziemię do doniczki.
Umieść kłącze imbiru w podłożu i przykryj ok. 3 cm warstwą ziemi.
Podlej zawartość doniczki i pozostaw w jasnym, ciepłym miejscu (ok. 22 °C), np. na parapecie.
Obserwuj wzrost rośliny przez następny miesiąc. Pamiętaj o regularnym podlewaniu – postaraj się nie dopuścić do przesuszenia.
Kłącza biorą udział w rozmnażaniu wegetatywnym – mogą z nich wyrosnąć nowe rośliny.
3. Wykorzystanie rozmnażania wegetatywnego roślin w życiu człowieka
Rozmnażanie wegetatywne jest także wykorzystywane podczas prowadzenia badań naukowych, w celu powielania roślin o pożądanych cechach.
Na przykład rzodkiewnik pospolity (Arabidopsis thaliana) jest rośliną szeroko wykorzystywaną do badań naukowych, ponieważ jest łatwy w hodowli i ma bardzo krótki cykl życiowy.
Słownik
silnie zgrubiała, mięsista łodyga podziemna niektórych roślin
organ roślinny magazynujący substancje odżywcze, składający się ze skróconej łodygi i zmodyfikowanych liści, nazywanych łuskami
proces wytwarzania przez rośliny i niektóre bakterie związków organicznych z dwutlenku węgla i wody przy udziale światła
komórka lub organizm otrzymane sztucznie, drogą bezpłciowego podziału komórki lub organizmu rodzicielskiego, identyczne genetycznie jak komórka lub organizm wyjściowy
podziemny, poziomo rosnący pęd, służący do rozprzestrzeniania się rośliny albo magazynujący substancje odżywcze (łodygi silnie zgrubiałe)
organ rośliny zwykle umocowujący ją w podłożu; pobiera wodę i sole mineralne
organ rośliny służący do płciowego rozmnażania się
płaski, cienki, zwykle zielony organ rośliny, wyrastający z łodygi
organ rośliny, na którym są osadzone liście
część organizmu roślinnego o określonej budowie i określonych funkcjach
część rośliny składająca się z łodygi i liści oraz kwiatów
zmodyfikowane pędy roślin służące do rozmnażania wegetatywnego
wytwarzanie nowych osobników tego samego gatunku bez udziału komórek rozrodczych, np. przez podział, pączkowanie, za pośrednictwem zarodników
rozmnażanie odbywające się za pomocą komórek rozrodczych, które łączą się ze sobą, tworząc zygotę
rozmnażanie bezpłciowe przez podział, pączkowanie, fragmentację, wytwarzanie rozmnóżek, rozłogów, bulw, kłączy, cebul, także przez sadzonki, szczepienie (w sadownictwie, ogrodnictwie)
fragment rosliny (część pędu, część korzenia albo liść) odcięty od rośliny macierzystej i przygotowany do sadzenia
Zadania
„Ze względu na częste uszkodzenia (urywanie, kaleczenie) korzeni włośnikowych i części wierzchołkowej korzenia głównego podczas przesadzania, dużym problemem jest przyjmowanie się roślin po tym zabiegu. Dotyczy to zwłaszcza młodych siewek i ukorzenionych sadzonek. [...] Rośliny są narażone na stres związany z utrudnionym pobieraniem wody i składników pokarmowych, szczególnie te, które wytwarzają niewiele korzeni włośnikowych (np. dęby, sosny), a ich system korzeniowy regeneruje się powoli.”
Indeks górny Źródło: Małgorzata Kołaczyńska‑Janicka, Przesadzanie roślin, „Szkółkarstwo” 2009, nr 4, s. 33‑39. Indeks górny koniecŹródło: Małgorzata Kołaczyńska‑Janicka, Przesadzanie roślin, „Szkółkarstwo” 2009, nr 4, s. 33‑39.
Przesadzanie sadzonek Możliwe odpowiedzi: 1. Zdanie jest prawdziwe., 2. Zdanie jest fałszywe.
Zaplanuj obserwację, w której wyhodujesz roślinę z cebuli irysa (kosaćca). Do dyspozycji masz: 4 cebule kosaćca, 4 doniczki z odpowiednim podłożem oraz wodę.
Uzasadnij na przykładzie jednej cechy ziemniaka, dlaczego w rolnictwie jest wykorzystywane jego rozmnażanie wegetatywne.
Notatnik
Bibliografia
Internetowa encyklopedia PWN, Wydawnictwo Naukowe PWN, www.encyklopedia.pwn.pl.
Reece J.B. i in., Biologia Campbella, tłum. K. Stobrawa i in., Dom Wydawniczy REBIS, Poznań 2021.