Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
Oceń projekt
RG7Bt0ejZWeq51

Spotkanie ze sztuką – dziedziny sztuk plastycznych. Cz. 2

Źródło: online-skills, licencja: CC0.

Wstęp

1

Scenariusz lekcji dla nauczyciela.

R13Cb3g9Ea88A1
Scenariusz zajęć do pobrania.
Źródło: online-skills, licencja: CC0.
m134825533d2c6361_0000000000028

I. Opanowanie zagadnień z zakresu języka i funkcji plastyki; podejmowanie działań twórczych, w których wykorzystane są wiadomości dotyczące formy i struktury dzieła. Uczeń:

1) wykazuje się znajomością dziedzin sztuk plastycznych: malarstwa, rzeźby, grafiki, architektury (łącznie z architekturą wnętrz), rysunku, scenografii, sztuki użytkowej dawnej i współczesnej (w tym rzemiosła artystycznego); rozumie funkcje tych dziedzin i charakteryzuje ich język; rozróżnia sposoby i style wypowiedzi w obrębie dyscyplin; zna współczesne formy wypowiedzi artystycznej, wymykające się tradycyjnym klasyfikacjom, jak: happening, performance, asamblaż; sztuka nowych mediów;

3) klasyfikuje barwy w sztukach plastycznych; wykazuje się znajomością pojęć: gama barwna, koło barw, barwy podstawowe i pochodne, temperatura barwy, walor barwy; rozróżnia i identyfikuje w dziełach mistrzów i własnych kontrasty barwne: temperaturowe, dopełnieniowe i walorowe; podejmuje działania twórcze z wyobraźni i z zakresu interpretacji natury, uwzględniające problematykę barwy;

6) rozróżnia gatunki i tematykę dzieł w sztukach plastycznych (portret, autoportret, pejzaż, martwa natura, sceny: rodzajowa, religijna, mitologiczna, historyczna i batalistyczna); niektóre z tych gatunków odnajduje w grafice i w rzeźbie; w rysunku rozpoznaje studium z natury, karykaturę, komiks, rozumie, czym jest w sztuce abstrakcja i fantastyka; podejmuje działania z wyobraźni i z natury w zakresie utrwalania i świadomości gatunków i tematów w sztuce, stosuje w tym zakresie różnorodne formy wypowiedzi (szkice rysunkowe, fotografie zaaranżowanych scen i motywów, fotomontaż).

II. Doskonalenie umiejętności plastycznych – ekspresja twórcza przejawiająca się w działaniach indywidualnych i zespołowych. Uczeń:

1) w zadaniach plastycznych interpretuje obserwowane przedmioty, motywy i zjawiska, stosując środki wyrazu zgodnie z własnym odczuciem; w wyższych klasach podejmuje również próby rysunkowego studium z natury;

III. Opanowanie podstawowych wiadomości z zakresu kultury plastycznej, jej narodowego i ogólnoludzkiego dziedzictwa kulturowego. Uczeń:

4) wymienia, rozpoznaje i charakteryzuje najważniejsze obiekty kultury wizualnej w Polsce, wskazuje ich twórców;

5) rozpoznaje wybrane, najbardziej istotne dzieła z dorobku innych narodów.

Nauczysz się

charakteryzować środki wyrazu artystycznego;

identyfikować twórczość polskich artystów;

rozróżniać cechy i rodzaje kompozycji w naturze oraz w sztukach plastycznych.

Komiks

Plastyka od zawsze łączyła się z tym co nowe i odkrywcze, ponieważ mocno wkraczała w przestrzeń człowieka i ją organizowała. Wraz z rozwojem fotografii, rola sztuki, w tym działania artystów, stały się wolne od konieczności pokazywania świata „jak żywy”. Artyści zaczęli poszukiwać nowych środków wyrazu i chętnie korzystali z wszelkich odkryć technicznych i naukowych. Pozwoliło to na poszerzenie granic dziedzin sztuk plastycznych o dodatkowe, takie jak: komiks, kaligrafia, liternictwo i typografia, fotografia, film, scenografia, wzornictwo przemysłowe, architektura wnętrz i wystawiennictwo, instalacje artystyczne, street art. Dziedziny te zostaną kolejno scharakteryzowane w tym e‑materiale.

Do dziedzin sztuk wizualnych można zaliczyć blisko spokrewniony z rysunkiem komiksKomikskomiks. Jest wyjątkowym gatunkiem sztuki ponieważ, podobnie jak książki, opiera się na słowie pisanym. Jednak w odróżnieniu od książki ilustrowanej, w której ciężar opowiadania spoczywa na obrazie, opowieści komiksowe powstają za pomocą obrazów sekwencyjnych. Obrazy te, celowo zestawiane obok siebie, tworzą narrację i pozwalają zrozumieć odbiorcy jej sens.

W Polsce najdłużej ukazującym się komiksem jest seria Tytus, Romek i A’Tomek. Komiks ten został po raz pierwszy narysowany w 1957 r. przez Papcia Chmiela (Henryka Jerzego Chmielewskiego).

Powiększ niżej umieszczoną ilustrację i zapoznaj się z fragmentem komiksu – dowiesz się, w jak nietypowy sposób jego bohater – Tytus de ZOO podziwiał w muzeum martwą naturęMartwa naturamartwą naturę.

R1YxXOFn2pYPh1
Ilustracja przedstawia fragment komiksu Henryka Jerzego Chmielewskiego „Tytus, Romek i A`Tomek. Księga XVIII”. Ukazuje tytułowego Tytusa, który odwiedza muzeum sztuki. Bohater to małpa w stroju przeznaczonym dla ludzi. Ubrany jest w różową koszulkę, brązową kamizelę i zielone spodenki. Grafika podzielona jest na pięć kadrów. Na pierwszym Tytus stoi przed obrazem Vermeera "Dziewczyna z perłą", który w komiksie został przedstawiony w uproszczonej wersji. Dzieło ukazuje kobietę z perłowym kolczykiem w lewym uchu. Postać ma na głowie turban. Po prawej, na ścianie wisi pejzaż. W dymku są słowa bohatera: Teraz należałoby się krzynę pożywić, chyba jest w muzeum jakaś smaczna martwa natura? W drugim ukazana jest głowa Tytusa i słowa: Nie wiecie co to jest martwa natura? HI Hi! Jest to obraz, na którym artysta namalował martwe rzeczy np. popsuty telewizor, marchewkę, czajnik, zdechłego śledzia, świńską nóżkę... Na trzecim kadrze Tytus znajduje się przed martwą naturą z owocami, przedstawioną przez autora komiksu w uproszczonej wersji w stosunku do oryginału Pankiewicza. Nad nim pojawiają się nazwy owoców: ananas, banany, pomarańcze. Bohater odczytuje informację o obrazie: Artysta - Józef Pankiewicz - 1866 - 1940. Ale czy pięćdziesięcioletnie owoce będą jadalne? Na ostatnim slajdzie Tytus skacze w kierunku obrazu. Nad nim pojawia się napis SPRÓBUJE!
Henryk Jerzy Chmielewski, „Tytus, Romek i A`Tomek. Księga XVIII”, Wydawnictwo Prószyński Media, Warszawa 2009, s. 33 (fragment), online-skills, CC BY 3.0
Polecenie 1

Klikając na interaktywny punkt na innej stronie komiksu zobaczysz obraz Józefa Chełmońskiego, który stał się inspiracją dla rysownika komiksów. Zobacz co to za obraz.

RUd2fB07Lemmm1
Ilustracja interaktywna przedstawia fragment komiksu Henryka Jerzego Chmielewskiego „Tytus, Romek i A'tomek”. Ukazuje tytułowych bohaterów zwiedzających muzeum. Chłopiec po lewej z blond czupryną jest najwyższy. Ma na sobie czerwono-pomarańczowy sweter i niebieskie spodnie. Po prawej stronie stoi Tytus, który jest małpą ubraną w różową koszulkę i brązową kamizelę. W środku znajduje się mniejszy od kolegi chłopiec w okularach. Jest otyły. Stoją przed obrazem Józefa Chełmońskiego "Babie lato". Dzieło w komiksie jest uproszczoną wersją oryginału. W dymku znajdują się słowa: Oto wspaniały obraz olejny mistrza scen wiejskich - Józefa Chełmońskiego 1849 - 1914 pod tytułem "Babie lato". Drugi slajd przedstawia ziewającego Tytusa wypowiadającego słowa: Tak się zmęczyłem tym Egiptem, że z chęcią położyłbym się na łączkę koło tej dziewoi i kapkę się zdrzemnął... Trzeci ukazuje Tytusa skaczącego w stronę obrazu i A'tomka, który stara się go powstrzymać. Czwarta część pokazuje Tytusa, który leży na trawie obok kobiety z obrazu "Babie lato". Kobieta wypowiada słowa: Święta Genowefo! Lucyfer! Cygan bierz go! Na ilustracji umieszczony jest interaktywny punkt z oryginalnym obrazem Józefa Chełmońskiego "Babie lato". Ukazuje kobietę leżącą na ziemi. Prawą rękę ma podniesioną do góry i chwyta nitki babiego lata. Po lewej stronie za kobietą siedzi czarny odwrócony tyłem i wpatrujący się w dal pies. W oddali widoczne są niewielkie sylwetki ludzi i bydła. Pogodny klimat podkreśla równomiernie rozproszone światło jesiennego słońca oraz jasna i delikatna gama kolorystyczna.
„Babie lato” Chełmońskiego w komiksie „Tytus, Romek i A'tomek”, online-skills, CC BY 3.0
RsCpmoGllIWd51
Ćwiczenie 1
Podaj tytuł dzieła Józefa Chełmońskiego znajdującego się w komiksie "Tytus, Romek i A'Tomek".

Poukładaj w kolejności reprodukcje J. Chełmońskiego, pt. Babie lato i strony z komiksu Tytus, Romek i A'tomek.

Typografia

Typografia zajmuje się graficzną reprezentacją znaków pisarskichZnaki pisarskieznaków pisarskich i układaniem z nich całych tekstów. Dział grafiki użytkowej, który zajmuje się projektowaniem liter – tworzeniem ich krojów, często o unikalnym wyglądzie, to liternictwo. Z kolei kaligrafia to sztuka starannego, pięknego pisania ręcznego.

Polecenie 2

Kliknij na ilustrację interaktywną 2 i przeczytaj informacje na temat liternictwa.

RyUXNUykJwusX1
Ilustracja interaktywna przedstawia Logo Pepsi wraz z napisem. Logo składa się z koła w trzech barwach: czerwonej, białej i niebieskiej. Napis pepsi został sporządzony czcionką, której litery wpisują się w kształt koła. Na ilustracji umieszczony jest interaktywny punkt z informacją: Punkt 1: Liternictwo to nie tylko stosowanie znaków w druku, ale także rycie ich w kamieniu, odlewanie w metalu, wycinanie w drewnie czy pisanie na papierze lub materiale. Liternictwo ma praktyczne zastosowanie w tworzeniu firmowych napisów, plakatów, zaproszeń itp.
Logo Pepsi, online-skills, CC BY 3.0
Polecenie 3

Przyjrzyj się poniższej ilustracji i spróbuj stwierdzić czy tekst został napisany ręcznie, czy z zastosowaniem komputerowej czcionki imitującej odręczne pismo. Odpowiedź poznasz po kliknięciu w ilustrację.

R1Jvb4AyacMUO1
Ilustracja interaktywna przedstawia kartkę papieru z odręcznie zapisanym tekstem (kaligrafia). Tekst został napisany wiecznym piórem ze ściętą końcówką. Treść tekstu jest następująca: „Even if you are on the right track, you’ll get run over if you just sit there - Will Rogers”. Pod tekstem na kartce leży wieczne pióro. Na ilustracji umieszczony jest interaktywny punkt z informacją: Punkt 1: Litery wykonane ludzką ręką mają za każdym razem nieco inny kształt i indywidulane cechy, co widać przy dokładnym przyjrzeniu się im, zwłaszcza w powiększeniu. Litery zaprojektowane w programach komputerowych są identyczne i perfekcyjne – bez względu na ilość powtórzeń i skalę powiększenia. Kiedy na prezentowanej ilustracji przyjrzymy się dwóm sąsiadującym ze sobą literom t możemy zobaczyć, że różnią się one nieco od siebie, co pozwala stwierdzić, że tekst został wykaligrafowany (napisany ręcznie).
Kaligrafia, online-skills, CC BY 3.0
R1DSCr3QSUdKX1
Ćwiczenie 2
Odpowiedz na pytanie. Czym jest kaligrafia i jakie są jej cechy?

Ustal, który z przykładów to tekst kaligraficzny, a który to tekst zapisany z użyciem liternictwa komputerowego.

tekst kaligrafowany, tekst zapisany za pomocą
liternictwa komputerowego, tekst kaligrafowany, tekst kaligrafowany

.................
.................
.................
.................

Fotografia

Fotografia to otrzymywanie trwałych obrazów na powierzchniach pokrytych substancją światłoczułą. Jak pisze Boris von Brauchitsch w książce Mała historia fotografii: od czasów pierwszych eksperymentów ze światłoczułymi substancjami chemicznymi do pojawienia się zdjęć cyfrowych upłynęło niemal dwieście lat. W tym czasie fotografia podniesiona została do rangi odrębnej dziedziny sztuki, a w sensie użytkowym na wszystkie strefy życia. Nauka, informacja, sztuka i rozrywka nie istniałyby w obecnej formie, gdyby nie wynaleziono fotografii.

W języku polskim wyodrębniono także pojęcie fotografika. Termin został utworzony przez Jana Bułhaka w 1927 r. dla odróżnienia fotografii użytkowej od fotografii artystów, którzy wykonują zdjęcia o walorach artystycznych. Fotografia artystyczna ujawnia wewnętrzny świat artysty i jego wizje. Fotograficy często odchodzą od dosłownego odwzorowania rzeczywistości, wykorzystują przedmioty i ich elementy do uzyskania mało oczywistych obrazów fotograficznych – artysta zaskakuje widza, pokazując coś z niecodziennej perspektywy, bawi się formą, kolorem i światłem.

RNZfr53XEYdqn
Ćwiczenie 3
Odpowiedz na pytanie. Kim jest fotografik?

Przyporządkuj do zdjęć hasła określające poszczególne typy fotografii.

fotografia artystyczna, fotografia astronomiczna, fotografia okolicznościowa, fotografia przyrodnicza

.................
.................
.................
.................

Film

Film, podobnie jak fotografia, jest dziedziną twórczości artystycznej związaną z technologią. Od momentu powstania w 1895 r. zainteresował artystów z powodu możliwości pokazania rzeczywistego ruchu, a następnie, po jego udźwiękowieniu, z powodu audiowizualności, czyli możliwości jednoczesnego pokazywania obrazu i dźwięku. Film składa się z pojedynczych nieruchomych obrazów zwanych kadrami, które puszczone z aparatu projekcyjnego z odpowiednią prędkością (obecnie 24 klatki na sekundę) oszukują nasz zmysł wzroku – odnosimy wrażenie obserwacji płynnego ruchu.

Polecenie 4

Poniżej możesz zobaczyć pomnik braci Lumière – Augusta Marie Louisa i Louisa Jeana – pionierówPionierpionierów w kinematografiiKinematografiakinematografii. Po kliknięciu na zdjęcie zobaczysz kadr z pierwszego filmu braci Wyjście robotników z fabryki Lumiere w Lyonie.

R1amAZJhqGLbH1
Ilustracja interaktywna przedstawia pomnik braci Lumiere. Ukazuje starą kamerę ustawioną na statywie. Za nią stoją dwa krzesła, na jednym z nich siedzi jeden z braci, który prawą rękę trzyma na kamerze. Drugi, w kapeluszu, stoi za krzesłami z wyciągniętą lewą ręką. W tle widać budynek, a po lewej stronie dwa drzewa. Na ilustracji umieszczony jest interaktywny punkt z kadrem z filmu braci Lumiere "Wyjście robotników z fabryki Lumiere w Lyonie". Ukazuje osoby wychodzące z bramy fabryki po skończonej pracy. Pod kadrem umieszczony jest tekst: Punkt 1: Zdjęcie przedstawia plan filmu Wyjście robotników z fabryki Lumiere w Lyonie. Przyjmuje się, że to pierwszy w dziejach kinematografii film pokazany publicznie. Jego projekcja odbyła się w grudniu 1895 r. w Paryżu. Film był migawkami z codziennego życia i trwał około minuty.
Dian Kosygin, pomnik braci Lumière, 2012, Jekaterynburg, Rosja, online-skills, CC BY 3.0

Scenografia

Scenografia początkowo traktowana była jako sztuka kształtowania przestrzeni sceny teatralnej i plastycznej oprawy przedstawienia. Została wyodrębniona jako dziedzina sztuk plastycznych w 1862 r. To wtedy Antonio Caimi nazwał tak, istniejące dużo wcześniej malarstwo sceniczne i architekturę teatralną, których cechą wspólną było wytwarzanie na potrzeby przedstawień teatralnych obiektów stwarzających iluzję rzeczywistości.

Współcześnie scenografia to sztuka plastycznej oprawy wszelkich widowisk, m.in. teatralnych, operowych, baletowych, filmowych, telewizyjnych, koncertów. Mogą one się odbywać zarówno w przestrzeni zamkniętej, jak i w plenerze. Do scenografii zaliczamy dekorację, kostiumy i rekwizyty używane w widowisku, charakteryzację postaci, rodzaj oświetlenia. Wszystkie wymienione elementy tworzą przestrzeń i tło dla akcji widowiska.

RTEp3IJb1tCBX1
Ćwiczenie 4
Odpowiedz na pytanie. W którym roku pojawiła się scenografia jako dziedzina sztuk plastycznych? Możliwe odpowiedzi: 1. 1862, 2. 1962, 3. 1826.

Korzystając z niżej zamieszczonych haseł, do każdego zdjęcia dopasuj rodzaj scenografii.

Scenografia filmowa, Scenografia teatralna, Scenografia koncertowa

.................
.................
.................

Wraz z rozwojem techniki, pojawieniem się nowych technologii i nowych materiałów wzrosła rola produkcji przemysłowej. Wzrosło też zapotrzebowanie społeczne na rzeczy nie tylko piękne, ale i łączące funkcjonalność z nowoczesnością. Dlatego też pojawiła się nowa dziedzina twórcza: wzornictwo przemysłowe, będące projektowaniem wzorów wyrobów przeznaczonych do masowej produkcji, z dbałością o ich estetykę i funkcjonalność. Często wyrażenie „wzornictwo przemysłowe” zastępowane jest angielskim odpowiednikiem design lub dizajn.

Polecenie 5

Poniżej możesz zobaczyć zdjęcia wybranych, znanych projektów obiektów codziennego użytku. Kliknij na interaktywne punkty i zapoznaj się z ich opisem.

R1XzzDrMTc9mo1
Ilustracja przedstawia sześć zdjęć przedmiotów codziennego użytku. Na pierwszej fotografii ukazane jest krzesło wykonane z metalu. Siedzisko i oparcie to jedna wygięta płaszczyzna. Na ilustracji umieszczony jest interaktywny punkt z informacją: Ilustracja przedstawia szkic krzesła w nowoczesnym wydaniu. Jest to zdjęcie "Diamentowe krzesło" Harry Bertoi z 1952. Drugie zdjęcie przedstawia wieszak na ubrania wykonany z metalu, którego końce to kolorowe kule. Na ilustracji umieszczony jest interaktywny punkt z informacją: Ilustracja przedstawia wieszak przykręcony do ściany, a miejsca na ubrania zakończone są kolorowymi kulkami. Jest to projekt Raya i Charles'a Eames, „Hang It All” („Zawieś wszystko”) .Na trzeciej fotografii ukazana jest wisząca lampa, składająca się z trzech talerzy, z których środkowy jest największy. Na ilustracji umieszczony jest interaktywny punkt z informacją: Ilustracja przestawia świecącą lampę zwisającą z sufitu. Lampa składa się z dwóch okręgów przypominających talerze. Wisi na czarnym kablu. Jest to projekt Poula Henningsena, „lampa PH” z 1925. Czwarta przedstawia biało-niebieskie naczynia ceramiczne. Na ilustracji umieszczony jest interaktywny punkt z informacją: Ilustracja przedstawia zestaw ceramiki, którego centralnym elementem jest wazon. Jest to ceramika w niebiesko-białym kolorze wyglądająca na ręcznie zdobioną. Jest to ceramika bolesławiecka, produkt wykonany z kamionki. Na piątym zdjęciu znajduje się ławka, której siedzisko i oparcie są kolorowymi poduszkami zamontowanymi na metalowej konstrukcji. Na ilustracji umieszczony jest interaktywny punkt z informacją: Ilustracja przedstawia projekt sofy w wykonaniu Georga Nelsona pt.: „Sofa marshallow”. Sofa swoim kształtem nawiązuje do popularnych w Stanach Zjednoczonych pianek. Jest to sofa, która ma metalowy szkielet, który pokryty jest wieloma kolorowymi, okrągłymi poduszkami. Szóste zdjęcie ukazuje porcelanową figurkę leżącego kota w białe łaty. Na ilustracji umieszczony jest interaktywny punkt z informacją: Rzeźba leżącego kota umiejscowiona na ziemi pokrytej kamyczkami. Kot leży na brzuchu z wyciągniętymi łapami. Głowę ma obróconą do tyłu. Kot jest czarny z białym podbrzuszem. Ma paskowany biało-czarny ogon. Jest to projekt Mieczysława Naruszewicza „Leżąca kotka”.
Projekty przedmiotów codziennego użytku, online-skills, CC BY 3.0

Architektura

Sztukę kształtowania wnętrz, obejmującą wystrój i wyposażenie, z uwzględnieniem ich estetyki i funkcjonalności, nazywamy architekturą wnętrz. Dotyczy zarówno przestrzeni prywatnych, mieszkalnych, jak i przestrzeni użyteczności publicznej czy miejsc pracy. Architektura wystaw, nazywana także wystawiennictwem, to sztuka eksponowania dzieł sztuki, przedmiotów, towarów w przestrzeni wystawowej. Prezentacja musi być zaprojektowana w taki sposób, aby była zrozumiała dla odbiorców.

Polecenie 6

Kliknij na interaktywne punkty na poniższej ilustracji i zapoznaj się z opisem zdjęć.

R1YX0N7BqqN2F1
Ilustracja interaktywna przedstawia dwa przykłady architektury wnętrz. Pierwsza z nich to aranżacja kuchni. Na lewej ścianie ustawione są zabudowane meble z frontami w kolorze jasnej zieleni. W drugiej szafce zamontowany jest piekarnik. Na górnym blacie stoją dwa wazony, w jednym z nich są kwiaty. Dalej umieszczone są kuchenka i okap. W centralnej części znajduje się zabudowana tak zwana wyspa z blatem i zlewem. Tylna ściana jest przeszklona. Druga fotografia to stoisko na targach. Pod sufitem, na metalowych stelażach znajduje się wiele reflektorów i podczepiony jest napis z nazwą reklamowanego produktu. Z przodu widać trzy ekrany ze stanowiskami do grania na PlayStation. Przy jednym z nich widać grających mężczyzn. W tle przewija się wiele osób oglądających stoisko. Na ilustracji umieszczone są interaktywne punkty z informacjami: Punkt 1: Architektura wnętrz obejmuje między innymi podział wnętrza budynku ze względu na jego przeznaczenie. Dotyczy także wystroju i wyposażenia. Funkcje pomieszczeń są prawie niezmienne od dziesiątek lat – w mieszkaniu są sypialnie, salon, kuchnia, łazienka. Na przestrzeni lat zmienia się jednak ich układ w budynku, a na ostateczny wygląd wpływają nowinki techniczne, styl życia, nowe materiały. Punkt 2: Wystawiennictwo spełnia funkcję eksponującą, popularyzującą, edukacyjną, informacyjną oraz komercyjną. Artysta zajmujący się wystawiennictwem tworzy nową przestrzeń i w zamierzony sposób rozmieszcza w niej eksponowane przedmioty. Dodatkowo projektuje gabloty i postumenty, dostosowuje kolorystykę ścian, podłogi i sufitu, oświetlenie, montuje interaktywne elementy, dba o oprawę dźwiękową, a nawet zapach wnętrza.
Przykład architektury wnętrz, online-skills, CC BY 3.0
RaZVf8gfFzBjL
Ćwiczenie 5
Wyjaśnij termin architektura wnętrz.

Zaznacz odpowiednie hasło, czy prezentowane niżej zdjęcie to dzieło z zakresu architektury wnętrz czy architektury wystaw.

  • architektura wnętrz
  • architektura wystaw

Instalacje artystyczne

Kolejną dziedziną wizualnych sztuk plastycznych są instalacje artystyczne. Tak określane są wieloelementowe realizacje w konkretnej przestrzeni zastanej lub ją konstruującej. Cechą instalacji jest brak funkcji użytkowych i praktycznych. Elementami instalacji są przedmioty i zachowania, tworzące wzajemne relacje, oraz jako całość nową relację z przestrzenią, w której instalacja istnieje.

Polecenie 7

Do instalacji artystycznych zaliczyć można powstały w latach 50‑tych XX wieku environment (z ang. otoczenie) – działanie artystyczne wytwarzające własną przestrzeń. Poniżej możesz zobaczyć zdjęcie environmentu chińskiego artysty Ai Weiwei, Ziarna słonecznika. Klikając na ilustrację dowiesz się więcej na temat tej realizacji artystycznej.

R1YtGg22iIv7g1
Ilustracja interaktywna przedstawia instalację artystyczną Ai Weiwei "Ziarna Słonecznika". Ukazuje ujęte z góry puste wnętrze w szarym kolorze. W nim poruszają się, siedzą lub stoją ludzie. Na ilustracji umieszczony jest interaktywny punkt z informacją: Punkt 1: Cała podłoga w jednej z sal Tate Modern w Londynie została pokryta 100 milionami porcelanowych nasion słonecznika w łupinkach. Pozornie identyczne ziarna były rękodziełami wykonanymi i pomalowanymi przez rzemieślników z chińskiego miasta Jingdezhen, które od wieków słynie z produkcji porcelany. Praca Ai Weiweia miała wydźwięk polityczny – artysta chciał skłonić widzów, by depcząc stumilionową masę ziaren, zastanowili się, co kryją słowa made in China.
Ai Weiwei, „Ziarna słonecznika”, instalacja czasowa, 2010-2011, Tate Modern, Londyn, Wielka Brytania, online-skills, CC BY 3.0

Happening

Inny rodzaj instalacji artystycznej, także powstały w połowie XX wieku, związany jest z happeningiem (z ang. zdarzenie), będącym ciągiem zdarzeń aktywizującym widza. Happening ma częściowo zaplanowaną strukturę, ale wprowadzane też są elementy improwizacji. Zazwyczaj nawiązuje do specyfiki miejsca (są w nim np. wykorzystywane elementy natury).

Polecenie 8

Autorem terminu happening i twórcą pierwszych happeningów był Allan Kaprow – amerykański artysta i teoretyk sztuki. Kliknij na poniższą ilustrację dokumentującą jedną z jego artystycznych akcji i zapoznaj się z opisem.

Rx1Rt0nqxCcI31
Ilustracja interaktywna przedstawia instalacje artystyczną Kaprowa "Fluids". Składa się z dwóch fotografii. Pierwsza przedstawia grupę osób budujących mur z lodowych brył. Na ilustracji stoją trzy drabiny. Pomiędzy drabinami po lewej stronie położona jest deska, na której stoi mężczyzna i kobieta i z lodu układają mur. Kobieta przed nimi donosi im budulec. Inna kobieta stoi bokiem na drabinie po prawej. Drugie zdjęcie to gotowy mur ułożony z lodowych kawałków. Plac przed nim jest mokry i znajduje się na nim jedna bryła lodu. Na ilustracji umieszczony jest interaktywny punkt z informacją: Punkt 1: Ten happening Kaprowa zatytułowany jest Fluids. Pierwsza akcja odbyła się w 1967 r. w mieście Pasadena w Stanach Zjednoczonych Ameryki, potem była jeszcze kilkakrotnie powtarzana. Artysta werbował mieszkańców lub studentów do budowy z bloków lodu dużych przestrzennych struktur. Efekty ich działania były wyświetlane na billboardach w całym mieście. Po zakończeniu pracy struktura była pozostawiana do stopienia – stopniowo zapadała się, aż do całkowitego zniknięcia. Idea zbiorowego działania, skutkująca nieuchronnym topnieniem jego efektów stała się symbolem natury ludzkiej pracy – produkcji towarów i ich konsumpcji.
Kaprow, „Fluids”, 1967, Pasadena, Stany Zjednoczone Ameryki, online-skills, CC BY 3.0

Performance

W ramach sztuki instalacji, od początku lat 60‑tych XX wieku, realizowano performance (z ang. przedstawienie, wykonanie). Performance (lub inaczej performans) to rodzaj interdyscyplinarnych działań artystycznych, będących formą wystąpienia artysty przed publicznością. Może odbywać się na żywo lub za pośrednictwem mediów. Performans stanowi każda sytuacja, która obejmuje cztery podstawowe elementy: czas, przestrzeń, zaangażowanie jako wykonawcy osoby artysty.

Polecenie 9

Poniżej zaprezentowano zdjęcie z performansu Mariny Abramović, zrealizowanego w 2010 r. w Museum of Modern Art w Nowym Jorku. Klikając na poniższe zdjęcie dowiesz się więcej na temat tego działania artystycznego.

R1QCejO1asGTT1
Ilustracja interaktywna przedstawia performance Mariny Abramović "Artysta jest obecny". Ukazuje artystkę siedzącą naprzeciw mężczyzny przy drewnianym stoliku. Obydwoje ubrani są na czarno. Wyprostowane pozy i brak gestów świadczą o wyłącznie wzrokowym kontakcie. W tle, przy ścianie stoją postacie przyglądające się działaniu. Na ilustracji umieszczony jest interaktywny punkt z informacją: Punkt 1: Performance Mariny Abramović z 2010 roku pod tytułem Artysta jest obecny uznawany jest za jedno z najwybitniejszych dzieł. Trwał trzy miesiące. Każdego dnia artystka siedziała nieruchomo na krześle od momentu otwarcia do zamknięcia muzeum. Widzowie mogli podejść do artystki i siąść naprzeciw niej. Marina otwierała wtedy oczy i nie wykonując żadnych gestów i nic nie mówiąc patrzyła w oczy osoby siedzącej naprzeciwko. Nic więcej się nie działo. Performance obejrzało kilka milionów osób, z czego kilkaset siedziało naprzeciwko artystki. Fenomen tego działania polegał na uświadomieniu sobie siebie samego. Patrząc w oczy artystki, ludzie po czasie widzieli w nich siebie. W centrum wielkiej metropolii, gdzie za murami muzeum ulice były pełne gwaru i konsumpcji, widzowie mieli wreszcie okazję do refleksji nad sobą.
Marina Abramović, „Artysta jest obecny”, 2010, online-skills, CC BY 3.0

Street art

Street art to angielskie określenie na sztukę ulicy. Są to działania artystyczne realizowane w przestrzeni publicznej. Do street artu należą między innymi: graffiti, murale, wlepki.

Graffiti to obrazy, napisy, rysunki umieszczane najczęściej w przestrzeni publicznej (np. na murach, płotach, ścianach, pociągach) za pomocą sprayu – farby w aerozolu lub markerów. Mogą być malowane z ręki lub przy użyciu wykonanych wcześniej szablonów. Często tworzone są bez odpowiednich zezwoleń.

Bezpośrednio na ścianach budynku wykonywane są także murale. To rodzaj wielkoformatowego malowidła ściennego, którego treść może mieć charakter edukacyjny, patriotyczny, upamiętniający, dekoracyjny, reklamowy. Murale są pracochłonne – wykonywane kilka dni lub tygodni, ich autor nie jest anonimowy i działa legalnie.

Z kolei wlepka (lub vlepka) to mała, samoprzylepna forma plastyczna w postaci karteczki z rysunkiem, grafiką, tekstem, służąca ingerencji w przestrzeń publiczną. Przylepiana na ogół bez zezwolenia – np. w środkach komunikacji miejskiej, w podziemnych przejściach, na znakach drogowych.

Zadania

RhrYa7E2zozzk
Ćwiczenie 6
Wyjaśnij, czym różnią się poniższe formy wypowiedzi artystycznej: graffiti, mural, wlepka.

Przyjrzyj się zdjęciom przedstawiającym dzieła sztuki ulicy. Do każdego z nich dopasuj odpowiednie hasło: graffiti, mural, wlepka.

.................
.................
.................
R4FltEMlcGePB1
Ćwiczenie 7
Wyjaśnij, na czym polega performance i kim jest performer.

Wśród zamieszczonych niżej zdjęć wskaż te, które przedstawiają dzieła sztuki.

  • 1
  • 2
  • 3
  • 4
  • 5
  • 6
  • 7
  • 8
R1SQjZVIax1G0
Ćwiczenie 8
Dobierz definicje do terminów. Definicje: 1. to obrazy, napisy, rysunki umieszczane najczęściej w przestrzeni publicznej (np. na murach, płotach, ścianach, pociągach) za pomocą sprayu – farby w aerozolu lub markerów. Mogą być malowane z ręki lub przy użyciu wykonanych wcześniej szablonów. Często tworzone są bez odpowiednich zezwoleń. 2. to rodzaj wielkoformatowego malowidła ściennego, którego treść może mieć charakter edukacyjny, patriotyczny, upamiętniający, dekoracyjny, reklamowy. Są pracochłonne – wykonywane kilka dni lub tygodni, ich autor nie jest anonimowy i działa legalnie. 3. to mała, samoprzylepna forma plastyczna w postaci karteczki z rysunkiem, grafiką, tekstem, służąca ingerencji w przestrzeń publiczną. Przylepiana na ogół bez zezwolenia, np. w środkach komunikacji miejskiej, w podziemnych przejściach, na znakach drogowych. Terminy: A. Mural, B. Graffiti, C. Wlepka.

Zdjęcie słonia afrykańskiego oraz fotografia skał w amerykańskim Parku Narodowym w Utah nie są zaliczane do sztuki, gdyż…

  • ...wykonano je aparatem fotograficznym, a nie ręką artysty.
  • ...są to dzieła natury, a nie człowieka.
P‑121‑Z8
Źródło: online-skills, licencja: CC0.
R12vptPzlPNgU
Ćwiczenie 9
Polecenie do zadania brzmi: Sztuka pisania, praktykowana między innymi w japońskim malarstwie, to… Poniżej umieszczone są odpowiedzi, z których należy wybrać prawidłową. W prawym dolnym rogu zadania umieszczony jest przycisk „Sprawdź”, służący sprawdzeniu poprawności jego wykonania.

Sztuka pisania, praktykowana między innymi w japońskim malarstwie, to…

  • ortografia
  • kaligrafia
  • litografia
P‑121‑Z9
Źródło: online-skills, licencja: CC0.
RcUuRRFzkGG8c
Ćwiczenie 10
Odpowiedz na pytanie. Jaką nazwę nosi działanie artystyczne Kaprowa „Yard”, w którym artysta tworzy sztukę w specyficznej, specjalnie wytworzonej przestrzeni, włączając do niej zastane otoczenie wraz z widzem? Możliwe odpowiedzi: 1. environment, 2. performance, 3. street art.

Działanie artystyczne Kaprowa Yard, w którym artysta tworzy sztukę w specyficznej, specjalnie wytworzonej przestrzeni, włączając do niej zastane otoczenie wraz z widzem, określamy jako…

  • environment
  • performance
Źródło: online-skills, licencja: CC0.

Słownik pojęć

Kinematografia
Kinematografia

dziedzina działalności człowieka związana z produkcją oraz rozpowszechnianiem filmów.

Komercyjny
Komercyjny

nastawiony na osiągnięcie zysków.

Komiks
Komiks

rodzaj opowieści prowadzonej za pomocą obrazów sekwencyjnych, tzn. takich, które celowo zestawione obok siebie tworzą narrację i pozwalają zrozumieć odbiorcy jej sens.

Konsumpcja
Konsumpcja

nabywanie, użytkowanie czegoś.

Martwa natura
Martwa natura

kompozycja, głównie malarska lub rysunkowa, w której najczęściej ukazywane są nieożywione przedmioty dobrane ze względów kompozycyjno‑estetycznych lub symbolicznych.

Pionier
Pionier

ten, kto toruje nowe drogi w jakiejś dziedzinie.

Znaki pisarskie
Znaki pisarskie

znaki graficzne stanowiące pismo; ciąg znaków pisarskich buduje zdania, a te powiązane ze sobą treściowo tworzą tekst.

Typografia
Typografia

zajmuje się graficzną reprezentacją znaków pisarskich i układaniem z nich całych tekstów.

Liternictwo
Liternictwo

dział grafiki użytkowej, który zajmuje się projektowaniem liter – tworzeniem ich krojów, często o unikalnym wyglądzie.

Kaligrafia
Kaligrafia

to sztuka starannego, pięknego pisania ręcznego.

Street art
Street art

to angielskie określenie na sztukę ulicy. Są to działania artystyczne realizowane w przestrzeni publicznej. Do street artu należą między innymi: graffiti, murale, wlepki.

Graffiti
Graffiti

to obrazy, napisy, rysunki umieszczane najczęściej w przestrzeni publicznej (np. na murach, płotach, ścianach, pociągach) za pomocą sprayu – farby w aerozolu lub markerów. Mogą być malowane z ręki lub przy użyciu wykonanych wcześniej szablonów. Często tworzone są bez odpowiednich zezwoleń.

Murale
Murale

to rodzaj wielkoformatowego malowidła ściennego, którego treść może mieć charakter edukacyjny, patriotyczny, upamiętniający, dekoracyjny, reklamowy. Murale są pracochłonne – wykonywane kilka dni lub tygodni, ich autor nie jest anonimowy i działa legalnie.

Wlepka
Wlepka

to mała, samoprzylepna forma plastyczna w postaci karteczki z rysunkiem, grafiką, tekstem, służąca ingerencji w przestrzeń publiczną. Przylepiana na ogół bez zezwolenia – np. w środkach komunikacji miejskiej, w podziemnych przejściach, na znakach drogowych.

Galeria dzieł sztuki

R1Ugnx5qnTFUG1
Ilustracja przedstawia obraz Józefa Chełmońskiego "Babie lato". Ukazuje kobietę leżącą na ziemi. Prawą rękę ma podniesioną do góry i chwyta nitki babiego lata. Po lewej stronie za kobietą siedzi czarny odwrócony tyłem i wpatrujący się w dal pies. W oddali widoczne są niewielkie sylwetki ludzi i bydła. Pogodny klimat podkreśla równomiernie rozproszone światło jesiennego słońca oraz jasna i delikatna gama kolorystyczna.
Józef Chełmoński, „Babie lato”, olej na płótnie, 1875, Muzeum Narodowe w Warszawie, Warszawa, Polska, wikimedia.org, domena publiczna
R1R9OF9yE31hQ1
Ilustracja przedstawia fotografię Stanisława Ignacego Witkiewicza, pt.: „Portret wielokrotny”. Artysta pozuje do swego portretu w mundurze oficera carskiego przed lustrami, w których widać jego odbicie.
Stanisław Ignacy Witkiewicz, „Portret wielokrotny”, fotografia, 1917, Muzeum Sztuki w Łodzi, wikimedia.org, domena publiczna
R14ZMcdeu12wD1
Ilustracja przedstawia pomnik braci Lumiere. Ukazuje starą kamerę ustawioną na statywie. Za nią stoją dwa krzesła, na jednym z nich siedzi jeden z braci, który prawą rękę trzyma na kamerze. Drugi, w kapeluszu, stoi za krzesłami z wyciągniętą lewą ręką. W tle widać budynek, a po lewej stronie dwa drzewa.
Dian Kosygin, pomnik braci Lumière, 2012, Jekaterynburg, Rosja, wikimedia.org, CC BY-SA 3.0
RnH7i7QC6b3721
Ilustracja przedstawia "Diamentowe krzesło" Harry'ego Bertoi'a. Ukazane jest krzesło wykonane z metalu. Siedzisko i oparcie to jedna wygięta płaszczyzna.
Harry Bertoi, „Diamentowe krzesło”, 1952, flickr.com, CC BY 2.0
Rgo0aRtkX0Kqs1
Ilustracja przedstawia wieszak na ubrania wykonany z metalu, którego końce to kolorowe kule. Jest to projekt Raya i Charles'a Eames, „Hang It All” („Zawieś wszystko”).
Ray i Charles Eames, „Hang It All” („Zawieś wszystko”), stal, drewno, 1953, Los Angeles County Museum of Art., flickr.com, CC BY-NC 2.0
R1RzHUyoo6Yv71
Ilustracja przedstawia projekt Poula Henningsena, „lampa PH”. Ukazana jest wisząca lampa, składająca się z trzech talerzy, z których środkowy jest największy.
Poul Henningsen, „lampa PH”, 1925, wikimedia.org, CC BY-SA 4.0
RyiWLbF7zeDDh1
Ilustracja przedstawia zestaw ceramiki, którego centralnym elementem jest wazon. Jest to ceramika w niebiesko-białym kolorze wyglądająca na ręcznie zdobioną. Jest to ceramika bolesławiecka, produkt wykonany z kamionki.
Ceramika bolesławiecka, produkt wykonany z kamionki, XIX w., Bolesławieckie Święto Ceramiki, Bolesławiec, flickr.com, CC BY-ND 2.0
R103qj2nLkbh41
Ilustracja przedstawia dzieło Georga Nelsona "Sofa Marshmallow". Na fotografii znajduje się ławka, której siedzisko i oparcie są kolorowymi poduszkami zamontowanymi na metalowej konstrukcji.
Georg Nelson, „Sofa Marshmallow”, 1956, flickr.com, CC BY 2.0
RY2rvq9UA6lCg1
Rzeźba leżącego kota umiejscowiona na ziemi pokrytej kamyczkami. Kot leży na brzuchu z wyciągniętymi łapami. Głowę ma obróconą do tyłu. Kot jest czarny z białym podbrzuszem. Ma paskowany biało-czarny ogon. Jest to projekt Mieczysława Naruszewicza „Leżąca kotka”.
Mieczysław Naruszewicz, „Leżąca kotka”, wyrób Fabryki Porcelany w Ćmielowie, 1958, wikimedia.org, CC BY-SA 4.0
RVgTf4wY367KQ1
Ilustracja przedstawia instalację artystyczną Ai Weiwei "Ziarna Słonecznika". Ukazuje ujęte z góry puste wnętrze w szarym kolorze. W nim poruszają się, siedzą lub stoją ludzie.
Ai Weiwei, „Ziarna słonecznika”, instalacja czasowa, 2010-2011, Tate Modern, Londyn, Wielka Brytania, wikimedia.org, CC BY-SA 2.0
R5R8tb7Dcr6t51
Ilustracja przedstawia instalacje artystyczną Karpowa "Fluids". Składa się z dwóch fotografii. Pierwsza przedstawia grupę osób budujących mur z lodowych brył. Na ilustracji stoją trzy drabiny. Pomiędzy drabinami po lewej stronie położona jest deska, na której stoi mężczyzna i kobieta i z lodu układają mur. Kobieta przed nimi donosi im budulec. Inna kobieta stoi bokiem na drabinie po prawej.
Kaprow, „Fluids”, happening, 1967, Pasadena, Stany Zjednoczone Ameryki, flickr.com, CC BY-NC-ND 2.0
R1Wb0wnLzqcwv1
Ilustracja przedstawia instalacje artystyczną Karpowa "Fluids". Ukazuje gotowy mur ułożony z lodowych kawałków. Plac przed nim jest mokry i znajduje się na nim jedna bryła lodu.
Kaprow, „Fluids”, happening, 1967, Pasadena, Stany Zjednoczone Ameryki, flickr.com, CC BY-NC-ND 2.0
RXQVOjjVz2Elz1
Ilustracja przedstawia performance Mariny Abramović "Artysta jest obecny". Ukazuje artystkę siedzącą naprzeciw mężczyzny przy drewnianym stoliku. Obydwoje ubrani są na czarno. Wyprostowane pozy i brak gestów świadczą o wyłącznie wzrokowym kontakcie. W tle, przy ścianie stoją postacie przyglądające się działaniu.
Marina Abramović, „Artysta jest obecny”, performance, 2010, wikimedia.org, CC BY-SA 3.0
Rt5hzVnoJbDyV1
Ilustracja przedstawia instalację rzeźbiarską Katarzyny Kozyry. Na zdjęciu ukazane są zwierzęta – koń na którym stoi pies, na psie stoi kot, a na kocie stoi kogut.
Katarzyna Kozyra, „Piramida zwierząt”, instalacja rzeźbiarska, 1993, Zachęta Narodowa Galeria Sztuki, Warszawa, Polska, wikimedia.org, CC BY-SA 3.0
R1MhjuXj3NlfU1
Ilustracja przedstawia prehistoryczne malowidło z jaskini Chauveta we Francji. Malowidło przedstawia uwiecznione wizerunki zwierząt z zamierzchłej epoki.
Malowidło naskalne z jaskini Chauveta we Francji, ok. 31000 p.n.e., wikimedia.org, CC BY-SA 2.0
RrC1zaXZSVZ9g1
Ilustracja przedstawia rzeźbę z Meksyku, pt.: „Bóg śmierci”. Rzeźba jest podobizną czaszki, która wygląda jakby się śmiała. Czaszka ma ukruszony kawałek nosa. Wykonana jest z kamienia.
Autor nieznany, „Bóg śmierci”, rzeźba, ok. 600-900 n.e., Uxmal, Meksyk, wikimedia.org, CC BY-SA 4.0
RsT87QCadQshE1
Ilustracja przedstawia: Graffiti Banksy „Kupuj do upadłego”. Jest to rysunek wykonany na tle przypominającym płot. Jest to postać trzymająca wózek do zakupów i unosząca się w powietrzu.
Banksy, „Kupuj do upadłego”, graffiti, 2012, Londyn, Wielka Brytania, wikimedia.org, CC BY-SA 3.0
REjcoVHjZKF0f1
Ilustracja przedstawia rzeźbę z brązu Enzo Plazzotta „Młoda tancerka”z XX w. Zdjęcie to rzeźba siedzącej postaci na tle szeregu, czerwonych budek telefonicznych. Postać to kobieta, tancerka baletowa. Siedzi na krześle i lewą nogę ma założoną na kolano. Głowa jest lekko pochylona i wpatrzona w ziemię. Włosy ma upietę w kok.
Enzo Plazzotta, „Młoda tancerka”, rzeźba z brązu, XX w., Londyn, Wielka Brytania, wikimedia.org, CC BY 2.0
RHYkUC51WPrcL1
Ilustracja przedstawia średniowieczną rzeźbę „Madonna z Kruźlowej”. Rzeźba przedstawia postać Madonny w koronie trzymającą na rękach Syna Bożego. Kobieta ubrana jest złote szaty, a dzieciątko jest nagie.
Autor nieznany, „Madonna z Krużlowej”, rzeźba, 1410, Muzeum Narodowe w Krakowie, Kraków, Polska, wikimedia.org, CC BY 3.0
RUE9iDUChKOMy1
Ilustracja przedstawia japońskie malowidło pt.: „Kaligrafia Hon'amiego”. Na zdjęciu ukazane są zwierzęta przypominające kozy. Na obrazie znajdują się również japońskie litery rozmieszczone losowo na całym obrazie.
Kōetsu Hon’ami, „Kaligrafia Hon’amiego”, malowidło, ok. XVI-XVII w., Museum of Art., Atami, Japonia, wikimedia.org, domena publiczna
R1Par6xc2TzGX1
Ilustracja przedstawia dzieło Allana Kaprowa pt.: „Yard” („Dziedziniec”). Jest to wysokie pomieszczenie z łukami, które jest wypełnione starymi oponami. W górnej części pomieszczenia znajdują się okna. Po prawej stronie znajdują się ludzie obserwujący porozrzucane opony.
Allan Kaprow, „Yard” („Dziedziniec”), 1961/2012, Bordeaux, Francja, flickr.com, CC BY-ND 2.0
m134825533d2c6361_0000000000364

Bibliografia

Książki:

Boris von Brauchitsch, Mała encyklopedia fotografii, Wydawnictwo Cyklady, Warszawa 2004.

Komiksy:

Henryk Jerzy Chmielewski, Tytus, Romek i A`Tomek. Księga XVIII, Wydawnictwo Prószyński Media, Warszawa 2009.

Strony internetowe:

sjp.pwn.pl