Tadeusz Manteuffel Historia powszechna. Średniowiecze

Na okres rządów Karola Młota przypadła inwazja Arabów, którzy – po opanowaniu wizygockiej Septymanii – zaatakowali z kolei Akwitanię. Dzielnica ta, broniąca się dotychczas przed uznaniem zwierzchnictwa Karolowego, w obliczu grożącego niebezpieczeństwa zdecydowała się zaapelować do jego pomocy. Napadniętym udzielono jej natychmiast. I oto […] doszło do decydującej bitwy między armiami – arabską, spieszącą ku Loarze, i frankijską, usiłującą zatrzymać najeźdźców w tym marszu. […] Zwycięstwo […] zostało przez historiografię zachodnią uznane za punkt zwrotny w ekspansji arabskiej na terenie Galii.

D Źródło: Tadeusz Manteuffel, Historia powszechna. Średniowiecze, Warszawa 1974, s. 100.

Fragment 1

Nie dało się odległymi prowincjami rządzić bezpośrednio z Bagdadu, dlatego też kalif zmuszony był udzielać gubernatorom bardzo szerokich kompetencji. Mieli oni w swoich rękach wojsko i kontrolowali całość wpływów podatkowych. O uniezależnienie się było w tej sytuacji łatwo, zwłaszcza w odległych krajach, dokąd wojskowa ekspedycja karna kierowana przez Bagdad mogła dotrzeć tylko z największym trudem. […] wiele kłopotów sprawiały ciągle powtarzające się bunty w centralnych prowincjach imperium, w Iraku, Syrii i Arabii […]. Wszystkie owe bunty nie tylko uniemożliwiały na wiele lat dopływ podatków, lecz także zmuszały kalifat do wydawania pokaźnych kwot pieniężnych na pokrycie kosztów wojennych.

B Źródło: Fragment 1, [w:] Roman Michałowski, Historia powszechna. Średniowiecze, Warszawa 2012, s. 198.

Fragment 2

Z pewnością poważną rolę odegrała wielka wola walki, jaką wykazywali Arabowie, motywowani podwójnie: religijnym nakazem prowadzenia świętej wojny oraz chęcią materialnego zysku. Do tego należy dodać sposób prowadzenia działań wojennych, polegających na szybkich marszach i manewrach, w którym muzułmanie celowali. Duże znaczenie miały wewnętrzne trudności pokonanych państw. Przede wszystkim oba były wyczerpane ciężkimi i długimi wojnami, jakie prowadziły przeciwko sobie. Niewątpliwym faktem był kryzys gospodarczy, jaki przeżywały w VI–VII w.

E Źródło: Fragment 2, [w:] Roman Michałowski, Historia powszechna. Średniowiecze, Warszawa 2012, s. 79.

Fragment 3

[Ogromne] konsekwencje miała głęboko przeżywana konstatacja, że objawienie zostało przekazane przez Boga po arabsku. Okoliczność ta napełniała ludy Półwyspu dumą i poczuciem wyższości […]. Po drugie nowa religia podbudowała pozycje Mahometa jako przywódcy politycznego. Czerpał on bowiem swój autorytet z objawienia niebios […]. Po trzecie wreszcie uniwersalizm islamski wyrażający się w przekonaniu, że każdy człowiek ma obowiązek służenia Bogu Jedynemu, połączony z postulatem świętej wojny, dostarczał bodźca […].

F Źródło: Fragment 3, [w:] Roman Michałowski, Historia powszechna. Średniowiecze, Warszawa 2012, s. 78.

Al-Gazali, Mukaszaft al-kulub (Osłonięcie serc)

Abu Hurajra podaje: „Jeden z towarzyszy proroka mijał wąwóz, w którym biło źródełko wody słodkiej, i pomyślał: „A gdyby się tak odsunąć od ludzi i osiąść w tym wąwozie! – Ale nie zrobię tego, póki nie poproszę proroka o pozwolenie”. Kiedy o tym napomknął Mohammedowi, ten powiedział: „Nie czyń tego, bo zaiste jeden postój na wojnie świętej wart więcej niż siedemdziesiąt lat modlitwy w domu. Czy nie chcecie, by bóg wam przebaczył i wprowadził was do raju? Podejmujcie wyprawy na drodze bożej! Kto walczy na drodze bożej, choćby przez taki czas, jaki upływa między dwoma podojami wielbłądzicy, należy mu się raj.” (…) Prorok powiedział: „Kto walczy na drodze bożej – a bóg najlepiej wie, kto walczy na jego drodze – jest jak ten, co pości, stoi, korzy się, bije pokłony i upada na twarz”. Powiedział też prorok: „Kto godzi się na Allaha jako pana i na Islam jako religię, i na Mohammeda jako proroka, temu się należy raj”. (…)

C Źródło: Al-Gazali, Mukaszaft al-kulub (Osłonięcie serc). Cytat za: Wiek V–XV w źródłach. Wybór tekstów źródłowych z propozycjami metodycznymi dla nauczycieli historii, studentów i uczniów, oprac. M. Sobańska-Bondaruk, S. B. Lenard, Warszawa 1997, s. 24.