Sprawdź się
Zaznacz zdania zgodne ze stanowiskiem empirystycznym.
Które z poniższych zdań trafnie opisują warunki eksperymentu naukowego?
Podaj przykład wnioskowania indukcyjnego. Wyróżnij przesłanki oraz wniosek. Określ, czy wniosek będzie pewny, czy prawdopodobny, i uzasadnij to.
Trzej podróżnicy zwiedzali Holandię i przejeżdżając obok pastwiska, ujrzeli trzy łaciate krowy. Każdy z nich inaczej podsumował ten obraz. Pierwszy rzekł: W Holandii wszystkie krowy są łaciate. Drugi: W Holandii istnieją łaciate krowy. Trzeci: W Holandii istnieją trzy krowy przynajmniej z jednej strony łaciate.
Który z podróżników trzymał się w swoim sądzie najbliżej doświadczenia, a który najdalej?
Wyjaśnij, jakim rodzajem wnioskowania posłużyli się podróżnicy z poprzedniego ćwiczenia oraz jaki błąd popełnił ten podróżnik, który odbiegł w swoim sądzie najdalej od doświadczenia.
Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/a/D12Hjb9aN
Nagranie dźwiękowe A. Morton Przewodnik po teorii poznania.
Przewodnik po teorii poznaniaWyobraźmy sobie dwa plemiona lub społeczności, które mają odmienne mitologie i które różnią się zapatrywaniami na to, jakie są mechanizmy funkcjonowania świata. Żyją one na dwu różnych wyspach i nie mają żadnego kontaktu ze sobą ani z żadną inną społecznością. Przypuśćmy, że jedna z owych społeczności wierzy w wielu bogów, którzy zajmują się poszczególnymi zwierzętami i rzeczami, natomiast druga wierzy w jednego magicznego ducha, którego można odnaleźć w każdej rzeczy, i wierzy, że poszczególne zwierzęta i rzeczy są przejawami owego ducha i dlatego są w istocie tym samym. (Jedna społeczność postrzega więc wszechświat jako zbiór wielu rzeczy, natomiast druga widzi we wszechświecie jedną rzecz, która manifestuje się na wiele sposobów.) Załóżmy, że od jakiegoś momentu te dwie społeczności podlegają wpływowi takich samych danych i obserwacji, w takiej samej kolejności, przez kilka kolejnych pokoleń: takiej samej pogody, takich samych zjawisk pojawiających się na niebie w dzień i w nocy, takich samych epidemii i pór zbiorów i tak dalej. Załóżmy ponadto, że te nowe obserwacje obalają wszystkie pierwotne poglądy obu społeczności. Otóż mogłoby się wydawać, że gdyby owe społeczności składały się z rozsądnych, inteligentnych ludzi, to po tak wielu latach i po zniknięciu pierwotnych, rozbieżnych poglądów wyznawane przez nie poglądy stałyby się mniej więcej takie same.
Źródło: Adam Morton, Przewodnik po teorii poznania, tłum. T. Baszniak, Warszawa 2002, s. 58–59.
Zdania protokolarneNie istnieje sposób ostatecznie pewnych, czystych zdań protokolarnych jako punktu wyjścia nauk. Nie istnieje tabula rasa. Jesteśmy jak żeglarze, którzy muszą przebudowywać swój statek na pełnym morzu, gdyż nigdy nie mogą zawinąć do suchego doku, aby tam go rozebrać i odbudować z najlepszych części.
Źródło: Otto Neurath, Zdania protokolarne, [w:] Spór o zdanie protokolarne, red. A. Koterski, tłum. A. Koterski, Warszawa 2000, s. 69.