Twoja odpowiedź powinna zawierać krótką charakterystykę mysli Auguste'a Comte'a, Johna Stuarta Milla i Herberta Spencera.

1. August Comte był twórcą filozofii pozytywnej, która starała się opierać poznanie na faktach ze świata rzeczywistego, bez odwołania do spekulacji i stwierdzeń względnych. Proponował, by nauka przestała dociekać sensu świata, a skupiła się na tym, w jaki sposób istnieje i funkcjonuje. W Kursie filozofii pozytywnej głosił, że poznanie rządzących nim praw umożliwi przewidywanie dalszego rozwoju ludzkości. Dla Comte’a najważniejsza była użyteczność nauki, ponieważ pojmował ją jako narzędzie służące polepszaniu ludzkiego życia. Filozofia francuskiego myśliciela nie ograniczała się zatem do negatywnej krytyki zastanych realiów, lecz wprowadzała program pozytywny. Comte był przekonany o swojej misji przeprowadzenia całościowej reformy nauki i rzeczywiście jej dokonał, jednak dopiero pośmiertnie — za życia jego teorie nie doczekały się szerszego uznania.

2. John Stuart Mill był wychowywany na filozofia i już w wieku kilkunastu lat czytał pisma Johna Locke’a i Davida Hume’a, które ukształtowały go jako empirystę. W swoich pismach uzgadniał założenia logiki pojęć ogólnych z filozofią empiryczną. Podkreślał znaczenie faktów wewnętrznych — inaczej niż Comte uznający prymat doświadczeń zewnętrznych. Mill uważał na przykład, że powszechne przekonanie o istnieniu przyczynowości w świecie ma charakter subiektywny i wywodzi się z przyzwyczajenia. W obrębie etyki głosił hasła utylitaryzmu. Za podstawowy cel działań człowieka uznawał szczęście, które sprowadzał do doznawania przyjemności — te dzielił jednak na wyższe i niższe, odżegnując się od jednostronnego hedonizmu.

3. Herbert Spencer był twórcą systemu ewolucjonistycznego w obrębie filozofii, według którego wszystkie dziedziny życia podlegają takim samym prawom jak ewolucja gatunków biologicznych. Idee angielskiego myśliciela były formułowane równolegle z badaniami Karola Darwina. Spencer twierdził, że rozwój polega na coraz większym różnicowaniu się poszczególnych elementów. Wedle jego poglądów świat stopniowo i stale przemienia się, przechodząc od jednorodności do różnorodności, od stanu luźniej do ściślej związanego, od chaosu do ładu. Twierdził, że również zjawiska psychiczne wykształciły się w wyniku ewolucji, a co za tym idzie, nie są niezmienne. Etyka Spencera miała charakter egoistyczny — związana z prawem walki o byt, sprowadzała się do postępowania w zgodzie z biologią.

Przypomnij sobie, czego dotyczyła metafizyka.

Wszyscy filozofowie pozytywistyczni deklarowali podejście antymetafizyczne, co wiązało się z nastawieniem na konkret, naukowość, doświadczalność. Wszyscy jednak popadali w metafizyczne rozważania, zaprzeczające ich własnym postulatom. Dotyczyło to Comte’a snującego narrację filozoficzną o ludzkości jako Wielkiej Istocie, dotyczyło Milla zakładającego obiektywne istnienie związku przyczynowego w przyrodzie, dotyczyło i Spencera spekulującego nad naturą procesów zachodzących w całej rzeczywistości. Można więc powiedzieć, że za deklarowaną antymetafizyczną postawą pozytywistów kryła się inna, niejawna i nieusystematyzowana metafizyka.

Przypomnij sobie założenia scjentyzmu, empiryzmu, determinizmu, utylitaryzmu i ewolucjonizmu.

Cechami charakterystycznymi dla pozytywistycznego typu myślenia były:

• determinizm, czyli pogląd zakładający, że egzystencja i działania człowieka są niezależne od wolnej woli, lecz uwarunkowane przez czynniki biologiczne, środowiskowe i historyczne;

• empiryzm, czyli doktryna filozoficzna głosząca, że jedynym pewnym źródłem poznania jest doświadczenie, a wszelkie teorie i idee mają charakter wtórny;

• ewolucjonizm, czyli nurt w filozofii, według którego społeczeństwo, podobnie jak gatunki istot żywych, podlega prawom ewolucji;

• racjonalizm, czyli postawa uznająca prymat nauki i rozumu nad uczuciami i wiarą;

• sceptycyzm, czyli postawa filozoficzna podważająca pewność ludzkiego poznania, przejawiająca się poprzez nieufność dla wszelkich autorytatywnych sądów o świecie;

• utylitaryzm, czyli pogląd, według którego działania ludzkie należy oceniać pod kątem ich przydatności dla społeczeństwa;

• scjentyzm, czyli pogląd filozoficzny, według którego jedynym pewnym źródłem wiedzy o świecie są nauki przyrodnicze.

Czy wiesz, czym się zajmują wymienione dziedziny?

Znaczenie myśli pozytywistycznej dla rozwoju nauki, a zwłaszcza nauk społecznych oraz logiki, było kluczowe. Myśl pozytywistów, a zwłaszcza jej analityczność, inspirowała później filozofów zwiąanych ze szkołą lwowsko‑warszawską oraz Kołem Wiedeńskim (filozofia analityczna). Nie bez powodów Comte'a nazywa się pierwszym socjologiem – jest on bowiem autorem pojęcia „socjologia”, a także określił jej program, czyli badanie metodą przyrodniczą, empiryczną i historyczną ludzkich społeczeństw, panującego w nich porządku i warunków postępu.