Sprawdź się
Pokaż ćwiczenia:
Ćwiczenie 1
Uzupełnij związki frazeologiczne oraz przysłowia, które pojawiają się w powieści. Wyjaśnij znaczenie tych związków.
Wiedzą sąsiedzi → 1. wiatr w oczy, 2. to wezmą choćby i pół świata, 3. i obraza boska, 4. po próżnicy, 5. głowy mężowej korona, 6. kiej wilk, 7. bo profit z tego miał będzie, 8. kiejby ją kto ze skóry obdzierał, 9. to złaź choć i wpół morza, 10. jak kto siedzi
Chłop robotny i żona pyskata, → 1. wiatr w oczy, 2. to wezmą choćby i pół świata, 3. i obraza boska, 4. po próżnicy, 5. głowy mężowej korona, 6. kiej wilk, 7. bo profit z tego miał będzie, 8. kiejby ją kto ze skóry obdzierał, 9. to złaź choć i wpół morza, 10. jak kto siedzi
Biednemu to zawsze → 1. wiatr w oczy, 2. to wezmą choćby i pół świata, 3. i obraza boska, 4. po próżnicy, 5. głowy mężowej korona, 6. kiej wilk, 7. bo profit z tego miał będzie, 8. kiejby ją kto ze skóry obdzierał, 9. to złaź choć i wpół morza, 10. jak kto siedzi
To by już grzech → 1. wiatr w oczy, 2. to wezmą choćby i pół świata, 3. i obraza boska, 4. po próżnicy, 5. głowy mężowej korona, 6. kiej wilk, 7. bo profit z tego miał będzie, 8. kiejby ją kto ze skóry obdzierał, 9. to złaź choć i wpół morza, 10. jak kto siedzi
Wrzeszczy → 1. wiatr w oczy, 2. to wezmą choćby i pół świata, 3. i obraza boska, 4. po próżnicy, 5. głowy mężowej korona, 6. kiej wilk, 7. bo profit z tego miał będzie, 8. kiejby ją kto ze skóry obdzierał, 9. to złaź choć i wpół morza, 10. jak kto siedzi
Nie pleć byle czego → 1. wiatr w oczy, 2. to wezmą choćby i pół świata, 3. i obraza boska, 4. po próżnicy, 5. głowy mężowej korona, 6. kiej wilk, 7. bo profit z tego miał będzie, 8. kiejby ją kto ze skóry obdzierał, 9. to złaź choć i wpół morza, 10. jak kto siedzi
Bom głodny → 1. wiatr w oczy, 2. to wezmą choćby i pół świata, 3. i obraza boska, 4. po próżnicy, 5. głowy mężowej korona, 6. kiej wilk, 7. bo profit z tego miał będzie, 8. kiejby ją kto ze skóry obdzierał, 9. to złaź choć i wpół morza, 10. jak kto siedzi
Dobra żona → 1. wiatr w oczy, 2. to wezmą choćby i pół świata, 3. i obraza boska, 4. po próżnicy, 5. głowy mężowej korona, 6. kiej wilk, 7. bo profit z tego miał będzie, 8. kiejby ją kto ze skóry obdzierał, 9. to złaź choć i wpół morza, 10. jak kto siedzi
Jak stary młódkę bierze, diabeł się cieszy → 1. wiatr w oczy, 2. to wezmą choćby i pół świata, 3. i obraza boska, 4. po próżnicy, 5. głowy mężowej korona, 6. kiej wilk, 7. bo profit z tego miał będzie, 8. kiejby ją kto ze skóry obdzierał, 9. to złaź choć i wpół morza, 10. jak kto siedzi
Ćwiczenie 2
kto ma księdza w rodzie, temu bieda nie dobodzie…, 2.
podzieliłby się kiej wilk z owcą, 3.
Wiedzą sąsiedzi, jak kto siedzi!, 4.
utytlesz się zawdy kiej maciora, 5.
stali zbici kieby w snop, że nikto poruszyć się nie mógł, 6.
Juści, że księdzem być lepiej, bo to i Panu Jezusowi chwała, i ludziom na pociechę, 7.
Ale, złap wiater w polu, 8.
chto borguje, ten się z butów zzuje…, 9.
Trwało to wszystko dobrych parę pacierzy, 10.
srokowe wesele, deszczu będzie wiele, 11.
chłopak wił się kiej piskorz, 12.
Zwyczajnie jak kobieta, co ni pomyślenia nie ma, ni niczego nie wymiarkuje sama, ino żyje se jako ten cień padający od człowieka…, 13.
żeby was piorun bez świętej spowiedzi nie trzasnął!Hodowla zwierząt i związek człowieka z nimi Możliwe odpowiedzi: 1.
kto ma księdza w rodzie, temu bieda nie dobodzie…, 2.
podzieliłby się kiej wilk z owcą, 3.
Wiedzą sąsiedzi, jak kto siedzi!, 4.
utytlesz się zawdy kiej maciora, 5.
stali zbici kieby w snop, że nikto poruszyć się nie mógł, 6.
Juści, że księdzem być lepiej, bo to i Panu Jezusowi chwała, i ludziom na pociechę, 7.
Ale, złap wiater w polu, 8.
chto borguje, ten się z butów zzuje…, 9.
Trwało to wszystko dobrych parę pacierzy, 10.
srokowe wesele, deszczu będzie wiele, 11.
chłopak wił się kiej piskorz, 12.
Zwyczajnie jak kobieta, co ni pomyślenia nie ma, ni niczego nie wymiarkuje sama, ino żyje se jako ten cień padający od człowieka…, 13.
żeby was piorun bez świętej spowiedzi nie trzasnął!Życie religijne, wiara Możliwe odpowiedzi: 1.
kto ma księdza w rodzie, temu bieda nie dobodzie…, 2.
podzieliłby się kiej wilk z owcą, 3.
Wiedzą sąsiedzi, jak kto siedzi!, 4.
utytlesz się zawdy kiej maciora, 5.
stali zbici kieby w snop, że nikto poruszyć się nie mógł, 6.
Juści, że księdzem być lepiej, bo to i Panu Jezusowi chwała, i ludziom na pociechę, 7.
Ale, złap wiater w polu, 8.
chto borguje, ten się z butów zzuje…, 9.
Trwało to wszystko dobrych parę pacierzy, 10.
srokowe wesele, deszczu będzie wiele, 11.
chłopak wił się kiej piskorz, 12.
Zwyczajnie jak kobieta, co ni pomyślenia nie ma, ni niczego nie wymiarkuje sama, ino żyje se jako ten cień padający od człowieka…, 13.
żeby was piorun bez świętej spowiedzi nie trzasnął!Społeczne zachowania i obyczaje Możliwe odpowiedzi: 1.
kto ma księdza w rodzie, temu bieda nie dobodzie…, 2.
podzieliłby się kiej wilk z owcą, 3.
Wiedzą sąsiedzi, jak kto siedzi!, 4.
utytlesz się zawdy kiej maciora, 5.
stali zbici kieby w snop, że nikto poruszyć się nie mógł, 6.
Juści, że księdzem być lepiej, bo to i Panu Jezusowi chwała, i ludziom na pociechę, 7.
Ale, złap wiater w polu, 8.
chto borguje, ten się z butów zzuje…, 9.
Trwało to wszystko dobrych parę pacierzy, 10.
srokowe wesele, deszczu będzie wiele, 11.
chłopak wił się kiej piskorz, 12.
Zwyczajnie jak kobieta, co ni pomyślenia nie ma, ni niczego nie wymiarkuje sama, ino żyje se jako ten cień padający od człowieka…, 13.
żeby was piorun bez świętej spowiedzi nie trzasnął!
Ćwiczenie 3
2 1. Zaręczyny Boryny – wójt i Szymon jako dziewosłęby., 2. Kłótnia o zapis i majątek ojca – wygnanie Antka i Hanki z chałupy., 3. Sprzedaż lasu przez dziedzica i zmówienie się wsi przeciwko niemu., 4. Kryzys małżeński Antka i Hanki wynikający z sytuacji rodzinnej – relacji z ojcem i teściem., 5. Śmierć Kuby w męczarniach.
3 Jesienne prace polowe i gospodarskie – dzielenie zysków i rozpamiętywanie strat.
4 Jarmark w Tymowie i pierwsze zaloty Boryny – podarowanie chustki Jagnie.
5 1. Zaręczyny Boryny – wójt i Szymon jako dziewosłęby., 2. Kłótnia o zapis i majątek ojca – wygnanie Antka i Hanki z chałupy., 3. Sprzedaż lasu przez dziedzica i zmówienie się wsi przeciwko niemu., 4. Kryzys małżeński Antka i Hanki wynikający z sytuacji rodzinnej – relacji z ojcem i teściem., 5. Śmierć Kuby w męczarniach.
6 Omówienie zrękowin w karczmie – targowanie się Dominikowej o grunt i profity dla Jagusi.
7 Święto Zmarłych i Zaduszki – wspomnienie przez Kubę zmarłych powstańców.
8 1. Zaręczyny Boryny – wójt i Szymon jako dziewosłęby., 2. Kłótnia o zapis i majątek ojca – wygnanie Antka i Hanki z chałupy., 3. Sprzedaż lasu przez dziedzica i zmówienie się wsi przeciwko niemu., 4. Kryzys małżeński Antka i Hanki wynikający z sytuacji rodzinnej – relacji z ojcem i teściem., 5. Śmierć Kuby w męczarniach.
9 1. Zaręczyny Boryny – wójt i Szymon jako dziewosłęby., 2. Kłótnia o zapis i majątek ojca – wygnanie Antka i Hanki z chałupy., 3. Sprzedaż lasu przez dziedzica i zmówienie się wsi przeciwko niemu., 4. Kryzys małżeński Antka i Hanki wynikający z sytuacji rodzinnej – relacji z ojcem i teściem., 5. Śmierć Kuby w męczarniach.
10 Wesele Boryny i Jagny.
11 1. Zaręczyny Boryny – wójt i Szymon jako dziewosłęby., 2. Kłótnia o zapis i majątek ojca – wygnanie Antka i Hanki z chałupy., 3. Sprzedaż lasu przez dziedzica i zmówienie się wsi przeciwko niemu., 4. Kryzys małżeński Antka i Hanki wynikający z sytuacji rodzinnej – relacji z ojcem i teściem., 5. Śmierć Kuby w męczarniach.
Ćwiczenie 4
Ćwiczenie 5
Omów status społeczny wybranych grup wymienionych w ćwiczeniu 4.
Ćwiczenie 6
Zapoznaj się z opisami mężczyzn, a następnie oceń poprawność zdań. Zaznacz Prawda, jeśli zgadzasz się ze stwierdzeniem lub Fałsz jeśli jest odwrotnie.
ChłopiPodnosił głowę coraz wyżej i coraz hardziej, prostował się, jak mógł, i z góry, wyzywająco prawie patrzał na świat, na ludzi wchodzących na smętarz i na te konie, co stały pod murem przy wozach; nadział czapę na skołtunioną głowę i wolno, godnie ruszył do kościoła, jak gospodarz jaki, zatykając ręce za pas i tak zamiatając krzywą nogą, że kurzawa za nim wstawała.
Nie, nie ostał dzisiaj w kruchcie jak zawdy, jak przystało la niego, jeno się mocno jął przepychać przez ciżbę i parł prosto aż przed wielki ołtarz — aż tam, gdzie stawały same gospodarze, gdzie stojał Boryna i wójt sam; kaj stawały te, co nosiły baldach nad dobrodziejem, abo i te, co ze świecami kiej kłonicekłonice trzymali straż przy ołtarzu w czas Podniesienia.
Patrzyli na niego ze zdumieniem i zgrozą, a często gęsto usłyszał przykre słowo i odebrał takie spojrzenie, jako ten pies, któren się tam ciśnie, gdzie go nie wołają. Ale Kuba nic sobie z tego dzisiaj nie robił; ściskał w garści pieniądz, a duszę miał pełną słodkości i dobroci, jakoby po spowiedzi się czuł abo zasię i lepiej”.Źródło: Władysław Stanisław Reymont, Chłopi, t. 1, Warszawa 2001, s. 67.
ChłopiA w drugiej gromadzie, co się już była skupiła za wrotniamiwrotniami na drodze, rej wodził kowal, duży chłop, ubrany już całkiem z miejska, bo w czarnej kapocie, pokapanej woskiem na plecach, i w granatowym kaszkieciekaszkiecie, spodnie miał na buty i srebrną dewizkę na kamizelce; twarz miał czerwoną i rude wąsy, i włosy pokręcone; rajcowałrajcował donośnie a pośmiewał się, że aż rechotał, bo wykpiswykpis to był na całą wieś, że niech Bóg broni dostać mu się na jęzor. Boryna ino strzygł oczami ku niemu a nadsłuchiwał, bo się bojał jego gadania, że to nawet rodzonemu kowal nie przepuścił, a cóż dopiero teści, z którym był w wojnie o wiano żonine, ale nic nie wymiarkował [...].
Źródło: Władysław Stanisław Reymont, Chłopi, t. 1, Warszawa 2001, s. 71.
Ćwiczenie 7
Zapoznaj się z fragmentem i uzupełnij notatkę. Odwołaj się także do swojej znajomości I tomu Chłopów.
ChłopiUsadzili się po starszeństwie i jak przystało na przenosinach, z Dominikową i jej chłopakami w pośrodku; druhny i drużbowie zasiedli razem, przy sobie, a Boryna z Jagusią ostali na izbie, by posługiwać i mieć baczenie na wszystko.
Tylko drużbowie nie siedli, by posługi czynić, i muzykanci.
Gwar przycichł, organista stojący odmawiał w głos modlitwę — jeno kowal powtarzał za nim, bo pono na łacinie się rozumiał, a potem przepijali po tym kieliszeczku na zdrowie i dobry smak.
Źródło: Władysław Stanisław Reymont, Chłopi, t. 1, Warszawa 2001, s. 242.
Ćwiczenie 8
Ustal, czy w życiu mieszkańców Lipiec ważniejsze są indywidualne potrzeby i emocje poszczególnych bohaterów, czy reguły rządzące życiem społeczności. Przytocz dwa argumenty na potwierdzenie swojej tezy.