Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
1
Pokaż ćwiczenia:
21
Ćwiczenie 1

Oceń, czy zasady głoszone przez Stanisława Stommę mogły być skutecznym instrumentem walki o prawa obywatelskie w PRL.

Neopozytywizm w myśli Stanisława Stommy, członka Koła Poselskiego „Znak”

1. Przez „pozytywizm” rozumie się nakazy współczesnej polskiej racji stanu, zwłaszcza głoszące potrzebę sojuszu z ZSRR, uzasadniane interesem narodowym wynikającym z sytuacji geopolitycznej, niezależnie od założeń ideologicznych, a nawet wbrew przesłankom ideologicznym.
2. „Pozytywizm” rozumiany jest jako pewna ogólna metoda polityczna. W tym ujęciu polityka „pozytywistyczna” jest zaprzeczeniem romantyzmu politycznego. Zasadą jej jest umiar, ostrożność, skłonność do kompromisu, a odrzucenie polityki ryzyka i mierzenia sił na zamiary. 
3. „Pozytywizm” znaczy też odrzucenie polityki prestiżowej i nieufny stosunek do wielkich haseł stających się motywem działania.

przez Źródło: Neopozytywizm w myśli Stanisława Stommy, członka Koła Poselskiego „Znak”, [w:] S. Stomma, Pozytywizm od strony moralnej, „Tygodnik Powszechny”,14 kwietnia 1957 roku.
RrDZRn0bdrdQg
Twoja odpowiedź: (Uzupełnij).
31
Ćwiczenie 2

Wyjaśnij cel ostentacyjnego udziału I Sekretarza KC PZPR w Dniu Czynu Partyjnego.

Źródło. Małżeństwo Gierków w czasie Dnia Czynu Partyjnego (1974 rok)

R1ThB5M253Rcr
Źródło: Leszek Wysznacki, dostępny w internecie: wikipedia commons, domena publiczna.
ROBeiuGCeVX3O
Twoja odpowiedź: (Uzupełnij).
311
Ćwiczenie 3

Wyjaśnij, w jaki sposób Gierek chciał osiągnąć wszystkie wyznaczone cele jednocześnie.

Sytuacja wyjściowa inicjatyw gospodarczych Edwarda Gierka

Niemal natychmiast po tragicznym grudniu 1970 r. nowe kierownictwo partyjne przekreśliło politykę gospodarczą ekipy gomułkowskiej i zaczęło realizować własną linię. (…) Gierek rysował w istocie wizję drugiej industrializacji PRL przy jednoczesnej rozbudowie infrastruktury transportowej, usługowej oraz szybkim wzroście stopy życiowej. W programie tym, obliczonym na propagandowy efekt w społeczeństwie, zawarł nowy szef PZPR perspektywę ekspansji zarówno w dziedzinie spożycia, jak i inwestycji. (…) Gierek uległ presji robotników, których się obawiał i których pragnął obłaskawić. Nie chcąc zmieniać systemu w płaszczyźnie politycznej lub kulturalnej, nowa ekipa musiała odwoływać się do aspiracji konsumpcyjnych społeczeństwa.

sytuacja Źródło: Sytuacja wyjściowa inicjatyw gospodarczych Edwarda Gierka, [w:] W. Roszkowski, Najnowsza historia Polski 1945-1980, Warszawa 2003, s. 634.

Progres zadłużenia zagranicznego PRL w latach 1946‑80 (w mld USD)

Rok

Wartość nominalna

Wartość realna w 2005 roku

1946

0,2

2

1955

0,2

2,2

1963

1

7

1970

1,1

6,4

1976

8,4

28,8

1980

24,1

57,1

tabela Źródło: W. Roszkowski, Najnowsza historia Polski 1945-1980, Warszawa 2003, s. 634–647.

RbngrIUsnASDu
Twoja odpowiedź (Uzupełnij).
31
Ćwiczenie 4

Porównaj założenia programowe obu organizacji opozycyjnych i wskaż, który program miał bardziej radykalny charakter.

Program Polskiego Porozumienia Niepodległościowego, 2 maja 1976 roku

Polskiemu Porozumieniu Niepodległościowemu przyświecają następujące ogólne cele:
1. Odzyskanie przez Polskę rzeczywistej suwerenności.
2. Uczynienie wszystkich Polaków współgospodarzami naszej Ojczyzny, umożliwienie im uczestnictwa w rządzeniu.
3. Wprowadzenie w życie swobód obywatelskich, zgodnych z duchem naszej przeszłości i rozwojem wolnych krajów Europy.
4. Stworzenie ram prawnych i organizacyjnych, gwarantujących powstanie i trwałość wielopartyjnej demokracji polskiej.
5. Dobrobyt mierzony poczuciem ludzi, nie naciąganymi przekroczeniami wydumanych planów, postęp gospodarki narodowej bez ciągłego wymagania poświęceń i wyrzeczeń od wielomilionowych rzesz pracujących.
6. Swobodny i wszechstronny rozwój kultury i nauki polskiej.
7. Szerokie otwarcie okien na świat, swoboda poruszania się, wymiany myśli i wiadomości.

program Źródło: Program Polskiego Porozumienia Niepodległościowego, 2 maja 1976 roku, [w:] Polskie Porozumienie Nieniepodległościowe. Wybór tekstów, red. Z. Najder, Londyn 1989, s. 4–7.
Cele Komitetu Samoobrony Społecznej KOR, 29 września 1977 roku

Zadaniem Komitetu Samoobrony Społecznej „KOR” będzie:
1. Walka z represjami stosowanymi z powodów politycznych, światopoglądowych, wyznaniowych, rasowych i udzielanie pomocy ludziom z tych powodów prześladowanym.
2. Wałka z łamaniem praworządności i pomoc pokrzywdzonym.
3. Walka o instytucjonalne zabezpieczenie praw i wolności obywatelskich.
4. Popieranie i obrona wszelkich inicjatyw społecznych, zmierzających do realizacji praw człowieka i obywatela.

cele Źródło: Cele Komitetu Samoobrony Społecznej KOR, 29 września 1977 roku. Cytat za: Tekst dostępny na kor.org.pl.
R17O4buekdE1u
Twoja odpowiedź (Uzupełnij).
31
Ćwiczenie 5

Wyjaśnij wpływ wyniesienia Karola Wojtyły do godności głowy Kościoła katolickiego na przełom w życiu społecznym, jaki nastąpił w 1980 roku.

Źródło. Wierni oczekujący na przyjazd Jana Pawła II do Krakowa, 6 czerwca 1979 roku

Rxmd8m8pywx0k
Źródło: dostępny w internecie: polska1919-89.pl.
RwAQk3My9SIPI
Twoja odpowiedź: (Uzupełnij).
31
Ćwiczenie 6

Wyjaśnij różnicę w postrzeganiu problemu obecności w życiu politycznym i gospodarczym III RP reprezentantów starego systemu w poglądach Jacka Kuronia i Lecha Kaczyńskiego.

Źródło 1.

A. Kublik, M. Olejnik Jacek Kuroń o porozumieniu okrągłostołowym

Gdyby w Stanach Zjednoczonych zwycięstwo demokratów sprawiało, że republikanie zostają natychmiast usunięci ze wszystkich stanowisk, zmienia się ich życie i sposób funkcjonowania ich rodziny i majątki zostają zniszczone – to nie byłoby żadnych wyborów, a wojna domowa. Dlatego wybory są wolne, że ci, którzy przegrywają, mogą dalej działać w parlamencie, w gospodarce, życiu publicznym, a nie w obozach koncentracyjnych. Wchodząc w kontrakt Okrągłego Stołu, musimy uczciwie zapewnić komunistów, że nie zrobimy potem żadnego polowania na czarownice. Muszą nam uwierzyć, jak nie będziemy wiarygodni, wybory zakończą się tak czy inaczej zamachem stanu. (…) Skoro ktoś popełnił przestępstwo, to winien za nie odpowiadać. Jeżeli jednak podpisujemy zobowiązanie, to musimy mieć dobrą wolę jego dotrzymania: przegrają – nikt nie będzie ich karał za to, że byli komunistami.

gdyby Źródło: A. Kublik, M. Olejnik, Jacek Kuroń o porozumieniu okrągłostołowym. Cytat za: Artykuł dostępny na wiadomosci.gazeta.pl.

Źródło 2.

G. Wołk Ocena Okrągłego Stołu według prezydenta Lecha Kaczyńskiego

Okrągły Stół stał się początkiem zjawisk, które trzeba ocenić jednoznacznie negatywnie. Co prawda nie było tam żadnego tajnego spisku, lecz nastąpiła fraternizacja i początek pewnej polityki, w ramach której za udział w komunistycznym systemie należą się przywileje. Cała istota procesu społecznego po 1989 r. polegała na tym, że w walce o usytuowanie w zupełnie nowej strukturze społecznej, gospodarce rynkowej, ludzie z tamtego systemu mieli olbrzymią przewagę.

okragly Źródło: G. Wołk, Ocena Okrągłego Stołu według prezydenta Lecha Kaczyńskiego. Cytat za: Artykuł dostępny na rp.pl.

Źródło 3.

Definicja nomenklatury komunistycznej według leksykonu politologii

Wypracowała strategie antycypacyjne, tworzyła sobie warunki do korzystnego przejścia z systemu upadającego do nowego, przygotowywała się do gospodarki rynkowej już od połowy lat osiemdziesiątych, by zamienić w drodze konwersji kapitał polityczny w ekonomiczny, z pozostawieniem możliwości powrotu do władzy.

wypracowala Źródło: Definicja nomenklatury komunistycznej według leksykonu politologii, [w:] A. Radziwiłł, W. Roszkowski, Historia 1956-1997, Warszawa 1999, s. 284.
Rkn08y6dX82r7
Twoja odpowiedź: (Uzupełnij).
31
Ćwiczenie 7

Oceń, czy opisane w tekście zjawisko występuje w społeczeństwie współczesnej Polski.

Etyczne problemy współczesności

W demokratycznych państwach gospodarki rynkowej, a także w krajach podlegających transformacji ustrojowej oraz w Trzecim Świecie, rozwija się zjawisko, nazwane przez Zbigniewa Brzezińskiego „permisywną kornukopią” (od słów „permissive” - pozwalający na wszystko i „cornu copiae” - róg obfitości). Polega ono na upowszechnieniu się złudzenia, że wszystko jest osiągalne i dozwolone, że do szczęścia nie jest potrzebny ani przymus, ani poświęcenie, że wystarczy powiększanie konsumpcji. Wolność staje się celem samym w sobie, zachętą do pogoni za dowolnymi zachciankami. W tych warunkach zanika rozróżnianie dobra i zła, zastępowane co najwyżej „moralnością proceduralną”, w której ważna jest zgodność lub niezgodność działania z literą prawa. „Gdzie poskromione są zasady, tam zdobywają władzę małostkowe pragnienia”, stwierdził Abraham Heschel. Małostkowość i powierzchowność owych pragnień polega między innymi na braku równowagi między dążeniem do szczęścia, czy raczej przyjemności, a gotowością do ponoszenia odpowiedzialności za swoje czyny.

etyka Źródło: Etyczne problemy współczesności, [w:] A. Radziwiłł, W. Roszkowski, Historia 1956-1997, Warszawa 1998, s. 248–249.
RoYGDXhbLxPLf
Twoja odpowiedź (Uzupełnij).
311
Ćwiczenie 8

Wyjaśnij, na czym polegał problem tzw. „społecznych kosztów transformacji systemowej”.

Stopa bezrobocia rejestrowanego w Polsce w latach 1990‑95 (w procentach).

Rok/

miesiąc

I

II

III

IV

V

VI

VII

VIII

IX

X

XI

XII

1990

0,3

0,8

1,5

1,9

2,4

3,1

3,8

4,5

5

5,5

5,9

6,5

1991

6,6

6,8

7,1

7,3

7,7

8,4

9,4

9,8

10,5

10,8

11,1

12,2

1992

12,1

12,4

12,1

12,2

12,3

12,6

13,1

13,4

13,6

13,5

13,5

14,3

1993

14,2

14,4

14,4

14,4

14,3

14,8

15,4

15,4

15,4

15,3

15,5

16,4

1994

16,7

16,8

16,7

16,4

16,2

16,6

16,9

16,8

16,5

16,2

16,1

16

1995

16,1

15,9

15,5

15,2

14,8

15,2

15,3

15,2

15

14,7

14,7

14,9

tabela2 Źródło: stat.gov.pl [dostęp 30.06.2018 r.].

Inflacja w Polsce w latach 1989‑93 (dane procentowe na koniec każdego roku).

Rok

1989

1990

1991

1992

1993

Wskaźnik inflacji

640,0%

249,0%

60,4%

44,3%

37,6%

tabela3 Źródło: conference-board.org [dostęp 30.06.2018 r.].

ROwTVMC1GS2dr
Twoja odpowiedź (Uzupełnij).