Sprawdź się
Oceń, czy zasady głoszone przez Stanisława Stommę mogły być skutecznym instrumentem walki o prawa obywatelskie w PRL.
Neopozytywizm w myśli Stanisława Stommy, członka Koła Poselskiego „Znak”1. Przez „pozytywizm” rozumie się nakazy współczesnej polskiej racji stanu, zwłaszcza głoszące potrzebę sojuszu z ZSRR, uzasadniane interesem narodowym wynikającym z sytuacji geopolitycznej, niezależnie od założeń ideologicznych, a nawet wbrew przesłankom ideologicznym.
2. „Pozytywizm” rozumiany jest jako pewna ogólna metoda polityczna. W tym ujęciu polityka „pozytywistyczna” jest zaprzeczeniem romantyzmu politycznego. Zasadą jej jest umiar, ostrożność, skłonność do kompromisu, a odrzucenie polityki ryzyka i mierzenia sił na zamiary.
3. „Pozytywizm” znaczy też odrzucenie polityki prestiżowej i nieufny stosunek do wielkich haseł stających się motywem działania.
Wyjaśnij cel ostentacyjnego udziału I Sekretarza KC PZPR w Dniu Czynu Partyjnego.
Źródło. Małżeństwo Gierków w czasie Dnia Czynu Partyjnego (1974 rok)
Wyjaśnij, w jaki sposób Gierek chciał osiągnąć wszystkie wyznaczone cele jednocześnie.
Sytuacja wyjściowa inicjatyw gospodarczych Edwarda GierkaNiemal natychmiast po tragicznym grudniu 1970 r. nowe kierownictwo partyjne przekreśliło politykę gospodarczą ekipy gomułkowskiej i zaczęło realizować własną linię. (…) Gierek rysował w istocie wizję drugiej industrializacji PRL przy jednoczesnej rozbudowie infrastruktury transportowej, usługowej oraz szybkim wzroście stopy życiowej. W programie tym, obliczonym na propagandowy efekt w społeczeństwie, zawarł nowy szef PZPR perspektywę ekspansji zarówno w dziedzinie spożycia, jak i inwestycji. (…) Gierek uległ presji robotników, których się obawiał i których pragnął obłaskawić. Nie chcąc zmieniać systemu w płaszczyźnie politycznej lub kulturalnej, nowa ekipa musiała odwoływać się do aspiracji konsumpcyjnych społeczeństwa.
Progres zadłużenia zagranicznego PRL w latach 1946‑80 (w mld USD)
Rok | Wartość nominalna | Wartość realna w 2005 roku |
---|---|---|
1946 | 0,2 | 2 |
1955 | 0,2 | 2,2 |
1963 | 1 | 7 |
1970 | 1,1 | 6,4 |
1976 | 8,4 | 28,8 |
1980 | 24,1 | 57,1 |
Źródło: W. Roszkowski, Najnowsza historia Polski 1945-1980, Warszawa 2003, s. 634–647.
Porównaj założenia programowe obu organizacji opozycyjnych i wskaż, który program miał bardziej radykalny charakter.
Program Polskiego Porozumienia Niepodległościowego, 2 maja 1976 rokuPolskiemu Porozumieniu Niepodległościowemu przyświecają następujące ogólne cele:
1. Odzyskanie przez Polskę rzeczywistej suwerenności.
2. Uczynienie wszystkich Polaków współgospodarzami naszej Ojczyzny, umożliwienie im uczestnictwa w rządzeniu.
3. Wprowadzenie w życie swobód obywatelskich, zgodnych z duchem naszej przeszłości i rozwojem wolnych krajów Europy.
4. Stworzenie ram prawnych i organizacyjnych, gwarantujących powstanie i trwałość wielopartyjnej demokracji polskiej.
5. Dobrobyt mierzony poczuciem ludzi, nie naciąganymi przekroczeniami wydumanych planów, postęp gospodarki narodowej bez ciągłego wymagania poświęceń i wyrzeczeń od wielomilionowych rzesz pracujących.
6. Swobodny i wszechstronny rozwój kultury i nauki polskiej.
7. Szerokie otwarcie okien na świat, swoboda poruszania się, wymiany myśli i wiadomości.
Cele Komitetu Samoobrony Społecznej KOR, 29 września 1977 rokuZadaniem Komitetu Samoobrony Społecznej „KOR” będzie:
1. Walka z represjami stosowanymi z powodów politycznych, światopoglądowych, wyznaniowych, rasowych i udzielanie pomocy ludziom z tych powodów prześladowanym.
2. Wałka z łamaniem praworządności i pomoc pokrzywdzonym.
3. Walka o instytucjonalne zabezpieczenie praw i wolności obywatelskich.
4. Popieranie i obrona wszelkich inicjatyw społecznych, zmierzających do realizacji praw człowieka i obywatela.
Wyjaśnij wpływ wyniesienia Karola Wojtyły do godności głowy Kościoła katolickiego na przełom w życiu społecznym, jaki nastąpił w 1980 roku.
Źródło. Wierni oczekujący na przyjazd Jana Pawła II do Krakowa, 6 czerwca 1979 roku
Wyjaśnij różnicę w postrzeganiu problemu obecności w życiu politycznym i gospodarczym III RP reprezentantów starego systemu w poglądach Jacka Kuronia i Lecha Kaczyńskiego.
Źródło 1.
Jacek Kuroń o porozumieniu okrągłostołowymGdyby w Stanach Zjednoczonych zwycięstwo demokratów sprawiało, że republikanie zostają natychmiast usunięci ze wszystkich stanowisk, zmienia się ich życie i sposób funkcjonowania ich rodziny i majątki zostają zniszczone – to nie byłoby żadnych wyborów, a wojna domowa. Dlatego wybory są wolne, że ci, którzy przegrywają, mogą dalej działać w parlamencie, w gospodarce, życiu publicznym, a nie w obozach koncentracyjnych. Wchodząc w kontrakt Okrągłego Stołu, musimy uczciwie zapewnić komunistów, że nie zrobimy potem żadnego polowania na czarownice. Muszą nam uwierzyć, jak nie będziemy wiarygodni, wybory zakończą się tak czy inaczej zamachem stanu. (…) Skoro ktoś popełnił przestępstwo, to winien za nie odpowiadać. Jeżeli jednak podpisujemy zobowiązanie, to musimy mieć dobrą wolę jego dotrzymania: przegrają – nikt nie będzie ich karał za to, że byli komunistami.
Źródło 2.
Ocena Okrągłego Stołu według prezydenta Lecha KaczyńskiegoOkrągły Stół stał się początkiem zjawisk, które trzeba ocenić jednoznacznie negatywnie. Co prawda nie było tam żadnego tajnego spisku, lecz nastąpiła fraternizacja i początek pewnej polityki, w ramach której za udział w komunistycznym systemie należą się przywileje. Cała istota procesu społecznego po 1989 r. polegała na tym, że w walce o usytuowanie w zupełnie nowej strukturze społecznej, gospodarce rynkowej, ludzie z tamtego systemu mieli olbrzymią przewagę.
Źródło 3.
Definicja nomenklatury komunistycznej według leksykonu politologiiWypracowała strategie antycypacyjne, tworzyła sobie warunki do korzystnego przejścia z systemu upadającego do nowego, przygotowywała się do gospodarki rynkowej już od połowy lat osiemdziesiątych, by zamienić w drodze konwersji kapitał polityczny w ekonomiczny, z pozostawieniem możliwości powrotu do władzy.
Oceń, czy opisane w tekście zjawisko występuje w społeczeństwie współczesnej Polski.
Etyczne problemy współczesnościW demokratycznych państwach gospodarki rynkowej, a także w krajach podlegających transformacji ustrojowej oraz w Trzecim Świecie, rozwija się zjawisko, nazwane przez Zbigniewa Brzezińskiego „permisywną kornukopią” (od słów „permissive” - pozwalający na wszystko i „cornu copiae” - róg obfitości). Polega ono na upowszechnieniu się złudzenia, że wszystko jest osiągalne i dozwolone, że do szczęścia nie jest potrzebny ani przymus, ani poświęcenie, że wystarczy powiększanie konsumpcji. Wolność staje się celem samym w sobie, zachętą do pogoni za dowolnymi zachciankami. W tych warunkach zanika rozróżnianie dobra i zła, zastępowane co najwyżej „moralnością proceduralną”, w której ważna jest zgodność lub niezgodność działania z literą prawa. „Gdzie poskromione są zasady, tam zdobywają władzę małostkowe pragnienia”, stwierdził Abraham Heschel. Małostkowość i powierzchowność owych pragnień polega między innymi na braku równowagi między dążeniem do szczęścia, czy raczej przyjemności, a gotowością do ponoszenia odpowiedzialności za swoje czyny.
Wyjaśnij, na czym polegał problem tzw. „społecznych kosztów transformacji systemowej”.
Stopa bezrobocia rejestrowanego w Polsce w latach 1990‑95 (w procentach).
Rok/ miesiąc | I | II | III | IV | V | VI | VII | VIII | IX | X | XI | XII |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
1990 | 0,3 | 0,8 | 1,5 | 1,9 | 2,4 | 3,1 | 3,8 | 4,5 | 5 | 5,5 | 5,9 | 6,5 |
1991 | 6,6 | 6,8 | 7,1 | 7,3 | 7,7 | 8,4 | 9,4 | 9,8 | 10,5 | 10,8 | 11,1 | 12,2 |
1992 | 12,1 | 12,4 | 12,1 | 12,2 | 12,3 | 12,6 | 13,1 | 13,4 | 13,6 | 13,5 | 13,5 | 14,3 |
1993 | 14,2 | 14,4 | 14,4 | 14,4 | 14,3 | 14,8 | 15,4 | 15,4 | 15,4 | 15,3 | 15,5 | 16,4 |
1994 | 16,7 | 16,8 | 16,7 | 16,4 | 16,2 | 16,6 | 16,9 | 16,8 | 16,5 | 16,2 | 16,1 | 16 |
1995 | 16,1 | 15,9 | 15,5 | 15,2 | 14,8 | 15,2 | 15,3 | 15,2 | 15 | 14,7 | 14,7 | 14,9 |
Źródło: stat.gov.pl [dostęp 30.06.2018 r.].
Inflacja w Polsce w latach 1989‑93 (dane procentowe na koniec każdego roku).
Rok | 1989 | 1990 | 1991 | 1992 | 1993 |
---|---|---|---|---|---|
Wskaźnik inflacji | 640,0% | 249,0% | 60,4% | 44,3% | 37,6% |
Źródło: conference-board.org [dostęp 30.06.2018 r.].