Sprawdź się
Przeanalizuj powyższe drzewo filogenetyczne naczelnych. Przyporządkuj poniższe oznaczenia liczbowe do cech pojawiających się podczas ewolucji tego rzędu ssaków.
brak ogona, stabilny chód dwunożny, pojawienie się twarzy (oczy skierowane równolegle do przodu), brak chwytnego ogona
| 1 | |
| 2 | |
| 3 | |
| 4 |
Na podstawie powyższych informacji, informacji do zadania 2 i własnej wiedzy oznacz poniższe zdania jako prawdziwe lub fałszywe.. Orangutan jest bliżej spokrewniony z człowiekiem niż goryl (Gorilla gorilla), ponieważ (w przeciwieństwie do goryla) należy do tej samej nadrodziny co człowiek.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Oczy orangutana, w przeciwieństwie do oczu człowieka, nie są ustawione równolegle z przodu głowy.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Orangutan i człowiek należą do nadrodziny człekokształtnych, o czym świadczyć może np. dwunożność występująca u obu gatunków.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Łukowato wygięty kręgosłup orangutana jest cechą wykluczającą jego przynależność do plemienia Hominidae.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz
Orangutan borneański (Pongo pygmaeus) należy do podrodziny Ponginae (orangowate), rodziny Hominidae (człekokształtne) i nadrodziny Hominoidea (człowiekowate).
Na podstawie powyższych informacji, informacji do zadania 2 i własnej wiedzy oznacz poniższe zdania jako prawdziwe lub fałszywe.
| Prawda | Fałsz | |
| Orangutan jest bliżej spokrewniony z człowiekiem niż goryl (Gorilla gorilla), ponieważ (w przeciwieństwie do goryla) należy do tej samej nadrodziny co człowiek. | □ | □ |
| Oczy orangutana, w przeciwieństwie do oczu człowieka, nie są ustawione równolegle z przodu głowy. | □ | □ |
| Orangutan i człowiek należą do nadrodziny człekokształtnych, o czym świadczyć może np. dwunożność występująca u obu gatunków. | □ | □ |
| Łukowato wygięty kręgosłup orangutana jest cechą wykluczającą jego przynależność do plemienia Hominidae. | □ | □ |
Ilustracja do ćwiczenia 4.
Na powyższej grafice przedstawione jest drzewo filogenetyczne Simiiformes (małpokształtnych). Pogrubioną czcionką oznaczone są gatunki wymarłe. Rodzaj Australopithecus żył na ziemi od ok. 4 milionów lat temu do miliona lat temu. Gatunki należące do tego rodzaju cechowały się dwunożnością i stopą o nieprzeciwstawnym paluchu. Masywna szczęka i uzębienie wskazują na przewagę twardego pokarmu roślinnego w diecie australopiteków. Objętość ich mózgoczaszki wahała się (w zależności od gatunku) od 380 do nawet 500 cmIndeks górny 33. Rozmiary samic australopiteka były o ok. 50 proc. mniejsze niż samców.
Indeks górny Na podstawie: The Evolution of Primates, Biology II, courses.lumenlearning.com. Indeks górny koniecNa podstawie: The Evolution of Primates, Biology II, courses.lumenlearning.com.
Poziom dymorfizmu płciowego występujący u osobników Australopithecus afarensis jest cechą charakterystyczną dla 1. szympansa, 2. człowieka, 3. zredukowane, 4. bliżej, 5. rozbudowane, 6. masywną, wysuniętą szczęką, 7. dalej, 8. nieprzeciwstawnym paluchem. Masywne zęby trzonowe i 1. szympansa, 2. człowieka, 3. zredukowane, 4. bliżej, 5. rozbudowane, 6. masywną, wysuniętą szczęką, 7. dalej, 8. nieprzeciwstawnym paluchem kły Australopithecus afarensis były przystosowaniem tego gatunku do roślinożerności.
Na podstawie powyższych informacji i własnej wiedzy uzupełnij poniższy tekst, tak aby stanowił poprawną całość.
bliżej, zredukowane, człowieka, nieprzeciwstawnym paluchem, dalej, rozbudowane, szympansa, masywną, wysuniętą szczęką
Australopithecus afarensis miał otwór wielki (otwór w kości potylicznej, łączący czaszkę z kanałem kręgowym) umieszczony .............................................................. przodu czaszki niż jest to w przypadku gatunków z podrodziny Ponginae (orangowatych). Cecha ta, wraz z .............................................................., usprawniała dwunożne poruszanie się Australopithecus afarensis.
Poziom dymorfizmu płciowego występujący u osobników Australopithecus afarensis jest cechą charakterystyczną dla ............................................................... Masywne zęby trzonowe i .............................................................. kły Australopithecus afarensis stanowiły przystosowanie tego gatunku do roślinożerności.
Współczesna linia człekokształtnych 1. szympansa, 2. Karol Darwin, 3. Hominoidea, 4. antropogenezę, 5. małpami człekokształtnymi, 6. Homo sapiens, 7. analizy porównawczej, 8. wyprostowana obejmuje pięć rodzajów: gibony, orangutany, goryle, szympansy, człowieka.
Najstarsze odnalezione kopalne hominidy, wskazujące na wspólnego przodka człowieka i 1. szympansa, 2. Karol Darwin, 3. Hominoidea, 4. antropogenezę, 5. małpami człekokształtnymi, 6. Homo sapiens, 7. analizy porównawczej, 8. wyprostowana, pochodzą sprzed około 6−4,5 mln lat, np. Orrorin tugenensis z Kenii. Prawdopodobnie żyły one jeszcze w środowisku zadrzewionym, a ich postawa nie była w pełni 1. szympansa, 2. Karol Darwin, 3. Hominoidea, 4. antropogenezę, 5. małpami człekokształtnymi, 6. Homo sapiens, 7. analizy porównawczej, 8. wyprostowana.
Na podstawie grafiki do zadania 5 i własnej wiedzy uzupełnij poniższą tabelę. Wykorzystaj określenia spod tabeli.
Makak japoński, Orangutan borneański, Szympans zwyczajny, Człowiek rozumny zwyczajny, 275–500, Wystająca, Wystająca, Płaska, Płaska, Bliżej tyłu czaszki, Bliżej tyłu czaszki
| Objętość puszki mózgowej (cm3) | Żuchwa | Kość nosowa | Położenie otworu wielkiego | |
|---|---|---|---|---|
| Makak japoński | Wystająca | Płaska | ||
| Orangutan borneański | 275–500 | Płaska | Bliżej tyłu czaszki | |
| Szympans zwyczajny | Wystająca | Bliżej tyłu czaszki | ||
| Człowiek rozumny zwyczajny |
Jeśli uważnie przyjrzeć się czaszkom zaprezentowanym na grafice do zadania 5, to można dostrzec szwy łączące kości czaszki u gatunku, którego czaszka położona jest jako pierwsza z lewej strony. Szwów brak jednak u pozostałych przedstawionych gatunków.
Kraniosynostoza to choroba występująca u młodych przedstawicieli gatunku, u którego występują szwy czaszkowe, polegająca na zrośnięciu się niektórych z nich jeszcze przed narodzinami lub krótko po nich. Jednym z objawów jest deformacja czaszki, będąca konsekwencją wzrostu mózgu w kierunku szwów niezrośniętych.
Jeśli uważnie przyjrzeć się czaszce człowieka, szympansa zwyczajnego, orangutana borneańskiego oraz makaka japońskiego, to można dostrzec szwy łączące kości w czaszce ludzkiej. Szwów brak jednak u pozostałych przedstawionych gatunków.
Kraniosynostoza to choroba występująca u młodych ludzi, polegająca na zrośnięciu się niektórych z nich jeszcze przed narodzinami lub krótko po nich. Jednym z objawów jest deformacja czaszki, będąca konsekwencją wzrostu mózgu w kierunku szwów niezrośniętych.
Indeks górny Na podstawie: D. Larysz, J. Olejarczyk, Kraniosynostoza, Wydawnictwo DREAMS, Katowice, 2017. Indeks górny koniecNa podstawie: D. Larysz, J. Olejarczyk, Kraniosynostoza, Wydawnictwo DREAMS, Katowice, 2017.
Bezpośredni przodkowie człowieka prowadzili prawdopodobnie nadrzewny tryb życia. Pojawia się jednak pytanie, czy cechy charakterystyczne dla ludzi, takie jak np. wysklepiona stopa, krótka i szeroka miednica czy kończyny dolne dłuższe od górnych, nabyliśmy przed czy po „zejściu z drzewa”. Innymi słowy, czy pierwsi wyprostowani, dwunożni przedstawiciele rzędu naczelnych żyli na drzewach sawanny czy może prowadzili tryb życia zbliżony do naszego. Ustalono, że za dwunożnością w rozwoju ewolucyjnym naczelnych szedł intensywny rozwój mózgu i umiejętności konstruowania narzędzi. Teoria jakoby bezpośredni przodek człowieka pochodził z sawanny ma najwięcej zwolenników. Powstała także psychologiczna „hipoteza sawanny” sugerująca, że ludzie chętniej osiedlają się w miejscach, z których widać linię horyzontu, ale jednocześnie znajduje się wiele miejsc, w których można się ukryć. Zachowanie takie miałoby być pozostałością po człekokształtnych przodkach, zamieszkujących sawannę. W latach 30. XX wieku powstała jednak inna teoria, dziś nazywana teorią „wodnej małpy”. Sugeruje ona, że przodek człowieka był zwierzęciem o przynajmniej częściowo wodnym trybie życia. Dowodami na nią miałyby być niespotykane wśród innych naczelnych cechy ludzkie, takie jak: umiejętność nurkowania i wstrzymywania oddechu, obecność szczątkowych błon pławnych między palcami, zredukowane owłosienie (jak u waleni), gruba warstwa tkanki tłuszczowej podskórnej (charakterystyczna także dla ssaków wodnych). „Uwolnienie rąk” człowieka i przybranie wyprostowanej postawy ciała miałoby być według teorii „wodnej małpy” konsekwencją pływania.
Indeks górny Na podstawie: M. Rotkiewicz, Wodna małpa, „Wprost”, 7.01.2001 r. Indeks górny koniecNa podstawie: M. Rotkiewicz, Wodna małpa, „Wprost”, 7.01.2001 r.