Sprawdź się

Pokaż ćwiczenia:

RFRsP6xBzlaaq1

Ćwiczenie 1

Dokończ zdanie. Podczas budowania modeli cząsteczek związków organicznych należy pamiętać, że atom węgla:

łączy się z tlenem wyłącznie wiązaniem podwójnym.
tworzy zawsze cztery wiązania.
ma zawsze hybrydyzację sp³.
łączy się z atomami wodoru wiązaniem podwójnym.

Ćwiczenie 2

RTZGYfxtIomzN

Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

R1KultnZIoWSa

Poprawnie wykonany model:

R1B8VbFUUl5YA

Ilustracja przedstawiająca model cząsteczki 2-chloropropanu, który to zbudowany jest z trzech połączonych ze sobą kolejno atomów węgla reprezentowanych przez średnie, szare kulki, pomiędzy którymi znajduje się kąt rozwarty wynoszący około 105 stopni. Znajdują się one w płaszczyźnie monitora. Środkowy atom węgla łączy się z atomem chloru symbolizowanym przez dużą, zieloną kulkę, która to znajduje się za płaszczyzną oraz z atomem wodoru reprezentowanym przez małą, białą kulkę znajdującą się przed płaszczyzną. Dwa skraje atomy węgla, to jest pierwszy i trzeci łączą się każdy z nich z trzema atomami wodoru. Przy pierwszym atomie węgla dwa atomy wodoru znajdują się przed płaszczyzną, a jeden za, z kolei przy trzecim atomie węgla jeden atom wodoru znajduje się przed płaszczyzną a dwa za. Kąty pomiędzy atomami H, C, H wynoszą po około 109 stopni. — Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Ćwiczenie 3

Uzupełnij informacje dotyczące węglowodoru nienasyconego, którego cząsteczkę przedstawiono za pomocą modelu pręcikowo‑kulkowego.

RFhxcubGu1Zzl

Ilustracja przedstawiająca model kulkowo‑pręcikowy cząsteczki but-1-enu, który to zbudowany jest z czterech atomów węgla, z których pierwsze dwa połączone są wiązaniem podwójnym. Atomy węgla w modelu znajdują się w płaszczyźnie monitora i reprezentowane są przez duże, szare kulki. Pierwszy atom węgla związany jest z dwoma atomami wodoru symbolizowanymi przez małe białe kulki, a drugi atom węgla łączy się z jedną kulką. Pomiędzy atomami wodoru i pierwszym atomem węgla oraz atomem wodoru pierwszym atomem węgla i drugim atomem węgla, a także pierwszy atomem węgla, drugim atomem węgla oraz atomem wodoru z nim związanym występują kąty wynoszące po 120 stopni. Kąt równy 120 stopni znajduje się również pomiędzy pierwszym, drugim i trzecim atomem węgla. Trzeci atom węgla związany jest z dwoma atomami wodoru, z których pierwszy znajduje się przed płaszczyzną, a drugi za. Kąt pomiędzy nimi wynosi około 109 stopni. Wspomniany atom węgla łączy się z czwarty atomem węgla podstawionym trzema atomami wodoru, z których dwa znajdują się przed płaszczyzną, a jeden za, katy pomiędzy wspomnianymi atomami wynoszą po około 109 stopni.

RIZ9QM5LvhJAG

ilość wiązań σ: .............
ilość wiązań π: .............
ilość atomów wodoru: .............
ilość atomów węgla: .............

Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Ćwiczenie 4

W tabeli poniżej zestawiono dla wybranych cząsteczek typ hybrydyzacji orbitali walencyjnych atomu węgla i kształt cząsteczki. Określ, dla której cząsteczki dokonano złego oznaczenia, odpowiedź uzasadnij.

Model cząsteczki	Typ hybrydyzacji orbitali walencyjnych atomów węgla	Kształt cząsteczki
RyQl3Q7rVRUAr Ilustracja przedstawiająca model kulkowo‑pręcikowy cząsteczki propadienu, który to zbudowany jest z trzech połączonych liniowo atomów węgla, które to związane są ze sobą za pomocą wiązań podwójnych. Zatem kąt pomiędzy atomami węgla C, C, C wynosi 180 stopni. Pierwszy atom węgla łączy się z dwoma atomami wodoru, które to znajdują się w płaszczyźnie monitora. Pomiędzy atomami H, C, H oraz H, C, C występują kąty wynoszące około 120 stopni. Trzeci atom węgla łączy się również z dwoma atomami wodoru, z których pierwszy wychodzi przed płaszczyznę monitora, a drugi za. Kąty pomiędzy atomami H, C, H oraz H, C, C wynoszą po około 120 stopni. Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.	$s p^{2}$	liniowy
R1QbsrXkqKZ7O Ilustracja przedstawiająca model kulkowo‑pręcikowy cząsteczki etynu, który to jest cząsteczką liniową, zatem pomiędzy atomami H, C, C oraz C, C, H występują kąty równe 180 stopni. Dwa atomy węgla reprezentowane przez duże, szare kulki połączone są za pomocą wiązania potrójnego. każdy z dwóch atomów węgla łączy się za pomocą wiązania pojedynczego z atomem wodoru symbolizowanym przez małą, białą kulkę. Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.	$s p$	liniowy
R61VFm4kT3xjk Ilustracja przedstawiająca model kulkowo‑pręcikowy cząsteczki butanu, który to zbudowany jest z czterech połączonych kolejno atomów węgla, pomiędzy którymi występują kąty rozwarte wynoszące po około 109 stopni. Pierwszy atom węgla łączy się z trzema atomami wodoru, z których jeden znajduje się w płaszczyźnie, tworząc kąt wynoszący około 109 stopni z dwoma atomami węgla z łańcucha, dwa pozostałe atomy wodoru odchodzą do dołu, z czego pierwszy przed a drugi za płaszczyznę. Drugi atom węgla łączy się z dwoma atomami wodoru, z których pierwszy wychodzi do góry przed płaszczyznę, a drugi do góry za płaszczyznę. Trzeci atom węgla w łańcuch również jest związany z dwoma atomami wodoru, z których oba odchodzą do dołu, pierwszy przed płaszczyznę a drugi za. Ostatni atom węgla związany jest z trzema atomami wodoru, z których pierwszy odchodzi w dół i znajduje się w płaszczyźnie monitora tak, że tworzy z dwoma atomami węgla z łańcucha kąt wynoszący 109 stopni. Dwa pozostałe atomy wodoru odchodzą do góry, z czego jeden wychodzi przed płaszczyznę, a drugi za. Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.	$s p^{3}$	tetraedryczny

RmO0HwWY6xHTj

Odpowiedź:

Zły typ hybrydyzacji i kształt cząsteczki przypisano do modelu $1$ . W modelu cząsteczki nr $1$ żaden z atomów nie posiada hybrydyzacji $s p^{3}$ .

Ćwiczenie 5

Uczeń miał za zadanie wykonać model cząsteczki metanu o wzorze ${CH}_{4}$ . Po skonstruowaniu modelu, owinął ją przy pomocy folii aluminiowej.

Jaką bryłę powinien zauważyć? Wykonaj to samo zadanie, co uczeń, i odpowiedz na postawione pytanie.

RlRSFG7EB6FOA

Odpowiedź zapisz w zeszycie do lekcji chemii, zrób zdjęcie, a następnie umieść je w wyznaczonym polu.

R1HNZGCSlqCFM

Atom węgla posiada hybrydyzację $s p^{3}$ .

211

Ćwiczenie 6

Uczniowie (Adam i Tomek) mieli za zadanie skonstruować modele przestrzenne cząsteczek o różnej budowie o określonych parametrach.

atomy węgla – $4$ ;
atomy wodoru – $10$ ;
wiązania pojedyncze – tak;
wiązania podwójne – nie;
wiązania potrójne – nie;
heteroatomy – nie.

Adam zaproponował trzy modele, a Tomek dwa.

Ustal, który uczeń wykonał zadanie poprawnie. Odpowiedź uzasadnij.

Uczeń	model $1$	model $2$	model $3$
Adam	R1BACbfqnYjyJ Ilustracja przedstawiająca model kulkowo‑pręcikowy cząsteczki butanu, który to zbudowany jest z czterech połączonych kolejno atomów węgla, pomiędzy którymi występują kąty rozwarte wynoszące po około 109 stopni. Pierwszy atom węgla łączy się z trzema atomami wodoru, z których jeden znajduje się w płaszczyźnie, tworząc kąt wynoszący około 109 stopni z dwoma atomami węgla z łańcucha, dwa pozostałe atomy wodoru odchodzą do dołu, z czego pierwszy przed a drugi za płaszczyznę. Drugi atom węgla łączy się z dwoma atomami wodoru, z których pierwszy wychodzi do góry przed płaszczyznę, a drugi do góry za płaszczyznę. Trzeci atom węgla w łańcuch również jest związany z dwoma atomami wodoru, z których oba odchodzą do dołu, pierwszy przed płaszczyznę a drugi za. Ostatni atom węgla związany jest z trzema atomami wodoru, z których pierwszy odchodzi w dół i znajduje się w płaszczyźnie monitora tak, że tworzy z dwoma atomami węgla z łańcucha kąt wynoszący 109 stopni. Dwa pozostałe atomy wodoru odchodzą do góry, z czego jeden wychodzi przed płaszczyznę, a drugi za. Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.	R1B8btgC4O136 Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.	RzBGARRMJseDq Ilustracja przedstawiająca model kulkowo‑pręcikowy cząsteczki butanu, który to zbudowany jest z czterech połączonych kolejno atomów węgla, pomiędzy którymi występują kąty rozwarte wynoszące po około 109 stopni. Pierwszy atom węgla łączy się z trzema atomami wodoru, z których jeden znajduje się w płaszczyźnie, tworząc kąt wynoszący około 109 stopni z dwoma atomami węgla z łańcucha, dwa pozostałe atomy wodoru odchodzą do dołu, z czego pierwszy przed a drugi za płaszczyznę. Drugi atom węgla łączy się z dwoma atomami wodoru, z których pierwszy wychodzi do góry przed płaszczyznę, a drugi do góry za płaszczyznę. Trzeci atom węgla w łańcuch również jest związany z dwoma atomami wodoru, z których oba odchodzą do dołu, pierwszy przed płaszczyznę a drugi za. Ostatni atom węgla związany jest z trzema atomami wodoru, z których pierwszy odchodzi w dół i znajduje się w płaszczyźnie monitora tak, że tworzy z dwoma atomami węgla z łańcucha kąt wynoszący 109 stopni. Dwa pozostałe atomy wodoru odchodzą do góry, z czego jeden wychodzi przed płaszczyznę, a drugi za. Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Tomek	R66H0IJVoFJOg Ilustracja przedstawiająca model kulkowo‑pręcikowy cząsteczki butanu, który to zbudowany jest z czterech połączonych kolejno atomów węgla, pomiędzy którymi występują kąty rozwarte wynoszące po około 109 stopni. Pierwszy atom węgla łączy się z trzema atomami wodoru, z których jeden znajduje się w płaszczyźnie, tworząc kąt wynoszący około 109 stopni z dwoma atomami węgla z łańcucha, dwa pozostałe atomy wodoru odchodzą do dołu, z czego pierwszy przed a drugi za płaszczyznę. Drugi atom węgla łączy się z dwoma atomami wodoru, z których pierwszy wychodzi do góry przed płaszczyznę, a drugi do góry za płaszczyznę. Trzeci atom węgla w łańcuch również jest związany z dwoma atomami wodoru, z których oba odchodzą do dołu, pierwszy przed płaszczyznę a drugi za. Ostatni atom węgla związany jest z trzema atomami wodoru, z których pierwszy odchodzi w dół i znajduje się w płaszczyźnie monitora tak, że tworzy z dwoma atomami węgla z łańcucha kąt wynoszący 109 stopni. Dwa pozostałe atomy wodoru odchodzą do góry, z czego jeden wychodzi przed płaszczyznę, a drugi za. Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.	R1HiKmprQh9xJ Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.	-

R3xhrn258LZgJ

Odpowiedź:

Poprawnie wykonał zadanie Tomek, ponieważ z podanego zestawu atomów można skonstruować maks. dwie cząsteczki o różnym powiązaniu atomów. Adam skonstruował model $3$ – identyczny jak model $1$ .

Ćwiczenie 7

Skonstruuj modele trzech cząsteczek nasyconych o różnym powiązaniu atomów, mając do dyspozycji następujący zestaw atomów i wiązań:

atomy węgla – $5$ ;
atomy wodoru – $12$ ;
wiązania pojedyncze – tak.

RP9lwXdiuDP0w

Odpowiedź zapisz w zeszycie do lekcji chemii, zrób zdjęcie, a następnie umieść je w wyznaczonym polu.

Po zakończeniu budowania modeli, rozwiąż problem badawczy i zweryfikuj hipotezę umieszczoną poniżej. Zapisz wnioski z wykonanego zadania.

RWpprCITvG7k6

Problem badawczy: Ile różnych modeli cząsteczek można zbudować, mając do dyspozycji pięć atomów węgla i 12 atomów wodoru?

Hipoteza
Z podanego zestawu atomów można zbudować trzy cząsteczki o różnej budowie.

Wnioski

Hipoteza jest prawdziwa. Z podanego zestawu atomów można zbudować trzy cząsteczki: pentan, $2$ -metylobutan oraz $2$ , $2$ -dimetylopropan.

R1b0kqYvXoMdc

Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

R5gA5Yw7FTs0W3

Ćwiczenie 7

Ćwiczenie 8

Skonstruuj model cząsteczki, mając do dyspozycji następujący opis jej budowy. Określ, do jakiej grupy związków zalicza się tę cząsteczkę. Do wykonania tego zadania skorzystaj również z innych źródeł informacji. Następnie narysuj wzór strukturalny cząsteczki, zrób zdjęcie, zamieść je poniżej i porównaj wygląd cząsteczki ze wzorem zamieszczonym w odpowiedzi.

Opis cząsteczki

Cząsteczka posiada wzór sumaryczny $C_{5} H_{10} O_{5}$ . Jej istotę stanowi pięciowęglowy prosty (nierozgałęziony) łańcuch węglowy. Na jednym ze skrajnych atomów węgla usytuowany jest atom tlenu o hybrydyzacji $s p^{2}$ . Do każdego z pozostałych atomów węgla dołączona jest grupa, w skład której wchodzi jeden atom tlenu i jeden atom wodoru. Grupy te są połączone z atomami węgla wiązaniami pojedynczymi. W cząsteczce występuje wyłącznie jedno wiązanie podwójne.

R1Wi1VHQUjEBf

Odpowiedź zapisz w zeszycie do lekcji chemii, zrób zdjęcie, a następnie umieść je w wyznaczonym polu.

Zapoznaj się z poniższym opisem cząsteczki. Określ, do jakiej grupy związków zalicza się tę cząsteczkę. Do wykonania tego zadania skorzystaj również z innych źródeł informacji. Następnie opisz wzór strukturalny cząsteczki. Podaj hybrydyzację atomów węgla w cząsteczce i wskaż, jakie niesie to konsekwencje.

Opis cząsteczki

RYZfygJVkLkgT

Cząsteczka, o której mowa w opisie, to ryboza, cukier prosty.

RZEBAfH1fY4Gy

Ilustracja przedstawiająca cząsteczkę cukru rybozy, która to zbudowana jest z pięciowęglowego łańcucha. Pierwszy atom węgla o hybrydyzacji sp2 związany jest za pomocą wiązania podwójnego z atomem tlenu, za pomocą wiązania pojedynczego z atomem wodoru oraz z atomem węgla o lokancie drugim. Drugi, trzeci oraz czwarty atom węgla łączą się ze sobą za pomocą wiązań pojedynczych i związane są każdy z jednym atomem wodoru oraz grupą hydroksylową. Piąty atom węgla łączy się z dwoma atomami wodoru oraz z grupą hydroksylową. Węgle od drugiego do piątego mają hybrydyzację typu sp3, co powoduje, że struktura ta nie jest płaska, możliwa jest rotacja grup wzdłuż poszczególnych wiązań oraz przyjmowanie różnych konformacji przez cząsteczkę. Hybrydyzacja sp3 drugiego, trzeciego i czwartego atomu węgla oraz obecność różnych podstawników powoduje, że są to węgle asymetryczne, a zatem chiralne, co ma swoje konsekwencje w budowie związków naturalnych budujących żywe organizmy. — Wzór strukturalny rybozy
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Film samouczek

Dla nauczyciela