Sprawdź się
Połącz wydarzenia z odpowiednimi datami.
kapitulacja polskiego garnizonu na Kremlu, bitwa pod Kłuszynem, rozejm w Dywilinie, pokój wieczysty w Polanowie, Wasyl Szujski zostaje carem
| 1606 | |
| 1610 | |
| 1612 | |
| 1619 | |
| 1634 |
Dopasuj opisy do obrazów, a następnie ułóż je w kolejności chronologicznej.
Uporządkuj podane tytuły przedstawione w formie tytułów obrazów w kolejności chronologicznej.
- Stanisław Żółkiewski przedstawia królowi Zygmuntowi III i królewiczowi Władysławowi na sejmie 1611 r. pojmanych carów Szujskich.
- Wygnanie Polaków z Kremla przez księcia Pożarskiego.
- Władysław IV Waza odbierający hołd Michaiła Szeina po zwycięstwie pod Smoleńskiem.
- Apel do mieszkańców Niżnego Nowogrodu wygłoszony przez kupca Minina w 1611 r.
Na podstawie zamieszczonych tekstów oceń wartość pamiętników Samuela Maskiewicza jako źródła historycznego. Uzasadnij odpowiedź, podając trzy argumenty.
Źródło A
Obraz państwa moskiewskiego i jego mieszkańców w pamiętniku Samuela MaskiewiczaWspomnienia z uczestnictwa Samuela Maskiewicza w kampanii moskiewskiej lat 1609‑1612 stanowią przeważną część jego pamiętnika. Nie będzie przesadnym stwierdzenie, że utwór litewskiego pisarza przynosi najbogatszy obraz państwa carów ze wszystkich pamiętników żołnierzy biorących udział w tej wojnie. Maskiewiczowe „opisanie Moskwy” jest także wyjątkowe w skali całej polskiej twórczości pamiętnikarskiej z XVII wieku – barwnością ustępuje jedynie „duńskim” fragmentom utworu Jana Chryzostoma Paska. Co ciekawe, ten wizerunek wschodniego sąsiada Rzeczypospolitej różni się znacznie od stereotypu moskiewskiej barbarii, utartego w świadomości polsko‑litewskiej szlachty. Nowogródzki husarz raz tylko używa określenia „Moskwicin hruby” [tj. nieokrzesany], w jednym miejscu mówi również o moskiewskim wiarołomstwie – najczęściej chyba podkreślanej przez ówczesnych Polaków cesze charakteru narodowego Rosjan. […]
Warto zauważyć, że Maskiewicz nie przemilcza słów o słabości praw w Rzeczypospolitej, które służą tylko możnym. […] Carska metropolia ze wspomnień Samuela Maskiewicza jest miejscem wyjątkowym, prawdziwą perłą wśród miast. Pamiętnikarz z zachwytem opisuje jej ulice, zaniki i cerkwie, z żalem konstatując: A przecie my to wszystko we trzech dniach w popiół obrócili, tak wielkie ozdoby miasta tego w króciuchnym czasie zniknęły […].
Źródło: Marcin Bauer, Obraz państwa moskiewskiego i jego mieszkańców w pamiętniku Samuela Maskiewicza. Cytat za: „Napis” 2006, seria XII, s. 178–181 (wersja elektroniczna: rcin.org.pl).
Źródło B
Samuel Maskiewicz herbu Odrowąż (ur. ok. 1580 roku – zm. po 1632 roku) – podwojewodzi nowogródzki, pisarz grodzki nowogródzki w 1632 roku, poborca ziemi nowogródzkiej w 1625 roku, polski pamiętnikarz i husarz […]. Od 1601 roku służył w wojsku […]. Pod dowództwem hetmana Stanisława Żółkiewskiego w 1608 roku wziął udział w wyprawie moskiewskiej. Był pod Smoleńskiem, po bitwie pod Kłuszynem w 1610 roku został porucznikiem, do wiosny 1612 roku przebywał w oblężonej Moskwie do wiosny 1612 roku. Wrócił do kraju i został w 1613 pułkownikiem. Był deputatem od wojska na sejm. Prawdopodobnie w latach 1625–1631 napisał Diariusz, przedstawiający wydarzenia z lat 1594–1621, m.in. dymitriady i wojnę polsko‑turecką 1620–1621 z bitwą pod Cecorą. Oprócz wydarzeń wojennych i politycznych Maskiewicz zawarł też w Diariuszu porównanie kultury polskiej i rosyjskiej. Sposób opowiadania, zastosowany w dziele, jest charakterystyczny dla formującej się poetyki gawędy szlacheckiej.
Cytat za: artykuł Samuel Maskiewicz, tekst dostępny online: Wikipedia.org.
Zapoznaj się z fragmentem pamiętnika Samuela Maskiewicza. W imieniu polskiego szlachcica sformułuj dwa argumenty przeciwko wypowiedzi mieszkańca Moskwy.
W rozmowach z [mieszkańcami Moskwy] nasi [tj. Polacy i Litwini] zalecali im wolność, aby się z nami spoiwszy tejże nabyli, a oni po prostu [odpowiadali]: „wasza wolność wam dobra, a nasza niewola nam; wolność bowiem wasza – prawi – swawolą jest; a zaś tego nie wiemy, że u was możniejszy chudszego gnębi, wolno mu wziąć chudszemu majętność i samego zabić, a przez prawo wasze dochodząc sprawiedliwości, powlecze się lat z kilkanaście, niż dojdzie, a na drugim i nigdy; u nas – powiada – najbolszy [największy, najznaczniejszy] bojarzyn najchudszemu nic uczynić nie może, bo za pierwszą skargą car mię od niego oprosta [wypyta, przesłucha]. A jeśli sam car jakie bezprawie mi uczyni, to jemu wolno jako Bohu, bo on i karaje, i żałuje”. Nie tak mi jest żal jak od swego brata to cierpieć, kiedy mnie car skarze, który jest wszystkiego świata panem […].
Cytat za: artykuł Samuel Maskiewicz, tekst dostępny online: Wikipedia.org.
Ułóż fragmenty tekstu tak, aby całość stanowiła spójną narrację.
- Wraz z przedłużaniem się walk o Smoleńsk sytuacja wojsk polskich zaczęła się pogarszać i zaczęło grozić im okrążenie przez znacznie liczniejsze siły rosyjskie. By temu zapobiec, w kierunku Moskwy wysłano hetmana Stanisława Żółkiewskiego z częścią stojących pod miastem oddziałów, którego zadaniem było powstrzymanie armii pod dowództwem Dymitra Szujskiego, która szła na odsiecz obleganej przez Polaków twierdzy. 4 lipca 1610 roku pod Kłuszynem doszło do bitwy, która okazała się jednym z najwspanialszych zwycięstw polskiego oręża w historii. Wkrótce potem chorągwie Żółkiewskiego zajęły Moskwę.
- Rozpoczęło się długie oblężenie, bo chociaż siły królewskie wkrótce wzrosły (między innymi dzięki przybyciu kozaków zaporoskich), a pod Smoleńsk ściągnięto też w końcu ciężkie działa, nie udawało się sforsować murów grubych na pięć do sześciu i wysokich na trzynaście do dziewiętnastu metrów, wzmocnionych dodatkowo trzydziestoma ośmioma basztami i bronionych przez blisko dwudziestotysięczną załogę dysponującą stu siedemdziesięcioma armatami i mającą duże zapasy żywności oraz amunicji.
- W Rosji od jedenastu lat trwał okres wewnętrznego zamętu spotęgowanego między innymi przez zbrojne wyprawy po tron kolejnych samozwańców podających się za cudownie ocalonego carewicza Dymitra, syna Iwana IV. Władza cara Wasyla Szujskiego nie była zbyt silna, wydawało się więc, że już sam widok oddziałów polsko-litewskich może wystarczyć, by obrońcy Smoleńska otworzyli bramy swojego miasta. Tak się jednak nie stało.
- Był to w zasadzie ostatni tak duży sukces Zygmunta III w tej wojnie z Rosją. W październiku 1612 roku skapitulować musiała polska załoga na Kremlu i mimo prób nie udało się już odzyskać kontroli nad Moskwą. Dopiero w 1618 roku podpisano rozejm, na mocy którego Smoleńsk powrócił po blisko stu latach w skład Wielkiego Księstwa Litewskiego i tym samym Rzeczpospolitej Obojga Narodów.
- Gdy w końcu września 1609 roku Zygmunt III stanął ze swoją armią pod murami Smoleńska, liczył zapewne, że załoga szybko się podda, w każdym razie przed nadejściem zimy. Do prowadzenia długotrwałego oblężenia brakowało piechoty i artylerii, a sukces potrzebny był również, by udobruchać szlachtę – król zaczął wojnę z Rosją nielegalnie, nie miał bowiem zgody Sejmu, a jedynie aprobatę senatu; wojsko zaciągnięto za pieniądze z podatków uchwalonych na potrzeby walk ze Szwecją w Inflantach.
- Wiadomość o klęsce poniesionej przez Szujskiego, zdobyciu Moskwy i zawarciu układu między polskim wodzem i rosyjskimi bojarami, na mocy którego nowym carem miał zostać królewicz Władysław (późniejszy król Władysław IV), nie złamała ducha obrońców Smoleńska i nie skłoniła ich do kapitulacji. Oblężenie potrwało jeszcze prawie rok, w końcu jednak udało się rozsadzić mury za pomocą podłożonej pod nimi potężnej miny i wojska polskie wdarły się do twierdzy.
Wytłumacz, w jaki sposób autor pomnika dokonał heroizacji przedstawionych postaci: kniazia Pożarskiego oraz kupca Minina, przywódców antypolskiego powstania z 1612 r.
Rozpoznaj po atrybutach przedstawione na pomniku postaci.
szabla ................................
berło ..............................
Czapka Monomacha ........................
Połącz w pary atrybuty z postaciami.
kniaź Pożarski, Michał Romanow, kupiec Minin
| szabla | |
| berło | |
| Czapka Monomacha |
Rozstrzygnij czy zamieszczona mapa przedstawia stan posiadania Rzeczypospolitej po zawarciu rozejmu w Dywilinie w 1619 r.
Rozstrzygnij, czy oba źródła dotyczą tego samego wydarzenia. Uzasadnij odpowiedź.
Źródło A
Źródło B
Żółkiewski z częścią wojska zobaczył mury Smoleńska. W południe, gdy hetman już miał wchodzić do namiotu, przed oczami jego pojawił się niezwykły widok: miasto i przedmieścia nagle zapłonęły. Gorzały długo, przemieniając noc w pełen czerwonych blasków dzień. Komendant twierdzy, Michał Szein […] nie zawahał się nawet spalić cerkwi, by oczyścić przedpole […]. W ten sposób polityka Zygmunta [III Wazy] zdobycia twierdzy samym pojawieniem się pod jej murami i pisaniem listów do Szeina […] spłonęła wraz z dużymi przedmieściami Smoleńska.
Źródło: J. Besala, Stanisław Żółkiewski, Warszawa 1988, s. 214.