Martin Buber Ja i Ty. Wybór pism filozoficznych

Relacja z Ty jest bezpośrednia. Między Ja i Ty nie ma żadnej pojęciowości, żadnej wiedzy, żadnej fantazji, a sama pamięć zmienia się, kiedy przechodzi od szczegółu do całości. Między Ja i Ty nie ma celu, nie ma pożądania ani antycypacji, a sama tęsknota zmienia się, gdy przechodzi od marzenia do zjawiska. Każdy środek jest przeszkodą. Tylko tam, gdzie rozpadły się wszelkie środki, dokonuje się spotkanie.

3 Źródło: Martin Buber, Ja i Ty. Wybór pism filozoficznych, tłum. Jan Doktór, Warszawa 1992, s. 45. Cytat za: Tadeusz Gadacz, Historia filozofii XX wieku. Nurty, t. 2, Kraków 2009, s. 570.

Martin Buber Problem człowieka

Tylko w żywym związku można bezpośrednio poznać istotowość człowieka, to, co tylko jemu jest właściwe. I goryl jest jednostką, a państwo termitów kolektywem, lecz Ja i Ty są tylko w naszym świecie, a są dlatego, że jest człowiek, ze stosunku do Ty bierze się Ja. Od rozważenia tego przedmiotu „człowiek z człowiekiem” musi zacząć filozoficzna nauka o człowieku ogarniająca antropologię i socjologię. Jeśli rozważasz pojedynczego człowieka samego w sobie, to widzisz nie więcej, niż udaje nam się zobaczyć na Księżycu; całościowy obraz daje dopiero człowiek z człowiekiem. Jeśli rozpatrujesz ogół sam w sobie, widzisz, człowieku, nie więcej niż udaje nam się zobaczyć na Drodze Mlecznej; dopiero człowiek z człowiekiem jest zarysowaną formą. Rozpatrz człowieka z człowiekiem, a za każdym razem będziesz widział dynamiczną dwójnię, która jest istotą człowieka: tutaj to, co daje, a tutaj to, co odbiera, tutaj siłę atakującą, a tutaj siłę odpierającą, tutaj naturę dociekającą, a tutaj ripostującą, a zawsze obie w jednym, wzajemnie uzupełniającym się, obopólnym zaangażowaniu – razem zaś przedstawiające człowieka. Teraz możesz zwrócić się ku pojedynczemu człowiekowi i poznasz go jako człowieka po jego możności wejścia w związek; możesz zwrócić się ku ogółowi, a poznasz go jako człowieka po bogactwie jego związków. Do odpowiedzi na pytanie, „czym jest człowiek”, przybliżymy się wtedy, jeśli nauczymy się rozumieć go jako istotę, w której dialogice, w obopólnie obecnym byciu‑we‑dwoje, urzeczywistnia się i poznaje spotkanie jednego z drugim.

6 Źródło: Martin Buber, Problem człowieka, tłum. J. Doktór, Warszawa 1993, s. 93.

Józef Tischner Myślenie według wartości

Wydaje mi się, że przed wszelkim filozofowaniem, zwłaszcza u nas, trzeba dokonać istotnego wyboru: trzeba wybrać z tego, o czym myśleć można, to, o czym myśleć trzeba. A to, o czym myśleć trzeba, nie pochodzi u nas z kart książki, lecz twarzy zaniepokojonego swym losem człowieka. Kiedyś filozofia rodziła się z podziwu wobec otaczającego świata (Arystoteles). A potem także z wątpienia (Kartezjusz). A teraz, na naszej ziemi, rodzi się ona z bólu. O jakości filozofii decyduje jakość bólu ludzkiego, który chce filozofia wyrażać i któremu chce zaradzać. Kto tego nie widzi, jest bliski zdrady.

1 Źródło: Józef Tischner, Myślenie według wartości, Kraków 2002, s. 9.