Małgorzata Radkiewicz W poszukiwaniu sposobu ekspresji. O filmach Jane Campion i Sally Potter

[...] celem bohaterki jest przede wszystkim „odnalezienie własnej podmiotowości, dróg samorealizacji i języka, który zdolny będzie wyrazić jej osobiste doświadczenia.

cw3 Źródło: Małgorzata Radkiewicz, W poszukiwaniu sposobu ekspresji. O filmach Jane Campion i Sally Potter, Kraków 2001, s. 45.

Bartosz Kazana Instrumenty z duszą. Przedmiot jako organizator struktury narracyjnej filmu

Językiem bohaterki staje się gra na fortepianie: utwory wykonywane w zależności od nastroju z werwą lub spokojem oddają aktualny stan jej ducha i pozwalają zachować stabilność emocjonalną. Ada żyje w opresyjnym środowisku, w epoce konwenansów i społecznych przesądów ukształtowanych w wiktoriańskiej Anglii. Ma nieślubne dziecko, a na dodatek od szóstego roku życia nie mówi, jej przyszłość jest więc niepewna. Zawarte korespondencyjnie małżeństwo z angielskim zarządcą ziemskim w Nowej Zelandii jest w gruncie rzeczy transakcją handlową, której przedmiotem jest Ada. Przyszły mąż nie spodziewa się jednak, że w młodej kobiecie tli się wewnętrzny sprzeciw wobec otaczającego ją porządku, a jej ucieczka w milczenie jest w istocie ucieczką przed proponowaną jej przez kulturę rolą społeczną – spolegliwej, wyzbytej aspiracji intelektualnych matki i żony. Jedynym sposobem na ujawnienie tłumionych uczuć staje się dla niej muzyka. Poczucie skrępowania znika, gdy tylko bohaterka dotyka klawiatury fortepianu. Jej potrzeba gry na instrumencie jest tak silna, że czyni to nawet wówczas, kiedy go nie ma, zastępując prawdziwą klawiaturę sztuczną, narysowaną na stole.

cw3b Źródło: Bartosz Kazana, Instrumenty z duszą. Przedmiot jako organizator struktury narracyjnej filmu, [w:] Media – Kultura – Komunikacja Społeczna, t. 8 , 2012, s. 133.

Manfred Lurker Przesłanie symboli w mitach, kulturach i religiach

Woda jest symbolem tego, co nie ukształtowane, prekosmiczne; jest prasubstancją, bez której nie ma życia. Podstawą wielu kosmogonii jest pogląd, że świat wyłonił się z pranocy i praoceanu. Grecki filozof Tales z Miletu uważał mokry element za początek i koniec wszystkich rzeczy. [...] Z jednej strony należy ona do chaosu i wiąże się z przynoszącą śmierć ciemnością, z drugiej zaś jest kosmiczną prepotencją, otwierając się na światło słoneczne i dając życie. Z wodą łączy się początek i koniec, praocean i potop.
Jak wszelkie życie potrzebuje wody i w pewnym sensie z wody pochodzi (wystarczy wspomnieć wody płodowe, w których żyje embrion), tak w wielu teoriach stworzenia świata uważana jest ona za praelement, praźródło, arche, jak powiadali Grecy. [...]
W zwierciadle wody człowiek dostrzega własne odbicie; tłumaczy to osobliwą fascynację, jaką powodowało ono u Narcyza. Ten uległ wprawdzie swoistym czarom, lecz lustro ciemnej wody, oderwane od żywej rzeki, było samą powierzchnią i ukazywało mu jedynie zewnętrzną, przemijalną urodę. Narcyz powinien był patrzeć przez siebie na wskroś, by wniknąć w głąb. Oglądanie własnego wnętrza przypomina zanurzanie się w wodach nieświadomości. Dopiero kiedy odnajdziemy samego siebie, będziemy się czuć dobrze, „jak ryba w wodzie”. W psychologii głębi ryba może występować jako symbol jaźni, a woda wskazywać na dynamikę duszy. [...]
Woda jest sakralnym środkiem odpędzania sił nieszczęścia i zła oraz mnożenia sił szczęścia i dobra. Sens kultowego obmycia wykracza poza oczyszczenie z cielesnego brudu i polega na uwolnieniu się od plam duchowych. [...]
Oczyszczenie jako akt kultowy zmienia życie, umożliwia nowy początek, jest w pewnym sensie naśladownictwem stworzenia, jakie dokonało się w praczasach. [...] Hinduistyczni pielgrzymi wędrują do świętej rzeki Gangesu, by zmyć swoje grzechy. [...] [...] pobożny hindus czuje się włączony w porządek sił otaczających Kosmos. Mało tego, celem każdego hindusa jest podróż do Benares możliwie jak najpóźniej pod koniec życia, aby wziąć tam w Gangesie ostatnią oczyszczająca kąpiel i osiągnąć mokszę, tzn. wyzwolenie przez śmierć z długiego łańcucha inkarnacji. Jego zwłoki zostają wówczas spalone na stosie, a popiół wraz z płatkami kwiatów przekazany rzece — by wyruszyły w ostatnią podróż i zanurzyły się w świecie, w którym nie ma cierpienia ani śmierci. [...]
Woda jako pierwiastek amorficzny, bezkształtny, jest medium przemiany, przejścia z jednej sfery bytu w drugą. Zanurzanie się w wodzie to poniekąd zstąpienie w chaos, oznaczające rozkład i śmierć; wynurzanie się odpowiada zaś powrotowi do życia, odtworzeniu pierwotnego stanu nienaruszoności lub zupełnie nowemu początkowi. W różnych kulturach istnieje zwyczaj pokrapiania nowo narodzonych dzieci wodą lub kultowego oczyszczenia ich przez zanurzenie. [...]
Kiedy u Żydów, esseńczyków z Qumran, ale także w antycznych misteriach rytualnych obmyć i kąpieli przez zanurzenie dokonywali sami ludzie pragnący się oczyścić, chrzest Janowy nie był chrztem samodzielnym, lecz udzielanym innym przez żyjącego na pustyni Jana Chrzciciela w formie rytuału inicjacyjnego, właściwego eschatologicznej wspólnocie wiernych. Jan wiedział, że przyjdzie po nim ktoś inny, silniejszy, kto chrzcić będzie nie tylko wodą, lecz Duchem Świętym (Mk 1,7 i n.). Jan Chrzciciel był zatem poprzednikiem i prekursorem Chrystusa. Janowy chrzest wodą jest nierozerwalnie związany z wyznaniem grzechów przez chrzczonego i ma na celu ich odpuszczenie. Pozwalając, by Jan ochrzcił go w Jordanie, Jezus jako Baranek Boży poddał się prawu boskiego sądu nad wszystkim, co ziemskie. Na samym początku publicznej działalności wyjaśnił sens swego — udzielanego przez uczniów — chrztu: Jeśli się ktoś nie narodzi powtórnie z wody i Ducha (Świętego), nie może wejść do królestwa Bożego” (J 3,1–13).

[...] Według obrządku chrzcielnego dla kościołów i gmin ewangelicko‑luterańskich pastor, wlewając wodę do chrzcielnicy, wypowiada słowa: „Woda, którą chrzcimy, jest zarazem znakiem śmierci i życia (...). Wszystko, co jest, wzięło swój początek, kiedy duch Boży podczas stworzenia unosił się nad wodami. Podczas potopu wszakże nastąpił koniec wszelkiego życia [...]. W wodzie chrztu winno zatem utonąć wszystko, co dzieli nas od Boga. Z wody chrztu winien zmartwychwstać człowiek, który żyje z Chrystusem.

cw4 Źródło: Manfred Lurker, Przesłanie symboli w mitach, kulturach i religiach, tłum. R. Wojnakowski, Warszawa 2011, s. 404–417.

Bogdan Wojciszke Psychologia miłości

Kiedy badacz napotyka złożone zjawisko, a takim niewątpliwie jest miłość, stara się je rozłożyć na jakieś prostsze składniki, które łatwiej zrozumieć. W odniesieniu do miłości jest to może odstręczające, ale niezbędne. Robert J. Sternberg (1986) wyróżnia trzy zasadnicze stadia miłości: intymność, namiętność i zobowiązanie do utrzymania związku. [...]

Intymność oznacza tutaj te pozytywne uczucia i towarzyszące im działania, które wywołują przywiązanie, bliskość i wzajemną zależność partnerów od siebie. Badania wskazują, że na tak pojmowaną intymność składają się: pragnienie dbania o dobro partnera, przeżywanie szczęścia w obecności partnera i z jego powodu, szacunek dla partnera, przekonanie, że można na niego liczyć w potrzebie, wzajemne zrozumienie, wzajemne dzielenie się przeżyciami i dobrami duchowymi i materialnymi, dawanie i otrzymywanie uczuciowego wsparcia, wymiana intymnych informacji, uważanie partnera za ważny element własnego życia.

cw6 Źródło: Bogdan Wojciszke, Psychologia miłości, Gdańsk 2012, s. 10–11.