Czy według Diltheya istnieje moment, w którym nie istnieje żadna forma rozumienia przedmiotu? Dlaczego?

Dilthey przeciwstawia linearnemu ujęciu procesu poznawczego, charakterystycznemu dla nauk przyrodniczych, ideę rozumienia przybierającego postać koła hermeneutycznego. Jego główne idee, które powinny znaleźć się w odpowiedzi, to:

• Rozumienie jest procesem ciągłym.

• Nie istnieje pierwotny stan, w którym nie istnieje żadna forma rozumienia – sam naukowy akt poznawczy uwarunkowany jest przez pierwotne wobec niego, językowe rozumienie przedmiotu poznania.

• Rozumienie nie zaczyna się i nie kończy, lecz zawsze znajduje się w jakimś momencie – językowe rozumienie przedmiotu warunkuje jego poznanie, a wyniki aktu poznania wpływają na wyjściowe rozumienie przedmiotów w dalszych dociekaniach (koło hermeneutyczne).

Zasadnicza różnica między koncepcją Diltheya a myślą Heideggera polega na tym, że u Heideggera rozumienie nie jest kategorią epistemologiczną, lecz ontologiczną – związaną z byciem.

W przeciwieństwie do Diltheya, który uznał rozumienie za sposób poznania, Heidegger traktował je jako sposób bycia. Człowiek funkcjonuje w pewnym świecie, w którym jest zadomowiony. Oznacza to, że potrafi w nim funkcjonować, odnajduje się w nim (bycie‑w-świecie). To bycie‑w-świecie zakłada, że człowiek swój świat rozumie – inaczej nie potrafiłby się w nim odnaleźć. Rozumienie nie jest więc czynnością intelektualną (jak u Diltheya), ale samym życiem, o tym bowiem, że człowiek rozumie swój świat, zaświadcza sama jego egzystencja – to, że w tym świecie żyje. Można odwołać się również do przykładu przedmiotu, który człowiek w tym świecie napotyka. Rozumienie, do czego służy dany przedmiot (np. długopis), jest według Heideggera tym samym, co używanie go.

W XIX w. pozytywizm stworzył ideał obiektywnego, czyli pozbawionego wszelkich założeń, poznania naukowego. Czy według hermeneutyki możliwe byłoby jego spełnienie?

Kolistość jest właściwą postacią wszelkiego rozumienia, która oddaje jego rzeczywistą strukturę. Występuje ona przeciw idei rozumienia pojętego jako akt, który: [a] może rozpocząć się bez założeń; [b] może się zakończyć (ostatecznymi konkluzjami). Zamiast tego hermeneutyka ujmuje rozumienie jako proces, który zawsze jest zakorzeniony w zastanym kontekście oraz taki, który nigdy się nie kończy. Ideę tę przedstawić można na następujących przykładach:

• proces interpretacji według Schleiermachera, w którym całość umożliwia zrozumienie części tekstu, a część – całości;

• kolistość rozumienia, które leży u podstaw wszelkiego poznania (Dilthey);

• rozumienie jako sposób bycia (Dasein) – kolistość jako egzystencja człowieka polegająca na nieustannym zapytywaniu o bycie (wyrastającym z jego pierwotnego rozumienia).