Sprawdź się
Zapoznaj się tekstami i wykonaj polecenia.
Źródło 1. Roman Dmowski o roli narodów w historii
Tymczasem w podstawie nacjonalistycznego poglądu na społeczeństwo leży przekonanie, że postęp społeczeństwa polega na ciągłych wysiłkach i osiąganych przez nie zmianach, że postęp ludzkości tworzy się przez ciągłe współubieganie się między narodami, przez ciągłą walkę, w której tylko broń się doskonali, że walka jest podstawą życia – polemos panton pater, jak mawiali starożytni. Narody, które przestają walczyć, wyrodnieją moralnie i rozkładają się.
Polemos panton pater - „Walka jest ojcem wszechrzeczy”Cytat za: R. Dmowski, Myśli nowoczesnego Polaka, Wydawnictwo Narodowe Odrodzenie Polski, Warszawa 1986, s. 97.
Źródło 2. Fragment programu Stronnictwa Demokratyczno‑Narodowego
Stronnictwo Demokratyczno‑Narodowe jest związkiem Polaków – w części formalnie zorganizowanym, w części moralnym tylko – mającym na celu: na zewnątrz: skuteczną obronę moralnych i materialnych interesów narodu polskiego jako całości i osiągnięcie dla niego warunków możliwie najszerszego, wszechstronnego rozwoju; na wewnątrz: wydobycie ze swego narodu jak największych sił, zorganizowanie go we wszystkich dziedzinach życia i pracy społecznej, wreszcie wyrobienie w nim zdolności i cnót politycznych, niezbędnych do zapewnienia sobie lepszej przyszłości w wyższych formach samoistnego bytu politycznego. (…)
Głównym celem politycznym, wynikającym z położenia naszego narodu, jest osiągnięcie niepodległości i stworzenie samoistnego państwa polskiego (…)
Dzisiejszy stan i położenie naszego narodu nie przedstawia warunków zbrojnej lub dyplomatycznej akcji na rzecz niepodległości ani nawet bezpośredniego takiej akcji przygotowania.
Wobec tego Stronnictwo Demokratyczno‑Narodowe bierze za punkt wyjścia swej działalności istniejące stosunki i układ prawno‑państwowy i stawia sobie za cel zdobycie w każdym z trzech zaborów stanowiska, zapewniającego żywiołowi polskiemu możliwie najwyższą samodzielność narodową (…)
Cytat za: H. Janowska, T. Jędruszczak, Powstanie II Rzeczypospolitej. Wybór dokumentów 1866-1925, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa 1984, s. 100-101.
Rozstrzygnij prawdziwość poniższych stwierdzeń, wskazując P (prawda) bądź F (fałsz).
| Stwierdzenie | P | F |
| Treść źródła 2. potwierdza ideę wszechpolskości. | □ | □ |
| Do metod działania endecji należała m.in. praca u podstaw. | □ | □ |
| „Moralne interesy” narodu polskiego to m.in. zachowanie tradycji i kultury. | □ | □ |
Wyjaśnij, w jaki sposób – zdaniem autora – stosunki międzynarodowe w latach 1787–91 wpływały na sytuację polityczną w Rzeczpospolitej.
Wokół sporów o politykę Sejmu CzteroletniegoCzy w ogóle było możliwe przetrwanie „w spokoju” wielkiego kryzysu międzynarodowego, który w latach 1787‑1791 podzielił Europę na dwa obozy: obóz państw cesarskich (dwór petersburski i dwór wiedeński) dążący do pokonania Porty Ottomańskiej i uzyskania jej kosztem znacznych nabytków terytorialnych, oraz Potrójną Koalicję – koalicję Wielkiej Brytanii, Prus i Holandii, wspierającą Turcję i pozostającą z Rosją przez pewien czas w wojnie (1788‑1790) także Szwecję (…)? Stan opinii publicznej w Polsce w latach 1787‑1788 taką ewentualność zupełnie wykluczał, a był on faktem równie obiektywnym, jak międzynarodowe położenie Rzeczypospolitej w tych latach czy proporcje sił między Polską a jej sąsiadami.
Źródło: Wokół sporów o politykę Sejmu Czteroletniego, [w:] J. Łojek, Wokół sporów i polemik, Lublin 1991, s. 107.
Rozstrzygnij, czy budowla została wzniesiona w stylu neogotyckim. Sformułuj dwa argumenty w celu uzasadnienia odpowiedzi.
Uzasadnienie:
Wykaż związek obu źródeł z nurtem ugodowym w zaborze rosyjskim.
Rozwój Warszawy w latach dwudziestych XIX wiekuPiękne drogi bite ułatwiały mieszkańcom przejażdżki do Bielan, Marymontu, Królikarni i do wiejskich domków za Pragą. Wielka Aleja Jerozolimska, która dziś już po części do zabudowanych ulic miasta należy, także zasięga tej epoki. Oprócz tego co rok wzniosło się kilkadziesiąt nowych domów, do czego silnie dopomagały pożyczki rządowe, w tym celu udzielane. W odległych ulicach miasta założone fabryki, jako to: sukienna Frenkla, dywanów Gejsmera, wyrobów chemicznych Hirszmana i Kijowskiego, młyn parowy Towarzystwa Wyrobów Zbożowych, wskazywały obudzenie się ruchu przemysłowego w kraju naszym.
Źródło: Rozwój Warszawy w latach dwudziestych XIX wieku, [w:] F.K. Dmochowski, Wspomnienia od 1805 do 1830 r, Warszawa 1959, s. 53–54.
Wyjaśnij przyczyny niechęci arystokracji Królestwa Kongresowego wobec perspektywy czynnej walki o niepodległość.
Tragiczny początek powstania listopadowegoPowstanie narodowe zaczynało się w warunkach całkowitego nieporozumienia politycznego, przy głębokim przeświadczeniu jego inicjatorów o rzekomym zainteresowaniu decydujących sił politycznych Królestwa odzyskaniem niepodległości i odbudową Rzeczypospolitej. Niedoświadczeni spiskowcy brali za dobrą monetę puste deklaracje generałów i senatorów na temat interesów narodu, nie dostrzegając istotnego ich sensu: że dla ludzi tej formacji politycznej podstawowym celem było utrzymanie Polski w warunkach zależności od Rosji, gdyż to jedynie gwarantowało ich dotychczasowy status społeczny i polityczny, (…) a celem ich było właśnie uniemożliwienie polskiego zwycięstwa, kładącego kres dotychczasowemu systemowi uprzywilejowań politycznych na obszarze Królestwa Polskiego i ziem zaboru rosyjskiego.
Źródło: Tragiczny początek powstania listopadowego, [w:] J. Łojek, Pisma wybrane. Wiek XIX, oprac. M., Kraków 2015, s. 554.
Zapoznaj się z tekstem i wykonaj ćwiczenie.
Tzw. Wielki Manifest, 1836 rokLud polski z praw wszelkich wyzuty, ciemnota, nędzą i niewolą przyciśniony, wydartą mu przed wiekami ziemię dotąd w krwawym pocie na cudzą korzyść uprawia, dotąd jeszcze w prowincjach dawnych przez Moskwę zagarnionych jako własność nieoddzielna od ziemi wraz z nią jest przedawany. Cierpiąca i znieważana z nim ludzkość o sprawiedliwość woła. Na głos ten głuchymi byli wewnętrzni ujarzmiciele. W ciągu ostatnich o niepodległość usiłowań chcieli oni, nadużywając świętego imienia miłości Ojczyzny, samym dźwiękiem słów nakarmić lud, niedostatkiem fizycznym dręczony, aby krew swą przelał za Ojczyznę, która przez tyle wieków wzgardą, poniżeniem i nędzą pracę jego nagradzała, wołała, aby powstał i najezdników zniszczył – oni, którzy sami najezdnikami praw jego byli. Dlatego na obłudne ich wołanie słabe tylko odpowiedziało echo – i upadliśmy.
Źródło: Tzw. Wielki Manifest, 1836 rok, [w:] Wielka Emigracja. Teksty źródłowe do nauki historii, t. 31, red. M. Żychowski, Warszawa 1962, s. 36.
Nazwa reformy w interesie chłopstwa, której zaniechanie zarzucają przywódcom powstania listopadowego autorzy źródła to .......................... .................. .
Pełna nazwa ugrupowania Wielkiej Emigracji, odpowiedzialnego za wydanie Wielkiego Manifestu to ...................... .......................... .............. .
Wyjaśnij, dlaczego ceremonie takie jak przedstawiona przez Aleksandra Lessera były niebezpieczne dla władz rosyjskich.
Ofiary pacyfikacji na Krakowskim Przedmieściu 27 lutego 1861 rokuWśród zabitych byli: dwaj właściciele ziemscy, robotnik fabryczny, czeladnik krawiecki oraz uczeń gimnazjum realnego. W tych spontanicznych demonstracjach uczestniczył tłum przygodnych, lecz rozgorączkowanych widzów. Nastrój ich był na rękę zarówno czerwonym spiskowcom, jak i millenerom – ci ostatni mieli nadal na myśli wywarcie presji na Towarzystwo Rolnicze.
Źródło: Ofiary pacyfikacji na Krakowskim Przedmieściu 27 lutego 1861 roku, [w:] S. Kieniewicz, Powstanie styczniowe, Warszawa 1983, s. 108.
Wyjaśnij znaczenie określenia: „millenerzy” w kontekście programowych różnic wobec obozu „czerwonych”.
Wskaż kategorię społeczną, istotną dla powodzenia zrywu narodowowyzwoleńczego, której przedstawiciela zabrakło wśród „pięciu poległych”.
Wyjaśnij, w jaki sposób rosyjski zaborca wykorzystywał kwestię chłopską do umocnienia swojej władzy na ziemiach polskich.
Przeobrażenia społeczne po powstaniu styczniowymReforma ta zmieniała tak gruntownie stosunki na wsi polskiej, że uznać ją trzeba za rewolucję w życiu gospodarczym. (…) mścił się tu grzech naszej przeszłości, tragedia największa może w naszych dziejach, tragedia jednak historycznie konsekwentna. W tych naszych zaniedbaniach, w tym naszym grzechu narodowym wróg ma dla siebie sprzymierzeńca, wróg idzie tam, gdzie my Polski nie potrafiliśmy wprowadzić i utrwalić, zaawansować miliony chłopów na czynnych Polaków i stworzyć z nich największy, najmocniejszy bastion w naszej walce z wrogiem!... (…) wróg wyzyskiwał pozory prawdy, iż to car moskiewski zdejmował jarzmo z szyi chłopa polskiego, że akt sprawiedliwości społecznej w stosunku do mas chłopskich dokonywał się w Polsce pod osłoną obcych bagnetów!
Źródło: Przeobrażenia społeczne po powstaniu styczniowym, [w:] W. Pobóg-Malinowski, Najnowsza historia polityczna Polski. Tom pierwszy. 1864-1914, cz. 1, Gdańsk 1991, s. 17.
Imię i nazwisko cara, który wprowadził reformę, opisywaną przez autora to .................... ............ .............. .
Podaj imiona i nazwiska przedstawionych działaczy politycznych.
UWAGA! Po kliknięciu w kółko przy danej postaci wpisz jej imię i nazwisko (w takiej kolejności).
