Sprawdź się
Przeanalizuj dwa fragmenty tekstów naukowych. Określ, którego przywileju one dotyczą. Uzasadnij swoje zdanie.
Kazimierz Jagiellończyk i jego czasyPrzywileje […] miały […] podwójne, przełomowe znaczenie: przesuwały punkt ciężkości rządów z rady królewskiej i sejmu walnego na rozproszone zgromadzenia lokalne, co oznaczało w praktyce decentralizację władzy, po drugie dawały stanowi szlacheckiemu możność dowolnego i wyłącznego kształtowania polityki państwowej.
Sejmiki ziemskie: początek ich i rozwój aż do ustalenia się udziału posłów ziemskich w ustawodawstwie sejmu walnego 1374-1505Szlachta jako stan uprzywilejowany, stanowiąca wierzchnią warstwę społeczną, wydobywa się na jaw z całą siłą samoistności i odrębności. Pogłębia się w niej świadomość znaczenia i mocy.
Zapoznaj się z fragmentem przywileju nieszawskiego (źródło A) oraz krótki biogram Piotra z Szamotuł, bliskiego współpracownika Kazimierza IV Jagiellończyka, bohatera wojny trzynastoletniej (źródło B), a następnie rozstrzygnij, czy Piotr z Szamotuł otrzymał swoje urzędy zgodnie z prawem. Uzasadnij zdanie.
Źródło A
Wiek V–XV w źródłach[…] Również przyrzekamy, że w ziemiach wielkopolskich nie mianujemy starostą żadnego wojewody ani kasztelana. Również przyrzekamy, że w powyższych ziemiach godności, kasztelanie i urzędy rozdzielać będziemy między osoby, wyróżniające się zasługą i wiekiem, aby zaś zamknąć drogę szemraniom, godności te nadawać będziemy osobom osiedlonym i posiadającym dobra dziedziczne w tej ziemi, w której opróżnił się urząd.
Źródło B
Piotr z Szamotuł, także jako Piotr Świdwa Szamotulski (ur. ok. 1415, zm. między 24 a 28 września 1473) – syn Dobrogosta Świdwy z Szamotuł. Od 1447 roku kasztelan kaliski. Od 1450 roku kasztelan poznański. Był świadkiem wydania statutów nieszawskich przez króla Kazimierza IV Jagiellończyka w 1454 roku. W trakcie wojny trzynastoletniej toczonej przez Królestwo Polskie z zakonem krzyżackim od 1455 roku dowódca polskich wojsk zaciężnych i wojsk gdańskich na Pomorzu Gdańskim. W 1458 roku dowódca pospolitego ruszenia w Prusach. Zdobył w 1458 roku krzyżacki zamek w Papowie Biskupim. Od 1460 roku starosta generalny Wielkopolski.
Zapoznaj się z tekstem źródłowym. Określ, jakie zjawisko zostało przedstawione w źródle, oraz napisz, w którym roku najwcześniej mogła mieć miejsce zilustrowana w nim sytuacja.
Wiek V–XV w źródłachMy, Andrzej z Wróblewa, podsędek ziemi łęczyckiej, sędzia książęcy oraz Gerard z Rososiczy podsędek dla sprawy niżej spisanej […] podajemy niniejszym pismem do wiadomości wszystkim, którym należy, że podczas rozpatrywania sprawy między […] panem Albertem, arcybiskupem i prymasem z jednej a Janem Jaszkiem sołtysem z Chełma oraz jego żoną, Heleną, i synową rzeczonego sołtysa, Sandką, z drugiej strony, w sprawie sołectwa tamże w Chełmie, wsi stołu arcybiskupiego i jego własności, wymieniony sołtys przedstawił wobec nas przywilej pana Jarosława, niegdyś arcybiskupa gnieźnieńskiego, dla obrony, ochrony i poparcia swego prawa wobec nas, przez który, jak zapewniał, jemu oraz żonie jego, rzeczonej Helenie […] przysługiwało prawo [do sołectwa] i przytoczył inne prawa, które wydały się jemu dla niego i jego prawa korzystne. My, przeto zobaczywszy, przeczytawszy i wysłuchawszy ich praw, przedstawień i dowodów wobec nas przedłożonych oraz odpowiedzi strony przeciwnej, jedną wagą sprawę między obu rzeczonymi stronami zważywszy, przemyślawszy i oceniwszy, […] mówimy, obwieszczamy po sprawdzeniu prawdy sądu, że wymieniony Jan wraz ze swoją żoną Heleną ze swych przedstawień i dowodów nie otrzymuje żadnego prawa w rzeczonym sołectwie chełmskim […].
Na podstawie informacji zawartych w tym materiale oraz bazując na wiedzy własnej określ, czy poniższe stwierdzenia są prawdziwe, czy fałszywe.
Uporządkuj wady i zalety przywilejów z punktu widzenia:
króla,
szlachty,
innych stanów.