Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
1
Pokaż ćwiczenia:
Ro8wFTVqr2Rkf1
Ćwiczenie 1
Łączenie par. . . Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. . Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. . Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. . Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz
1
Ćwiczenie 2
R1KlKm9rh1oOb11
Wybierz jedno nowe słowo poznane podczas dzisiejszej lekcji i ułóż z nim zdanie.
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
R1RBp0ZEB2g1a
Wybierz jedno nowe słowo poznane podczas dzisiejszej lekcji i ułóż z nim zdanie.
RcmMx2zPoBAUo11
Ćwiczenie 3
Połącz podane poniżej wymierania z najbardziej prawdopodobną przyczyną każdego z nich. Wymieranie permskie Możliwe odpowiedzi: 1. Erupcje wulkaniczne (zwłaszcza w rejonie Syberii), następujący efekt cieplarniany i zakwaszenie oceanów., 2. Uderzenie meteorytu w okolice półwyspu Jukatan, wyrzut do atmosfery ogromnych ilości irydu, zablokowanie dostępu światła słonecznego i drastyczna zmiana klimatu., 3. Przyczyny nie do końca poznane. Wymieranie kredowe Możliwe odpowiedzi: 1. Erupcje wulkaniczne (zwłaszcza w rejonie Syberii), następujący efekt cieplarniany i zakwaszenie oceanów., 2. Uderzenie meteorytu w okolice półwyspu Jukatan, wyrzut do atmosfery ogromnych ilości irydu, zablokowanie dostępu światła słonecznego i drastyczna zmiana klimatu., 3. Przyczyny nie do końca poznane. Wymieranie ordowickie, dewońskie i triasowe Możliwe odpowiedzi: 1. Erupcje wulkaniczne (zwłaszcza w rejonie Syberii), następujący efekt cieplarniany i zakwaszenie oceanów., 2. Uderzenie meteorytu w okolice półwyspu Jukatan, wyrzut do atmosfery ogromnych ilości irydu, zablokowanie dostępu światła słonecznego i drastyczna zmiana klimatu., 3. Przyczyny nie do końca poznane.
21
Ćwiczenie 4
R5EZCYUSmRU4n1
Wymyśl pytanie na kartkówkę związane z tematem materiału.
R1Y3m7plihxJW1
Wymyśl pytanie na kartkówkę związane z tematem materiału.
Źródło: Apokryltaros, Ernst Haeckel, Nobu Tamura, Obsidian Soul, Steveoc 86, licencja: CC BY-SA 4.0.
Rh2jBPtoOaDRQ
Wymyśl pytanie na kartkówkę związane z tematem materiału.
R1zCAbA0oqUEs21
Ćwiczenie 5
Uzupełnij tekst, wybierając odpowiednie sformułowanie spośród podanych w tekście. Ewolucja to jednorazowy i szybkidługotrwały i sukcesywny proces zmian przebiegających w określonym kierunku. Masowe wymierania gatunków miały niezmiernie dużyznikomy wpływ na ewolucję życia na ziemi. Już 2,7 mld lat temu nastąpiło prawdopodobnie pierwsze wielkie wymieranie, nazywane kKatastrofą tlenowąeksplozją kambryjską. Jej przyczyną było zwiększeniezmniejszenie stężenia tlenu w całej atmosferze ziemskiejw ziemskich zbiornikach wodnych. Przed tym okresem większość organizmów występujących na naszej planecie była tlenowcamibeztlenowcami. Zmiany w składzie gazów okazały się zabójczekorzystne dla zdecydowanej większości z nich i wymogły na ówczesnych organizmach konieczność wykształcenia mechanizmów przystosowujących je do atmosfery beztlenowejtlenowej. W konsekwencji tego wymierania wykształciła się na przykład podstawowa dla dzisiejszego życia umiejętność oddychania komórkowegofotosyntezy beztlenowej. Następne Wielkie Wymierania mające miejsce w paleozoiku i mezozoikukenozoiku również przyczyniły się do gwałtownych spadkówdrastycznych wzrostów liczby gatunków występujących na ziemi, czyli zmniejszenia bioróżnorodnościbiodostępności środowiskowej. Nieraz dochodziło do całkowitego zniknięcia wyższych jednostek taksonomicznychjedynie pojedynczych organizmów i zniszczenia wąskich niszcałych ekosystemów. Wśród gatunków całkowicie wymarłych w tym czasie zaliczamy między innymi konodonty i dinozauryprokarionty beztlenowe i płazy wodne. Wielkie wymierania miały jednak niekiedy pozytywny wpływ na rozwój życia na Ziemi. Usuwając dominujące gatunki umożliwiały szybki rozwój innych i promowały przeżycie organizmów największych i najszybszychnajlepiej przystosowanych do panujących warunków środowiskowych.
2
Ćwiczenie 6

„Platynowce to: iryd, platyna, pallad, rod, ruten i osm. Ich zawartość w skorupie ziemskiej i górnym płaszczu Ziemi wynosząca ok. 0,01 ppb (liczba części na miliard) jest niewielka w stosunku do ich natężenia w strukturze meteorytów żelaznych – ok. 4120±60 ppb.

Na Ziemi głównymi źródłami platynowców są impakty oraz wulkanizm. W przestrzeni kosmicznej są to głównie asteroidy, meteoroidy, komety i kosmiczny pył. Małe meteory, które ulegają całkowitemu wyparowaniu podczas przechodzenia przez ziemską atmosferę, także są źródłem tych pierwiastków, które z czasem opadają na powierzchnię Ziemi. (...) Drugim źródłem anomalii geochemicznej jest wulkanizm. Kluczem do zrozumienia przyczyn i przebiegu masowego wymierania późnokredowego jest pozycja platynowców w profilach litologicznych”.

Indeks górny Źródło: Anna Wieczorek, Tomasz Brachaniec, Anomalie platynowców w historii Ziemi, „Acta Societatis Metheoriticae Polonorum”, Rocznik Polskiego Towarzystwa Meteorytowego 2016, t. 7. Indeks górny koniec

R1Ha2uFuo8J4R
Na podstawie przedstawionego tekstu oraz wiedzy własnej na temat skamielin zaznacz wszystkie prawidłowe sformułowania. Możliwe odpowiedzi: 1. Skamieliny to zachowane najczęściej w skałach szczątki organizmów lub śladów ich aktywności., 2. Występowanie skamielin określonego rodzaju organizmów w warstwach skalnych danego okresu świadczy o występowaniu tych organizmów w środowisku w podanym czasie., 3. Zwiększona zawartość platynowców w warstwie skalnej jest dowodem na jego okresowe zwiększone stężenie w atmosferze ziemskiej., 4. Przyczynami powstawania anomalii platynowców były najczęściej impakty asteroidów, meteoroidów i wybuchy wulkanów., 5. Występowanie skamielin danego rodzaju organizmów jedynie poniżej warstwy platynowców najprawdopodobniej świadczy o wyginięciu tego rodzaju., 6. Anomalia platynowców mogą wystąpić samoistnie, gdyż w pierwiastki te występują naturalnie w skorupie ziemskiej., 7. Układ warstw platynowców w skałach nie może służyć do szacowania czasu ich powstania.
31
Ćwiczenie 7

Poniżej przedstawiono wykresy dotyczące masowego wymierania zwierząt w historii Ziemi.

RT74lw6xSQnIV
Wykres 1. Rekonstruowane w różny sposób dzieje zróżnicowania fauny morskiej, na poziomie rodzaju, w ostatnich 530 milionach lat (fanerozoik) oraz zaznaczone strzałkami epizody globalnych katastrof. (…) Krzywe globalnej bioróżnorodności pokazują przebieg dywersyfikacji na podstawie danych empirycznych z bazy danych Sepkoskiego oraz skorygowany ze względu na nierównomierne opróbowanie poszczególnych 48 przedziałów czasowych, na podstawie analizy danych z bazy Paleobiology (PDB).
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
RXqzcUDKFiEf5
Wykres 2. Rozkład intensywności wymierań fauny morskiej w ciągu fanerozoiku, na podstawie procentowego udziału rodzajów zanikających w danym interwale czasowym (…). Dodatkowo pokazano trend długofalowego spadku tempa wymierań, który odpowiada tłu ewolucyjnemu (jasnoszara przerywana linia).
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Indeks górny Źródło: Grzegorz Racki, Wielkie Wymierania i ich Przyczyny, „KOSMOS” 2009, t. 59, nr 3–4, s. 529‑545. Indeks górny koniec

R7557jOGV9mYW
Na ich podstawie opisz, jak zmieniała się globalna bioróżnorodność w przeciągu dziejów Ziemi oraz określ, jakie wymieranie oznaczone zostało powiększoną strzałką opatrzoną opisem P‑T. (Uzupełnij).
3
Ćwiczenie 7
R1Tu64azBYiki
Wybierz jedno nowe słowo poznane podczas dzisiejszej lekcji i ułóż z nim zdanie.
31
Ćwiczenie 8

Crutzen Paul i Eugene Stoermer w 2000 r. określili w ten sposób obecny, geologiczny przedział czasowy, w którym wiele warunków i procesów na Ziemi jest gwałtownie i głęboko zmienianych przez wpływ działalności człowieka. (…) Obecnie termin „antropocen” jest używany w  kontekstach naukowych, by wykazać rosnący wpływ człowieka na użytkowanie gruntów, ekosystemy, bioróżnorodność i wymieranie gatunków”.

„Obserwowane zmiany biotyczne z jednej strony dotyczą stałego wymierania gatunków, z drugiej, niespotykanego dotąd, gwałtownego rozpowszechnienia gatunków inwazyjnych na Ziemi. (…) Te straty w bioróżnorodności określane są jako szóste masowe wymieranie gatunków, porównywalne w swoim zasięgu z pięcioma poprzednimi (…). W tej chwili nie możemy podać jednej przyczyny, która jest odpowiedzialna za tak szybką utratę bioróżnorodności. Istnieje raczej wiele czynników, które zmieniają środowisko w sposób tak gwałtowny, że gatunki nie są w stanie do tych zmian się przystosować”.

Indeks górny Źródło: Aneta A. Ptaszyńska, Antropocen, wielkie przyspieszenie i insektagedon, „Kosmos” 2019, t. 68, nr 4, s. 553–560. Indeks górny koniec

RP9gKCVO4qP7b
Określ, czym różni się obecne „szóste wielkie wymieranie” od pięciu wcześniejszych. Odpowiedź uzasadnij. (Uzupełnij).