Sprawdź się
Umieść na osi czasu następujące wydarzenia.
Połącz wydarzenia z datami
1772,
1775,
1773,
1768
| uchwalenie praw kardynalnych | |
| podpisanie traktatu rozbiorowego przez Austrię, Prusy i Rosję | |
| ratyfikacja traktatu rozbiorowego, utworzenie Komisji Edukacji Narodowej | |
| ustanowienie Rady Nieustającej |
Uzupełnij brakujące fragmenty traktatów rozbiorowych podpisanych przez Rzeczpospolitą i państwa zaborcze w 1773 r.
Królowi Imci Pruskiemu, Jego Dziedzicom i Następcom obojej płci, Jej Cesarskiej Mci Królowy Apostolskiej Węgierskiej i Czeskiej, i jej Następcom i Dziedzicom obojej płci, Najjaśniejszej Imperatorowy całej Rosji, Jej Dziedzicom, i Następcom obojej płci
Artykuł II. Więc Król Polski tak imieniem swoim, jak i swoich następców, i Stany Królestwa Polskiego i W. X. Lit. ustępują […] .............................................................................................................................................................................................................................. […], brzeg prawy Wisły od Śląska aż do Sandomierza i zbieg Sanu, a stamtąd prowadząc prostą linią od Fronepola do Zamościa, a stamtąd do Rubieszowa i aż do rzeki Bugu, i idąc z tamtej strony rzeki prawdziwemi granicami Rusi Czerwonej (które są też same, co i Wołynia i Podola) aż do okolicy Zbaraża, […].
Artykuł II. Najjaśniejszy Król Imć Polski tak za siebie, jak następców swoich i wszystkie Stany Królestwa Polskiego, i Wielkiego Xięstwa Litewskiego, ustępują […] .............................................................................................................................................................................................................................. kraje następujące, to jest: resztę Inflant Polskich, jako też część Województwa Połockiego, z tamtej strony Dźwiny leżącego, także Województwo Witebskie, tak iż rzeka Dźwina będzie granicą naturalną między dwoma Państwami, aż po samą granicę właściwą, która oddziela Województwo Witebskie od Połockiego […].
Artykuł II. Król Imć Polski tak swoim, jako następców swoich imieniem, i Stany Królestwa Polskiego i W. X. Litewskiego ustępują […] .............................................................................................................................................................................................................................. […]: Pomerellią, miasto Gdańsk z jego territorium wyjąwszy, jako też Powiaty Wielko-Polski z tamtej strony Noteci, idąc wzdłuż tej rzeki od granicy Nowej Marchii, aż do Wisły blisko Wordon i Salicz, tak ażeby Noteć była granicą […].
Źródło: Volumina Legum, t. 8, Petersburg 1860, s. 16, 24–25, 33.
Zaznacz, które z podanych stwierdzeń są prawdziwe, a które fałszywe.
{fałsz}Jan Matejko wiernie zilustrował scenę, która rozegrała się w trzecim dniu trwania sejmu rozbiorowego.{/fałsz}
{fałsz}W trakcie trwania sejmu rozbiorowego rosyjskim ambasadorem w Rzeczypospolitej był Mikołaj Repnin.{/fałsz}
{prawda}Atmosfera na sali jest mroczna. Rozrzucone dokumenty i przewrócone krzesło mogą symbolizować porażkę, upadek Rzeczypospolitej.{/prawda}
{prawda}Przedstawione w otoczeniu rosyjskiego ambasadora kobiety, Izabela Czartoryska i Izabela Lubomirska, były jednymi z wielu zaangażowanych politycznie arystokratek.{/prawda}
{fałsz}Adam Poniński, Stanisław Szczęsny Potocki i Franciszek Ksawery Branicki uczestniczyli w scenie przedstawionej na obrazie.{/fałsz}
{fałsz}Przedstawiony jako bierny obserwator, Stanisław August Poniatowski w rzeczywistości zdecydowanie poparł działania protestujących na Zamku Królewskim.{/fałsz}
{prawda}Obserwujący scenę rosyjski ambasador, wiszący portret carycy Katarzyny II oraz obecność żołnierzy rosyjskich sugerują, że oprócz szkodliwej działalności części szlachty powodem utraty niepodległości w oczach artysty było też uzależnienie polskiej polityki od wpływów rosyjskich.{/prawda}
Jan Matejko wiernie zilustrował scenę, która rozegrała się w trzecim dniu trwania sejmu rozbiorowego. Możliwe odpowiedzi: 1. prawda, 2. fałsz
Atmosfera na sali jest mroczna. Rozrzucone dokumenty i przewrócone krzesło mogą symbolizować porażkę, upadek Rzeczypospolitej. Możliwe odpowiedzi: 1. prawda, 2. fałsz
W trakcie trwania sejmu rozbiorowego rosyjskim ambasadorem w Rzeczypospolitej był Mikołaj Repnin Możliwe odpowiedzi: 1. prawda, 2. fałsz
Uzupełnij tabelę przedstawiającą najważniejsze reformy sejmu rozbiorowego.
Gospodarcze, Gospodarcze, Zwiększenie i ujednolicenie podatku podymnego oraz czopowego., Ustanowienie Komisji Edukacji Narodowej (1773)., Ograniczenie uprawnień króla, który dotąd mógł rozdawać królewszczyzny., Utworzenie stale funkcjonującego organu wykonawczego, odpowiednika dzisiejszego rządu. Król był zobowiązany do obsadzania kluczowych urzędów w porozumieniu z Radą., Wojskowe, Społeczne, Zmniejszenie wpływów do budżetu państwa., Wprowadzono obowiązek szkolny dla dzieci.
| Rodzaj | Reforma | Konsekwencje |
|---|---|---|
| Gospodarcze | Ograniczenie uprawnień króla, który dotąd mógł rozdawać królewszczyzny. | |
| Zwiększenie i ujednolicenie podatku podymnego oraz czopowego. | ||
| Gospodarcze | ||
| Ustanowienie Komisji Edukacji Narodowej (1773). | ||
| Utworzenie stale funkcjonującego organu wykonawczego, odpowiednika dzisiejszego rządu. Król był zobowiązany do obsadzania kluczowych urzędów w porozumieniu z Radą. |
Przyporządkuj wymienione reformy do odpowiedniej kategorii.
Powołanie Rady Nieustającej (1775)., Uchwalenie 30-tysięcznej armii., Układy handlowe z zaborcami., Stworzenie nowoczesnych programów nauczania oraz nowatorskich podręczników., Królewszczyzny przekazywane w dzierżawę tym, którzy zaoferują w zamian większy czynsz., Przywrócenie i uzupełnienie praw kardynalnych., Uregulowanie stosunków handlowych z Rosją i Austrią., Utworzenie Komisji Edukacji Narodowej (1773)., Przywrócenie cła generalnego, wprowadzenie podatku od tytoniu i tabaki
| Wojskowe | |
|---|---|
| Gospodarcze | |
| Oświatowe | |
| Ustrojowe |
Zapoznaj się z fragmentem tekstu źródłowego i wskaż poprawne dokończenia zdań.
Ustanowienie Komisji, nad edukacją młodzi narodowej szlacheckiej dozór mającej 24 X 1773Ponieważ Ojciec Św. przez wydaną do wszystkich państw chrześcijańskich bullę, niebawnie w państwach Rzczpltej publikowaną być mającą, skasował institutum [instytucję] zakonu XX. Jezuitów, którzy w kraju większą część funduszów, na edukacją młodzi destynowanych, i większą część edukacji, […] utrzymywali, więc ażeby z tych okoliczności Rzczplta, tak co do edukacji młodzi krajowej, jako też co do dóbr i majątków nie ponosiła uszczerbku, takowe czyniemy rozporządzenie: Ustanawiamy Komisyją, w Warszawie odprawować się mającą […].
Źródło: Ustanowienie Komisji, nad edukacją młodzi narodowej szlacheckiej dozór mającej 24 X 1773, [w:] Stanisław Bogusław Lenard, Melania Sobańska-Bondaruk, Wiek XVI-XVIII w źródłach. Wybór tekstów źródłowych z propozycjami metodycznymi dla nauczycieli historii i studentów, Warszawa 1997, s. 419.
Komisja Edukacji Narodowej została utworzona…
- tuż przed likwidacją zakonu jezuitów.
- przed ratyfikacją traktatów rozbiorowych przez Rzeczpospolitą.
- na mocy postanowień traktatów rozbiorowych.
- po rozwiązaniu Towarzystwa Jezusowego przez papieża Klemensa XIV.
Działalność Komisji Edukacji Narodowej była finansowana…
- z majątku jezuitów skonfiskowanego po rozwiązaniu zakonu przez papieża Klemensa XIV.
- ze specjalnego funduszu ufundowanego przez papieża Klemensa XIV po rozwiązaniu przez niego zakonu jezuitów.
- dzięki dochodom z wprowadzonego podatku od handlu skórami.
Rozstrzygnij, które fragmenty źródeł pochodzą z konstytucji sejmowych uchwalonych w czasie sejmu rozbiorowego.
| Fragment | Prawda | Fałsz |
Ponieważ rada przy boku Naszym dawniej w Rzczpltej miała miejsce, jako mamy tego dowody w dawniejszych konstytucjach, które o niej wspominają, więc ustanawiamy Radę Narodową przy boku Naszym, z trzech stanów złożoną: tj. Nas króla, senatu i stanu rycerskiego […]. On [król] podpisywać będzie ekspedycje wszystkie ułożone na Radzie, nie mogąc ich odmówić, jeżeli większość głosów tak decydowała. |
□ | □ |
[…] władzę najwyższego wykonywania praw królowi w radzie oddajemy, która to rada strażą praw zwać się będzie. Władza wykonawcza do pilnowania praw i onych pełnienia ściśle jest obowiązaną […]. |
□ | □ |
[…] odtąd na potomne czasy nic nowego (nihil novi) stanowionym być nie ma przez nas i naszych następców, bez wspólnego zezwolenia senatorów i posłów ziemskich […]. |
□ | □ |
[…] J. Kr. Mość odstępuje szafunku wszelkich królewszczyzn i starostw z tym warunkiem, że teraźniejsi uprzywilejowani obojej płci zachowani będą do śmierci przy używaniu tych dóbr […]. |
□ | □ |
Przeanalizuj fragment listu napisanego przez Stanisława Augusta Poniatowskiego do przyjaciółki, pani Geoffrin.
Stanisław August Poniatowski do Marie-Thérèse Geoffrin, Warszawa, 5 VI 1773 r.Panowie Sułkowscy, jak również Ci, którzy ich wspierają, utrzymują, że król Polski miał dotąd za dużo władzy i aby uczynić Polskę szczęśliwą, należy wprowadzić nową formę rządu, w której król będzie całkowicie niczym. Przede wszystkim chodzi o ustanowienie stałej rady składającej się z około trzydziestu osób, która w miejsce króla będzie dysponowała łaskami i będzie miała pełnię władzy we wszystkich sprawach między sejmami, które to sejmy, zostaną tymczasem podporządkowane nieszczęsnemu liberum veto, w trzech podstawowych materiach: finansów, powołania armii oraz zatwierdzania traktatów. […]
W Polsce znajduje się 100 000 obcokrajowców, którzy maltretują z okrucieństwem cały ten kraj […]. Trzech ministrów rozdysponowało wiele pieniędzy w czasie tego sejmu. Obcokrajowcy widzieli więc, że są w kraju ludzie prawi i odważni, ponieważ niemal połowa [posłów] tego sejmu oparła się im i ich sile. Jednak niestety! Na co się to wszystko przysłuży, jeśli nie ma ani pieniędzy, ani wojska! […]
Dziś, kiedy trzy dwory otrzymały wszystko, czego chciały, oddziały [wojskowe] nadal żyją na koszt Polski. Minister rosyjski złożył nam obietnice, że wszystko to się skończy; ze swojej strony, Austriak dał nam nadzieje; Prusak nie zaoferował dotąd nawet tego.
Źródło: Stanisław August Poniatowski do Marie-Thérèse Geoffrin, Warszawa, 5 VI 1773 r., [w:] Correspondance inédite du roi Stanislas-Auguste Poniatowski et de Mme Geoffrin (1764-1777), précédée d’une étude sur Stanislas-Auguste et Mme Geoffrin et accompagnée des notes, red. Charles de Mouÿ, tłum. Dorota Wiśniewska, Paryż 1875, s. 444–450.
Wskaż, które z poniższych stwierdzeń są prawdziwe.
- Powołanie Rady Nieustającej wiązało się z ograniczeniem władzy króla.
- Stanisław August Poniatowski była przeciwnikiem liberum veto.
- Głównymi słabościami Rzeczypospolitej według króla był brak funduszy oraz armii.
- Aby doprowadzić do ratyfikacji traktatów rozbiorowych przez sejm, zaborcy opłacali część szlachty oraz wywierali presję na Polakach przy pomocy wojska.
- Nadawca chciał, aby pani Geoffrin, a za jej pośrednictwem inne osoby we Francji, poznała jego punkt widzenia na sprawy polskie.
- Wszystkie wymienione stwierdzenia są prawdziwe.
- Wszystkie wymienione stwierdzenia są fałszywe.
Opisz te reformy sejmu rozbiorowego, które bezpośrednio ograniczały kompetencje króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. Co na to wskazuje?