Fragment zbioru praw

Cesarz August do senatu miasta Konstantynopola: „Co wielu poprzednich cesarzy uważało za konieczne do poprawienia, a czego żaden z nich nie odważył się do skutku doprowadzić, tym obecnie, z pomocą Boga Wszechmogącego, postanowiliśmy obdarzyć państwo i zapobiec przewlekłości sporów sądowych. W tym celu postanowiliśmy zmniejszyć zbyt wielką liczbę ustaw, które zawarte są w kodeksach wydanych przez Naszych Poprzedników oraz przez Nas samych, i ułożyć jeden kodeks pod szczęśliwą imienia naszego nazwą, który zawierałby zebrane ustawy, dawniej wydane.[…] Poleciliśmy im ułożyć w jeden obowiązujący zbiór praw to, co jest rozrzucone po różnych rozporządzeniach cesarskich, tak jednak, aby czas, w jakim ustawy były wydawane, jasno był zaznaczony nie tylko przez podanie daty i nazwiska konsula, lecz nawet przez sam ich układ.

praw Źródło: Fragment zbioru praw, [w:] Wiek V–XV w źródłach. Wybór tekstów źródłowych z propozycjami metodycznymi dla nauczycieli historii i studentów, oprac. S.B. Lenard, M. Sobańska-Bondaruk, Warszawa 1997, s. 38–39.

Fragment o ceremoniale na dworze cesarskim

Gdy już wszyscy znajdują się na swoich miejscach […] wprowadza [się] obcego posła […]. Poseł pada na twarz przed cesarzami, a w tejże samej chwili rozlega się głos fletów. Poseł podnosi się i podchodzi bliżej, zostając jednak w pewnej odległości od tronu. W czasie gdy obcy poseł zbliża się do tronu, wchodzą najstaranniej wybrane osoby z jego świty i, po złożeniu czołobitności cesarzowi, zatrzymują się. Gdy [jeden z urzędników] zadaje posłowi zwykłe pytania, złote lwy zaczynają ryczeć, złote ptaszki na tronie i na złotych drzewach rozmieszczone zaczynają melodyjnie śpiewać. Dzikie zaś zwierzęta znajdujące się na stopniach tronu zaczynają podnosić się z legowisk i wspinać na tylne łapy. […] [Urzędnik] wnosi dar posła […], rozlega się dźwięk bębnów, lwy przestają ryczeć, a ptaki śpiewać, dzikie zwierzęta zaś układają się z powrotem na swoje legowiskach. Po wręczeniu darów poseł składa czołobitność [monarchom] i oddala się […].

cesarskim Źródło: Fragment o ceremoniale na dworze cesarskim, [w:] Wiek V–XV w źródłach. Wybór tekstów źródłowych z propozycjami metodycznymi dla nauczycieli historii i studentów, oprac. S.B. Lenard, M. Sobańska-Bondaruk, Warszawa 1997, s. 49–50.

Fragment bulli papieskiej

Jakże bardzo bowiem chrześcijańskim i prawowiernym jest miasto u kolumn cesarstwa i jego szanownych, mądrych obywateli! Jaką zaś straszną herezję co dzień w jego wnętrzu zasiewa Michał, nadużywający tytułu patriarchy i zwolennicy jego głupoty! […] Dlatego my, nie mogąc znieść niesłychanych obelg i krzywd wyrządzonych świętej, pierwszej, apostolskiej Stolicy i widząc, jak katolicka wiara coraz bardziej podupada, powagą świętej i nierozdzielnej Trójcy i Stolicy Apostolskiej, której legację spełniamy, i wszystkich prawowiernych ojców z siedmiu synodów oraz całego Kościoła katolickiego, klątwę, którą pan nasz, najczcigodniejszy papież, Michała i jego następców obłożył, w razie gdyby się nie poprawili, w taki oto sposób podpisujemy […]. Amen, amen, amen.

papieskiej Źródło: Fragment bulli papieskiej, [w:] Wiek V–XV w źródłach. Wybór tekstów źródłowych z propozycjami metodycznymi dla nauczycieli historii i studentów, oprac. S.B. Lenard, M. Sobańska-Bondaruk, Warszawa 1997, s. 119–120.

Fragment Dictatus papae (tez Grzegorza VII) z 1075 roku

1. Kościół Rzymski przez samego Boga został założony. […]

2. Jego jednego imię ma być wspominane w modlitwach kościelnych.

3. Ten jeden jedyny jest tytuł (papież) na świecie. […]

4. Żaden przepis prawny i żadna księga kanonów (tj. praw kościelnych) nie ma mieć ważności bez jego woli.

5. Orzeczenie jego przez nikogo nie może być zaczepione, on sam zaś może unieważniać (orzeczenia) wszystkich innych. […]

6. Kościół Rzymski nigdy nie pobłądził i po wszystkie czasy, wedle świadectwa Pisma św., w żaden błąd nie popadnie.

Dictatus Źródło: Fragment Dictatus papae (tez Grzegorza VII) z 1075 roku, [w:] Wiek V–XV w źródłach. Wybór tekstów źródłowych z propozycjami metodycznymi dla nauczycieli historii i studentów, oprac. S.B. Lenard, M. Sobańska-Bondaruk, Warszawa 1997, s. 126–127.